Glossa magna

Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,1 

¶Intellectus1
¶Codd. : (Ps. 79) D30 Rusch Ps-G
1 Intellectus] In finem Ps-G
pro his qui commutabuntur
psalmus pro Assyriis2
2 pro Assyriis] om. Ps-G
testimonium3 Asaph4.
3 testimonium Rusch ( Erfurt Graz )] testimounmi cacogr. Rusch ( facsim. ) |
4 psalmus... Asaph] inv. Ps-G | Intellectus... Asaph] Psalmus Asaph vox apostolorum post passionem Christi D30 (hapax) |
Numérotation du verset Ps. 79,2 I

Qui regis Israel
intende ¦
qui deducis velut ovem5
5 velut ovem Hi Rusch cum Ps-R Hi D30 Ps-G (V D ΩS) Clementina ] tamquam oves Ω M D14 Ps-G
Ioseph.
Numérotation du verset Ps. 79,II 

Qui sedes super cherubim ¦
manifestare
Numérotation du verset Ps. 79,3 

coram
Ephraim6 Beniamin et Manasse.
6 Ephraim Ps-G (F ΦRGV D) Clementina ] Effraim D14 D30 Ω Ps-G , + et Ps-G Ps-R
Numérotation du verset Ps. 79,III 

Excita7 potentiam tuam
7 Excita] + Domine Rusch (hapax)
et veni ¦
ut salvos facias nos.
Numérotation du verset Ps. 79,4 IV

Deus converte nos ¦
et ostende
faciem tuam et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,5 V

Domine Deus
virtutum ¦
quousque
irasceris super orationem servi tui?
Numérotation du verset Ps. 79,6 VI

Cibabis nos
pane lacrimarum ¦
et potum
dabis nobis in lacrimis in mensura.
Numérotation du verset Ps. 79,7 VII

Posuisti nos in contradictionem
vicinis nostris ¦ et inimici nostri subsannaverunt
nos.
Numérotation du verset Ps. 79,8 VIII

Deus virtutum converte nos ¦
et ostende faciem tuam
et salvi erimus.
Numérotation du verset Ps. 79,9 IX

Vineam de Egypto
transtulisti ¦
eiecisti
gentes
et
plantasti eam.
Numérotation du verset Ps. 79,10 X

Dux itineris fuisti
in conspectu eius ¦
et plantasti radices eius
et implevit terram.
Numérotation du verset Ps. 79,11 XI

Operuit montes
umbra eius ¦
et arbusta eius
cedros Dei.
Numérotation du verset Ps. 79,12 XII

Extendit
palmites
suos
usque ad mare ¦
et usque ad flumen
propagines eius.
Numérotation du verset Ps. 79,13 XIII 

Ut quid destruxisti
maceriam eius ¦
et vindemiant eam
omnes qui
pretergrediuntur viam.
Numérotation du verset Ps. 79,14 XIV

Exterminavit eam
aper
de silva ¦
et singularis ferus depastus est eam.
Numérotation du verset Ps. 79,15 XV

Deus virtutum convertere ¦
respice
de celo
et vide8
8 vide] + et D30 Ps-G
visita vineam istam.
Numérotation du verset Ps. 79,16 XVI

Et perfice eam quam plantavit
dextera tua ¦
et super
filium hominis9
9 hominis D14 D30* (ut vid.) Ps-G (V) Ω Rusch Clementina cum Ps-R ] eras. D14² D30²  ; om. ω 1 Ps-G
quem confirmasti tibi.
Numérotation du verset Ps. 79,17 XVII

Incensa igni
et suffossa ¦
ab increpatione vultus tui
peribunt.
Numérotation du verset Ps. 79,18 XVIII

Fiat manus tua
super virum dextere tue ¦
et10 super filium hominis quem confirmasti tibi.
10 et Hi D14 D30 ω1 Ps-G ] om. Rusch (hapax)
Numérotation du verset Ps. 79,19 XIX

Et non discedimus a te ¦ vivificabis nos
et nomen tuum invocabimus.
Numérotation du verset Ps. 79,20 XX

Domine Deus
virtutum converte nos ¦ et ostende faciem tuam et salvi erimus.

Psalmus 79

Numérotation du verset Ps. 79,1 
prol.|
prol.| {191.757C} Qui regis Israel, intende. Titulus: In finem pro his qui commutabuntur, psalmus pro Assyriis, testimonium Asaph. [AUGUSTINUS.] Asaph illuminatus agit hic de primo adventu Christi, et de vinea eius. Est hoc bonum testimonium de capite ipso et corpore eius, rege et plebe, pastore et grege. Hic enim loquitur Asaph de adventu Christi, qui hominem convertit, et vineam de Egypto eductam solidat. Et est sensus tituli: Psalmus iste dirigens nos in finem, id est in Christum, est testimonium Asaph illuminati pro his qui commutabuntur, et pro Assyriis, id est pro his qui commutabuntur in melius, ut iam non sint generatio {191.757D} que non direxit cor suum, sed dirigens se ad Christum. [ALCUINUS.] Assyrii enim interpretantur dirigentes, et sunt iidem qui commutabuntur, et Assyrii. Vel distingue inter commutandos et Assyrios, ut per commutandos accipiamus convertendos; per Assyrios, Iudeos. Nam psalmus iste sicut agit de commutandis, ita et de Iudeis, qui se dirigunt contra Christum, per liberum arbitrium et per carnales observantias. Et est psalmus iste Asaph, id est Synagoge tendens in finem, est testimonium, pro his qui commutabuntur, et pro Assyriis convertendis et superbis. His, id est convertendis est testimonium recte fidei; his, id est superbis perfidie.
marg.| Intentio: {191.758C} [AUGUSTINUS.] Monet nos in melius commutari, et ad Christum dirigi. Modus: [CASSIODORUS.] Bipartitus est psalmus. Prima pars est deprecatio primi adventus, per quem fit reparatio generis humani. Secundo agit de vinea, dicens, quomodo incepta et perfecta, ibi vineam de Egypto. Asaph ergo qui supra in precedentibus psalmis pro peccatis Synagoge trepidus orabat, iam de illius conversione presumit, et commutatis in melius testimonium dat de adventu Christi, quem precatur dicens: O tu Deus,A
A ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,2 
I
prol.|
marg.| Qui regis Israel [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Videntes te intende, id est mitte Filium tuum: et secundum hoc dirigitur sermo ad Deum {191.758D} patrem: Vel potius ad Filium dirigitur sermo qui desideratur et exspectatur et invocatur ut veniat, quem per actus definit, dicens: o Deus, qui regis Israel, id est Iudeos spiritualiter videntes te, intende, id est lumen pietatis super nos infunde, ut a te simus clari, qui per nos sumus tenebrosi; qui deducis Ioseph, ipsum scilicet significatum Ioseph, id est fidelem populum de gentibus. Ioseph enim interpretatur augmentum, et mortuo grano frumenti (Io. 12), auctus est multus populus Dei. Coniunctis in angulari lapide Christo duobus parietibus (Eph. 2), scilicet Iudeorum et gentium, id est Israel et Ioseph, deducis ad caulas Dei, tamquam {191.759A} oves, ad pascua. He sunt oves ille, de quibus Dominus in Evangelio: Alias oves habeo, que non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et fiet unum ovile et unus pastor (Io. 10). Nota quia propria singulis verba reddit. Regitur namque Israel, tamquam maior; ducitur Ioseph, id est devotus populus.B
B ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,II 
prol.|
Numérotation du verset Ps. 79,3 
prol.|
marg.| Qui sedes. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] quasi1 : Intende ita, o tu qui sedes super cherubim, id est super illas sublimes potestates celorum, manifestare coram Ephraim, Beniamin et Manasse, id est coram gente Iudeorum ubi he tribus sunt. quasi2 : Tu qui es angelis notus, innotesce hominibus. {191.759B} Rogat Asaph ut Dei Filius, qui in secreto maiestatis erat, per incarnationem appareat coram Iudeis ut promissum erat, faciens in eis has virtutes, que his nominibus significantur Ephraim, Beniamin, et Manasse. Ephraim enim interpretatur fructificatio. Beniamin filius dextere, Manasses oblivio, ut posteriorum obliti in anteriora se extendant. Sed et iuxta interpretationes nominum, potest sic legi: Qui sedes super cherubim, id est in plenitudine scientie, que est caritas (cherubim enim interpretatur plenitudo scientie), manifestare coram Ephraim, id est coram fructificatione, et Beniamin, id est filio dextere, ut et nos simus plenitudo scientie; quod potest esse per caritatem, que est Deus. Unde Deus caritas est: quam qui scit, quid nescit? Caritas {191.759C} enim nomen est Dei et doni. Et coram Manasse, id est oblito ut iam illi venias in mentem iuxta illud: reminiscentur et convertentur omnes fines terre (Ps. 21).C
C ¶Codd. : PL191
1 quasi] + dicat PL
2 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,III 
prol.|
marg.| Excita potentiam tuam et veni. [ALCUINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Repetit apertius quod oraverat. Ordo talis: Veni, tu ipse in carnem, et excita potentiam tuam, id est ostende potentiam tuam in resurrectione, quia visus es infirmus in passione, dum dicitur: Si Filius Dei es, descende de cruce (Mt. 27). Nihil valere videbaris; prevaluit super te persecutor, quod presignatum est cum Iacob prevaluit angelo, {191.759D} ipso quidem angelo volente, et tamen victus angelus benedixit victorem. Tenuit namque homo victor angelum, et dixit: Non te dimittam, nisi benedixeris mihi (Gn. XXXII). Benedixit itaque victus victorem, sed claudum fecit eumdem. Tetigit enim nervum femoris eius, et aruit. Hoc est magnum sacramentum. Claudicat quidem populus Iudeorum, sed et ibi est benedictum genus apostolorum. Excita ergo potentiam tuam 3 id est crucifixus ex infirmitate, resurge ex virtute (2Cor. 13). Dico, veni, ad quid? ut salvos facias nos. Sic autem salvi crimus, oD
D ¶Codd. : PL191
3 + [GLOSSA INTERLINEARIS] PL
Numérotation du verset Ps. 79,4 
IV
prol.|
marg.| {191.760A} Deus, converte nos [AUGUSTINUS. HIERONYMUS. AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] adversos a te, aliter non convertimur nisi tu facias. Deinde loquens ad Patrem ait: Et ostende, vel illumina, faciem tuam nube carnis coopertam, id est Filium tuum, qui est imago tua. Hec facies velata fuit Assaph tempore infirmitatis Christi, et tunc egrotavit Asaph non valens intueri velatum nube de qua dicitur; Ascendet Dominus super nubem levem, et intrabit Egyptum (Is. 19). Illuminavit vero Deus faciem illam, cum Christus resurrexit, et ascendit. Et ita salvamur. Unde subdit: Et salvi erimus. Conversis tamen ad Christum, etiam post Christi adventum restat ira, in corpore quidem, non in mente; sed hec finem habebit per Christum in secundo adventu. Nam qui in primo adventu partem pene {191.760B} removit, in secundo omnem penam consumet in bonis. Unde iste dicit:E
E ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,5 
V
prol.|
marg.| Domine Deus virtutum celestium [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS.] quibus nos socii futuri sumus, quousque irasceris super orationem iam servi tui? Et si irascebaris super orationem inimici tui, ne irascaris super orationem iam servi tui. Et partim utique transiit ira a servo, non ut non flagellet, ut pater; sed ne damnet; et conversis enim durat ira, sed corrigens. Flagellat enim omnem filium quem recipit (Hbr. 12).F
F ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,6 
VI
prol.|
marg.| {191.760C} Cibabis . [CASSIODORUS. ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] Exponit hic passiones, quas sancti tempore adventus passuri sunt. quasi4 : Et si optem Christi adventum, tamen eo tempore multa passuri sumus, quia cibabis nos, Deus, pane lacrymarum. Alia similitudine idem dixit: Et potum dabis nobis in lacrymis. [AUGUSTINUS. ALCUINUS. Haimo.] Lacryme namque ille erunt ad correctionem, ad perfectionem, non ad peremptionem. Que lacryme erunt in mensura, id est pro viribus tuis, ut erudiaris, non opprimaris. Unde Apostolus: Fidelis Deus qui non patietur vos tentari supra id quod potestis (1Cor. 10). Vel in mensura, id est pro modo culparum. Deinde exponit lacrymas dicens:G
G ¶Codd. : PL191
4 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,7 
VII
prol.|
marg.| {760D} Posuisti nos in contradictionem vicinis nostris. [AUGUSTINUS.] Plane hoc factum est. De Asaph enim electi sunt qui irent ad gentes, et predicarent in gentibus quibus contradicebatur a dicentibus: Quis est iste novorum demoniorum nuntiator? Et inde sunt cibati lacrymis. Predicabant enim mortuum resurrexisse. Nova res, sed incredibili rei fidem miracula faciebant. Ergo contradicebatur eis, sed contradictor vincebatur, et ex contradictore fidelis efficiebatur . Confregit enim Samson molas leonis, qui sibi occurrit eunti ducere uxorem de alienigenis. Et {191.761A} inimici nostri, non modo contradixerunt, sed etiam subsannaverunt nos [AUGUSTINUS. GLOSSA INTERLINEARIS.] quasi colentes mortuum. Sed licet tanta passuri sumus, non tamen ideo minus optamus eum; sed iterum oramus.H
H ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,8 
VIII
prol.|
marg.| Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem tuam [CASSIODORUS.] id est presentiam Christi, et salvi erimus. Desiderantis mos est frequenter repetere que tantis precibus orat.I
I ¶Codd. : PL191
marg.| [HIERONYMUS. Haimo. CASSIODORUS.] Aliter ab illo loco, excita, orat potentiam miraculorum, que Deus fecit in veteri populo excitari, que excitata est exhibita re quam presignabant, id est veniente veritate. {191.761B} Precans ergo adventum Christi ait: Veni, tu ipse Deus. Et excita populum tuum, scilicet miraculorum, que olim fecisti, quorum potentia sopita est, donec res eorum appareat. Dico veni, ut salvos facias nos. Ecce quantam Incarnationis utilitatem iste novit. Ideo tam studiose precatur. Que enim vota hec sufficiunt petere? Domine Deus virtutum, alia littera: Deum virtutum dicit quem novit Asaph, et in se et in aliis hominibus miracula facturum, ipse enim solus est qui ab infidelitate liberat homines. Tu, inquam, Deus, converte nos, distortos, et conversis ostende faciem tuam, quia conversos solet Deus respicere. Deinde querit, quare tamdiu differat adventum, quam dilationem iram Dei contra se reputat dicens: Domine Deus virtutum {191.761C} quousque irasceris super orationem servi tui, ut non facias iam promissa? Hoc Asaph illo tempore dicebat, quo eum venire petebat, quo adhuc differebatur adventus, consilio Dei. Iratum dicit quia tardat. Ecce que pietas et quantum desiderium petentis. Ideo ita clamat, quia sciebat differri. Cibabis; enumerat que mala interim ante adventum patiebantur, quasi5 : Tamdiu quousque venias, cibabis nos pane lacrymarum; panis lacrymarum est vita doloribus plena. Sed et hec cibus est, dum non sic extinguimur, sed erudimur. Addit etiam quod ipsa est et potus dicens: Et potum dabis nobis in lacrymis. Ideo hec duo ponit, quia hec duo sunt quibus vivit omnis homo, ut per hec sufficientem et plenam {191.761D} eruditionem flagellorum significet. Nam quod tempus est a lacrymis vacuum? quas tamen lacrymas das? In mensura, id est distributo modo. Unde: Fidelis Deus qui non permittet vos tentari (1Cor. 10) etc. Deinde exponit lacrymas dicens: Posuisti nos in contradictionem vicinorum nostrorum, et inimici nostri subsannaverunt nos. Dum vicini qui sunt de nobis, contra nos sunt, irrident nos inimici, a quibus omnibus ut salvi simus, Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem tuam, id est Christum, et salvi erimus.J
J ¶Codd. : PL191
5 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,9 
IX
prol.|
marg.| Vineam. [CASSIODORUS. AUGUSTINUS. ALCUINUS.] Secunda pars. Agit hic de vinea, ostendens quomodo incepta et perfecta sit. Vineam autem dicit Ecclesiam que {191.762A} incepit a Iudeis et perficitur in gentibus; una tamen et eadem vinea est, et si altera gens det principium, altera perfectionem. De huius ergo vinee inceptione agens, dicit: Vineam etc. quasi6 : Nos salvi erimus, sed Iudeos, quibus tot fecisti, destrues, quod non pro levi culpa; sed quia beneficiis ingrati, etiam adventum Christi, inter cetera beneficia sibi exhibita, non noverunt. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS.] Bene dixi, inter cetera multa utique fuerunt eis collata, quia vineam de Egypto transtulisti in terram promissionis, eiecisti de terra promissionis gentes, id est Amorrheos, Iebuseos, et alios populos; et plantasti, ut agricola, eam vineam, ibi.K
K ¶Codd. : PL191
6 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,10 
X
prol.|
marg.| Dux itineris. [AUGUSTINUS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Dixi unde vinea sit eiecta, et ubi plantata. Deinde subdit quomodo crediderit, et quantum creverit, quid occupaverit dicens: Post, ut vinea orbem comprehenderet, dux itineris fuisti in conspectu eius, apparens ei visibilis, carne assumpta. Unde: Non sum missus nisi ad oves que perierunt domus Israel (Mt. 15). Vel secundum aliam litteram, et dirigitur sermo ad Deum Patrem: viam fecisti in conspectu eius, id est Christum visibilem ei misisti, qui dicit: Ego sum via, veritas et vita (Io. 14). Et plantasti radices eius, id est prophetas et apostolos, et alios doctores. Et sicut illa vinea modo implevit terram {191.762C} totam, que impletio fit usque ad finem mundi, dum quotidie aliqui convertuntur. Notandum quod breviter egit de inceptione vinee, cum dixit, vineam de Egypto transtulisti. Hoc autem ad perfectionem eiusdem vinee dictum est, et implevit terram. Deinde de initio eiusdem vinee latius repetit dicens:L
L ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,11 
XI
prol.|
marg.| Operuit montes. [AUGUSTINUS.] Postea de perfectione eiusdem repetit, ibi: Et perfice eam. Que perfectio est facta gentibus abiectis Iudeis. Una tamen vinea, cuius vinee commemoratio in hoc psalmo caliginem facere solet minus intentis. Intendamus ergo, ne {191.762D} caligo involvat oculos nostros, quasi7 : Modo vinea implevit terram, sed prius umbra eius vinee, que modo implevit terram, operuit montes. Montes sunt prophete, quos operuit umbra, quia locuti sunt in figuris. Umbra enim eius est circumcisio, Sabbatum, huiusmodi (Ex. 24), que prophete locuti sunt: Observa Sabbatum, octava die circumcide infantem, offer sacrificium arietis, vituli et aliorum, noli moveri (Lev. 8). Ideo operuit montes umbra eius, et post umbram venit res (Act. 1).
7 quasi] + dicat PL
marg.| Vel ita: Umbra eius, id est cura et sollicitudo de eis, operuit montes, id est maiores , et arbusta eius, id est eorum excrementa et augmenta operiunt   cedros Dei, id est doctores. [AUGUSTINUS. Haimo.] Vinea namque ista crescendo operuit omnes sanctos, {191.763A} prophetas et patriarchas, cura et sollicitudine. Ideo autem dixit cedros Dei, quia sunt cedri evertende, scilicet superbi qui sunt cedri seculi, sed non Dei. Sequitur: EtM
M ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,12 
XII
prol.|
marg.| Extendit ab Hierusalem palmites suos [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est filios, a simili; usque ad mare, quod est prope Iudeos, et usque ad flumen Iordanis propagines eius. Nota quia supra dixit, quod hec vinea implevit terram. Sed hic dicit quod prima gens Iudea fuit vinea ista, que regnavit usque ad mare, quod ibi vicinum erat, et usque ad flumen Iordanis. Trans Iordanem enim aliqui Iudeorum erant, id est due tribus et dimidia, sed infra Iordanem {191.763B} tota gens erata. Hoc ergo est initium vinee, de quo hic agitur. Cuius vinee perfectio est, quam predixerat, ibi implevit terram, per viam Christum. Hoc est quod alibi diciturb: « Et dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum ». Quod non gens Iudeorum fecit. Non est tamen hec altera, sed eadem vinea. Inde enim Christus salus ex Iudeis (Io. 4), inde apostoli et alii iusti, et si sint aliqui rami fracti (Rm. 11).N
a Nm. 32.
b PS. 71, 8.
N ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,13 
XIII
prol.|
marg.| Ut quid destruxisti. [GLOSSA INTERLINEARIS. AUGUSTINUS. CASSIODORUS. {191.763C} AUGUSTINUS.] quasi8 : Ita dilatata est vinea. Inde quid ei accidit? eversa est gens illa. Et hoc est, destruxisti maceriam eius, id est munitionem. Maceria est, que de solis lapidibus fit circa vineas. Et vindemiant, id est spoliant, et diripiunt eam omnes qui pretergrediuntur viam, id est legem vel Christum, scilicet gentes que idola colunt. Vel viam transeuntes sunt quicumque temporaliter dominantes. Et ut quid accidit hoc ei? quia superbia fuit etiam adversus plantatorem; et servos occidit ad se missos, et etiam filium heredem. Ideo destructa est eius maceria, et invenerunt gentes Ecclesiam destructam, et deleverunt eam. Hoc primo plangit Asaph, sed non sine spe. De dirigentibus enim cor, iam loquitur. Deinde exponit qualiter vindemiaverunt.O
O ¶Codd. : PL191
8 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,14 
XIV
prol.|
marg.| {191.763D} Exterminavit eam [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est extra terminos patrie eiecit eam, aper veniens de silva, id est de gentibus. Aper est Vespasianus fortis et sevus eis, et contrarius illis, id est Iudeis, qui inter cetera hoc animal habent immundum, qui venit de silvac. Gentes enim silve erant. Sola gens illa vinea erat, sed quando crediderunt gentes impletum est illudd: Exsultabunt omnia ligna silvarum. Et alibie: Invenimus eam in campis silve. Et singularis ferus depastus est eam [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] id est Titus qui reliquias Iudeorum terribili depastione consumpsit. {191.764A} Qui dicitur singularis, id est superbus. Dicit enim omnis superbus: Ego sum, ego sum, et nemo alius. Vel pro eodem accipitur, aper et ferus. Nam singularis ferus, ipse est aper, qui vastavit, scilicet Romanus exercitus. Sed quo fructu hec passi sumus ut sic sanemur et convertamur ? Et hoc dicit orando, oP
c Dt. 14.
d Ps. 95.
e Ps. 131.
P ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,15 
XV
prol.|
marg.| Deus virtutum etc. [ALCUINUS. CASSIODORUS. GLOSSA INTERLINEARIS. Haimo.] Vel sic continua: Ita vastata est vinea, sed ut reliquie salve fiant, o Deus virtutum, convertere ab ira in fine seculi. Et respice, misericordie intuitu, de celo celorum, id est supplices, tu serenus, aspice, commutatis melius. Hoc remedium {191.764B} precatur Asaph. Et vide quibus peccatis laboret, et pereat homo. Vel vide, id est fac eam cognoscere te vel peccata sua; et visita vineam istam, id est infirmam sana.Q
Q ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,16 
XVI
prol.|
marg.| Et perfice eam [AUGUSTINUS.] non aliam institue, sed hanc perfice. In hac enim est ipsum semen Abrahe, in quo benedicentur omnes gentes (Gn. 22). Ibi est radix que portat oleastrum (Rm. 11). Perfice dico, quia « cecitas ex parte contigit in Israel, ut plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fiet » f. Quam plantavit, id est inchoavit {191.764C} dextera tua, id est propitiatio tua.R
f Cf. Rm11,25 : « Nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia cecitas ex parte contigit in Israhel donec plenitudo gentium intraret ».
R ¶Codd. : PL191
marg.| [ALCUINUS. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] Aliter totum potest dici ita, ut prius fundamentum historie de Iudeis iaciatur; deinde edificium spiritualis intelligentie, de Ecclesia addatur. Per mysticas enim similitudines que gesta sunt, dicit, id est ita dicit ea que ad litteram facta sunt de Iudeis sub similitudine vinee et palmitum, et huiusmodi, quod etiam mysterium, id est mysticum sensum innuit. Sunt enim similitudines, que non sunt mystice, quasi9 : Salvi erimus, quia ita presignasti olim, quando vineam de Egypto transtulisti, hoc ad litteram, ita ut prius accipiatur, eiecisti gentes et plantasti eam, nec hoc mutatur ad historiam.
9 quasi] + dicat PL
marg.| Ad litteram enim vinea est gens Iudeorum in typo Ecclesie, {191.764D} que mystice per vineam accipitur; quia inter turbas umbratiles peccantium fruge sanctorum ornatur, sicut vinea fructu ornatur inter folia et fossa tribulationibus, et martyrio putata plus crescit sicut vinea, et secularis pressure torcularibus eliquata ad celestem cellam transfertur. [HIERONYMUS. Haimo.] Sicut ergo illos Iudeos de Egypto transtulisti, ita, et vineam, id est Ecclesiam; de Egypto, id est de tenebris ignorantie et cecitatis, transtulisti et eiecisti gentes, vitiorum; et plantasti eam, in virtutibus, dux itineris in conspectu eius: ad litteram, dum irent in columna nubis et ignis, precedebat eos. Et plantasti radices eius, id est principes Iudeorum, et implevit terram promissionis. Deinde sequentia secundum historiam {191.765A} non mutantur.
marg.| Mystice de Ecclesia totum sic accipitur. [CASSIODORUS. Haimo. ALCUINUS. CASSIODORUS.] Qualiter per orbem dilatata est, ostendit dicens: Dux itineris fuisti, dum eam ducit spirituali itinere per hoc desertum seculi, et plantasti radices eius, id est Ecclesie, id est prophetas, apostolos, martyres, et alios firmos facit de quibus palmites tendens, mundum occupat. Unde sequitur: Et implevit terram, id est orbem terrarum. Et umbra eius operuit montes; altitudo et latitudo vinee hic exponitur. Nam superna est et celestis vinea illa, que etiam montes, id est sublimiores vita et scientia obumbrat, id est umbra spiritualis gratie fovet, et nutrit et magis crescere facit. [Haimo. CASSIODORUS. ALCUINUS.] In unitate quippe Ecclesie omnes gratiam accipiunt, {191.765B} per quam ab incentivis vitiorum refrigerantur. Et arbusta eius cedros Dei g   . Vites que arbores ascendunt arbusta nominantur, per que minores in Ecclesia accipiuntur. Cedri Dei sunt non superbi; sed qui in Ecclesia sunt alti ut sunt Dei martyres. [REMIGIUS, CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Arbusta ergo, id est minores operiunt; cedros Dei, id est maiores, quia etiam hoc Ecclesia protegit, quasi in gremio suo, quia eius auctoritate corroborant quod dicunt. Aliter enim non habetur Catholicum, nisi universalis Ecclesie contestatione firmetur. Extendit palmites suos.
g Ps. 79, 11.
marg.| Exposita altitudine exponit latitudinem vinee dicens : Extendit palmites suos, id est filios usque ad mare omnium gentium  , et propagines eius, id est filios regenerationis, usque ad flumen Iordanis, a {191.765C} quo manaverunt, ibi enim cepit regula baptismi (Mt. 3). Et quia talis est vinea, ergo, ut quid destruxisti maceriam eius? miratur cur huic tali subtracta est Domini defensio, sed hoc dicit de Ecclesia non pro bonis, quia novit Dominus qui sunt eius (2Tim. 2), sed pro infidelibus qui sunt in ea, nomine, non numine, numero, non merito. Et vindemiant eam omnes qui pretergrediuntur viam, id est demones. Exponit qualiter: Exterminavit eam aper, id est diabolus fortis et ferox; de silva, quia cogitationes eius agrestes et avie sunt. Et singularis ferus, idem qui aper, id est superbus diabolus, depastus est eam. Sed, tu, Domine, Deus virtutum, convertere, respice de celo, et vide, et visita vineam {191.765D} istam. Hec non mutantur. Et perfice eam quam plantavit dextera tua, id est propitiatio tua. Sed ubi perficies? Perfice eam, super te fundatam, et super filium hominis. Hic aperte ostenditur Christus, qui de Maria virgine natus (Mt. 1). Ipse enim est fundamentum, quod nemo potest mutare, quem confirmasti tibi quando dixit: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Mt. 3), in quo confirmatus est Christus, apud homines, qui solus est fundamentum (1Cor. 3). Et sic erit, quiaS
S ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,17 
XVII
prol.|
marg.| Incensa igni et suffossa [AUGUSTINUS.] id est peccata ab increpatione vultus tui peribunt. Incensa et suffossa {191.766A} peccata dicit. Sed incensa sunt peccata illa que facit ardens cupiditas; suffossa vero, que facit timor male iacens. Et hec sunt omnia peccata criminalia, quia omnia peccata fiunt, vel propter cupiditatem, vel propter timorem quem non capit cupiditas; vincit timor. Perscrutamini conscientias, interrogate corda vestra utrum possint esse peccata, nisi aut timendo, aut cupiendo. Omnia ergo peccata, due res faciunt in homine, scilicet cupiditas et timor: sic econtra amor Dei et timor eius ducunt ad omne bonum. Amas enim ut bene sit tibi; times ne male sit tibi. Hoc age in Deo, non in seculo. Uterque amor incendit, uterque timor humiliat; sed aliter, et aliter de bono timore colonus intercedens pro arbore que fructum non dabat, ne subverteretur {191.766B} ait: Fodiam circa illam et mittam stercora (Lc. 13). Fossa significat piam humilitatem timentis; stercora, sordes utiles penitentis. De igne autem boni amoris dicitur: Ignem veni mittere in terram (Lc. 12). Ait ergo, incensa igni, id est peccata que veniunt ex amore male incendenti: incendit enim amor uterque. Et suffossa, id est peccata que veniunt ex timore male humilianti: humiliat enim timor uterque. Peribunt ab increpatione vultus tui, id est Filii tui. [Haimo.] Hec est facies que peccata delet. Quid enim increpabat Christus nisi peccata?
marg.| Vel ita, incensa dicuntur mala, que igne cupiditatis fiunt, quod convenit cum predicta sententia. Suffossa sunt occulta mala, dum alii paratur {191.766C} insidiose fovea. Hec autem peribunt in futuro, dum pro eis damnabuntur mali, quibus dicetur: Ite, maledicti, in ignem eternum (Mt. 25). Ut autem hec omnia iam impleantur,T
T ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,18 
XVIII
prol.|
marg.| Fiat manus tua. [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] Vel ita continua, quasi10 : Quamdiu mali erimus? donec Salvator adveniat. Ideo fiat manus tua, o Deus, super virum dextere tue. Ostendat se misericordia tua, fac bene cum vinea sua demonstrata facie tua, id est verbo tuo. Super virum dextere tue, id est filium Virginis. Grande sacramentum hic notatur, et magnum munus Dei ostenditur, quia tamdiu {191.766D} salus Israel potuit dubitari, donec Christus venit; sed tunc completa est promissio, ne ultra ab eo discedat Ecclesia, sponso coniuncta. Dicit ergo: Fiat manus tua super filium hominis quem confirmasti tibi id est operatio tua ad effectum promissa perducat, et precatur operationem sancte incarnationis. quasi11 : Quamdiu increpas et accusas nos? o Deus, fiat misericordia tua super virum dextere tue. Sicut oravi hec fac.U
U ¶Codd. : PL191
10 quasi] + dicat PL
11 quasi] + dicat PL
Numérotation du verset Ps. 79,19 
XIX
prol.|
marg.| Et non discedimus a te ultra [CASSIODORUS. AUGUSTINUS.] cum filium habemus, et vivificabis nos, ut te, non terrena amemus, in quo prius mortui eramus. Hec utilitas ex adventu Filii est. Et nomen tuum invocabimus, {191.767A} id est te diligemus, tu eris nobis totum et iuvamen. Quod ut sit,V
V ¶Codd. : PL191
Numérotation du verset Ps. 79,20 
XX
prol.|
marg.| Domine Deus, virtutum, converte nos. [Haimo. GLOSSA INTERLINEARIS. CASSIODORUS.] In quo incepi in eo finiam. Et ostende faciem tuam, et salvi erimus. Magna est suavitas huius versiculi; in hoc regulam totius religionis exponit. Primo enim Deus nos convertit tunc et nos ante faciem ostendit, id est lumine pietatis nos inspicit, postquam tandem nos salvat. Hec ergo propheta iterat, quia per ipsum quisque breviter quod expedit implorat.W
W ¶Codd. : PL191


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Petrus Lombardus, Magna Glossatura (Ps. Psalmus 79 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=magna&numLivre=26&chapitre=26_79)
Signaler un complément d'information

Notes :