Catena aurea

Capitulum 11

Numérotation du verset Io. 11,1 

{Rusch, t. 4: Erfurt, f. 1046ra ; facsim., p. 251a} Erat autem1 quidam
1 autem Ω P156 ΩF ΩJ ΩS Rusch Weber ] om. CorS1 ω1 (441rb) ΩV* ΩL Linz449 Linz@449
languens Lazarus
a Bethania de castello Marie et Marthe sororum2 eius.
2 sororum ΩJ ω 1 (441rb) ΩV ΩS Li449@ Li449 Rusch ] sororis Cor2 V ² (non SORORUM ) Cor2 V (greci sic habent. Et licet genitivus in -ius apud latinos sit communis trium generum, tum apud grecos differt genitivus femini generis in -ius a masculino et neutro. Bene hic EIUS in greco est femini generis et SORORIS genitivi singularis et ita EIUS non refertur ad Lazarum sed ad Mariam) ΩL P156 Weber
Numérotation du verset Io. 11,2 

Maria autem erat que unxit Dominum unguento et extersit pedes eius capillis suisa
0 Cf. Io. 12, 3 ; Lc. 7, 38.
cuius frater Lazarus infirmabatur3.
3 infirmabatur P156 ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Li449@Weber ] infirmatur Rusch
Numérotation du verset Io. 11,3 

Miserunt ergo sorores eius4 ad eum5 dicentes:
4 eius P156 ΩJ ΩL ω1 ΩS Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber |
5 ad eum CorS2 (prima <correctio> et ubique AD EUM ) ΩS] ad Iesum CorS2 ( MISERUNT ERGO AD IESUM sic secunda correctio ex prima scrip<tione> sed ...) |
Domine, ecce quem6 amas infirmatur.
6 quem P156 ΩJ ΩL ω1 ΩS Li449 Rusch Weber ] quam Li449@
Numérotation du verset Io. 11,4 

Audiens autem Iesus dixit eis: Infirmitas hec non est ad mortem
sed pro gloria Dei
ut glorificetur Filius Dei per eum7.
7 eum P156 ΩF ΩJ ΩV ΩS Rusch ] eam ΩL ω1 Li449@ Li449 Weber
Numérotation du verset Io. 11,5 

Diligebat autem8 Iesus
8 autem ΩJ ΩS Li449@ Li449 Rusch Weber ] + ei? ΩV
Martham et sororem eius Mariam
et Lazarum.
Numérotation du verset Io. 11,6 

Ut ergo9 audivit quia infirmabatur tunc quidem mansit in eodem loco
9 ergo ΩF ΩV ΩJ ΩL ω 1 ΩS Rusch Weber ] autem Li449@ P156
duobus diebus.
Numérotation du verset Io. 11,7 

Deinde post hec dixit10 discipulis suis: Eamus in Iudeam iterum.
10 dixit ΩV ΩJ ΩS CorS2 P156] dicit ΩL ω1 Li449@ Li449 Rusch Weber
Numérotation du verset Io. 11,8 

Dicunt ei discipuli:
Rabbi, nunc querebant te Iudei lapidare11 et12 iterum vadis illuc?
11 Iudei lapidare Li449 P156 ΩV ΩJ ΩL ω1 ΩS Rusch Weber] inv. Li449@ |
12 et Li449@ etc.] + tu Catena (Li449 Ed1953) |
Numérotation du verset Io. 11,9 

Respondit Iesus: Nonne duodecim hore sunt13 diei? Si quis ambulaverit14 in die non offendit
13 duodecim hore - sunt ΩV ΩL ΩS] inv. P156 |
14 ambulaverit Li449@ ΩJ² ( in ras. ) ω 1 ΩS] ambulat ΩV ΩJ* ( ut vid. ) ΩL Wordsworth (D d l r δ περιπάτει H U X Π² 69. 131. etc.) |
quia lucem huius mundi videt.
Numérotation du verset Io. 11,10 

Si autem ambulaverit in15 nocte offendit
15 in P156 ΩF ΩJ ΩL ω 1 ΩS Li449@ Li449 CorS1 Rusch ] om. Weber | Si (Ut) autem... nocte CorS1=Cor3 (grec. omnino ita)
quia lux
non est in eo.
Numérotation du verset Io. 11,11 

Hec ait et post hec16 dicit eis17:
16 hec ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Li449@Rusch ] hoc P156 Li449 Weber |
17 eis ΩJ ΩL ω 1 (441rb) Rusch Weber ] illis ΩV ΩS P156 Li449@ Li449 |
Lazarus amicus noster dormit
sed vado ut a somno excitem18 eum.
18 excitem ΩV P156 Li449@ Li449 ΩJ ω 1 (441rb) ΩS Rusch ] suscitem ΩL², exsuscitem ΩL * (in ras.) Weber
Numérotation du verset Io. 11,12 

Dixerunt ergo discipuli eius:
Domine, si dormit salvus erit.
Numérotation du verset Io. 11,13 

Dixerat autem Iesus de morte eius. Illi autem19 putaverunt quia de dormitione somni diceret.
19 autem ΩL ω 1 (441rb) Rusch Weber ] vero ΩJ ΩV ΩS Li449@ Li449 P156
Numérotation du verset Io. 11,14 

Tunc ergo dixit eis Iesus20: manifeste
20 dixit eis - Iesus ΩV ΩJ ΩL ΩS Li449@ Li449 ω 1 (441rb) P156 Weber ] inv. Rusch
Lazarus mortuus est.
Numérotation du verset Io. 11,15 

Et gaudeo propter vos ut credatis
quia non eram21 ibi,
21 quia ΩV ΩL ΩS P156 ] quoniam ω 1 Rusch Weber | non eram ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Li449@ Li449 P156 Weber ] noveram Rusch
sed eamus ad eum.
Numérotation du verset Io. 11,16 

Dixit22 ergo Thomas, qui dicitur Didimus,
22 Dixit Li449@ ] Dicit Li449
ad condiscipulos23: Eamus et nos ut24 moriamur cum eo.
23 ad condiscipulos ΩV ΩJ ΩL ω 1 ΩS Li449 P156 Rusch Weber ] om. Li449@ |
24 ut CorS2 (vel) ΩJ ΩS Rusch ] et CorS2 ΩV ΩL ω1 P156 Li449 , om. Li449@ |
Numérotation du verset Io. 11,17 

Venit itaque Iesus et invenit eum
quatuor dies iam25 in monumento habentem.
25 quatuor dies - iam P156 ΩV ΩL ω 1 (441rb) ΩS Li449@ Li449 Rusch ] inv. ΩJ
Numérotation du verset Io. 11,18 

Erat autem Bethania iuxta Hierosolymam26
26 Hierosolymam P156 Li449@ ΩJ ΩL ω 1 ΩS Rusch ] Hierosolyma Weber
quasi stadiis quindecim.
Numérotation du verset Io. 11,19 

Multi autem ex Iudeis venerant27 ad Mariam et Martham 28 ut consolarentur eas de fratre suo.
27 venerant Li449 ΩV ΩJ ΩL ω 1 ΩS Rusch Weber ] venerunt P156 Li449@ |
28 Mariam - et - Martham ΩV ΩJ ΩS Li449@ Li449 P156] inv. ΩL ω1 Rusch Clementina Weber |
Numérotation du verset Io. 11,20 

Martha ergo29 ut audivit quia Iesus venit occurrit illi,
29 ergo ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Rusch Weber ] autem P156 Li449@ Li449
Maria autem domi sedebat.
Numérotation du verset Io. 11,21 

Dixit ergo30 Martha ad Iesum: Domine, si fuisses hic frater meus non fuisset mortuus.
30 ergo ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Rusch Weber ] autem P156 Li449@ Li449
Numérotation du verset Io. 11,22 

Sed et nunc scio
quia quecumque poposceris a Deo dabit tibi Deus.
Numérotation du verset Io. 11,23 

Dicit illi31 Iesus: Resurget frater tuus.
31 Dicit illi ΩV ΩJ ΩL ω 1 ΩS Rusch Weber ] Dicit ei P156 Li449@ , dixit illi Li449
Numérotation du verset Io. 11,24 

Dicit ei Martha: Scio quia resurget in resurrectione in novissimo32 die.
32 novissimo ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441rb) ΩS Li449@ Li449 P156 Rusch ] novissima Weber
Numérotation du verset Io. 11,25 

Dicit33 ei Iesus:
33 Dicit ΩV ΩJ ΩL ω 1 ΩS Li449@ Li449 P156 Rusch ] Dixit Weber
Ego sum resurrectio et vita.
Qui credit in me etiam34 si mortuus fuerit
34 etiam ΩV ΩJ ΩL ω1 ΩS Li449 P156 Rusch ] et Li449@ Weber
vivet.
Numérotation du verset Io. 11,26 

Et omnis qui vivit
et credit in35 me
35 in ΩF ΩJ ΩS Li449@ Li449 Weber ] om. ΩV
non morietur in eternum.
Credis hoc?
Numérotation du verset Io. 11,27 

Ait illi: Utique Domine ego credidi
quia tu es Christus Filius Dei36 qui in hunc37 mundum venisti.
36 Dei CorS2 (utraque correctio sine VIVI secundum grecum et anti.) ΩF ΩV ΩJ ΩL ΩS] + vivi Li449@ Li449 P156 |
37 hunc Li449@ Li449 ΩJ ΩL ω1 ΩS Rusch ] om. Weber |
Numérotation du verset Io. 11,28 

Et cum hec dixisset abiit
et vocavit Mariam sororem suam silentio
dicens: Magister adest et vocat te.
Numérotation du verset Io. 11,29 

Illa ut audivit surrexit38 cito et venit39 ad eum.
38 surrexit CorS2 (al., Senonensis et anti., prima correctio) ΩF ΩV ΩS Li449@ Li449 ω 1 P156 Rusch ] surgit CorS2 (aliqui anti., secunda correctio) ΩJ ΩL Weber |
39 venit ΩV ΩJ ω 1 ΩL ΩS Li449@ Li449 ] veniebat CorS2 (Senonensis et anti. ) |
Numérotation du verset Io. 11,30 

Nondum enim venerat Iesus in castellum sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha.
Numérotation du verset Io. 11,31 

Iudei igitur qui erant cum ea in domo et consolabantur eam,
cum vidissent Mariam quia cito surrexit et exiit40 secuti sunt eam dicentes:
40 exiit ΩJ ΩL ω1 ΩS Li449@ Li449 ] exivit ΩV Rusch Weber
Quia vadit ad monumentum ut ploret ibi41.
41 ploret ibi ω1 ΩJ ΩL Li449@ Li449 Rusch Weber ] inv. ΩV ΩS P156
Numérotation du verset Io. 11,32 

Maria ergo42 cum venisset43 ubi erat Iesus videns eum cecidit ad pedes eius et dixit44 ei: Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus 45.
42 ergo P156 Li449@ Li449 ΩL ω 1 (441rb) Rusch Weber ] vero ΩF ΩJ ΩS, autem ΩV |
43 venisset ΩF ΩV ΩJ ω 1 ΩL ΩS Weber ] audisset P156 |
44 dixit ΩV ΩL ω1 ΩS P156 Li449@ Weber ] dicit Clementina (hapax) |
45 frater meus ( om. ΩV) non fuisset (esset ΩF ΩJ) mortus ΩF ΩV ΩS P156 Li449@ Li449 ] non esset mortuus frater meus ω 1 Rusch Weber |
Numérotation du verset Io. 11,33 

Iesus ergo ut vidit eam plorantem et Iudeos qui venerant cum ea plorantes infremuit46 spiritu
46 infremuit ΩV ΩS Li449@ Li449 P156 Rusch ] fremuit ΩF ΩJ ΩL ω 1 (441rb) Weber
et turbavit47 semetipsum48.
47 turbavit ΩJ ΩS Rusch Weber ] conturbavit ΩV |
48 semetipsum ΩJ ΩS Li449@ Li449 P156 Rusch ] se ipsum ΩV ΩL ω 1 (441rb) Weber |
Numérotation du verset Io. 11,34 

Et dixit: Ubi posuistis eum?
Dicunt ei: Domine, veni et vide.
Numérotation du verset Io. 11,35 

Et lacrimatus est Iesus.
Numérotation du verset Io. 11,36 

Dixerunt ergo Iudei: Ecce quomodo amabat eum.
Numérotation du verset Io. 11,37 

Quidam autem ex ipsis dixerunt49: Non poterat hic
49 ex ipsis - dixerunt ΩV P156 Li449@ Li449 ω 1 (441rb) ΩS Rusch ] inv. ΩJ ΩL Weber
qui aperuit oculos ceci nati50 b facere ut et51 hic non moreretur?
0 Cf. Io. 9, 32.
50 nati ΩV Li449@ Li449 ΩJ* ω1 ΩS P156 Rusch ] om. Ω (rubr. cancel.) ΩL Weber |
51 et Li449@ Li449 ω1 (441rb) ΩL ΩS Rusch Weber ] om. P156 ΩV ΩJ |
Numérotation du verset Io. 11,38 

Iesus ergo
rursum fremens in semetipso
venit ad monumentum. Erat autem spelunca
et lapis superpositus erat52 ei.
52 erat ΩV ΩJ ΩL ω1 (441rb) ΩS P156 Rusch Weber ] om. Li449@ Li449
Numérotation du verset Io. 11,39 

Ait Iesus: Tollite lapidem.
Dicit ei53 Martha soror eius qui mortuus fuerat: Domine, iam fetet.
53 ei ΩV ΩL ΩS] autem P156
Quatriduanus enim est 54.
54 enim est ΩF P156 Li449@ Li449 ΩJ ΩL ω 1 (441va) ΩS Weber ] inv. Rusch, est ΩV
Numérotation du verset Io. 11,40 

Dicit ei55 Iesus: Nonne dixi tibi quoniam56 si credideris videbis gloriam Dei?
55 Dicit ei ΩV ΩJ ω 1 ΩL Rusch Weber ] Dixit ei ΩS, Dixit enim P156 |
56 quoniam ΩJ ΩS] quia ΩV ( in ras. ) |
Numérotation du verset Io. 11,41 

Tulerunt ergo lapidem. Iesus autem elevatis sursum oculis dixit: Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me.
Numérotation du verset Io. 11,42 

Ego autem sciebam quia57 semper me audis sed propter populum
57 quia ΩJ ΩL ω 1 (441va) ΩS Rusch Weber ] quoniam P156 Li449@
qui circumstat dixi ut credant quia tu me misisti.
Numérotation du verset Io. 11,43 

Hec cum dixisset58 voce magna clamavit:
58 dixisset ΩV ω 1 ΩL² ΩS] audisset ΩL*
Lazare, veni foras.
Numérotation du verset Io. 11,44 

Et statim prodiit
qui fuerat mortuus59 ligatus manus et pedes 60 institis
59 fuerat mortuus ΩJ ΩL ω 1 (441va) ΩS Li449@ Li449 P156 Weber ] inv. Rusch |
60 manus - et - pedes ΩV ΩJ ΩS Li449@ P156 ] inv. ΩL ω 1 Rusch Weber , manus Li449 |
et facies illius61 sudario erat62 ligata.
61 illius ΩJ ΩL ω 1 (441va) Rusch Weber ] eius ΩV ΩS Li449@ Li449 P156 |
62 sudario erat ω1 ΩL Rusch Weber ] inv. P156 |
Dicit eis Iesus63: Solvite eum et sinite64 abire.
63 Dicit eis Iesus P156 Li449@ ΩJ ΩL ω 1 (441va) ΩS ] dicit ei Iesus Li449 , Dixit eis Iesus Rusch , dicit Iesus eis Weber |
64 sinite ΩV ω 1 ΩL ΩS] + eum P156 |
Numérotation du verset Io. 11,45 

Multi ergo ex Iudeis
qui venerant ad Mariam et Martham65 et viderant que fecit66 crediderunt in eum.
65 et Martham ΩF ΩV ΩJ*(rubr. cancel.) ΩS Li449@ Li449 Rusch ] om. P156 ΩJ² ΩL ω1 (441va) Weber |
66 fecit CorS2 (al. correc. trahunt IHESUS ) P156 Li449@ Li449 ΩV ΩJ ΩL ω 1 (441va) ΩS Weber ] + Iesus CorS2 (al. correc. apponunt) ΩS Rusch |
Numérotation du verset Io. 11,46 

Quidam autem ex ipsis
abierunt ad Phariseos et dixerunt eis que fecit Iesus.67
67 v. 46 om. ω 1 (441va)
Numérotation du verset Io. 11,47 

Collegerunt ergo68 pontifices et Pharisei concilium adversus Iesum69
68 ergo P156 ΩV ΩL ΩS Rusch Weber ] om. ω1 (442ra) |
69 adversus Iesum ΩF ΩV ΩS Li449@ Li449 P156] om. ω1 ΩJ Rusch Weber |
et dicebant: Quid facimus70?
70 dicebant Quid facimus ΩL ω 1 ΩS Rusch Weber ] dixerunt Quid faciemus P156
Quia hic homo multa signa facit.
Numérotation du verset Io. 11,48 

Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum
et venient Romani
et tollent nostrum locum71 et gentem.
71 nostrum locum ΩV ΩL² ω 1 (442ra) P156 Rusch ] inv. ΩJ ΩS Li449@ Li449 , nostrum et locum ΩL* ( ET eras.) Weber
Numérotation du verset Io. 11,49 

Unus autem ex ipsis Caiphas nomine72
72 nomine CorS2 (al.) ΩV ΩJ ω1 (442ra) ΩS Li449@ Li449 P156 Rusch ] om. CorS2 (al. sine) ΩL Weber
cum esset pontifex anni illius dixit eis: Vos nescitis quicquam
Numérotation du verset Io. 11,50 

nec cogitatis quia expedit vobis73 ut unus moriatur homo74 pro populo et non tota gens pereat.
73 vobis ΩM ΩF ΩV ΩJ ω1 ΩL ΩS P156 Clementina ] nobis Linz449 Linz449@ Rusch |
74 homo ΩM ΩF ΩV ΩJ ΩL ω 1 (442ra) ΩS Li449@ Li449 P156 Weber ] om. Rusch |
Numérotation du verset Io. 11,51 

Hoc75 autem a semetipso non dixit,
75 Hoc ΩM ΩV ω 1 ΩL ] Hec ΩS P156
sed cum esset pontifex anni illius prophetavit quia Iesus erat moriturus 76 pro gente.
76 erat moriturus ΩF ΩV ΩJ ΩS ] inv. ω 1 ΩL Li449@ (mortus erat) Li449 P156 Rusch Weber
Numérotation du verset Io. 11,52 

Et non tantum pro gente
sed77 ut filios Dei qui erant dispersi congregaret78 in unum.
77 sed ΩF ΩV Li449@ Li449 ΩJ ω1 ΩL ΩS P156 Rusch ] + et Weber |
78 congregaret ΩF ΩV P156 ω 1 ΩL ΩS Rusch ] congregarent Li449@ |
Numérotation du verset Io. 11,53 

Ab illo ergo die
cogitaverunt ut interficerent eum79.
79 Ab illo ... eum ΩF ΩV ω 1 ΩL ΩS P156 Catena aurea Ttextus : ) Rusch Weber ] om. Catena aurea (Textus : Cbg133 La88 Li449 Mt366 R18 V796 etc.) | ut interficerent] occiderent Catena aurea (La88 Li449 Mt366 R18 V796 etc., occidere Fi263, interficere Fi263@)
Numérotation du verset Io. 11,54 

Iesus autem non 80 palam ambulabat apud Iudeos
80 autem non ΩF ΩV , autem iam non Brescianus ΩP ΩS , ergo iam non Wordsworth (vet. lat. versiones) ΩM CP601 (LXXXVIIa), ergo iam non in ω 1 ΩJ ΩL ΩR Li449@ Li449 P156 Rusch Weber, grecus: Ὁ οὖν Ἰησοῦς / Ἰησοῦς οὖν οὐκέτι παρρησίᾳ
sed abiit in regionem iuxta desertum in civitatem81 que dicitur Ephrem
81 civitatem ΩV P156 ΩJ ω1 ΩL ΩS Catena Catena@ Rusch Weber] civitate Li449@
et ibi morabatur cum discipulis suis82.
82 suis ΩV P156 ΩJ ω1 ΩL ΩS Li449@ Li449 Rusch ] om. Weber
Numérotation du verset Io. 11,55 

Proximum autem83 erat84 Pascha Iudeorum
83 autem ΩL ΩS Rusch Weber ] om. CorS2 ( PROXIMUM ERAT sine TUNC ) ΩV, tunc CorS2* (sine) |
84 erat CorS2 ΩV ΩS Rusch Weber ] + tunc CorS2* ( sine ) , dies festus CorS2* (sine) |
et ascenderunt85 multi Hierosolymam86 de regione ante Pascha ut sanctificarent se ipsos.
85 ascenderunt ΩM ΩV ΩL Catena Catena@ ΩS Rusch Weber ] ascenderant P156 |
86 Hierosolymam ΩM Li449@ ΩJ ΩL ΩS Rusch ] Hierosolyma Weber |
Numérotation du verset Io. 11,56 

Querebant ergo
Iesum et colloquebantur ad invicem in templo stantes87:
87 stantes ΩM ΩJ ΩS Li449@ Li449 ] docentes ΩV
Quid putatis quia non venit88 ad diem festum?
88 venit ΩM ΩV ΩS P156 Li449@ Li449 ΩL ΩJ Rusch ] veniat Weber
Numérotation du verset Io. 11,57 

Dederant enim89 pontifices et Pharisei mandatum ut si quis cognoverit ubi sit indicet ut apprehendant90 eum. 91
89 Dederant enim ΩV ΩJ ΩS P156 Catena ] Dederunt enim Catena@(Cbg133 Li449) , Dederant autem ΩL Rusch Weber |
90 ut apprehendant ΩM ΩJ ΩV ΩP ΩR² ΩS (et a.) Weber ] ut apprehenderent P156 Rusch , ut apprehendat Li449@ ΩL ΩR* |
91 v. 56-57: om. ω 1 (443ra) |

Capitulum 11

Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 1 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d1.1} BEDA. − Dixerat evangelista, Dominum trans Iordanem abiisse1, tuncque Lazarum contingit2* infirmare3*.
Unde dicitur :
1 abiisse] abisse Cbg133
2 contingit] contigit Ed1953
3 infirmare] infirmari Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,1 
Erat quidam languens Lazarus a Bethania.
marg.| Hinc est quod in quibusdam exemplaribus copulativa coniunctio et posita invenitur ut sequentia verba superioribus connexa videantur. Interpretatur autem Lazarus ‘adiutus’. Inter omnes enim mortuos quos4 Dominus suscitavit, hic magis ab eo adiuvatur, quem non solum mortuum, sed quatriduanum suscitavit.A
A ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2019} {FG2023} {MM2023}
4 quos] om. Li449
marg.| {CIO11d1.2} AUGUSTINUS. 5 − [a] Inter omnia enim miracula que fecit Dominus, Lazari resurrectio precipue predicatur. Sed si attendamus quis fecerit, delectari debemus potius quam mirari. Ille suscitavit hominem qui fecit hominem. Plus6* est hominem creare quam resuscitare. [b] Infirmabatur autem in Bethania Lazarus.
Unde dicitur :
5 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
6 Plus] + enim Ed1953
A Bethania 7 de castello Marie et Marthe sororum eius.
7 A Bethania] iter. Li449
marg.| Quod castellum erat proximum Hierosolymis.B a
a ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 1.1-8, CCSL 36, p. 419 : «Inter omnia miracula quae fecit Dominus noster Iesus Christus, Lazari resurrectio praecipue praedicatur. Sed si adtendamus quis fecerit, delectari debemus potius quam mirari. Ille suscitauit hominem, qui fecit hominem; ipse enim est Vnicus Patris, per quem, sicut nostis, facta sunt omnia. Si ergo per illum facta sunt omnia, quid mirum est si resurrexit unus per illum, cum tot quotidie nascantur per illum? Plus est homines creare quam resuscitare». [b]   Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 4.9-11, CCSL 36, p. 422 : «Ibi ergo Domino constituto, infirmabatur in Bethania Lazarus, quod castellum erat proximum Ierosolymis». [FG2018]
B ¶Codd. : Li449 (111ra ) Ed1953 {MM2019} {FG2023}
marg.| {CIO11d1.3} ALCUINUS. − Et quia plures femine huius nominis erant, ne erraremus ex8* nomine, ostenditur ex notissima actione. C b
Nam sequitur :
b ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 2), CCCM 267, p. 200.12 : «  maria autem erat quae unxit dominum unguento. Quia plures huius nominis erant, ne erraremus ex nomine ostenditur ex notissima actione.   miserunt ergo sorores eius ad eum , scilicet trans Iordanen». [MM2019]
C ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2019}
8 ex] in Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,2 
Maria autem erat que unxit Dominum unguento, et extersit pedes eius capillis suis, cuius frater Lazarus infirmabatur.
marg.| {CIO11d1.4} CHRYSOSTOMUS. 9*{hom.61} − Igitur primum quidem illud necessarium discere, quoniam hec non fuit illa meretrix que in Luca legitur. Hec enim honesta fuit, et studiosa circa Christi susceptionem.D
D ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}
9 Chrysostomus] + In Iohannem Ed1953
marg.| {CIO11d1.5} AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Vel aliter. Hoc dicens Ioannes attestatur Luce, qui hoc in domo Pharisei cuiusdam Simonis factum esse narravit. Iam itaque hoc Maria fecerat. Quod autem in Bethania rursus fecit, aliud est quod ad Luce narrationem non pertinet sed pariter narratur a tribus.E c
c ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De consensu evangelistarum , lib. 2, c. 79, § 154, p. 261.20-24 : «Hoc dicens iohannes adtestatur lucae, qui hoc in domo Pharisaei cuiusdam simonis factum esse narrauit -iam itaque hoc maria fecerat -, quod autem in bethania rursus fecit, aliud est, quod ad lucae narrationem non pertinet, sed pariter narratur a tribus, iohanne scilicet, mattheo et marco». [FG2015]
E ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}
marg.| {CIO11d1.6} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − Invaserat igitur Lazarum pernicies inimica languoris; miserandi hominis corpus quotidie edax febris incendium absumebat 10*. Aderant autem due sorores languenti, et casum dolentes, iuvenis egrotantis lectulo iugiter inherebant. F
Unde de eis mox subditur :
F ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2019} {FG2023}*
10 absumebat] consumebat Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,3 
Miserunt ergo sorores eius ad eum, dicentes : Domine, ecce quem 11 amas infirmatur.
11 quem Li449 ] quam Li449@
marg.| {CIO11d1.7} AUGUSTINUS. 12 − Non dixerunt : Veni et sana. Non ause sunt dicere : Ibi iube et hic fiet. Sed tantummodo : Ecce quem amas infirmatur, quasi dicant : sufficit ut noveris13. Non enim amas et deseris 14*G d
d ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 5.10-16, CCSL 36, p. 422 : «Non dixerunt : Veni; amanti enim tantummodo nuntiandum fuit. Non ausae sunt dicere : Veni, et sana; non ausae sunt dicere : Ibi iube, et hic fiet. Cur enim non et istae, si fides illius centurionis inde laudatur? Ait enim : Non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic uerbo, et sanabitur puer meus. Nihil horum istae, sed tantummodo : Domine, ecce quem amas infirmatur. sufficit ut noueris; non enim amas, et deseris». [FG2018]* [MM2020]
G ¶Codd. : La88 (208rb) Li449 (111rb ) Ed1876 Ed1953 {MM2018} {MM2020} {FG2023}
12 Augustinus Li449 ] +Super Iohannem La88 , + In Ioannem Ed1953
13 noveris] noveri cacogr. Li449
14 sufficit ut noveris non enim amas et deseris La88 Li449 Ed1876 (iuxta P615 P616 P639 P15760)] om. Ed1861 Ed1953
marg.| {CIO11d1.8} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Per hoc enim ad miserendum volunt attrahere Christum; adhuc enim ei quasi homini intendebant. Ideo autem non iverunt ad Christum, sicut centurio et regulus, sed mittunt, quia vehementer confidebant de Christo, propter multam familiaritatem quam habebant ad eum, et quia a luctu detinebantur.H
H ¶Codd. : Li449 (111 va) Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d1.9} THEOPHYLACTUS. − Et quia mulieres erant, quas non decet de facili domo15 exire. Multam autem devotionem et fidei magnitudinem exprimunt16, dicentes ecce quem amas infirmatur tantam enim potentiam in Domino esse credebant, quod mirum videretur qualiter virum sibi dilectum infirmitas potuerit occupare.
Sequitur :
15 domo] domum Li449
16 et fidei magnitudinem - -exprimunt] inv. Li449
Numérotation du verset Io. 11,4 
Audiens autem Iesus dixit eis infirmitas hec non est ad mortem,
marg.| quia ipsa mors non erat ad mortem, sed potius ad miraculum quo facto crederent homines in Christum et vitarent17 veram mortem.
Unde sequitur :
17 vitarent] vitabant Li449
Sed pro gloria Dei.
marg.| Ubi ex obliquo Dominus Deum se dixit, contra hereticos qui dicunt, quod Filius Dei non sit Deus. Pro gloria ergo cuius Dei? Audi quod sequitur :
Ut glorificetur Filius Dei per eam,
marg.| scilicet infirmitatem.I e
e ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 88 A 14–B 11. [CGC2014]
I ¶Codd. : Li449 (111 va) Ed1953 {FG2023}*
marg.| {CIO11d1.10} CHRYSOSTOMUS. − [1] Hoc autem ut non est causale sed eventus. [2] Nam evenit quidem aliunde infirmitas, usus est autem ea in gloriam Dei. J f
Sequitur :
f [1] ¶Paral. Cf. CIO12d6.6 [MM2020]
J ¶Codd. : Li449 (111rb ) Ed1953 {MM2019}
Numérotation du verset Io. 11,5 
Diligebat autem Iesus Martham et sororem eius Mariam et Lazarum.
marg.| {CIO11d1.11} AUGUSTINUS. − [a] Ille languens , ille tristes, omnes dilecti. [b] Habebant ergo spem quoniam diligebantur18 ab eo qui est dolentium consolator, languentium19 sanator.K g
g ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 5), CCCM 267, p. 201.35-37 : «Ille languens, illae dolentes, omnes dilecti. Habebant ergo spem quoniam [corr. MM2018, quem perpera CC] diligebantur ab eo qui est dolentium consolator, languentium sanator, immo mortuorum suscitator». [FG2018]
<cuius fons>   Heiricus Autissiodorensis , Homiliae per circulum anni, pars hiemalis, hom. 54, CCCM 116A, lin. 70 : «Ille languebat, illae dolebant, sed spem maximam habebant quoniam diligebantur ab eo qui et dolentium est consolator et languentium sanator, ipsorum etiam mortuorum resuscitator». <cuius fons>   Paulus Diaconus Warnefridus , Homiliarius, hom. 102 (feria 6 post Laetare), PL 95, 1300C : «Hoc contra haereticos, qui dixerunt Christum non esse natura Deum, sed gratia. Unde quidam illorum dixit : Non invideo Christo facto Deo, hoc et ego fieri possum si volo. Diligebat autem Jesus Martham, et sororem ejus Mariam, et Lazarum. Ille languebat , ille dolebat, sed spem maximam habebant, quia diligebatur ab eo qui et dolentium est consolator, et languentium sanator, ipsorum etiam mortuorum suscitator» <cuius fons>   Alcuinus , In Io., PL 100, 783.2
<cuius fons> = [a]   Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 7.2-4, CCSL 36, p. 422-423 : «Ille languens, illae tristes, omnes dilecti; sed diligebat eos et languentium saluator, immo etiam mortuorum suscitator et tristium consolator».
¶Paral. Cf.   Thomas de Aquino, In Io. 11, lect. 1, Marietti n° 1479 : «Hic, secundum Augustinum, Evangelista assignat rationem quare duae sorores non venerunt ad Christum : quae scilicet sumitur ex confidentia specialis dilectionis, unde dicit diligebat autem Iesus Martham, et Mariam sororem eius, et Lazarum. Quippe qui tristium consolator erat, sorores tristes diligebat; et qui languentium salvator erat, languidum et mortuum Lazarum diligebat; deut. xxxiii, 3 : dilexit populos : omnes sancti in manu illius sunt». [MM2018]
¶Nota La sentence a été attribuée en raison de son noyau augustinien ou à la suite d'une erreur de lecture de l'abréviation «A9» mise ici pour Alchuinus à qui Thomas attribue les Gloses exégétiques d’Anselme. Le paragraphe [b] , issu des homéliaires carolingiens, pose un problème critique puisque les sources et les manuscrits hésitent entre quatre lectures : quoniam diligebantur, quia diligebatur. Il faut écarter quem diligebantur qui est une faute d'éditeur. [MM2018] [MM2020]
K ¶Codd. : Li449 La88 Ed1953 {MM2018}
18 diligebantur La88 Ed1953 ] diligebant Li449
19 languentium Li449 La88 ] languentiumque Ed1953
marg.| {CIO11d1.12} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Per hoc etiam erudit nos evangelista non tristari, si qua infirmitas facta fuerit circa bonos viros et Dei amicos.L
L ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 2 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d2.1} ALCUINUS. − Dominus, nuntiata infirmitate Lazari, quousque quatriduum compleretur sanare distulit, ut mirabilius suscitaret. M
M ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}
prol.| Unde dicitur :
Numérotation du verset Io. 11,6 
Ut autem audivit quia infirmabatur, tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus.
marg.| {CIO11d2.2} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Ut scilicet exspiraret et sepeliretur et dicerent20 quoniam fetet, ut nullus posset dicere quoniam nondum eum defunctum21* suscitavit, sed stupor fuit et non mors. N
N ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}
20 diceret] dicant Li449
21 eum d.] inv. Ed1953
Sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,7 
Deinde post hec dicit discipulis suis eamus in Iudeam iterum.
marg.| {CIO11d2.3}* AUGUSTINUS. − Ubi pene fuerat lapidatus, qui22* propterea inde discessisse videbatur ne lapidaretur. Discessit enim ut homo sed in redeundo, quasi oblitus infirmitatem, ostendit potestatem.O h
h ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 7.11-14, CCSL 36, p. 423 : «Eamus in Iudaeam, ubi pene fuerat lapidatus, qui propterea inde discessisse uidebatur, ne lapidaretur. Discessit enim ut homo; sed in redeundo quasi oblitus infirmitatem, ostendit potestatem». [FG2018]
O ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018} {FG2023}
22 qui] quia Ed1953
marg.| {CIO11d2.4} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Nusquam autem alibi Dominus predixit discipulis quo iturus esset sed hic predicit quia formidabant vehementer ut non repente eos conturbet. Nam sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,8 
Dicunt ei discipuli : Rabbi, nunc querebant te Iudei lapidare, et tu23 iterum vadis illuc.
23 tu Li449 Ed1953] om. Li449@
marg.| Formidabant enim et pro eo et pro seipsis. Nondum enim erant in fide firmati.P
P ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018} {FG2023}
marg.| {CIO11d2.5}*AUGUSTINUS. − Cum autem vellent dare consilium homines Deo, discipuli magistro, corripuit eos.
Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,9 
Respondit Iesus : Nonne duodecim hore sunt diei?
marg.| Ut enim diem se24 ostenderet, duodecim discipulos elegit. In hoc autem verbo non ipsum Iudam sed successorem eius previdebat. Iuda enim cadente, successit Mathiasi , et duodenarius numerus mansit. Hore25 ergo illustrentur26* a die et27* per horarum predicationem credat mundus in diem. Me ergo sequimini, si non vultis offendere.j Q
i Cf. Act. 1, 26.
j ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 8.40-59, CCSL 36, p. 424 : «Cum ergo uellent dare consilium homines Deo, discipuli magistro, serui Domino, aegroti medico, corripuit eos, et ait : Nonne duodecim horae sunt diei?   Si quis ambulauerit in die, non offendit . Me sequimini, si non uultis offendere; nolite mihi consilium dare, quos a me consilium oportet accipere. Quo ergo pertinet : Nonne duodecim horae sunt diei? Quia ut diem se esse ostenderet, duodecim discipulos elegit. Si ego sum, inquit, dies, et uos horae, numquid horae diei consilium dant? Horae diem sequuntur, non dies horas. Si ergo illi horae, quid ibi Iudas? Et ipse inter duodecim horas? Si hora erat, lucebat; si lucebat, quomodo diem ad mortem tradebat? Sed Dominus in hoc uerbo non ipsum Iudam, sed successorem ipsius praeuidebat. Iuda enim cadente successit Matthias, et duodenarius numerus mansit. Non ergo frustra duodecim discipulos elegit Dominus, nisi quia ipse spiritalis est dies. Sequantur ergo horae diem, praedicent horae diem, horae illustrentur a die, horae illuminentur a die, et per horarum praedicationem credat mundus in diem. Hoc ergo ait de compendio : Me sequimini, si non uultis offendere». [FG2018]
Q ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*
24 se] se | se Li449
25 Hore] horum Li449
26 illustrentur Li449 ] illustrantur Ed1953
27 et Li449] ut Ed1953
Unde subdit :
Si quis ambulaverit in die, non offendit quia lucem huius mundi videt.
Numérotation du verset Io. 11,10 
Si autem ambulaverit in nocte, offendit quia lux non est in eo.
marg.| {CIO11d2.6} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Quasi dicat : Qui sibi nihil conscius est nequitie, nihil patietur versutie; qui vero mala agit, patietur. itaque non oportet formidare nihil enim28 dignum morte gessimus. Vel aliter. si quis lucem huius mundi videt, securus est; multo magis qui mecum est, nisi amoverit se a me.R
R ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
28 enim] om. Li449
marg.| {CIO11d2.7} THEOPHYLACTUS. − Quidam vero hunc diem intelligunt tempus precedens passionem, noctem vero ipsam passionem. Dicit ergo eis dum dies est, id est dum nondum imminet tempus29 passionis, non offendetis non enim vos persequentur Iudei cum autem nox venerit, passionem propriam dico, ex tunc noctem possidebitis angustiarum.k S
k ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 89 C 5–D 2. [CGC2014]
S ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
29 imminet tempus] inv. Li449
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 3 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d3.1} CHRYSOSTOMUS. 30 {hom.61} . − Posita una confortatione discipulorum, hic alio modo eos confortat, ostendens quoniam non Hierosolymam debent ire, sed in Bethaniam
Unde dicitur :
30 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem. Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,11 
Hec ait, et post hec dicit illis : Lazarus amicus noster dormit sed vado ut a somno excitem eum.
marg.| Quasi dicat non eo rursus disputaturus contra Iudeos, sed amicum nostrum excitaturus31 propter hoc ergo dicit amicus noster, ut ostendat necessarium suum adventum.T
T ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
31 nostrum excitaturus] inv. Li449
marg.| {CIO11d3.2} AUGUSTINUS. 32 − Quod autem dixit : dormit , verum dixit33. Domino dormiebat, hominibus mortuus erat, qui eum suscitare non poterant. Nam Dominus tanta facilitate excitabat de sepulcro, quanta tu excitas dormientem de lecto. Ergo secundum potentiam suam dixit dormientem, sicut et Apostolus dicitl : « De dormientibus autem nolo vos ignorare ». Dormientes appellavit, quia resurrecturos prenuntiavit. Sed quomodo interest in ipsis qui quotidie dormiunt et exurgunt, quid quisque videat in somnis; alii sentiunt leta somnia, alii torquentia sic unusquisque cum causa sua dormit, cum causa sua surgit.m U
l 1Th. 4, 12.
m ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 9.2-16, CCSL 36, p. 424 : «Et post hoc dicit eis : Lazarus amicus noster   dormit ; sed uado, ut a somno excitem eum. Verum dixit. Sororibus mortuus erat, Domino dormiebat. Hominibus mortuus erat, qui eum suscitare non poterant; nam Dominus tanta eum facilitate excitabat de sepulcro, quanta tu non excitas dormientem de lecto. Ergo secundum potentiam suam dixit dormientem; quia et alii mortui dicti sunt in scripturis saepe dormientes, sicut apostolus dicit : De dormientibus autem nolo uos ignorare, fratres, ut non contristemini, sicut et ceteri qui spem non habent. Ideo et ipse dormientes appellauit, quia resurrecturos praenuntiauit. Dormit ergo omnis mortuus, et bonus et malus. Sed quomodo interest in ipsis qui quotidie dormiunt et exsurgunt, quid quisque uideat in somnis : alii sentiunt laeta somnia, alii torquentia, ita ut euigilans dormire timeat, ne ad ipsa iterum redeat, sic unusquisque hominum cum causa sua dormit, cum causa sua surgit». [FG2018]
U ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
32 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
33 dixit] dicit Li449
marg.| {CIO11d3.3} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Discipuli autem impedire voluerunt eius adventum in Iudeam.
Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,12 
Dixerunt ergo discipuli eius Domine, si dormit, salvus erit.
marg.| Solet enim esse somnus egrotantium salutis indicium34; quasi dicant si dormit, non igitur utile est quod tu vadas ad excitandum eum.V
V ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
34 indicium] iudicium Li449
marg.| {CIO11d3.4} AUGUSTINUS. − Quomodo ergo intellexerunt discipuli, sic responderunt. n
n ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.2-7, CCSL 36, p. 425 : «Dixerunt ergo discipuli, quomodo intellexerunt, sic responderunt : Domine, si dormit, saluus erit. Solet enim esse somnus aegrotantium salutis indicium. Dixerat autem Iesus de morte eius; illi   autem putauerunt quod de dormitione somni diceret. Tunc ergo dixit eis Iesus manifeste». [FG2018]
Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,13 
Dixerat autem Iesus de morte eius; illi vero putaverunt quod de dormitione somni diceret.
marg.| {CIO11d3.5} CHRYSOSTOMUS. {hom.61} . − Si vero quis dicat quomodo non cognoverunt discipuli mortuum esse, ab eo quod dixit vado ut excitem illum stultum enim erat eum ire per tot stadia ut Lazarum a somno excitaret istud35 dicemus, quoniam estimabant hoc enigma esse, qualia multa loquebatur.W
W ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
35 istud] illud Li449
marg.| {CIO11d3.6} AUGUSTINUS. − Quia ergo obscure dixerat dormit , manifestat quod dixerat. o
o ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.2-7, CCSL 36, p. 425 : «Subobscure enim dixerat : dormit; ait ergo manifeste : Lazarus mortuus est; et gaudeo propter uos, ut credatis, quia non eram ibi». [FG2018]
marg.| Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,14 
Tunc ergo dixit eis Iesus36* : Manifeste Lazarus mortuus est.
36 Iesus Li449@ Li449 cumWeber ] om. Ed1953
marg.| {CIO11d3.7} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Non autem hic adiecit : Vado ut resuscitem eum; non enim volebat verbis predicere quod37 per opera debebat certificare, vanam gloriam ubique nos fugere docens; et quod non oportet simpliciter promittere.X
X ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
37 quod] que Li449
Sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,15 
Et gaudeo propter vos ut credatis quoniam non eram ibi38.
38 ibi] sed eamus ad eum Li449@ Weber
marg.| {CIO11d3.8} AUGUSTINUS. − Eger enim, non mortuus fuerat nuntiatus; sed quomodo lateret eum qui creaverat, ad cuius manus anima39 morientis exierat? Ait ergo : Gaudeo propter vos, ut credatis, quoniam non eram ibi ut iam inciperent admirari, quia Dominus poterat dicere mortuum, quod nec viderat nec audiverat40. Ubi meminisse debemus quod adhuc etiam ipsorum discipulorum miraculis edificabatur fides, non ut esse inciperet, sed ut que ceperat cresceret. Quod ergo dicit :   Ut credatis , intelligendum est ut amplius robustiusque credatis.p Y
p ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 11.10-22, CCSL 36, p. 425-426 : «Subobscure enim dixerat : dormit; ait ergo manifeste : Lazarus mortuus est; et gaudeo propter uos, ut credatis, quia non eram ibi. Et scio quia mortuus est, et non ibi eram; aeger enim, non mortuus, fuerat nuntiatus. Sed quid lateret eum qui creauerat, et ad cuius manus anima morientis exierat? Hoc est quod ait : Gaudeo propter uos, ut credatis, quia non ibi eram, ut iam inciperent admirari, quia Dominus potuit dicere mortuum, quod nec uiderat nec audierat. Vbi sane meminisse debemus quod adhuc etiam ipsorum discipulorum qui in eum iam crediderant, miraculis aedificabatur fides; non ut ea quae non erat, esse inciperet, sed ut ea quae iam esse coeperat, cresceret; quamuis tali uerbo usus sit, quasi tunc credere inciperent. Non enim ait : Gaudeo propter uos, ut fides uestra augeatur, siue firmetur; sed ait : ut credatis, quod intellegendum est, ut amplius robustiusque credatis». [FG2018]
Y ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
39 anima] om. Li449
40 audiverat] audiverat Li449
marg.| {CIO11d3.9} THEOPHYLACTUS. − Intellexerunt autem quidam hoc sic. Gaudeo, inquit,   pro vobis nam cum illic non extiterim, confert ad maioritatem fidei vestre; quoniam si astitissem, egrotantem curassem, quod esset modicum signum ad mee virtutis indicium41. Quia vero me absente supervenit mors, potius in fide mea corroboramini, cum videbitis me posse etiam defunctum putrescentem resuscitare.q Z
q ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 92 D 5–93 A 2. [CGC2014]
Z ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
41 indicium] iudicium Li449
marg.| {CIO11d3.10} CHRYSOSTOMUS. − Igitur omnes quidem discipuli42* timebant Iudeos, super alios vero Thomas.
Unde sequitur :
42 quidem discipuli] inv. Li449
Numérotation du verset Io. 11,16 
Dicit ergo Thomas, qui dicitur Didymus, ad condiscipulos : Eamus et nos et moriamur cum eo.
marg.| Infirmior enim erat aliis et infidelior. Postea omnibus fortior factus est et irreprehensibilis, qui solus orbem terrarum percurrit, et in mediis plebibus volvebatur volentibus eum interficere.AA
AA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2021} {FG2023}
marg.| {CIO11d3.11} BEDA. − Vel castigati discipuli superioribus Domini verbis non ausi sunt ultra contradicere; sed Thomas pre omnibus socios hortatur43, ut irent et morerentur cum eo in quo magna eius videtur esse constantia sic enim loquebatur, quasi facere posset que alios hortabatur, immemor sue fragilitatis, sicut et Petrus.AB
AB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
43 hortatur] exhortatur Li449
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 4 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d4.1} ALCUINUS. − Dominus ad hoc venire distulerat ut quatriduum impleretur, ut Lazarus gloriosius resuscitaretur.AC
AC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*
prol.| Unde dicitur :
Numérotation du verset Io. 11,17 
Venit itaque Iesus et invenit eum quatuor dies iam in monumento habentem.
marg.| {CIO11d4.2} CHRYSOSTOMUS. 44*{hom.61} . − Manserat enim Dominus duobus diebus, et ante duos dies venerat nuntius, in qua die Lazarus est defunctus ipse autem quarta die accessit.AD
AD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*
44 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
marg.| {CIO11d4.3}* AUGUSTINUS. 45 − De quatuor autem diebus multa dici possunt. Diversis enim modis una res significari potest. Est enim unus dies mortis quod46* homo trahit de mortis propagine. Sed et legem naturalem transgrediuntur homines ecce alter dies mortis. Lex etiam Scripture data est divinitus per Moysen, et ipsa contemnitur ; adde : tertium diem mortis. Venit evangelium et ipsum transgrediuntur homines : ecce quartus dies mortis. Etiam 47 * ad tales excitandos Dominus non dedignatur accedere.r AE
r ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 12.4-33, CCSL 36, p. 426 : «De quatuor diebus multa quidem dici possunt, sicut se habent obscura scripturarum, quae pro diuersitate intellegentium, multos sensus pariunt. Dicamus et nos quid nobis uideatur significare mortuus quatriduanus. Quomodo enim in illo caeco intellegimus quodammodo humanum genus, sic forte et in isto mortuo multos intellecturi sumus; diuersis enim modis una res significari potest. Homo quando nascitur, iam cum morte nascitur, quia de Adam peccatum trahit. Vnde dicit apostolus : Per unum hominem peccatum intrauit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt. Ecce habes unum diem mortis, quod homo trahit de mortis propagine. Deinde crescit, incipit accedere ad rationales annos, ut legem sapiat naturalem, quam omnes habent in corde fixam : Quod tibi non uis fieri, alii ne feceris. Numquid hoc de paginis discitur, et non in natura ipsa quodammodo legitur? Furtum uis pati? Vtique non uis. Ecce lex in corde tuo : Quod non uis pati, facere noli. Et hanc legem transgrediuntur homines : ecce alter dies mortis. Data est lex etiam diuinitus per famulum Dei Moysen; dictum est illic : Non occides; Non maechaberis; Non falsum testimonium dices; Honora patrem et matrem; Non concupisces rem proximi tui; Non concupisces uxorem proximi tui. Ecce lex scripta est, et ipsa contemnitur; ecce tertius dies mortis. Quid restat? Venit et evangelium, praedicatur regnum caelorum, diffamatur ubique Christus, minatur gehennam, uitam promittit aeternam, et ipsa contemnitur. Transgrediuntur homines evangelium : ecce quartus dies mortis. Merito iam putet. Numquid et talibus est neganda misericordia? Absit. Etiam ad tales Dominus excitandos non dedignatur accedere». [FG2018]*
AE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*
45 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
46 quod] quem Ed1953
47 etiam ] et Ed1953
marg.| {CIO11d4.4} ALCUINUS. − Aliter. Primum peccatum extitit elatio48 in corde, secundum consensus, tertium factum, quartum consuetudo.AF
Sequitur :
AF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*
48 elatio] latio cacogr. Li449
Numérotation du verset Io. 11,18 
Erat autem Bethania iuxta Hierosolymam quasi stadiis quindecim.
marg.| {CIO11d4.5} CHRYSOSTOMUS. − Quod erat milliaria duo. hoc autem inducitur ad ostendendum quod congruum fuit multos Iudeorum a Hierosolymis adesse.
Unde subditur :
Numérotation du verset Io. 11,19 
Multi autem ex Iudeis venerant ad Mariam et Martham 49* ut consolarentur eas de fratre suo.
49 Mariam et Martham] inv. Ed1953 cum Clementina
marg.| Sed quomodo Iudei consolabantur dilectas a Christo, cum iam statuissent quod si quis Christum confiteretur, extra synagogam fieret sed propter calamitatis necessitatem, aut quasi nobiles has mulieres reverentes, eas consolabantur; aut quia hi aderant qui non mali erant multi enim ex ipsis credebant. Hoc autem dicebat evangelista ad ostendendum quod Lazarus vere mortuus erat.AG
AG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d4.6} BEDA. − Nondum autem Dominus castellum introierat; unde adhuc extra castellum posito occurrit Martha. AH
AH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,20 
Martha ergo50, ut audivit quia Iesus veniret51, occurrit illi; Maria autem domi sedebat.
50 ergo] autem Li449@ Li449
51 veniret] venit Li449@ Li449
marg.| {CIO11d4.7} CHRYSOSTOMUS. − Non autem assumit sororem obviam Christo vadens; vult enim singulariter Christo loqui, et quod factum est ei annuntiare; cum vero eam in bonam spem duxit, tunc abiit et vocavit52 Mariam.AI
AI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
52 vocavit] vocat Li449
marg.| {CIO11d4.8} THEOPHYLACTUS. − Primo itaque non pandit sorori, volens astantes hoc latere; quoniam si percepisset Maria Christum accedere, obviam iret, et comitarentur eam presentes Iudei, quibus53 notum fore adventum Iesu Martha nolebat54.s AJ
Sequitur :
s ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 96 A 7-12. [CGC2014]
AJ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
53 quibus] qui Li449
54 nolebat] uolebat Li449
Numérotation du verset Io. 11,21 
Dixit autem55 Martha ad Iesum : Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus.
55 autem] ergo Clementina
marg.| {CIO11d4.9} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Credebat enim in Christum, sed non ut oportebat. Nondum enim cognoscebat quoniam Deus erat. Et ideo dicebat si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus .AK
AK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d4.10} THEOPHYLACTUS. − Quasi diffidens quoniam etiam absens, si vellet, posset prohibere mortem fratris sui. AL t
t ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 96 B 14 C 2. [CGC2014]
AL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d4.11} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Nondum etiam cognoscebat quod propria virtute hoc faceret; quod apparet ex hoc quod subditur56 :
56 subditur] subdit Li449
Numérotation du verset Io. 11,22 
Sed nunc57 scio quia quecumque poposceris a Deo, dabit tibi Deus
57 nunc] et praem. Li449@ #Li449
marg.| ut de virtuoso quodam et approbato viro loquens.AM
AM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d4.12} AUGUSTINUS. 58 − Non autem dicit ei : Rogo te ut resuscites fratrem meum. Unde enim sciebat, si fratri eius resurgere utile fuerat? Hoc tamen dixit : Scio quia potes, si vis facere; utrum facias, iudicii tui est, non presumptionis mee.u AN
u ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 13.7-11, CCSL 36, p. 427 : «Non dixit : Sed et modo rogo te ut resuscites fratrem meum. Vnde enim sciebat, si fratri eius resurgere utile fuerit? Hoc tantum dixit : Scio quia potes, si uis facis; utrum enim facias, iudicii tui est, non praesumtionis meae». [FG2018]
AN ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
58 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
marg.| {CIO11d4.13} CHRYSOSTOMUS. − Dominus autem vera que59 non cognoscebat eam docuit.
59 vera que] utraque Li449
Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,23 
Dixit60 ei Iesus resurget frater tuus.
60 Dixit #Li449 ] dicit Li449@
marg.| Non dixit petam ut resurgat. Sed si diceret non indigeo adiutorio, a me ipso omnia facio, valde fuisset grave mulieri; sed hoc dicere resurget , medium erat.AO
AO ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d4.14} AUGUSTINUS. − [a] Ambiguum autem fuit [c] quod dixit resurget . [b] Non enim ait modo.
[d] Et ideo sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,24 
Dicit ei Martha : Scio quia resurget in resurrectione in novissimo die.
marg.| De61 illa resurrectione secura sum, de hac incerta sum62.AP v
v ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 14.1-5, CCSL 36, p. 427 : «Hoc [a] ambiguum fuit. [b] Non enim ait : Modo resuscito fratrem tuum; sed : [c] Resurget frater tuus. [d] Dicit ei Martha : Scio quia resurget in resurrectione, in   nouissima die . De illa resurrectione secura sum, de hac incerta sum». [FG2018]*
AP ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2020}
61 De] Die Li449
62 de hac incerta sum] om. Li449
marg.| {CIO11d4.15} CHRYSOSTOMUS. 63*{hom.61} . − Audierat enim64* mulier multa a Christo de resurrectione loquente; Dominus autem manifestius suam ostendit auctoritatem.
Nam subditur :
63 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
64 enim Li449 Mt366 ] autem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,25 
Dicit ei Iesus : Ego sum resurrectio et vita,
marg.| ostendens quoniam non indiget alio adiutorio si enim alio adiutorio indigeret65, qualiter erit resurrectio si vero ipse est vita, non loco circumcluditur, sed ubique existens potest sanare.AQ
AQ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2023]
65 indigeret] indiget Li449
marg.| {CIO11d4.16} ALCUINUS. − Ideo ego 66   sum resurrectio quia67   vita per quem tunc cum aliis resurget, per eumdem potest et modo resurgere.AR w
w ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 25), CCCM 267, p. 205.12 : «EGO SUM RESURRECTIO ET VITA. Quare dubitas fratrem nunc posse resurgere, cum EGO qui SUM RESURRECTIO ET VITA illum resurrecturum promittam? Ideo resurrectio quia uita. Per quem tunc cum aliis resurget per eundem potest et modo resurgere». [MM2020] .
66 ego Ed1953] g° La88 Li449, ergo Mt366
67 quia] om. Mt366
marg.| {CIO11d4.17} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} − Illa ergo dicentex : Quecumque petieris 68, ipse dicit :
x Io. 11, 22.
68 petieris] pieris cacogr. Li449
Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet.
marg.| Ostendens quoniam ipse est tributor bonorum, et ab ipso oportet petere. Per hoc autem eius intellectum elevat non enim hoc erat solum quod querebatur, ut solum Lazarum suscitaret; sed etiam oportebat69 eam et qui presentes erant discere resurrectionem.AS
AS ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
69 etiam oportebat] oportebat et Li449
marg.| {CIO11d4.18} AUGUSTINUS. − Dicit ergo : [b] Qui credit in me,   etiam 70   si mortuus fuerit in carne,   vivet in anima, donec resurget71 caro, numquam postea moritura. [a] Nam vita anime fides est.
Sequitur : [c]
70 etiam ] et Li449
71 resurget] resurgat Li449
Numérotation du verset Io. 11,26 
Et omnis qui vivit
marg.| in carne,
et credit in me,
marg.| etiam si moriatur ad tempus propter mortem carnis,
non
morietur in eternum.AT y
y ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 15.17-22, CCSL 36, p. 427-428 : «Vnde mors in corpore? Quia non est ibi anima. Ergo [a] animae tuae anima fides est. [b] Qui credit in me, inquit, etiamsi mortuus fuerit in carne, uiuet in anima, donec resurgat et caro numquam postea moritura. Hoc est : Qui credit in me, licet moriatur, uiuet. [c] Et omnis qui uiuit in carne et credit in me,   etsi morietur ad tempus propter mortem carnis, non morietur in aeternum pro pter uitam spiritus, et immortalitatem resurrectionis». [FG2018]
AT ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d4.19} ALCUINUS. − Propter vitam spiritus et immortalitatem resurrectionis. Sciebat autem Dominus, quem nihil latet, quod hoc credebat; sed confessionem qua salvaretur querit.
Unde sequitur :
Credis hoc?
Numérotation du verset Io. 11,27 
Ait illi : Utique, Domine, ego credidi quia tu es Christus Filius Dei vivi, qui72 in hunc mundum venisti.
72 qui Li449@ Ed1953] om. Li449
marg.| {CIO11d4.20} CHRYSOSTOMUS.{hom.61} . − Videtur mihi non intellexisse mulier quod dictum est; sed quoniam magnum quid erat intellexit, non tamen cognovit quid est propterea aliud interrogata, aliud respondit.AU
AU ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d4.21} AUGUSTINUS. − Vel aliter. [b] Quando hoc credidi [a] quod tu es73* Filius es 74   Dei , [c] credidi quia tu es vita quia et qui credit in te, etsi75 moriatur, vivet.AV z
z ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 15.26-29, CCSL 36, p. 428 : «Et omnis qui uiuit et credit in me, non morietur in aeternum. Credis hoc? Ait Uli : Vtique, Domine, ego credidi, [a] quia tu es Christus Filius Dei, qui in mundum uenisti. [b] Quando hoc credidi, credidi quia tu es resurrectio, [c] credidi quia tu es uita; credidi quia qui credit in te, etsi moriatur, uiuet; et qui uiuit et credit in te, non morietur in aeternum». [FG2018]*
AV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
73 tu es] om. Ed1953
74 tu es Filiuses] om. Li449
75 etsi] etiam si Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 5 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d5.1} CHRYSOSTOMUS. 76*{hom.61} . − Ex virtute sermonum Christi interim Martha lucrata est luctus dissolutionem ea enim que ad magistrum erat devotio non permittebat eam sentire presentia, que luctum inducere poterantAW
Unde dicitur :
AW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
76 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,28 
Et cum hec dixisset, abiit et vocavit Mariam sororem suam silentio.
marg.| {CIO11d5.2} AUGUSTINUS. − Advertendum quod suppressam vocem silentium nuncupavit. Nam quomodo siluit, cum subdatur :
Dicens : Magister adest et vocat te? AX aa
aa ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 16.3-5, CCSL 36, p. 428 : «Aduertendum est quemadmodum suppressam uocem silentium nuncupauit. Nam quomodo siluit, quae dixit : Magister adest, et uocat te?». [FG2018]
AX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d5.3} CHRYSOSTOMUS. 77*{hom.62} . − Ideo autem occulte sororem vocat78 si enim79 scivissent Iudei Christum advenire, recessissent, et non fuissent testes miraculi.AY
AY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
77 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
78 vocat] + qui Li449
79 enim] om. Li449
marg.| {CIO11d5.4} AUGUSTINUS. − Advertendum etiam, quemadmodum evangelista non dixerit ubi, vel quando, vel quomodo Mariam Dominus vocaverit, ut hoc in verbis Marthe potius intelligeretur, narrationis brevitate servata.ab AZ
ab ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 16.5-8, CCSL 36, p. 428 : «Aduertendum etiam quemadmodum evangelista non dixerit ubi uel quando uel quomodo Mariam Dominus uocauerit, ut hoc in uerbis Marthae potius intellegeretur, narrationis breuitate seruata». [FG2018]
AZ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d5.5} THEOPHYLACTUS. − Sive etiam ipsam Christi presentiam vocationem reputavit, quasi dicat : inexcusabile est ut eo presente tu non exeas obviam ipsi.ac BA
ac ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 97 C 13–D 5 : summatim. [CGC2014]
BA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d5.6} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Omnibus autem assidentibus, illa lugens et plangens non exspectavit ad se venire magistrum, neque dignitatem servavit, neque a luctu detenta est; sed surgens confestim obviavit.
Unde sequitur : BB
BB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
Numérotation du verset Io. 11,29 
Illa ut audivit, surrexit cito et venit ad eum.
marg.| {CIO11d5.7} AUGUSTINUS. − Ex quo patet quod non illam prevenisset Martha, si ei notus fuisset adventus Iesu.BC ad
Sequitur :
ad ¶Fons : <revera> Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, 11, 29-32, PG 124, 100°3-5 .
<Non hab.> Augustinus in Io. [FG2018] [MM2020]
BC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
Numérotation du verset Io. 11,30 
Nondum enim venerat Iesus in castellum sed erat adhuc in illo loco ubi occurrerat ei Martha.
marg.| {CIO11d5.8} CHRYSOSTOMUS.{hom.62}. − Vacantius enim ibat, ut non videatur inicere seipsum miraculo, sed rogari ab aliis. Hoc igitur vult occulte evangelista80 insinuare aut quia81 cito currebat, ut anticiparet eum venientem. Venit autem non sola sed omnes trahens Iudeos.BD
Unde sequitur :
BD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020} {FG2023}
80 occulte evangelista] inv. Li449
81 quia] quoniam Li449
Numérotation du verset Io. 11,31 
Iudei igitur82 qui erant in domo cum ea83, et consolabantur eam, cum vidissent Mariam quia cito surrexit et exiit, secuti sunt eam, dicentes quia vadit ad monumentum ut ploret ibi.
82 igitur] ergo Clementina
83 in domo – cum ea] inv. Cbg133 (manque ou interversion de f. entre f. 273/262/272v et 274/263/273 qui commence par «cum ea in domo » ; une panne informatique m’a empêché de poursuivre la collation à la recherche du f. manquant MM 10.6.2022)
marg.| {CIO11d5.9} AUGUSTINUS. − Hoc pertinuit ad evangelistam narrare, ut videamus que occasio fecerit ut84* plures ibi essent quando Lazarus resuscitatus est, ut tam grande miraculum quatriduani mortui resurgentis testes plures inveniret. BE ae
ae ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 17.7-12, § 18.1-2, CCSL 36, p. 428 : «[§ 17] Quare pertinuit hoc ad evangelistam narrare? Vt uideamus quae occasio fecerit ut plures ibi essent quando Lazarus resuscitatus est. Putantes enim Iudaei propterea illam festinare, ut doloris sui solatium lacrymis quaereret, secuti sunt eam, ut tam grande miraculum quatriduani mortui resurgentis, testes plurimos inueniret. [§ 18] Maria   autem cum uenisset ubi erat Iesus, uidens eum, cecidit ad pedes eius, et dixit ei : Domine, si fuisses hic, frater meus non esset mortuus. Iesus ergo ut uidit eam plorantem, et Iudaeos qui cum illa erant plorantes, fremuit spiritu, et turbauit semetipsum, et dixit : Vbi posuistis eum?» [FG2018]
BE ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
84 fecerit ut] fuerit quod Ed1953
Sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,32 
Maria ergo cum venisset ubi erat Iesus, videns eum, cecidit ad pedes eius.
marg.| {CIO11d5.10} CHRYSOSTOMUS. − Ferventior hec sorore erat non enim turbam verecundata est, nec suspicionem timuit quam de Christo Iudei habebant, cum aliqui inimicorum Christi interessent; sed omnia contempsit humana presente magistro, et soli se dabat ei qui ad magistrum honori.BF
BF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d5.11} THEOPHYLACTUS. − Quamvis etiam se diminute85 videbatur habere, dicens : af BG
af ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 100 B 10-12. [CGC2014]
BG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
85 se diminute] inv. Li449
Domine, si fuisses hic, frater meus non fuisset mortuus.
marg.| {CIO11d5.12} ALCUINUS. − Quasi dicat : dum nobiscum presens fuisti, non morbus, non infirmitas aliqua apparere ausa est, apud quas vita noverat habitare sive86 hospitari.BH
BH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
86 habitare sive] om. Li449
marg.| {CIO11d5.13} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − O infidelis conventio. te adhuc posito in seculo Lazarus amicus moritur. si amicus moritur, inimicus quid patietur parum est si non tibi soli superi serviunt; ecce tuum dilectum inferi rapuerunt.BI
BI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d5.14} BEDA. − Non autem omnia dixit Maria que Martha protulerat quia consueto hominum more lacrimis non omnia que voluit87 proferre potuit.BJ
BJ ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {FG2023} {MM2023}
87voluit] + et in animo habuit Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 6 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633]
marg.| {CIO11d6.1} CHRYSOSTOMUS. 88*{hom.62} . − Marie loquenti nihil Christus loquitur; neque ea dicit que sorori dixerat turba enim aderat multa, et non erat tempus illorum verborum. Sed condescendit, et humiliatur, humanam naturam denudans quia enim miraculum magnum erat futurum, et multos89 per id lucraturus, sua condescensione attrahit testes, et humanam monstrat naturamBK
Unde dicitur :
BK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
88 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
89 multos] multo Li449
Numérotation du verset Io. 11,33 
Iesus ergo ut vidit eam plorantem et Iudeos qui venerant cum ea plorantes, infremuit spiritu et turbavit semetipsum.
marg.| {CIO11d6.2} AUGUSTINUS. 90 − Quis enim eum posset nisi ipse turbare? Turbatus est Christus, quia voluit; esurivit, quia voluit. In illius potestate erat sic vel sic affici, vel non affici. Verbum enim animam suscepit et carnem, totius hominis sibi91 coaptans in persone unitate naturam; ac per hoc ubi summa potestas est, secundum voluntatis nutum turbatur infirmitas.ag BL
ag ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 17.7-23, CCSL 36, p. 428-429 : «Quis enim eum posset, nisi se ipse, turbare? Itaque, fratres mei, primo hic adtendite potestatem, et sic inquirite significationem. Turbaris tu nolens; turbatus est Christus, quia uoluit. Esuriuit Iesus, uerum est, sed quia uoluit; dormiuit Iesus, uerum est, sed quia uoluit; contristatus est Iesus, uerum est, sed quia uoluit; mortuus est Iesus, uerum est, sed quia uoluit; in illius potestate erat sic uel sic affici, uel non affici. Verbum enim animam suscepit et carnem, totius hominis sibi coaptans in personae unitate naturam. Nam et anima apostoli Verbo illustrata est, anima Petri Verbo illustrata est, anima Pauli, aliorum apostolorum, sanctorum prophetarum Verbo illustratae sunt animae; sed de nulla dictum est : Verbum caro factum est; de nulla dictum est : Ego et Pater unum sumus. Anima et caro Christi cum Verbo Dei una persona est, unus Christus est. Ac per hoc ubi summa potestas est, secundum uoluntatis nutum tractatur infirmitas; hoc est : turbauit semetipsum». [FG2018]
BL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
90 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
91 sibi] igitur Li449
marg.| {CIO11d6.3} THEOPHYLACTUS. − Ad approbandam92 enim conditionem humanam iubet ei quod suum est prosequi, nec non iniungit ei virtute Spiritus Sancti93, illamque compescit. Hec autem cuncta naturam pati Dominus connivet, cum94 approbando quod homo verus et non apparens fuerat, tum95 etiam nos monendo, ac metam mestitie et iucunditati imponendo. Nam ex toto nec compati nec merere ferinum, ac horum exuberantia muliebre.ah BM
Sequitur :
ah ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 100 D 1-12. [CGC2014]
BM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
92 approbandam] approbandum Li449
93 Spiritus sancti] inv. Li449
94 cum] tamen Li449
95 tum] tamen Li449
Numérotation du verset Io. 11,34 
Et dixit : Ubi posuistis eum?
marg.| {CIO11d6.4} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {serm.52} . − Non locum sepulti ignorare credi debuerat, sed fidem populi approbare volebat.BN
BN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d6.5} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Non enim vult ipse se inicere, sed omnia ab aliis discere, et rogatus facere, ut ab omni suspicione eripiat signum.BO
BO ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d6.6} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 96 − Quod etiam 97* interrogat, vocationem nostram, que fit in occulto, arbitror signare98*. Predestinatio enim nostre vocationis occulta est, cuius secreti signum est interrogatio Domini quasi nescientis, cum ipsi nesciamus vel quod ignorare se peccatores alio loco Dominus ostendit, dicensai : « Non novi vos quia99 in disciplina et preceptis eius non sunt peccata ». BP aj
Sequitur :
ai Mt. 7, 23.
aj ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.13-148.20 : «Quod autem interrogat dicens : ubi eum posuistis? uocationem nostram, quae fit in occulto, arbitror significare; praedestinatio enim nostrae uocationis occulta est. cuius secreti signum est interrogatio Domini quasi nescientis, cum ipsi nesciamus; sicut dicit apostolus : ut cognoscam, sicut et cognitus sum; uel quod ignorare se peccatores alio loco Dominus ostendit dicens : non noui uos, quod significabat Lazarus sepultus, quia in disciplina et praeceptis eius non sunt peccata». [FG2015]
BP ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2018}* {MM2020} {FG2023}
96 In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953
97 etiam] et Ed1953
98 sign<a>re] significare Ed1953
99 quia] qui Li449
Dicunt ei : Domine, veni et vide.
marg.| {CIO11d6.7} CHRYSOSTOMUS. 100 − [b] Nondum enim101 aliquod102 signum resurrectionis monstraverat103. [c] Unde ita videbatur iturus ut lacrimaretur 104*, non ut resuscitaturus [a] et 105* propter hoc ei dicunt veni et vide .BQ ak
ak ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 63.1.20, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 113ra45  : «[a]"Dicunt ei : Veni et uide. Lacrimatus est Ihesus". [b] Nondum enim aliquod signum resurrectionis fecerat uel monstrabat, neque ita uenit ut suscitaturus sed ut lacrimaturus. [c] Quoniam enim ita uidebatur ire ut lacrimaturus, non ut suscitaturus».
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 63 (al. 62) (Io. 11, 34-35) § 1, PG 59, 350.35-36  : «[a] Λέγουσιν αὐτῷ·Ἔρχου καὶ ἴδε. Ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς. [b] Ὁρᾷς ὅτι οὐδὲν οὔπω ἀναστάσεως σημεῖον ἐπεδέδεικτο, οὐδὲ οὕτως ἄπεισιν ὡς ἀναστήσων, ἀλλ’ ὡς δακρύσων; [c] Ὅτι γὰρ οὕτως ἀπιέναι ἐδόκει, ὡς θρηνήσων, ἀλλ’ οὐχ ὡς ἀναστήσων, δηλοῦσιν Ἰουδαῖοι, οἳ δὴ καὶ ἔλεγον Ἴδε πῶς ἐφίλει αὐτόν».
¶Nota La syntaxe de la sentence latine réagencée conduit le glossateur à modifier le temps des verbes grecs que Burgundio avait exactement traduits. La transposition du participe futur de lacrimor vers ire et la transformation du ut corrélatif (ὡς) en ut final (qui supposerait le grec ἵνα) ne peuvent être attribués qu’à la sensibilité propre du glossateur et non à une hypothétique révision à partir du grec. L’instabilité philologique de l’expression iturus ut lacrimaretur montre qu’elle a pu gêner. Certains éditeurs ont cherché à corriger Thomas soit d’après le grec soit d’après Burgundio dès le Moyen Âge. Le choix de la forme déponente lacrimor, caractéristique du latin tardif, est induit par la vocabulaire de la Vulgate (Io. 11, 35). Mais on notera que celle-ci traduit δακρύω tandis que le passage de Chrysostome retenu par Thomas utilise ici successivement δακρύω et θρηνέω (se lamenter). Burgundio traduit l’un et l’autre par lacrimaturus. Thomas n’utilise qu’une seule autre fois le verbe lacrimo, toujours à la forme déponente (Super Iob 16, 21, Leonina t. 26, p. 104b287). On le trouve également attesté en tête de la première rédaction de la réponse au lecteur de Venise, dans le liste des 30 questions posées à Albert le Grand, Kilwardby et Thomas en 1271, à propos des larmes des anges. Mais Thomas ne reprend le verbe dans aucune des rédactions de ses réponses (Responsio de 30 articulis, item 18, Leonina t. 42, p. 321.52). [MM2020]
100 Chrysostomus] om. Mt366 , Augustinus Cbg133
101 enim] om. Urb26
102 aliquod] aliquid Md446
103 signum - resur. monstraverat] inv. Ed157 1 Ed1657
104 lacrimaretur Cbg133* Li449 Md446 Mt366 T46 ] lacrimatus Urb26 La88 , lacrimaturus Cbg133² V796 Ed1470 Ed1570 Ed1571 Ed1657 Ed1746 Ed1861 Ed1953
105 et] om. Ed1470 Ed1569 Ed1570 Ed1571 Ed1746 Ed1861 Ed1657 Ed1953
marg.| {CIO11d6.8} AUGUSTINUS. 106 − [a] Videt autem Dominus quando miseretur, unde illi dicit107 al : « Vide humilitatem meam et laborem meum, et dimitte omnia peccata mea ». am
Sequitur : [b]
al Ps. 24, 18.
am ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 20.11-13, § 21.1, CCSL 36, p. 430 : «[§ 20] Videt enim Dominus, quando miseretur. Vnde illi dicitur : Vide humilitatem meam, et laborem meum, et dimitte omnia peccata mea. [§ 21] Lacrymatus est Iesus. Dixerunt ergo Iudaei : Ecce quomodo amabat eum».
106 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
107 dicit] dicitur Li449
Numérotation du verset Io. 11,35 
Et lacrimatus est Iesus.
marg.| {CIO11d6.9} ALCUINUS. − Quia fons pietatis erat, flebat pro parte humanitatis quem resuscitare poterat per potentiam divinitatis.BR
BR ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d6.10} AUGUSTINUS. 108 − Quare autem flevit Christus nisi quia109 flere hominibus110* docuit? BS an
an ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.37-38, CCSL 36, p. 430 : «Quare enim fleuit Christus, nisi quia flere hominem docuit? Quare fremuit et turbauit semetipsum, nisi quia fides hominis sibi merito displicentis fremere quodammodo debet in accusatione malorum operum, ut uiolentiae paenitendi cedat consuetudo peccandi?». [FG2018]
108 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
109 quia] qui T46
110 flere hominibus] homines flere Ed1569 Ed1570 Ed1746 Ed1861 Ed1953
marg.| {CIO11d6.11} BEDA. − Est autem hominum consuetudo caros suos mortuos lugere secundum hanc consuetudinem Iudei Dominum flere putabant.
Unde subditur : BT
BT ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
Numérotation du verset Io. 11,36 
Dixerunt ergo Iudei : Ecce quomodo amabat eum.
marg.| {CIO11d6.12} AUGUSTINUS. 111 − Quid est : amabat eum ? « Non veni vocare iustos, sed peccatores ad penitentiam ».ao
Sequitur :
ao Mt. 9, 13.
111 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,37 
Quidam autem ex ipsis dixerunt non poterat hic, qui aperuit oculos ceci nati, facere ut112 hic non moreretur?
112 ut] et + Li449@ #Li449 Weber
marg.| P lus est quod facturus est, ut mortuus suscitetur  . ap BU
ap ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.37-38, CCSL 36, p. 430 : «Ecce quomodo amabat eum. Quid est : amabat eum? Non ueni uocare iustos, sed peccatores in paenitentiam. Quidam autem ex ipsis dixerunt : Non poterat hic qui aperuit oculos caeci, facere ut et hic non moreretur? Qui noluit facere ut non moreretur, plus est quod facturus est, ut mortuus suscitetur». [FG2018]
BU ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d6.13} CHRYSOSTOMUS. {hom.62} . − Erant autem ex inimicis eius qui hoc dixerunt. ex quibus igitur oportebat eius admirari virtutem, ex his ei detrahunt, scilicet ex illuminatione ceci nati, quasi nec illo miraculo facto. in hoc etiam se ostendunt esse corruptos, quia nondum Christo adveniente ad monumentum, preassumunt accusationes, non exspectantes rei finem.
Sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,38 
Iesus ergo rursum fremens in semetipso venit ad monumentum.
marg.| Studiose evangelista frequenter dicit quod lacrimatus est, et quod fremuit, ut discas quod vere nostram naturam induit. quia enim hic magis aliis evangelistis magna de eo loquitur, etiam in rebus corporalibus humiliora dicit.BV
BV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d6.14} AUGUSTINUS. 113 − Fremas autem et in te, si disponis reviviscere. Omni homini dicitur qui114 premitur pessima consuetudine.
Sequitur :
113 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
114 qui] quod Li449
Erat autem spelunca et lapis superpositus115 ei.
115 superpositus Li449@ ] supponitus #Li449
marg.| M ortuus sub lapide, reus sub lege. Lex enim que data est Iudeis, in lapide scripta est.   O mnes autem rei sub lege sunt, iusto autem non est lex posita  . aq BW
aq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 22.2-8, CCSL 36, p. 430 : «Fremat et in te, si disponis reuiuiscere. Omni homini dicitur, qui premitur pessima consuetudine : Venit ad monumentum. Erat autem spelunca, et lapis superpositus erat ei. Mortuus sub lapide, reus sub lege. Scitis enim quia lex quae data est Iudaeis, in lapide scripta est. Omnes autem rei sub lege sunt; bene uiuentes cum lege sunt. Iusto lex posita non est». [FG2018]
BW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d6.15} BEDA. − Est autem spelunca rupes116 cavata. Porro monumentum dicitur eo quod mentem moneat117; hoc est, mortuos ad memoriam revocat.BX
Sequitur :
BX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
116 rupes] rupis Li449
117 moneat] moueat Li449
Numérotation du verset Io. 11,39 
Ait Iesus : Tollite lapidem.
marg.| {CIO11d6.16} CHRYSOSTOMUS.{hom.62} . − Sed quare non lapide iacente fecit resuscitari nonne poterat qui corpus movit mortuum voce, etiam118 multo magis lapidem movere non autem hoc fecit, ut eos testes faciat miraculi, ut non dicant quod in ceco dixerant non est hic. manus enim, et accessus ad monumentum testabantur quod ipse est.BY
BY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
118 etiam] et Li449
marg.| {CIO11d6.17} AUGUSTINUS. − Mystice autem dicit : R emovete lapidem , removete legis pondus, gratiam predicate. BZ ar
ar ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 22.12-13, CCSL 36, p. 430 : «Remouete, inquit, lapidem. Remouete legis pondus; gratiam praedicate». [FG2018]*
BZ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d6.18} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 119 − In quo puto illos significare120* qui, venientibus ad Ecclesiam ex gentibus, onus circumcisionis imponere volebant. Vel eos qui in Ecclesia corrupte vivunt et offensioni sunt credere volentibus.as CA
as ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.25-29 : «Auferte autem lapidem quod ait, illos puto significare qui uenientibus ad ecclesiam ex gentibus onus circumcisionis imponere uolebant, contra quos multipliciter scribit apostolus, uel eos qui in ecclesia corrupte uiuunt et offensioni sunt credere uolentibus». [FG2015]*
CA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
119 In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953
120 significare] significari Ed1953
marg.| {CIO11d6.19} AUGUSTINUS. De verbis Domini. {Serm.52} . − Iam autem Maria et Martha sorores Lazari, que Christum frequenter mortuos resuscitasse viderant, fratrem suum posse resuscitare penitus non credebant. Nam sequitur :CB
CB ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
Dicit ei Martha soror eius qui mortuus fuerat : Domine, iam fetet, quatriduanus enim est.
marg.| {CIO11d6.20} THEOPHYLACTUS. − Hoc autem Martha tamquam diffidens dicit, veluti impossibile credens posse fratrem suscitari, ob dierum diuturnitatem.at CC
at ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 104 A 1-4. [CGC2014]
CC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d6.21} BEDA. − Vel hec verba non sunt desperationis, sed potius admirationis.CD
CD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
marg.| {CIO11d6.22} CHRYSOSTOMUS. 121*{hom.62} . − Sed et122* hoc etiam quod dicit, valet ad obstruendum indevotos, ut et miraculum testentur manus tollentes lapidem, et auditus vocem audiens Christi, et visus videntium Lazarum exire, et odoratus fetorem recipiens.CE
CE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
121 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
122 et] om. Ed1953
marg.| {CIO11d6.23} THEOPHYLACTUS. − Christus autem rememorat mulieri ea de quibus secum contulerat, et pene ut obliviscenti loquitur.au CF
Unde sequitur :
au ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 104 A 5-8. [CGC2014]
CF ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
Numérotation du verset Io. 11,40 
Dicit ei Iesus : Nonne dixi tibi quoniam si credideris, videbis gloriam Dei?
marg.| {CIO11d6.24} CHRYSOSTOMUS . {hom.62} . − Non enim memor erat mulier eius quod Christus dixerat supra123 av : Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet . et discipulis quidem dixit124 aw : « Ut glorificetur Filius Dei in ea », hic autem gloriam Dei de Patre dicit. infirmitates enim eorum qui audiebant, causa erant125 differentie126 eorum que dicebantur. Nolebat Dominus interim turbare adstantes. Et ideo dicit :   Videbis gloriam Dei .CG
av Io. 11, 25.
aw Io. 11, 4.
CG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
123 supra] om. Li449
124 dixit] dicit Li449
125 erant] erat Li449
126 differentie] dicere Li449
marg.| {CIO11d6.25} AUGUSTINUS. − In hoc autem est gloria Dei quia et putentem127* et quatriduanum resuscitat.CH ax
Sequitur :
ax ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 23.4-5, CCSL 36, p. 431 : «Quid est : uidebis gloriam Dei? Quia et putentem et quatriduanum resuscitat». [FG2018]*
CH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
127 putentem] fetentem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,41 
Tulerunt ergo lapidem.
marg.| {CIO11d6.26} ORIGENES. 128* − Mora tollendi lapidem adiacentem ex sorore defuncti causata est. Nisi enim dixisset iam fetet, est enim quatriduanus , non diceretur :   Dixit Iesus  :   Tollite lapidem. Sustulerunt   ergo lapidem . Nunc ergo longe tardius ablatus est. Commodum igitur est129* nihil interponere inter iussa Iesu et ipsorum executionem.CI ay
ay ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (3) 14-18, GCS 10, p. 391.13 - 392 .18 : «[1] Ἡ βραδυτὴς τοῦ ἀρθῆναι τὸν ἐπικείμενον τῷ σπηλαίῳ λίθον ἀπὸ τῆς ἀδελφῆς τοῦ τετελευτηκότος γεγένηται· οἱονεὶ γὰρ ἐνεπόδισεν οἷς προσέταξεν ὁ Ἰησοῦς εἰπών· «Ἄρατε τὸν λίθον» φήσασα· 28.3.15 «Ἤδη ὄζει· τεταρταῖος γάρ ἐστιν». καὶ εἰ μὴ κεκόλουστό [κεκώλυτό Vall] γε ἡ τῆς Μάρθας ἀπιστία εἰπόντος αὐτῇ τοῦ Ἰησοῦ· «Οὐκ εἶπόν σοι ὅτι ἐὰν πιστεύσῃς, ὄψῃ τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ;» οὐκ ἂν οἱ ἀκούσαντες· «Ἄρατε 28.3.16 τὸν λίθον» ἦραν τὸν λίθον. [2] φέρε γὰρ καθ' ὑπόθεσιν εἰπόντος τοῦ Ἰησοῦ· «Ἄρατε τὸν λίθον» μὴ ἀποκεκρίσθαι τὴν ἀδελφὴν τοῦ τετελευτηκότος μηδὲ εἰρηκέναι· «Ἤδη ὄζει· τεταρταῖος γάρ ἐστιν»· τί οὖν ἠκολούθησεν ἂν τούτῳ γεγράφθαι ἢ τοῦτο· «Λέγει ὁ Ἰησοῦς· Ἄρατε τὸν λίθον· 28.3.17 «ἦραν οὖν τὸν λίθον»; νυνὶ δὲ μεταξὺ τοῦ «Ἄρατε τὸν λίθον» καὶ τοῦ «Ἦραν οὖν τὸν λίθον» τὰ εἰρημένα ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς τοῦ τετελευτηκότος ἐνεπόδισεν τῷ ἀρθῆναι τὸν λίθον. καὶ οὐκ ἂν οὐδὲ τὴν ἀρχὴν κἂν βράδιον ἤρθη, εἰ μὴ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς πρὸς τὴν ἐκείνης ἀπιστίαν εἰρήκει τὸ «Οὐκ εἶπόν σοι, ὅτι ἐὰν πιστεύσῃς, ὄψῃ τὴν δόξαν «τοῦ θεοῦ;» καλὸν οὖν τὸ μηδὲν γενέσθαι μεταξὺ τῆς Ἰησοῦ προσ τάξεως καὶ τοῦ ἀπὸ τῶν προστασσομένων, περὶ ὧν Ἰησοῦς ἐκέλευσεν, ἔργου».
<ex quo> = [1] Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 197v11-24 : «Κς´. ὠριγένους: ἡ βραδύτης [...] οὐκ ἂν οἱ ἀκούσαντες ἄρατε τὸν λίθον ἦραν τὸν λίθον». Hic scholion desinit : [2] om. C143 [VS2022] [MM2022] .
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145]; Cramer. La chaîne C143 ne peut pas être la source de la Catena : car elle omet toute la seconde partie du texte traduit par la Catena aurea, comme le montre le sondage ci-dessus (<diff.>).
¶Nota 1 : Thomas ramène à un raisonnement simple le cheminement de la pensée d’Origène, particulièrement tortueux ici. [MM2020]
¶Nota 2 : Dans l’état des connaissances à la date de cette note, le recours à la tradition directe des homélies d’Origène sur Jean est la seule explication possible des traductions latines d’Origène sur Jean de la CIO. La transcription par Véronique Somers des scholia précédés du lemme ὠριγένους de la chaîne C143 (Io. 11) indique que cette chaîne, dont ValE40 est le seul témoin connu (  Parpulov 2021, e.39, p. 207), ne peut pas être la source des sentences origéniennes et basiliennes de la CIO. La Catena est plus proche de la tradition directe d’Origène que des scholia de cette chaîne qui ne transmettent qu’une partie des textes traduits par la Catena. Les scholia basiliens y sont réduits à la portion congrue. Le découpage et le contenu des scholia origéniens, bien que d’une fidélité quasi littérale ne peuvent suffire à justifier le texte de la Catena. On peut aussi exclure définitivement le recours à la C145 (chaîne dite de Cordier) dont les scholia attribués à Origène ne concordent avec la Catena ni pour le choix, ni pour la forme; les parallèles sont exceptionnels et peu concordants. Pour Basile, voir Catalogue raisonné des sources: Basilius Caesariensis. [MM2022]
CI ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
128 Origenes] + In Iohannem Ed1953
129 igitur est] inv. Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 7 
prol.| [Io. 11, 1-45 legitur Quadragesimae 4 feria 6; cf. Ordinarium OP 633 : ω1 (440rb-44va)]
marg.| {CIO11d7.1} ALCUINUS. − Quia Christus secundum hominem minor erat Patre, ab illo petit suscitationem Lazari atque ideo se exauditum dicit.CJ az
az ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 42), CCCM 267, p. 208.199 sqq. : «Nam quia secundum hominem minor erat patre, ab illo petit suscitationem Lazari atque ideo se exauditum dicit, et hoc propter circumstantem turbam, ut uel sic eum crederent Dei filium, quem compellabat patrem affectu cari filii».
<non hab.>   Alcuinus , In Io. [MM2022]
CJ ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
marg.| Unde dicitur : 130
130 dicit unde] esse Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,41b 
Iesus autem elevatis sursum oculis dixit : Pater, gratias ago tibi quoniam audisti me.
marg.| {CIO11d7.2} ORIGENES. 131* − [1] Elevavit quidem sursum oculos quoniam | pecia    25 | 132 intelligentiam humanam erexit, adducens illam per orationem ad excelsum Patrem. Sed et necesse est volentem ad exemplar orationis Christi orare, elevare oculos cordis sursum ac erigere illos a presentibus rebus memoria, cogitationibus atque intentionibus. [2] [a] Si autem digne orantibus huiusmodi quedam exprimitur a Deo de propria oratione promissioba : [c] “Adhuc te133* loquente dicam : Ecce adsum”, [b] quid expedit arbitrari de Domino et salvatore ? [f] Erat enim oraturus pro resurrectione Lazari sed, preveniens illius orationem qui solus bonus Pater est, exaudivit dicenda. [d] Pro impletione igitur orationis subdit gratiarum actiones, [e] dicens :   Pater gratias ago tibi quoniam audisti me .CK bb
ba Cf. Is. 58, 9 : «Tunc invocabis, et Dominus exaudiet; clamabis, et dicet : Ecce adsum»
bb ¶FonsG : [1] Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (4) 24, GCS 10, p. 392.25-393.3  : «διδασκόμεθα γὰρ ἀπὸ μὲν τοῦ προτέρου ὅτι μὴ κάτω εἰσὶν οἱ τοῦ Ἰησοῦ μαθηταί· διόπερ ἐπαίρονται οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ διδασκάλου εἰς αὐτούς, οἷς ἄξιον ἦν ἐπᾶραι αὐτὸν τοὺς ἑαυτοῦ ὀφθαλμούς· διὰ δὲ τοῦ νῦν ἐξεταζομένου ὅτι μετέθηκεν ἑαυτοῦ τὸ διανοητικὸν ἀπὸ τῆς πρὸς τοὺς κάτω ὁμιλίας καὶ ἀνήγαγεν καὶ ὕψωσεν προσάγων αὐτὸ τῇ πρὸς τὸν ὑπεράνω πάντων πατέρα εὐχῇ. ἀλλὰ καὶ εἴπερ μιμητὴς Χριστοῦ ἐστι Παῦλος καὶ οἱ παραπλήσιοι αὐτῷ, ἀνάγκη τὸν κατὰ ζῆλον καὶ μίμησιν τῆς Χριστοῦ εὐχῆς εὐξόμενον, ἄραντα τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς ψυχῆς ἄνω καὶ ἀναβιβάσαντα αὐτοὺς ἀπὸ τῶν τῇδε πραγμάτων καὶ μνήμης καὶ ἐννοιῶν καὶ λογισμῶν, οὕτως εἰπεῖν τῷ θεῷ τοὺς λόγους τῆς εὐχῆς τοὺς περὶ μεγάλων καὶ ἐπουρανίων μεγάλους καὶ ἐπουρανίους».
[2]   Origenes, Commentarium in Io. 11, 41, tom. 28 (6) 39-42, GCS 10, p. 395.9-25  : «[a] Εἴπερ τοῖς ἀξίοις τῶν ἐν σαρκὶ ζώντων καὶ μὴ κατὰ σάρκα στρατευομένων εὐχομένοις* τοιαύτη τις λέγεται ὑπὸ θεοῦ περὶ τῆς εὐχῆς αὐτῶν ἐπαγγελία Καὶ ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι·[b] τί χρὴ νομίζειν ἐπὶ τοῦ σωτῆρος καὶ κυρίου ἢ Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι; ἅμα γὰρ ἦρεν τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄνω καὶ εἶπεν . τί δὲ εἶπεν ; εἰ οἷόν τέ ἐστιν ὡς ἐν τοιούτοις στοχάσασθαι ἀκολούθως τῷ Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ · Ἰδοῦ πάρειμι , ἂν εἴη πλεῖον [ ᾖ] <τὸ>** πρὸς τὸν σωτῆρα λεγόμενον παρὰ τὸ ἐν τῇ πρὸς τοὺς δικαίους ἐπαγγελίᾳ γεγραμμένον · [c] Ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ· Ἰδοὺ πάρειμι. 41 τί οὖν εἶπεν ; προέθετο μὲν εἰπεῖν εὐχήν · προλαβόντος δὲ τὴν εὐχὴν αὐτοῦ τοῦ εἰπόντος ἂν αὐτῷ ·Πρὶν λαλῆσαί σε ἐρῶ· Ἰδοὺ πάρειμι ἀντὶ τῆς κατὰ πρόθεσιν *** ἂν λεχθείσης εὐχῆς [d] λέγει τὴν ἐπὶ τῷ προλαβόντι τὴν εὐχὴν εὐχαριστίαν· καὶ ὡς ἐπακουσθεὶς ἐφ ’ οἷς ἐνενόησεν μέν **** , οὐ προήνεγκεν δὲ ἐν τῷ εὔχεσθαι, [e] φησί· Πάτερ, εὐχαριστῶ σοι ὅτι ἤκουσάς μου. [f] ἔμελλεν οὖν εὔχεσθαι περὶ τῆς Λαζάρου ἀναστάσεως, καὶ προλαβὼν αὐτοῦ τὴν εὐχὴν ὁ μόνος***** ἀγαθὸς θεὸς καὶ πατὴρ ἤκουσεν τῶν μελλόντων λέγεσθαι ἐν τῇ εὐχῇ , ἐφ ’ οἷς ἐν ἐπηκόῳ τοῦ περιεστηκότος αὐτὸν ὄχλου ἀναπέμπει ἀντὶ εὐχῆς εὐχαριστίαν ὁ σωτήρ , δύο ἅμα ποιῶν , καὶ εὐχαριστῶν ἐφ ’ οἷς ἔτυχεν περὶ τοῦ Λαζάρου , καὶ πιστοποιῶν τὸν περιεστηκότα αὐτὸν ὄχλον · ἐβούλετο γὰρ αὐτοὺς παραδέξασθαι ὡς ἄρα ἀπὸ θεοῦ ἀπεσταλμένος τῷ βίῳ ἐπιδεδήμηκεν [...]». [MM2022]
<ex quo> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 197v24-198r16  : « Λ´. τοῦ αὐτοῦ. [1] om. ; [2] [= ut supra]».
*εὐχομένοις GCS] εὐχομένων Vall| ** ἂν εἴη πλεῖον [ ᾖ] <τὸ> GCS] ἀνὰ πλεῖον ἢ Vall | 3* πρόθεσιν] om. Vall | 4* μέν ] μόνον Vall | 5* μόνος GCS] om. Vall [VS2022]
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
CK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020} {rev. FG2023}
131 Origenes] + In Iohannem Ed1953
132 quoniam] signum finis linee « ! » f. 115vb (ultima linea) + «.xxv. pecia» marg. Li449 (116ra1)
133 te] om. Ed1953
marg.| {CIO11d7.3} CHRYSOSTOMUS. 134*{hom.64} − Hoc est : nihil est contrarium mei ad te. Non autem ostendit quod ipse non potuit vel quod minor sit Patre quia hoc et amicis dicitur et honore equalibus. Ut autem ostendat quoniam non indiget oratione, subiungit :
134 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,42 
Ego autem sciebam quoniam semper me audis.
marg.| Quasi dicat: Ad hoc quod fiat voluntas mea, non indigeo oratione ad hoc quod135* tibi suadeam. Una enim est nostra voluntas. Hoc autem obumbrate dicit, propter auditorum imbecillitatem. Deus enim non ita dignitatem suam respicit ut ad salutem nostram propterea excelsa quidem136 et magna, pauca, et ipsa occultata, humilia vero multa circumfluunt eius sermonibus.CL
CL ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022} {rev. FG2023}
135 ad hoc quod] ut Ed1953
136 excelsa quidem] inv. Li449
marg.| {CIO11d7.4} HILARIUS. Decimo de Trinitate. 137* − [a] Non igitur prece eguit [c] nobis oravit, ne Filius ignoraretur.
[b] Unde subditur :
137 .X.] om. Ed1953
Sed propter populum qui circumstat dixi : Ut credant quia tu me misisti.
marg.| [d] Cum enim sibi non proficeret deprecationis sermo, ad profectum tamen nostre fidei loquebatur. Non inops ergo auxilii est sed nos sumus inopes doctrine. CM bc
bc ¶Fons : Hilarius Pictaviensis , De Trinitate, lib. 10, CCSL 62A, c. 71.6 sqq. : «[a] Numquid praece eguit [b] dicens : Pater, gratias ago tibi quia exaudisti me. Et ego sciebam quia semper me exaudis, sed propter turbam dixi, ut credant quia tu me misisti? [c] Nobis itaque orauit, ne Filius ignoraretur. [d] Et cum sibi non proficeret depraecationis sermo, ad profectum tamen nostrae fidei loquebatur. Non inops ergo tum auxilii est, sed nos sumus inopes doctrinae».
¶Paral.   Thomas de Aquino, Summae theologiae tertia pars, q. 21 a. 1 ad 1 : «Ad primum ergo dicendum quod Christus poterat perficere omnia quae volebat secundum quod Deus, non autem secundum quod homo, quia, secundum quod homo, non habuit omnipotentiam, ut supra habitum est. Nihilominus tamen, idem ipse Deus existens et homo, voluit ad patrem orationem porrigere, non quasi ipse esset impotens, sed propter nostram instructionem. Primo quidem, ut ostenderet se esse a patre. Unde ipse dicit, ioan. xi, propter populum qui circumstat dixi, scilicet verba orationis, ut credant quia tu me misisti. Unde Hilarius, in x de trin., dicit, non prece eguit, nobis oravit, ne filius ignoraretur». [MM2020]
CM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}
marg.| { CIO11d7.5} CHRYSOSTOMUS. − Non autem dixit ut credant quoniam minor sum, quoniam sine oratione non possum facere, sed   quoniam tu me misisti . Non dixit: ‘Misisti me imbecillem, servitutem recognoscentem, a meipso nihil facientem’ sed   me misisti ut non Deo contrarium estiment nec dicant ‘non est ex Deo’ et 138 ut ostendam secundum tuam voluntatem hoc opus139* fieri.CN bd be
bd ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 2.21-24, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115rb ; BAV, Ott. lat. 227, f. 123ra : «21 Non dixit ut credant quoniam minor sum, quoniam opus habeo quid desuper mitti, quoniam sine oratione non possum facere sed quoniam tu me misisti. 22 Hec enim omnia oratio hec ostendit si simpliciter eam exceperimus. Non dixit: misisti me imbecillem servitutem cognoscentem, a meipso nichil facientem. 23 Sed hec omnia dimittens ut nichil horum suspiceris, ponit veram orationis causam id est ut [om. P15284 Ott227] non Deo contrarium estiment ut non dicant: Non est ex Deo. 24 Ut ostendam secundum mentem tuam opus fieri quasi diceret, quoniam si essem Deo contrarius [Ott, contrarius P15284] non utique processisset quod fit. Hoc autem id est audisti me et in amicis dicitur et in honore equalibus ».
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 2, PG 59, 357.7-18 : «Οὐκ εἶπεν, Ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι ἐλάττων εἰμί· ὅτι χρείαν ἔχω ῥοπῆς τῆς ἄνωθεν· ὅτι χωρὶς εὐχῆς οὐ δύναμαι ποιῆσαι· ἀλλ’, Ὅτι σύ με ἀπέστειλας. Ταῦτα γὰρ πάντα εὐχὴ δηλοῖ, ἂν ἁπλῶς αὐτὴν ἐκλάβωμεν. Οὐκ εἶπεν, Ἀπέστειλάς με τὸν ἀσθενοῦντα, τὸν τὴν δουλείαν ἐπεγνωκότα, τὸν ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐδὲν ποιοῦντα·ἀλλὰ ταῦτα πάντα ἀφεὶς, ἵνα μηδὲν τούτων ὑποπτεύσῃς, τίθησι τὴν ἀληθῆ τῆς εὐχῆς αἰτίαν, ἵνα μὴ ἀντίθεόν με νομίσωσιν· ἵνα μὴ λέγωσιν, Οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Θεοῦ· ἵνα δείξω κατὰ γνώμην σὴν τὸ ἔργον γινόμενον μονονουχὶ λέγων, ὅτι Εἰ ἤμην ἀντίθεος, οὐκ ἂν προεχώρησε τὸ γινόμενον. Τὸ δὲ, Ἤκουσάς μου, καὶ ἐπὶ φίλων λέγεται, καὶ ἐπὶ ὁμοτίμων».
be ¶Nota : Le remplacement de « cognoscentem » (Burgundio) par « recognoscentem », plus conforme au grec ἐπεγνωκότα, ne peut se justifier que par une correction d’après le grec ou par l’usage d’un manuscrit à identifier, porteur de la leçon exacte. [MM2022]
CN ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2022}
138 et] sed Li449² (pr. m.)
139 opus hoc] inv. Li449
marg.| {CIO11d7.6} AUGUSTINUS. De verbis Domini. − Venit autem Christus ad monumentum in quo Lazarus dormiebat, et non tamquam mortuum sed tamquam sanum, tamquam vivum140*, tamquam audire paratum, de sepulcro protinus evocavit141*.
Unde sequitur :
140 tanquam vivum] om. Ed1953
141 evocavit] vocabit Ec1953
Numérotation du verset Io. 11,43 
Hec cum dixisset142, voce magna clamavit : Lazare, veni foras.
142 dixisset La88@ Li449@ Ed1953] audisset La88 Li449
marg.| Ideo dicit nomen ne omnes mortui cogerentur exire.CO bf
bf ¶Fons : Augustinus Hipponensis (pseudo), Sermones suppositii (De verbis Domini 52) § 6, De Scripturis. Sermo 96 de suscitatione Lazari (Io. 11, 1-44), PL 39, 1931  : «Venit igitur Christus ad monumentum in quo Lazarus dormiebat, et non tanquam mortuum, sed tanquam sanum, tanquam vivum, tanquam audire paratum, de sepulcro protinus evocavit. Lazare, inquit, prodi foras. Ideo dicit nomen, ne omnes mortui cogerentur exire».
¶Paral.
  Thomas de Aquino, In Io., 11, lect. 6, n° 1557 : « Vox etiam ista magna, repraesentativa est illius magnae vocis quae erit in communi resurrectione, per quam omnes de monumentis resuscitabuntur; Mt. 25, 6: media nocte clamor factus est etc. Clamat, inquam, dicens Lazare, veni foras. Quem ideo ex proprio nomine vocat, quia tanta erat virtus vocis eius quod pariter omnes mortui cogerentur exire, nisi per expressionem nominis virtutem suam ad unum determinasset, ut Augustinus dicit de verbo domini. Datur etiam per hoc intelligi quod Christus vocat peccatores foras exire de conversatione peccati: Apc. 18, 4: exite de illa, populus meus ». [MM2022]
marg.| {CIO11d7.7} CHRYSOSTOMUS. – [b] Non autem dixit ‘Surge tu’ sed veni foras , ut viventi, loquens143 ei qui mortuus fuerat. [a] Propter quid144* non dixit ‘In nomine Patris mei veni foras’ aut ‘Resuscita eum, Pater’ sed, hec omnia dimittens, postquam orantis formam acceperat, per res auctoritatem ostendit ? Quoniam et hoc sue sapientie145* est, per verba quidem condescensionem, per res vero ostendere potestatem.CP bg
bg ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 2.27-28.33, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115va ; BAV, Ott. lat. 227, f. 123ra-b : «26 Quid igitur oratio? Propter imbecilles et imperfectiores. Et hec cum dixisset: Clamavit voce magna. [a] 27 Propter quid enim non dixit: In nomine patris mei veni foras. Propter quid non dixit: Resuscita eum pater? Sed hec omnia dimittens orantis formam recipiens, per res auctoritatem ostendit. 28 Quoniam et hoc sue sapientie est, per verba quidem condescensionem, per res vero potestatem ostendere. [...] [b] 32 Ut enim [non cacogr. exp. Ott*] ne extimes quoniam ab alio sumpsit actum, superius id docuit, et per opera ostendit. 33 Et non dixit: Surge tu, sed: Veni foras ut viventi, loquens ei qui mortuus fuerat».
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 2, PG 59, 357.26-32, 44-45 : «[...] Τί οὖν εὔχῃ; Διὰ τοὺς ἀσθενεῖς καὶ παχυτέρους. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἔκραξε φωνῇ μεγάλῃ. [a] Διατί γὰρ οὐκ εἶπεν, Ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός μου δεῦρο ἔξω; διατί μὴ εἶπεν, Ἀνάστησον αὐτὸν, Πάτερ; ἀλλὰ ταῦτα πάντα ἀφεὶς καὶ εὐχομένου σχῆμα ἀναλαβὼν, διὰ τῶν πραγμάτων τὴν αὐθεντίαν ἐνδείκνυται; Ὅτι καὶ τοῦτο τῆς αὐτοῦ σοφίας, διὰ μὲν ῥημάτων συγκατάβασιν, διὰ δὲ τῶν ἔργων ἐξουσίαν ἐπιδείκνυσθαι. [...] [b] Καὶ οὐκ εἶπεν, Ἀνάστηθι· ἀλλὰ, Δεῦρο ἔξω , ὡς ζῶντι διαλεγόμενος τῷ τετελευτηκότι». [MM2022]
143 viventi loquens] in ventilo/quens La88, ait viventilo/quens La88² (interl. superscrip. pr. m.), in ventilo/con-<se>quens ! La88 3 (al. m. post.)
144 quid] quod Ed1953
145 sue sap.] inv. Ed1953
marg.| {CIO11d7.8} THEOPHYLACTUS. − Alta vero salvatoris vox, que Lazarum suscitavit, indicium est tube magne sonature in communi resurrectione. Altius etiam clamavit, ut gentilium ora refrenet fabulantium, in tumulis esse animas defunctorum. Nam quasi foras manentem eam advocat per clamorem. Sicut autem universalis resurrectio in ictu oculorum proveniet, sic et hec resurrectio singularis.
Et ideo sequitur
Numérotation du verset Io. 11,44 
Et statim prodiit qui mortuus fuerat146, ligatus manus et pedes147 institis, et facies eius sudario erat ligata.
146 mortuus fuerat #Li449 ] inv. Li449@
147 et pedes] om. Li449
marg.| Iam mancipatur effectui quod diciturbh : « Venit hora cum audient defuncti vocem Filii Dei et qui audierint vivent ».CQ bi
bh Io. 5, 28.
bi ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 11, 43-46), PG 124, 105A7-16 . [CGC2014]
CQ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}
marg.| {CIO11d7.9} ORIGENES. 148* − [a] Nam vox elata et clamor non inconvenienter dicetur149* excitasse illum [c] et sic adimpletum150 est quod dixerat bj : « Vado ut excitem eum ». [b] Sed et Pater, qui Filium orantem exaudivit, suscitavit Lazarum [d] ut sic resurrectio Lazari commune opus sit Filii orantis et Patris exaudientis. « Sicut enim Pater suscitat mortuos151 et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat »bk.CR bl
bj Io. 11, 11.
bk Io. 5, 21.
bl ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 43, tom. 28 (9) 68, 69, 71, GCS 10, p. 399 .28- 400 .12 : «67 Ἔτι ζητῶ εἰ πεπλήρωκεν ὁ Ἰησοῦς τὸ ἐπιφερόμενον τῷ “Λάζαρος ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται”, τὸ Ἀλλὰ πορεύομαι, ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν. 68 ἐφίστημι οὖν μήποτε ἐν τῷ εἰρηκέναι αὐτὸν φωνῇ μεγάλῃ κραυγάσαντα· “Λάζαρε, δεῦρο ἔξω” [a] (ἡ γὰρ μεγάλη φωνὴ καὶ ἡ κραυγὴ οὐκ ἂν ἀτόπως λέγοιτο ἐξυπνικέναι αὐτόν) καὶ ἤδη δύνασθαι ἀποφήνασθαι ἐν τούτῳ μᾶλλον πεπληρῶσθαι τὸ “Πορεύομαι ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν”, ἤπερ ἐν τῷ τῆς εὐχῆς τοῦ υἱοῦ ἀκούσαντος τὸν πατέρα πεποιηκέναι τὴν Λαζάρου ψυχὴν ἐπανελθεῖν ἐπὶ τὸ ἐν τῷ μνημείῳ ἀποκείμενον αὐτοῦ σῶμα·69 [b] εἴποι γὰρ ἄν τις ὅτι ὁ μὲν ἀκούσας εὐξαμένου τοῦ υἱοῦ πατὴρ ἐκ νεκρῶν τὸν Λάζαρον ἀνέστησεν· ὁ δὲ εἰπὼν φωνῇ μεγάλῃ καὶ κραυγάσας· “Λάζαρε, δεῦρο ἔξω” [c] ἐπλήρωσεν ὃ προεπηγγείλατο· “Ἀλλὰ πορεύομαι ἵνα ἐξυπνίσω »αὐτόν”. 70 καὶ ὁ τοῦτό γε κατασκευάζων, διαφορὰν διδοὺς τοῦ Λάζαρος “ὁ φίλος ἡμῶν κεκοίμηται” καὶ τοῦ “Λάζαρος ἀπέθανεν”, ἐρεῖ ὅτι πρὸς μὲν τὸ » Κεκοίμηται« ἐπηγγείλατο εἰπών· “Ἀλλὰ πορεύομαι »ἵνα ἐξυπνίσω αὐτόν”· πρὸς δὲ τὸ “Ἀπέθανεν” οὐκ ἀποδέδωκεν τὸ Πορεύομαι, ἵνα ἀναστήσω αὐτὸν ἐκ νεκρῶν. 71 ἀλλὰ ὁ λύων τὴν ἐν τούτοις δοκοῦσαν εἶναι διαφορὰν [d] καὶ διδοὺς τὴν τοῦ Λαζάρου ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν κοινὸν ἔργον γεγονέναι υἱοῦ τοῦ εὐξαμένου καὶ πατρὸς τοῦ ἐπακούσαντος χρήσεται καὶ τῷ εἰρημένῳ ὑπὸ τοῦ κυρίου πρὸς τὴν Μάρθαν λέγοντος· Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή, παραθήσεται δὲ καὶ τὸ Ὥσπερ γὰρ ὁ πατὴρ ἐγείρει τοὺς “νεκροὺς καὶ ζωοποιεῖ, οὕτως καὶ ὁ υἱὸς οὓς θέλει ζωοποιεῖ». [MM2022]
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 44 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 198r17-28  : «λΑ´. τοῦ αὐτοῦ: ὁ Ἰησοῦς ἦρε τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄνω καὶ ἔτι μέλλων εὔχεσθαι ἐπηκούσθη· καὶ ἀντὶ εὐχῆς εὐχαρίστησεν εἰσελθοῦσαν εἰς τὸ σῶμα κατανοήσας τὴν Λαζάρου ψυχὴν*· καὶ δεομένην τῆς ἀπὸ προστάξεως Ἰησοῦ γενησομένης αὐτῷ εὐτονίας πρὸς τὸ ἐξελθεῖν ἀπὸ τοῦ μνημείου· διὸ [c26] μετὰ τὴν πρὸς τὸν πατέρα εὐχαριστίαν μεγάλῃ ἐχρήσατο φωνῇ δύναμιν ἐντιθείσῃ τῷ Λαζάρῳ μεγάλην** χρήζοντι ὡς οὐδὲ τῷ*** γενομένῳ ὀξυηκόῳ τῆς προκαλουμένης αὐτὸν ἔξω τοῦ μνημείου κραυγῆς ». [om. GCS p. 397.12-401.3]. ||* εἰσελθοῦσαν εἰς... Λαζάρου ψυχὴν] κατανοήσας τὴν Λαζάρου ψυχὴν εἰσελθοῦσαν εἰς τὸ σῶμα GCS |** μεγάλην] μεγάλης GCS |*** οὐδὲ τῷ] οὐδέπω GCS. [VS2022]. -   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 293-299.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
CR ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022} {rev. FG2023}
148 Origenes] + In Ioannem Ed1953
149 dicetur] dicetur Ed1953
150 adimpletum] impletum Li449
151 P. - susc.] inv. Mt366
marg.| {CIO11d7.10} CHRYSOSTOMUS. − Exiit autem ligatus ut non putetur152* esse phantasma. Sed et hoc quod exibat ligatus, non minus videbatur esse quam resuscitare.
Sequitur :
152 putetur] putaretur Ed1953 ]
Dicit eis Iesus : Solvite eum
marg.| ut videlicet tangentes et ei appropinquantes, videant quia vere153 est ille.
Sequitur :
153 vere] vero Mt366
Et sinite abire.
marg.| Et hoc propter humilitatem. Non enim ducit eum neque iubet secum ambulare ad sui demonstrationem.CS bm
bm ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 64 § 3.17-22, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 115vb28 sqq.  : «17 Vide denique opus testans ei auctoritatem. Exivit igitur Lazarus compeditus. 18 Deinde ut non putetur fantasma esse res. Nam hoc id est [et? P15284] exisse ligatum non minus videbatur esse quam resuscitare. Iussit eum solvere ut tangentes et prope eum facti uideant quoniam vere ille est. 19 Et ait: Dimittite eum abire. Vides ingloriationem? Non ducit eum neque iubet secum ambulare ut monstretur. 20 Facto vero miraculo, hii quidem admirabantur, alii vero adnuntiarunt Phariseis. Quid igitur illi? Cum oporteret stupere et admirari, volebant interficere qui suscitavit mortuum. 21 O insania! Eum qui in aliorum operibus mortem superavit, morti tradere estimabant. Et dicunt: Quid facimus quoniam homo hic multa signa facit? 22 Hominem eum adhuc vocant, qui tantam susceperant eius deitatis demonstrationem. Quid faciemus? Credere oportebat et curvare et adorare et non ultra estimare eum hominem».
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 64 (63) § 3, PG 59, 358.7-18 : « Ὅρα γοῦν καὶ τὸ ἔργον μαρτυροῦν αὐτῷ τὴν αὐθεντίαν. Ἐκάλεσε, καὶ ἐξῆλθεν ὁ τεθνηκὼς συνειλημμένος. Εἶτα ἵνα μὴ δόξῃ φαντασία εἶναι τὸ πρᾶγμα (τοῦ γὰρ ἀναστῆναι τὸ ἐξελθεῖν δεδεμένον οὐκ ἔλαττον ἐδόκει εἶναι παράδοξον), Ἐκέλευσεν αὐτὸν λῦσαι, ἵνα καὶ ἁψάμενοι, καὶ πλησίον γενόμενοι, ἴδωσιν ὅτι ὄντως ἐκεῖνός ἐστι. Καί φησιν· Ἄφετε αὐτὸν ὑπάγειν. Εἶδες τὸ ἀκόμπαστον; Οὐκ ἐπάγεται αὐτὸν, οὐδὲ κελεύει μετ’ αὐτοῦ περιιέναι, ὥστε μὴ δόξαι τισὶν ἐπιδείκνυσθαι· οὕτως ᾔδει μετριάζειν. Γενομένου δὲ τοῦ σημείου, οἱ μὲν ἐθαύμαζον·οἱ δὲ προσελθόντες ἀπήγγελλον τοῖς Φαρισαίοις. Τί οὖν ἐκεῖνοι; Δέον ἐκπλήττεσθαι καὶ θαυμάζειν, βουλεύονται αὐτὸν ἀνελεῖν, τὸν ἀναστήσαντα νεκρόν. Ὢ τῆς ἀνοίας! τὸν ἐν τοῖς ἄλλων σώμασι θανάτου περιγενό- μενον, θανάτῳ παραδώσειν ἐνόμιζον. Καὶ λέγουσι· Τί ποιοῦμεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος οὗτος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ; Ἄνθρωπον αὐτὸν ἔτι καλοῦσιν, οἱ τοσαύτην λαβόντες ἀπόδειξιν τῆς αὐτοῦ θεότητος. Τί ποιοῦμεν; Πιστεῦσαι ἔδει καὶ θεραπεῦσαι, καὶ προσκυνῆσαι, καὶ μηκέτι νομίζειν ἄνθρωπον ».
¶Nota : Burgundio omet de traduire τισὶν ἐπιδείκνυσθαι· οὕτως ᾔδει μετριάζειν selon Chrysostome le Christ a crié d’une voix forte parce que Lazare était dur d’oreille en raison de son âge. Cette omission – rare au vu de ce que nous avons observé jusqu’ici – ne peut donc être imputée à Thomas. [MM2022]
CS ¶Codd. : Li449 Mt366 Ed1953 {MM2022}
marg.| {CIO11d7.11} ORIGENES. – [c] Dixerat autem supra Dominus bn : « Propter populum qui circumstat dixi ut credant quia154 tu me misisti ». Nullo155 autem eorum156 credente, hoc dixisset velut aliquis hominum inscius157 futurorum. [b] Unde ad hoc removendum subditur :
bn Io. 11, 42.
154 quia] quoniam Mt366
155 nullo Cbg133 La88 R18 Ed1953] nullorum Li449 Mt366 T46
156 eorum] horum T46
157 inscius] nescius Cbg133
Numérotation du verset Io. 11,45 
Multi ergo ex Iudeis qui venerant ad Mariam et Martham et viderant que fecit crediderunt in eum.158
158 et viderant... in eum] etc. T46
marg.| [a] Sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,46 
Quidam autem ex ipsis abierunt ad Phariseos et dixerunt159 eis que fecit Iesus.160
159 dixerunt] dix. Cbg133 La88 Li449 R18 , dixit cacogr. Mt366
160 et dixe.... Iesus] etc. T46
marg.| Continet quidem161* ambiguum sermo presens. Verum qui iverunt ad Phariseos, fuerint162 ex illis multis qui crediderant, proponentes conciliari 163* Christo hostiliter se habentes ad eum, vel alii a164 credentibus, irritare volentes invidum Phariseorum zelum in ipsum. Et videtur mihi hoc magis evangelistam exprimere velle. Multos enim dixit qui per hoc quod165 viderunt crediderunt, veluti paucis existentibus aliis de quibus subdit : Quidam autem etc.166 CT bo
bo ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 45-46, tom. 28 (11) 77-80, 83, 85, GCS 10, p. 401.2 -402.7: «[a1] 77 “Τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἀπῆλθον πρὸς τοὺς Φαρισαίους καὶ εἶπον αὐτοῖς ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς”. [a2] ἔχει μέν τι ἡ λέξις ἀμφίβολον, πότερον οἱ ἀπελθόντες πρὸς τοὺς Φαρισαίους καὶ εἰπόντες αὐτοῖς ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῶν πολλῶν Ἰουδαίων ἦσαν, τῶν θεασαμένων ἃ ἐποίησεν καὶ πιστευσάντων εἰς αὐτόν, βουλόμενοι καὶ τοὺς ἐχθρῶς διακειμένους πρὸς αὐτὸν δυσωπῆσαι διὰ τῆς περὶ τοῦ Λαζάρου ἀπαγγελίας*· ἢ οἱ λοιποὶ παρὰ τοὺς πολλοὺς καὶ πιστεύσαντας, ὡς μὴ κινηθέντες ἐκ τοῦ γενομένου εἰς τὴν περὶ Ἰησοῦ πίστιν, ὅτι τὸ ὅσον ἐφ’ ἑαυτοῖς καὶ πρὸσπαρόξυναν** κατ’ αὐτοῦ τοὺς Φαρισαίους τὸν ἐν αὐτοῖς πονηρὸν ζῆλον ἐγείροντες διὰ τῆς περὶ τοῦ Λαζάρου ἀπαγγελίας. 78 καὶ δοκεῖ μοι τοῦτο μᾶλλον βούλεσθαι σημαίνειν ὁ εὐαγγελιστής. 79 διὸ καὶ ἐπιφέρεται τὸ “Συνήγαγον οὖν*** οἱ ἀρχιερεῖς"καὶ οἱ Φαρισαίοι” καὶ τὰ ἑξῆς. πολλοὺς μὲν οὖν εἶπεν τοὺς διὰ τὸ θεάσασθαι τὰ περὶ τὸν Λάζαρον πιστεύσαντας· ὡσπερεὶ δὲ ὀλιγωτέρους ἔφησεν εἶναι τοὺς μὴ τοιούτους, εἰπών · “Τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἀπῆλθον” καὶ τὰ ἑξῆς. [b] 80 πρόσχες δὲ καὶ τοῖς λεχθησομένοις εἰ δύναται ἡμᾶς κινῆσαι πρὸς συγκατάθεσιν , ἐπεὶ μὴ εἴρηται μέν · πολλοὶ οὖν ἐκ τῶν Ἰουδαίων τῶν ἐλθόντων πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασαμένων ἃ ἐποίησεν , ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν γέγραπται δέ “Πολλοὶ οὖν ἐκ τῶν Ἰουδαίων οἱ ἐλθόντες πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν”. [...] [c] [83 p. 401.30-34] νυνὶ δὲ τὸ › Ἐθεάσαντο ‹ ἐπὶ τούτων μὲν οὐδαμῶς εἴρηται , ἐπὶ δὲ τῶν πιστευσάντων , οἵτινες καὶ ἐλθόντες ἦσαν πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς · δι ’ οὓς , οἶμαι , καὶ εἶπε τὸ “Ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα »εἶπον, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστειλας”. [...] [85 p. 402.3-7 ] εἰ γὰρ ταῦτα διὰ τὸν ὄχλον ⟨τὸν⟩ περιεστῶτα εἶπεν, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι ὁ πατὴρ αὐτὸν ἀπέστειuλεν, καὶ λέγων διὰ τοῦτο εἶπεν, ἵνα ὁ περιεστὼς ὄχλος πιστεύσῃ οὐκ ἂν δὲ μὴ πιστεύσοντός τινος ἐξ αὐτῶν τῷ πατρὶ ἔλεγεν, ὡσεί τις τῶν τὰ μέλλοντα [τὸ μέλλον Schr (M) ] ἀγνοούντων ἀνθρώπων, ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστει»ἀπέστειλας«· μήποτε οἱ ἐλθόντες πρὸς τὴν Μαριὰμ καὶ θεασάμενοι ἃ ἐποίησεν καὶ πιστεύσαντες εἰς αὐτόν, μόνοι ἦσαν ὁ περιεστὼς τὸν Ἰησοῦν ὄχλος· οἱ δὲ λοιποὶ οὔτε ἐθεάσαντο, ἃ ἐποίησεν, οὔτε περιειστήκεισαν αὐτόν».
*πρὸσπαρόξυναν coniec. SChr] προσηρέθισαν GCS (We) [la conjecture de Schr (παροξύνω) est confirmée par la traduction de la Catena : irritare.
<ex quo> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 45-46 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 201v12-28  : «λΓ´. ὠριγένους . [a1] om. C143 . [a2] ut supra . [b-c] om. C143». ||*ἀπαγγελίας GCS] ἐπαγγελίας Vall |** πρὸσπαρόξυναν] πρὸς* Vall | ***οὗν] om. Vall [VS2022] [MM2022]
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 293-299.
¶Nota 1 : La traduction de δυσωπῆσαι par conciliari s’éloigne du sens premier du terme grec (confondre), mais se rapproche du sens particulier que lui donne habituellement Origène selon la critique moderne: confondre en persuadant, amener à soi tout en démontrant l’erreur (cf. SChr 290, p. 116, n. 3).
¶Nota 2 : Origène considère que les versets 42, 45 et 46 engagent à la fois la réalité de la science que le Christ a des effets de sa parole et celle de sa relation au Père. Ont cru ceux qui ont vu. Ceux qui n’ont pas cru n’ont pas vraiment vu, sinon la parole du Christ n’aurait pas été exacte et sa prière n’aurait pas été entendue et sa mission n’aurait pas été telle qu’il la présentait. Il a parlé pour que ceux qui voient ses oeuvres croient qu’il est l’envoyé du Père. Il savait donc que ceux qui verraient croiraient. Thomas place cet argument en tête de la sentence parce que, selon la méthode de réorganisation des sources qu’il applique tout au long de la Catena, la restitution de l’ordre du texte (ordre ‘logique’) est le préalable nécessaire à l’intelligence de son message (ordre ‘théologique’). -
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
161 quidem] quid Ed1953
162 fuerint Ed1953] fu’nt Cbg133 Li449, fuerunt Mt366 R18 T46
163 conciliari] consiliari T46, conciliare Ed1953
164 a] autem Cbg133*
165 quod] om. Cbg133
166 etc.] ex ipsis abierunt ad Phariseos, et dixerunt eis que fecit Iesus Ed9153
marg.| {CIO11d7.12} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 167 − Quamquam autem secundum evangelicam168* historiam resuscitatum Lazarum plena fide teneamus, tamen in allegoria aliquid significare non dubito; neque cum res facte allegorizantur, geste169 rei fidem amittunt.CU bp
bp ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.1-5 : «Quamquam secundum evangelicam historiam resuscitatum Lazarum plena fide teneamus, tamen et in allegoria significare aliquid non dubito; neque cum res factae allegorizantur, gestae rei fidem amittunt, sicut cum duorum filiorum Abrahae allegoriam paulus exponit duo esse testamenta». [FG2015]*
CU ¶Codd. : Li449 ( 116vb ) Ed1953 {MM2019}
167 In… questionum] scrips., LXXXIII qo. La88 Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953
168 evangelicam] evangeliste Ed1953
169 geste] lege Li449
marg.| {CIO11d7.13} AUGUSTINUS. Super Ioannem. 170 − Omnis quidem qui peccat moritur, sed Deus magna misericordia animas suscitat, ne moriantur in eternum. Intelligimus ergo tres mortuos, quos in corporibus suscitavit, aliquid significare de resurrectionibus animarum.bq CV
bq ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 2.11, § 3.1-4, CCSL 36, p. 420 : «[§ 2] Si adtendamus mirabiliora opera Christi, omnis qui credit, resurgit; si adtendamus omnes, et intellegamus detestabiliores mortes, omnis qui peccat moritur [...]. [§ 3] Si ergo Dominus magna sua gratia, et magna sua misericordia animas suscitat, ne moriamur in aeternum, bene intellegimus tres illos mortuos quos in corporibus suscitauit, aliquid significare et figurare de resurrectionibus animarum quae fiunt per fidem : resuscitauit filiam archisynagogi adhuc in domo iacentem; resuscitauit iuuenem filium uiduae extra portas ciuitatis elatum; resuscitauit Lazarum sepultum quatriduanum». [FG2018]
CV ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
170 super La88 Li449] in Ed1953
marg.| {CIO11d7.14} GREGORIUS. Quarto Moralium. 171* − Puellam enim in domo, adolescentem 172 extra portam, in sepulcro autem Lazarum suscitat. adhuc quippe in domo mortuus iacet qui iacet in peccato iam quasi extra portam ducitur cuius iniquitas usque ad inverecundiam publice perpetrationis operatur.br CW
br ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 4 § 27, CCSL 143, lin. 111 sqq. : «Vnde et redemptor noster puellam in domo, iuuenem extra portam, in sepulcro autem lazarum suscitat. Adhuc quippe in domo mortuus iacet, qui latet in peccato. Iam quasi extra portam educitur cuius iniquitas usque ad inuerecundiam publicae perpetrationis aperitur». [MM2020]
CW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
171 .IV.] om. Ed1953
172 adolescentem] mulierem Li449
marg.| {CIO11d7.15} AUGUSTINUS. 173 − Vel intus est mors, quia cogitatum malum nondum processit in factum. Si autem ipsum malum fecisti, quasi mortuum extra portam extulisti. CX bs
bs ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 3.10-17, CCSL 36, p. 421 : «Delectauit quod malum est, consensisti, peccasti; consensio illa occidit te; sed intus est mors, quia cogitatum malum nondum processit in factum. Talem animam resuscitare se significans Dominus, resuscitauit illam puellam quae nondum erat foras elata, sed in domo mortua iacebat, quasi peccatum latebat. Si autem non solum malae delectationi consensisti, sed etiam ipsum malum fecisti, quasi mortuum extra portam extulisti; iam foris es, et mortuus elatus es». [FG2018]
CX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
173 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
marg.| {CIO11d7.16} GREGORIUS. Quarto Moralium. 174* − Sepulture vero aggere premitur qui in perpetratione nequitie etiam usu consuetudinis pressus gravatur. Sed hos plerumque divina gratia respectus sui lumine illustrat. CY bt
bt ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 4, § 27, CCSL 143, lin. 116 sqq : «Sepulturae uero aggere premitur, qui in perpetratione nequitiae etiam usu consuetudinis pressus grauatur. Sed hos ad uitam miseratus reuocat quia plerumque diuina gratia, non solum in occultis sed etiam in apertis iniquitatibus mortuos, et mole prauae consuetudinis pressos, respectus sui lumine illustrat».
<ex quo> =   Alulfus sancti Martini Tornacensis, Liber gregorialis, pars III (Novum Testamentum : Io.), c. 30, PL 73, 1209.31-33 [MM2020]
CY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2021}
174 Gregorius .IV. Moralium] Gregorius .LXXXIII. q<uesti>o<nes> Li449*, Augustinus (LXXXIII. q<uesti>o<nes>) Li449² ( sec. m.)
marg.| {CIO11d7.17} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 175* − Vel accipiamus Lazarum in monumento animam terrenis peccatis obrutam.CZ bu
bu ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 147.8-9 : «Ergo et in allegoria accipiamus Lazarum in monumento animam terrenis peccatis obrutam, id est omne humanum genus, quam alio loco Dominus ouem perditam significat, propter quam liberandam relictis nonaginta nouem in montibus descendisse se dicit». [FG2015]*
CZ ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {SD2013} {MM2018}
175 In… questionum] scrips., super Iohannem Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953
marg.| {CIO11d7.18} AUGUSTINUS. 176 − [b] Et tamen Lazarum Dominus amabat. Si enim peccatores non amaret, de celo ad terras non descenderet. [a] Bene autem, de illo qui peccare consueverat177, dicitur fetet. Incipit enim habere pessimam famam tamquam odorem deterrimum178*.DA bv
bv ¶Fons : [a] Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 3.10-17, CCSL 36, p. 421 : «Tamen et ipsum Dominus resuscitauit, et reddidit uiduae matri suae. Si peccasti, paeniteat te ! et resuscitat te Dominus, et reddet ecclesiae matris tuae. Tertius mortuus est Lazarus. Est genus mortis immane, mala consuetudo appellatur. Aliud est enim peccare, aliud peccandi consuetudinem facere. Qui peccat et continuo corrigitur, cito reuiuiscit; quia nondum est implicatus consuetudine, non est sepultus. Qui autem peccare consueuit, sepultus est, et bene de illo dicitur : fetet; incipit enim habere pessimam famam, tamquam odorem teterrimum». [b]   Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 5.17-21, CCSL 36, p. 422 : «Quomodo per Lazarum peccator significabatur, et a Domino sic amabatur? Audiat eum dicentem : Non ueni uocare iustos, sed peccatores. Si enim peccatores deum non amaret, de caelo ad terras non descenderet». [FG2018]
DA ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2018}* {rev. FG2023}
176 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
177 consueverat] consuevit Li449
178 deterrimum Li449 ] teterrimum Ed1953
marg.| {CIO11d7.19} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 179 − Recte etiam dicit « quatriduanus est » bw . Ultimum enim elementorum terra est. Significat enim180 puteum terrenorum peccatorum, id est cupiditatum carnalium.DB bx
bw Io. 11, 39.
bx ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.30-32 : «Dicit illi martha : Domine, iam quarta dies est et putet. ultimum quattuor elementorum terra est, significat ergo putorem terrenorum peccatorum, id est cupiditatum carnalium. terra enim es, inquit Dominus adae cum peccasset, et in terram ibis». [FG2015]
DB ¶Codd. : Li449 La88 Ed1953 {SD2013} {MM2018}
179 In… questionum] scrips., 83 questio. Li449 , Liber 83 quaest. Ed1953
180 enim] om. Li449
marg.| {CIO11d7.20} AUGUSTINUS. Super Ioannem. 181 − [f] Fremuit autem Dominus, lacrimavit, voce magna clamavit quia difficile surgit quem moles consuetudinis premit. [a] Turbat semetipsum Christus, ut tibi significet quomodo tu turbari debeas, cum tanta mole peccati gravaris et premeris. [e] Fides enim hominis sibi displicentis fremere debet in accusatione malorum operum, ut violentie penitentis cedat consuetudo peccandi. [c] Quando dicis? [b] Illud feci et pepercit mihi Deus; evangelium audivi et contempsi. Quid facio? [d] Iam fremit Christus, quia fides fremit; in voce frementis apparet spes resurgentis.by DC
by ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 19.2-42, CCSL 36, p. 429-430 : «[a] Quid est ergo quod turbat semetipsum Christus, nisi ut significet tibi quomodo turbari tu debeas, cum tanta mole peccati grauaris et premeris? Adtendisti enim te, uidisti te reum, computasti tibi : [b] Illud feci, et pepercit mihi Deus; illud commisi, et distulit me; evangelium audiui, et contemsi; baptizatus sum, et iterum ad eadem reuolutus sum; quid facio? quo eo? unde euado? [c] Quando ista dicis, [d] iam fremit Christus, quia fides fremit. In uoce frementis apparet spes resurgentis. Si ipsa fides intus, ibi est Christus tremens; si fides in nobis, Christus in nobis. Quid enim aliud ait apostolus : Habitare Christum per fidem in cordibus uestris? [...] Quare enim fleuit Christus, nisi quia flere hominem docuit? Quare fremuit et turbauit semetipsum, [e] nisi quia fides hominis sibi merito displicentis fremere quodammodo debet in accusatione malorum operum, ut uiolentiae paenitendi cedat consuetudo peccandi?» [f]   Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 24.6-8, CCSL 36, p. 431 : «Fremuit, lacrymauit, uoce magna clamauit. Quam difficile surgit, quem moles malae consuetudinis premit ! Sed tamen surgit; occulta gratia intus uiuificatur; surgit post uocem magnam». [FG2018]
DC ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
181 super Li449 ] in Ed1953
marg.| {CIO11d7.21} GREGORIUS. Vicesimo secundo Moralium. 182* − [b] Dicitur autem Lazaro veni foras bz ut ab excusatione et occultatione peccati ad accusationem183 suam ore proprio exire provocetur [a] ut qui intra conscientiam suam absconsus iacet per nequitiam, a semetipso foras exeat per confessionem.ca DD
bz Io. 11, 43.
ca ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 22, § 15, CCSL 143A, lin. 52 sqq. : «[a] Ex qua scilicet resurrectione, quae gesta in illius est corpore, signatur qualiter nos resuscitemur in corde, cum uidelicet mortuo dicitur : ueni foras, ut nimirum homo in peccato suo mortuus, et per molem malae consuetudinis iam sepultus quia intra conscientiam suam absconsus iacet per nequitiam, a seipso foras exeat per confessionem. [b] Mortuo enim ueni foras dicitur, ut ab excusatione atque occultatione peccati ad accusationem suam ore proprio exire prouocetur».
<ex quo> =   Alulfus sancti Martini Tornacensis, Liber gregorialis, pars III (Novum Testamentum : Io.), c. 26, PL 73, 1252.9 [MM2020]
DD ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
182 .XXII.] om. Ed1953
183 accusationem] excusationem Li449
marg.| {CIO11d7.22} AUGUSTINUS. In libro octoginta trium questionum. 184 − Quod autem Lazarus exiit de monumento, animam significat recedentem a carnalibus vitiis; quod vero institis obvolutus, hoc est quod etiam a carnalibus recedentes, et mente servientes legi Dei, adhuc tamen in corpore constituti, alieni a molestiis carnis esse non possumus; quod autem facies eius sudario tecta erat, hoc est quod in hac vita plenam cognitionem habere non possumus; quod autem dicit : solvite eum et sinite abire , hoc est quod post hanc vitam auferuntur omnia velamina, ut facie ad faciem videamus.DE cb
cb ¶Fons : Augustinus Hipponensis, De diversis quaestionibus octoginta tribus, qu. 65, CCSL 44A, p. 148.34-45 : «Et sublato lapide exiit de monumento inuolutis manibus et pedibus, et facies eius tecta erat sudario. quod autem exiit de monumento, animam significat recedentem a carnalibus uitiis; quod uero institis obuolutus hoc est quod etiam a carnalibus recedentes et mente seruientes legi dei, adhuc tamen in corpore constituti, alieni a molestiis carnis esse non possumus, dicente apostolo : mente seruio legi dei, carne autem legi peccati. quod autem facies eius sudario tecta erat hoc est quod in hac uita plenam cognitionem habere non possumus, sicut apostolus dicit : nunc uidemus per speculum in aenigmate, postea autem facie ad faciem. et quod dixit Iesus : soluite eum et sinite ire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur omnia uelamenta, ut facie ad faciem uideamus». [FG2015]
DE ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2018}
184 In… questionum] scrips., Liber 83 quaest. Ed1953
marg.| {CIO11d7.23} AUGUSTINUS. Super Ioannem. 185 − Vel aliter. Quando contemnis, mortuus iaces; quando confiteris, procedis. Quid est enim procedere nisi ab occultis velut exeundo manifestari? Sed ut confitearis, Deus facit magna voce clamando, id est magna gratia vocando. Mortuus autem procedens adhuc ligatus est, confitens adhuc reus; ut autem solverentur peccata eius, ministris hoc dixit : Solvite eum, et sinite abire ; quod estcc : « Que solveritis super terram, erunt soluta et in celis ».cd DF
cc Mt. 18, 18.
cd ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 24.16-25, CCSL 36, p. 431 : Processit, et adhuc ligatus est; adhuc inuolutus, tamen iam foras processit. Quid significat? Quando contemnis, mortuus iaces; et si tanta quanta dixi contemnis, sepultus iaces; quando confiteris, procedis. Quid est enim procedere, nisi ab occultis uelut exeundo manifestari? Sed ut confitearis, Deus facit magna uoce clamando, id est magna gratia uocando. Ideo cum processisset mortuus adhuc ligatus, confitens et adhuc reus; ut soluerentur peccata eius, ministris hoc dixit Dominus : Soluite   illum , et sinite abire. Quid est : Soluite, et sinite abire? Quae solueritis in terra, soluta erunt et in caelo». [FG2018]
DF ¶Codd. : Li449
185 super Li449 ] in Ed1953
marg.| {CIO11d7.24} ALCUINUS. − Christus ergo suscitat, quia interius per seipsum vivificat solvunt discipuli, quia per ministerium sacerdotum absolvuntur vivificati.DG
DG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d7.25} BEDA. − Per eos autem qui Phariseis annuntiaverunt, significantur nonnulli, qui videntes bona servorum Dei opera, odiis insequuntur et186 infamare conantur.DH
DH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}
186 et] e cacogr. Li449
Numérotation du verset Io. 11,
 
prol.| [Io. 11, 47-54 legitur in Passione feria 6; cf. Ordinarium OP 640 = Cist. = Rom.]
marg.| {CIO11d8.1} THEOPHYLACTUS. − Decebat187 admirari ac extollere eum qui talia peragebat miracula ipsi vero potius consiliantur illum occidere.DI ce
Unde dicitur :
ce ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 105C6-8. [CGC2014]
DI ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 [FG2023} {MM2024}
187 Decebat] Dicebat La88 | Hic incipit cap. 12 La88
Numérotation du verset Io. 11,47 
Collegerunt ergo pontifices et Pharisei consilium188* adversus Iesum et dicebant : Quid facimus?
188 consilium La88 Li449 ] concilium Ed1953
marg.| {CIO11d8.2} AUGUSTINUS. 189 − Nec tamen dicebant : Credemus190. Plus enim perditi homines cogitabant quomodo nocerent et191 perderent, quam quomodo sibi consulerent ne perirent; et tamen timebant, et quasi consulebant. Dicebant enim   quid facimus 192?
189 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
190 credemus] credimus Li449
191 et] ut Li449
192 facimus Li449@ ] faciemus #Li449
Quia hic homo multa signa facit?cf DJ
cf ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 26.2-6, CCSL 36, p. 432 : «Nec tamen dicebant : Credamus. Plus enim perditi homines cogitabant quomodo nocerent ut perderent, quam quomodo sibi consulerent ne perirent; et tamen timebant, et quasi consulebant. Dicebant enim : Quid facimus? Quia hic homo multa signa facit; si dimittimus eum sic, omnes credent in eum; et uenient Romani, et tollent nostrum locum et gentem». [FG2018]*
DJ ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d8.3} CHRYSOSTOMUS. 193*{hom.64}. − Hominem eum adhuc vocant qui tantam susceperunt eius deitatis demonstrationem.DK
DK ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2020}*
193 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
marg.| {CIO11d8.4} ORIGENES. 194* − Est autem per ea que dicuntur ab ipsis considerare eorum insipientiam et cecitatem. Insipientiam quippe quia testificabantur illum et multa peregisse miracula, et tamen estimabant se posse adversus eum emulari, velut non posse195* pro se adversus eorum emulationes. Cecitatis autem hoc ipsum erat ad facientem enim tot miracula. Pertinebat ut se ab eorum insidiis eximeret nisi forte crederent quod signa fecit et putabant ea non fieri divina virtute. Hi quidem igitur deliberabant non dimittere ipsum, opinantes se per hoc esse impedimento volentibus credere in eum, et Romanis, ne eis auferrent terram et gentem.DL cg
cg ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 47-48, tom. 28 (12) 89-90, GCS 10, p. 403.5-18 : «89 ἔστιν δὲ ἐκ τῶν λεγομένων ἀπὸ τῶν Φαρισαίων καὶ τῶν ἀρχιερέων κατανοῆσαι αὐτῶν καὶ τὸ τῆς κακίας ἀνομολογούμενον καὶ τυφλόν·* ἀνομολογούμενον μέν, ὅτι ἐμαρτύρουν αὐτῷ καὶ πολλὰ πεποιηκέναι σημεῖα καὶ δύνασθαι τῷ τοσαῦτα σημεῖα πεποιηκότι ἐπιβουλεῦσαι, ὡς μηδὲν ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἐν τῷ ἐπιβουλεύεσθαι δυναμένῳ· τυφλὸν δὲ οὐδὲν ἧττον καὶ αὐτὸ τοῦτο ἦν· κατὰ γὰρ τὸν πολλὰ ποιοῦντα σημεῖα ἦν τὸ κρείττον'** εἶναι τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἀφιέναι αὐτὸν μὴ θελόντων· εἰ μὴ ἄρα καὶ ἐπίστευον ὅτι ποιεῖ σημεῖα, καὶ ὑπενόουν αὐτὰ μὴ ἀπὸ θείας γίνεσθαι δυνάμεως· ὥστε διὰ τοῦτο μὴ πάντα αὐτὸν δυνηθῆναι, μηδὲ αὑτὸν ῥύσασθαι ἀπὸ τῆς ἐξ ἐκείνων ἐπιβουλῆς. 90 ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἐσκόπουν μὴ ἀφιέναι αὐτόν, οἰόμενοι διὰ τοῦτο ἐμποδίσειν τοῖς πιστεύουσιν εἰς αὐτὸν καὶ Ῥωμαίοις, μέλλουσιν αἴρειν**** αὐτῶν τὸν τόπον καὶ τὸ ἔθνος».
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 47-48 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r8-rc24  : *τυφλὸν] τυφλῷ Vall | ** κρείττον´] κρεῖττον Vall |*** αὑτὸν] αὐτὸν Vall | ****αἴρειν] αἱρεῖν Vall [VS2022]
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 296-297.
¶Nota : Les passages de la sentence latine en italiques ne s’expliquent pas par les particularités du scholion de la chaîne C143 qui est fidèle à la tradition directe de l’homélie d’Origène, à l’exception de αἱρεῖν qui ne peut être traduit par auferrent. Mais la différence se résume à un accent. A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
DL ¶Codd. : Caen Li449 Ed1953 {MM2022}
194 Origenes] + In Ioannem Ed1953
195 posse cum gr. ] posset Ed1953
marg.| Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,48 
Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum et venient Romani et tollent locum nostrum et gentem.
marg.| {CIO11d8.5} CHRYSOSTOMUS.{hom.64} . − Hoc dicentes, populum volunt concutere, ut periclitandum ex suspicione tyrannidis; quasi dicant si romani viderint eum turbas ducentem, suspicabuntur nos in tyrannidem velle consurgere, et destruent nostram civitatem. sed fictio erat que dicebantur quid enim demonstrabat tale armigeros circumferebat, et equitaturas trahebat nonne deserta persequebatur sed ut non putentur ob passionem suam hoc dicere, totam civitatem periclitari dicunt.DM
DM ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d8.6} AUGUSTINUS. 196 − [b] Vel timuerunt ne si omnes in Christum crederent, nemo remaneret qui adversus romanos civitatem Dei templumque defenderet197*, quoniam contra ipsum templum et contra suas paternas leges doctrinam Christi esse sentiebant. [a] Temporalia ergo perdere timuerunt, et vitam eternam non cogitaverunt. Nam et romani post Domini passionem et glorificationem tulerunt eis et locum et gentem, expugnando et transferendo.ch DN
ch ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 26.9-17, CCSL 36, p. 432 : «[a] Temporalia perdere timuerunt, et uitam aeternam non cogitauerunt, ac sic utrumque amiserunt. Nam et Romani post Domini passionem et glorificationem, tulerunt eis et locum et gentem, expugnando et transferendo; et illud eos sequitur quod alibi dictum est : Filii autem regni huius ibunt in tenebras exteriores. Hoc autem [b] timuerunt, ne si omnes in Christum crederent, nemo remaneret qui aduersus Romanos ciuitatem Dei templumque defenderet; quoniam contra ipsum templum, et contra suas paternas leges doctrinam Christi esse sentiebant». [FG2018]
DN ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}*
196 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
197 defenderet] defenderent Ed1953
marg.| {CIO11d8.7} ORIGENES.Sed et secundum anagogem, locum eorum qui ex circumcisione sunt gentes occupaverunt"quia per198 eorum casum salus gentibus evenit"ci. Loco enim gentium Romani ponuntur, ex regnantibus qui regno suberant nuncupatis199*. Gens etiam ab eis sublata est quia qui fuit populus Dei, factus est non populuscj.DO ck cl
ci Rm. 11, 11 : «Sed illorum delicto, salus est gentibus ut illos emulentur».
cj Cf. 1Pt. 2, 10 ; Os. 1, 9 , Os. 2, 25.
ck ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 47-48, tom. 28 (12) 93-94, GCS 10, p. 403.25-30  : «93 Εἰ δὲ χρὴ τολμῆσαι καὶ εἰς ἀναγωγὴν τῶν κατὰ τὰ ῥήματα ταῦτα, φήσομεν ὅτι τὸν τόπον τῶν ἐκ περιτομῆς ἔλαβον τὰ ἔθνη· « Τῷ γὰρ ἐκείνων παραπτώματι σωτηρία γέγονεν τοῖς ἔθνεσιν , εἰς «τὸ παραζηλῶσαι αὐτούς»· εἰς δὲ τὰ ἔθνη Ῥωμαῖοι παρελήφθησαν , 94 ἀπὸ τῶν βασιλευόντων οἱ βασιλευόμενοι ὀνομασθέντες . καὶ τὸ ἔθνος δὲ ὑπὸ τῶν ἐξ ἐθνῶν ἤρθη· γέγονεν γὰρ ὁ λαὸς οὐ λαός , καὶ οἱ ἐξ Ἰσραὴλ οὐκέτι εἰσὶν Ἰσραήλ, καὶ τὸ σπέρμα οὐκ ἔφθασεν ἐπὶ τὸ γενέσθαι αὐτοὺς τέκνα [...]».
cl <Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 47-48 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r sqq. (om. GCS p. 403.21-404.11) [VS2022]. - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022] [MM2022]
198 per] pro Ed1470
199 nuncupatis] nuncupati Ed1953
marg.| {CIO11d8.8} CHRYSOSTOMUS. 200* − Cum autem illi hesitabant201 et in ordine consilii proponebant202, dicentes : Quid facimus ? Unus inverecunde et cum203 crudelitate clamavit.DP cm
cm ¶Fons : Chrysostomus , In Io., hom. 65.1.7, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 116va (om. pr. m. al. compl. marg.) : «Que illi hesitabant et in ordine consilii proposuerant. Dicebant enim : Quid facimus hec ? Hic invereconde et nudo capite et cum crudelitate clamavit : Quid enim ait : ‘’Vos etc.’’ ?»
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 65, § 1 (Io. 11, 50), PG 59, 361.9-122  : «Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν. Ἅπερ ἐκεῖνοι ἀμφέβαλλον, καὶ ἐν τάξει βουλῆς προετίθεσαν, (ἔλεγον γάρ· Τί ποιοῦμεν;) τοῦτο οὗτος ἀναισχύντως καὶ γυμνῇ τῇ κεφαλῇ, καὶ μετὰ ἰταμότητος ἀνεβόησε. Τί γάρ φησιν; Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδὲν, οὐδὲ διαλογίζεσθε ὅτι συμφέρει, ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ, καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος ἀπόληται».
¶Nota Thomas remplace par unus le hic de la traduction de Burgundio pour faire écho au texte de la Vulgate (Io. 11, 49) : «Unus autem ex ipsis / Εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν» et non par souci de fidélité au grec du commentaire de Chrysostome. [MM2020]
200 Chrysostomus Fi263 Fi309 La88 Md446 T46 V796 Ed1470 Ed1953 ] om. Li449 , Origenes Mt366
201 hesitabant] excitabant Mt366
202 proponebant] preponebant cacogr. Md446
203 cum] tamen cacogr. T46
marg.| Unde sequitur :
Numérotation du verset Io. 11,49 
Unus autem ex ipsis, Caiphas nomine, cum esset pontifex anni illius.
marg.| {CIO11d8.9} AUGUSTINUS. 204 − Movere potest quomodo dicatur pontifex anni illius , cum Dominus constituerit unum summum sacerdotem cui mortuo unus succederet. Sed intelligendum est per ambitiones et contentiones inter Iudeos, postea constitutum esse ut plures essent et205* per annos singulos vicibus ministrarent. Et forte etiam206* unum annum plures administrabat207*, quibus alio anno alii succedebant.DQ cn
cn ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.9-20, CCSL 36, p. 432 : «Potest autem mouere quomodo dicatur pontifex anni illius, cum Deus unum constituerit summum sacerdotem, cui mortuo unus succederet. Sed intellegendum est, per ambitiones et contentiones inter Iudaeos postea constitutum ut plures essent, et per annos singulos uicibus ministrarent. Nam et de Zacharia hoc dicitur : Factum est autem, cum sacerdotio fungeretur in ordine uicis suae ante Deum, secundum consuetudinem sacerdotii, sorte exiit ut incensum poneret, ingressus in templum Domini. Hinc apparet plures eos fuisse, et uices suas habuisse; nam incensum non licebat ponere nisi summo sacerdoti. Et forte etiam unum annum plures administrabant , quibus alio anno alii succedebant, ex quibus sorte exibat quis, ut incensum poneret». [FG2018]*
DQ ¶Codd. : Bar484 Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022} {FG2023} {MM2023}
204 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
205 ut plures essent et] plures fore pontifices qui Ed1953
206 etiam] essent Cbg132* (corr. marg.), + in edd.
207 administrabat] administrabant edd.
marg.| {CIO11d8.10} ALCUINUS. − Nam de hoc Caipha, Iosephus refert quod pretio sibi unius anni sacerdotium208* redemerit.DR co
co ¶Fons : Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 50-52), CCCM 267, p. 210.254: «Nam de hoc Caipha Iosephus refert, quod pretio sibi unius anni sacerdotium redemerit ab Herode ». [MM2022]
DR ¶Codd. : Li449 Ed1657 Ed1953 {MM2022}
208 unius anni - sacerdotium] inv. Ed1657 Ed1953
marg.| { CIO11d8.11} ORIGENES. 209* − [1] Increpatur autem Caiphe pravitas in hoc quod dicitur pontifex anni illius quo scilicet noster salvator exercuit ministerium210 passionis.cp
[2] Et tamen   cum esset pontifex anni illius ,
cp ¶FonsG : [1] Origenes, Commentarium in Io. 11, 49-52, tom. 28 (13) 107, GCS 10, p. 405.20-22  : «106 ἐκ δὲ τῶν περὶ τὸν Καϊάφαν ἀναγεγραμμένων, προφητεύσαντα περὶ τοῦ σωτῆρος, ἔστιν <σαφηνίσαι>* ὅτι καὶ μοχθηρὰ ψυχὴ ἐπιδέχεταί ποτε τὸ προφητεύειν. 107 κατηγορεῖται γὰρ ἡ τοὺ Καϊάφα μοχθηρία, ὃς ἦν ἀρχιερεὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου ὅτε ὁ σωτὴρ ἡμῶν τὴν ἐν τῷ πάσχειν ὑπὲρ ἀνθρώπων ἐπιτελεῖ οἰκονομίαν, ὑπὸ τῶν εὐαγγελιστῶν». [MM2022]
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 49-52 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202v8-10 * σαφηνίσαι] om. Vall [VS2022] [MM2022]
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 297-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022
209 Origenes] + In Ioannem Ed1953
210 ministerium] mysterium Bar484
dixit eis : Vos nescitis quidquam211,
211 quidquam] quicquam Bar484 Cbg133 Li449
Numérotation du verset Io. 11,50 
neque cogitatis quia expedit vobis212 ut unus moriatur homo pro populo et non tota gens pereat213.
212 vobis Mt366 Cbg133 (!) Ed1657 Ed1953] nobis Bar484 (?) Li449(!) [ u / n non plane distinguntur]
213 pro populo ... pereat] om. Ed1657
marg.| Quasi dicat : Vos sedetis et adhuc segnius rem attenditis sed attendatis unius hominis salutem pro communi re publica oportere 214 contemnere. DS cq
cq ¶Fons : [2] <revera> Chrysostomus , In Io., hom. 65, Burgundionis versio, BnF, lat. 15284, f. 116va ; BAV, Ott. lat. 227, f. 125va : «Quod autem dicit tale est. Vos sedetis et adhuc segnius [Hugo de S. Caro, ms. Harley 3298, sanguis P15284 Ott227] rem attenditis et nescitis unius hominis salutem pro communi re contempnere».
<cuius fons>   Chrysostomus , In Io., hom. 65, § 1 (Io. 11, 50), PG 59, 361 .25-28 : «Πολλοὶ γοῦν καὶ ἄλλοι τὰ μέλλοντα εἶπον, ἀνάξιοι ὄντες, ὁ Ναβουχοδονόσορ, ὁ Φαραὼ, ὁ Βαλαάμ· καὶ πάντων ἡ αἰτία δήλη. Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν· Ὑμεῖς κάθησθε, ἔτι ὀκνηρότερον τῷ πράγματι προσέχετε, καὶ οὐκ ἴστε ἑνὸς ἀνδρὸς σωτηρίας ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ καταφρονῆσαι».
<ut laud.>   Hugo de Sancto Caro, Postille ( Io. 11, 50/r ) : « Chrysostomus :"Quod ceteri sub hesitatione et in ordine consilii proposuerant, dicebant enim: Quid facimus quia hic homo etc. Hoc iste inverecunde et nudo capite et cum crudelitate diffinitive clamavit: Vos nescitis quicquam, nec cogitatis etc. {6.358rb} Et est sensus: Vos sedetis et adhuc rem segnius attenditis et nescitis unius hominis salutem contemnere pro communitate ».
¶Paral.   Thomas de Aquino, In Io. 11, lect. 7, Marietti n° 1575 : « Et ad hoc ostendendum dicit anni illius. Consequenter cum dicit vos nescitis quidquam etc., ponit verba determinantis: qui quidem primo exprobrat aliis ignaviam, dicens vos nescitis quidquam, nec cogitatis, quasi dicat: vos estis ignavi, et adhuc segnius rem attenditis. Et ideo, secundo, ponit suam malitiam, dicens expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo. Quae quidem verba alium intellectum habent, secundum intentionem Caiphae, et alium, secundum expositionem Evangelistae. Ut ergo primo exponatur secundum eius pravam intentionem, sciendum est, quod, ut dicitur Dt. 13, 1 sqq., mandatum est domini: si fuerit in medio tui propheta, aut qui somnium vidisse se dicat, et voluerit te a domino retrahere, propheta ille, ut fictor somniorum, interficiatur. Secundum hanc ergo legem credebat iste, quod Christus averteret populum a cultu Dei; Lc. 22, 2: hunc invenimus subvertentem gentem nostram. Et ideo dicebat iste vos nescitis, scilicet legem, nec cogitatis quia expedit vobis, scilicet ut unus, idest iste homo, moriatur, ne totus populus seducatur; quasi dicat: unius hominis salutem pro communi republica oportet contemnere. Unde sequitur Dt. 13, 5: et auferes malum de medio populi tui; 1Cor. 5, 13: auferte malum ex vobis ipsis ».
<Non hab.> Origenes in loc. cit. (Io. 11).
]¶Nota : Le lemme attributif du scholion a été accidentellement omis au plus tard par l’exemplar parisien. Cette accident, jamais corrigé, a conduit à citer cette sentence chrysostomienne sous l’autorité d’Origène. La fin de la phrase de Burgundio a fait l’objet de variations textuelles importantes. Dans l’état actuel du texte disponible, la reportation du commentaire sur Jean de Thomas cite la sentence à partir de la version de la Catena, sans en mentionner l’autorité associée. [MM2022]
214 oportere] oportet Mt366
marg.| {CIO11d8.12} THEOPHYLACTUS. − Hoc autem ipse quidem prava dixit intentione tamen Spiritus Sancti gratia eius ore215* usa est ad futuri presagium. DT cr
cr ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis (Io. 11, 49-53), PG 124, 109B9-12  :  «Μᾶλλον μὲν οὖν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιμέμφεται, ώς μὴ συνιεῖσι τὸ δέον, καὶ ἀργοῦσι περὶ τὴν τοῦ συμφέροντος σκέψιν. ‘Υμεῖς γὰρ φησὶν, οὐκ οἴδατε οὐδέν. Ἀργοί ἐστε, φησὶ, εἰς τὸ νοῆσαι, καὶ οὐ λογίζεσθε ὅτι συμφέρει ἔνα ἀποθανεῖν, καὶ σωθῆναι τὸν λαὸν πάντα. Τοῦτο δὲ καὶ αὑτὸς μὲν σκαιῷ λογισμῷ εἶπε, πλὴν ἡ χάρις τοῦ Πνεύματος, τῷ στόματι ἐκείνου ἐχρήσατο πρὸς τὴν τοῦ μέλλοντος προφητείαν, εἰ καὶ τῆς μιαρᾶς αὐτοῦ καρδίας οὐκ ἥψατο. Σκόπει οὖν πὀση τοῦ Πνεύματος ἡ δύναμις· ἀπὸ γὰρ διανοίας πονηρᾶς ῥήματα παρεσκεύασε προελθεῖν, προφητεἰαν ἔχοντα θαυμαστής». [CGC2014] [MM2022]
DT ¶Codd. : Bar484 Li449 Ed1657 Ed1953 {MM2022}* {MM2023}
215 eius ore] inv. Ed1953
marg.| Unde subditur :
Numérotation du verset Io. 11,51 
Hoc autem a semetipso non dixit sed216 cum esset pontifex anni illius, prophetavit quia Iesus moriturus erat pro gente217.
216 sed] mutatio pennae Bar484
217 quia Iesus ... gente] etc. Ed1657
marg.| {CIO11d8.13} ORIGENES. 218 – [a] Non quicumque prophetat219*, propheta est. [c] Sicut non quicumque ius prosequitur iustus est, sicut qui facit aliquod opus propter humanam gloriam. [b] Caiphas ergo prophetavit quidem220, nec tamen erat propheta sicut et Balaam. [d] Audebit autem quis dicere quod non per Spiritum sanctum Caiphas prophetaverit221 quia etiam spiritus maligni est attestari Iesu et prophetare pro eo, iuxta illud quod diciturcs :"Novimus te quod sis Sanctus Dei". [e] Nam eius intentionis est non fideles auditores efficere, sed incitare in pretorio considentes adversus Iesum, ut eum perimerent222. Deinde quod dicit « Expedit nobis 223*  » ct   , quod pars eius prophetie fuit, dicit verum vel mentitur. Nam si verum dicit, salvantur hi qui in pretorio224 adversus Iesum nituntur225, mortuo Iesu pro populo, et pertingunt ad id quod expedit. Quod si inconveniens est, manifestum est quod non fuit Spiritus Sanctus qui dedit hec proferri quia Spiritus Sanctus non mentitur. Si quis autem226* velit veridicum et in hoc esse Caipham, con t etur illo “ut gratia Dei227 * pro omnibus gustet mortem" cu et quod est « salvator omnium hominum, maxime fidelium »228 cv. Fatebitur229 etiam cuncta que sunt in hoc loco prophetiam esse veridicam, incipiendo ab illo. Vos nihil scitis. Nihil enim noverant qui Iesum ignorabant esse veritatem, sapientiam, iustitiam et pacem, et quod ipsis quoque erat expediens ut hic unus inquantum est homo moriatur pro populo. Non enim inquantum est « imago invisibilis Dei »cw, est susceptibilis mortis. Pro populo autem obiit, velut potens totam230* totius orbis culpam, in seipsum retorquens, dissipare ac delere. Ex hoc autem231* quod dicitur   hoc autem a semetipso non dixit docemur quod aliqua nos homines per nos dicimus, nulla inducente virtute ad proferendum; quedam vero suadente nobis quadam virtute, etsi non integre exprimamus, et232* inconsequenter disponamur ad ea, insectantes ea que dicimus, sed non intentionem dictorum velut Caiphas ex se nihil protulit nec dixit intentionem quia prophetiam dicti non accipiebat. Sed etiam apud Paulum quidam"legisperiti sunt non intelligentes nec ea que proferuntur"cx 233*.DU cy
cs Cf. Mc. 1, 24 ; Lc. 4, 34.
ct Io. 11, 50.
cu Hbr. 2, 9.
cv 1Tim. 4, 10.
cw Col. 1, 15.
cx Cf. 1Tim. 1, 15
cy ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 49-52, tom. 28 (13) 98 – (20) 173, GCS 10, p. 404.20-414.29 : «[a] 98 Οὐχὶ εἴ τις προφητεύει, προφήτης ἐστὶν ἐκεῖνος. [b] ὁ γοῦν Καϊάφας, ἀρχιερεὺς ὢν τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐκείνου, προεφήτεθσεν μὲν ὅτι ἔμελλεν Ἰησοῦς ἀποθνήσκειν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους, καὶ οὐχ ὑπὲρ τοῦ ἔθνους μόνον, ἀλλ’ ἵνα καὶ τὰ τέκνα τοῦ θεοῦ τὰ διεσκορπισμένα συναγάγῃ εἰς ἕν, οὐ μὴν καὶ προφήτης ἦν. εἰ δὲ καὶ Βαλαὰμ προεφήτευσεν τὰ ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς ἀναγεγραμμένα φάσκων· »Τὸ ῥῆμα"ὃ ἐἀν ἐμβάλῃ ὁ θεὸς εἰς τὸ στόμα μου, τοῦτο λαλήσω", καὶ εἰπὼν τὰ ἀπὸ τοῦ· »'Εκ Μεσοποταμίας μετεπέμψατό με« καὶ τὰ ἑξῆς, σαφὲς ὅτι προφήτης οὐκ ἦν· μάντις γὰρ εἶναι ἐναγέγραπται. 100 εἴ τις μὲν οὔν προφήτης ἐστίν, πάντως προφητεύει· εἰ δέ τις προφητεύει, οὐ πάντως ἐστσὶν προφήτης. [c] 101 ὡς εἰ καὶ ἐπὶ ἑτέρου τινὸς τῶν κρειττόνων τοιουτον ἔλεγον· εἰ μέν τίς ἐστιν δίκαιος, τὸ δίκαιον διώκει·οὖ μὴν εἴ τις τὸ δίκαιον διώκει, δίκαιός ἐστιν ἐκεῖνος· 102 ὅπερ συνήσεις ἐπιστήσας τῷ"Δικαίως τὸ δίκαιον διώξῇ", εἴπερ μὴ μάτην τὸ Δικαίως προτέτακται τοῦ Τὸ δίκαιον διώξῃ«. δυνατὸν γάρ, οἶμαι, τὸ δίκαιον διώκειν ἀλλ’ οὐ δικαίως· καὶ γὰρ οἱ ποιοῦντες πρὸς τὸ δοξασθῆναι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ἔργον καθ’ αὐτὸ χαθῆκον, φέρε εἰπεῖν, εἰς πένητας, δίκαιον μέν τι πεποιήκασιν, οὐ μὴν ἐπὸ ἕξεωψς δικαιοσύνης ἀλλ’ ἀπὸ κενοδοξίας. 103 οἶμαι δ’ ὅτι ἀνάλογον τῷ »Δικαίως τὸ δίκαιον διώξῃ« λέγοιτ’ ἄν· σωφρόνως τὸ σῶφρον διώξῃ·καὶ ἀνδρείως τὸ ἀνδρεῖον διώξῃ καὶ σοφῶς τὸ σοφὸν διώξῃ καὶ τὰ ἀνα λόγον ἐπὶ τῶν λοιπῶν ἀρετῶν ». [...] [p. 409] 129 τολμηρῶς μὲν οὖν τις παραθήσσεται τὰ λεχθησόμενα πρὸς τὸ μὴ ἀπὸ ἁγίου πνεύματος προπεφητευκέναι τὸν Καϊάφαν· ὁμῶς δ’ οὖν ἐρεῖ ὅτι δύναται καὶ πονηρὰ πνεύματα μαρτυρεῖν τῷ Ἰησοῦ καὶ προφητεύειν περὶ αὐτοῦ ἢ μαρτυρεῖν αὐτῷ, ὥσπερ τὸ λέγον·"Οἴδαμέν σε τίς εἶ, ὁ ἅγιος τοῦ θεοῦ" καὶ τὰ παρακαλοῦντα αὐτὸν ἵνα μὴ ἐπιτάξῃ αὐτοῖς εἰς τὴν ἄβυσσον ἀπελθεῖν καὶ λέγοντα·"Ἦλθες ἀπολέσαι ἡμᾶς;"». [e] [17.151n p. 411.33 ] φήσει δὲ ὅτι καὶ πονηρία τις ἔκκειται τῇ ἐνεργούσῃ δυνάμει ταῦτα προφητεύεσθαι περὶ τοῦ σωτῆρος· σκοπὸς γὰρ ἦν αὐτῇ οὐ τὸ πιστοποιῆσαι τοὺς ἀκροωμένους ἀλλ’ ἐρεθίσαι τοὺς ἐν τῷ συνεδρίῳ ἀρχιερεῖς καὶ Φαρισαίους κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἵνα αὐτὸν ἀποκτείνωσιν, ὅπερ οὐκ ἦν κατὰ τὸ ἅγιον πνεῦμα ἐνεργῆσαι. 18. [...] 153] ἀρά γε ὁ λέγων· Συμφέρει ἡμῖν ὅπερ μέρος ἦν τῆς προφητείας αὐτοῦ, ἀληθεύει ἢ ψεύδεται; εἰ μὲν γὰρ ἀληθεύει, σώζεται ὁ Καϊάφας καὶ οἱ ἐν τῷ συνεδρίῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἀγωνιζόμενοι, ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, καὶ τυγχάνουσι τοῦ συμφέροντος· εἰ δὲ ἄτοπον φάσκειν τὸν Καϊάφαν καὶ τοὺς ἐν τῷ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ συνεδρίῳ σώζεσθαι καὶ τοῦ συμφέροντος τετευχέναι ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ , δῆλον ὅτι οὐχ ἅγιον πνεῦμα ἦν τὸ ταῦτα ἐνεργῆσαν λέγεσθαι· ἅγιον γὰρ πνεῦμα οὐ ψεύδεται. 154 ὁ δὲ βουλόμενος ἀληθεύειν καὶ ἐν τούτῳ τὸ ἐνεργοῦν τὸν Καϊάφαν , λέγω δὲ τῷ φάσκειν · Συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοὺ , βαθύτερον ἐξακούσεται τοῦ Συμφέρει ἡμῖν διὰ τὸν περὶ τέλους λόγον , καὶ συγχρήσεται τῷ Ὅπως χάριτι ( ἢ · χωρὶς ) θεοῦ ὑπὲρ παντὸς γεύσηται θανάτου, καὶ ἐπιστήσει τῷ Ὑπὲρ παντός καὶ τῷ Χωρὶς θεοῦ ὑπὲρ παντός . 155 συγχρήσεται δὲ καὶ τῷ Ὅς ἐστιν σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων , μάλιστα πιστῶν ὅτι δὲ οὗτός ἐστιν ὁ ἀμνὸς τοῦ θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου , ἰδίως ἀκούων τοῦ αἴρεσθαι τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου , καὶ οὐχὶ μέρους αὐτοῦ . [...] 156 ὁ δὲ λέγων ἀληθὲς εἶναι τὸ Συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ φήσει καὶ ὅλα τὰ κατὰ τὸν τόπον προφητείαν εἶναι ἀληθῆ , ἀρχομένην ἀπὸ τοῦ Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν· οὐδὲν γὰρ ᾔδεισαν οἱ τὸν Ἰησοῦν μὴ γνωρίζοντες Φαρισαῖοι καὶ ἀρχιερεῖς, ὄντα ἀλήθειαν καὶ σοφίαν καὶ δικαιοσύνην καὶ εἰρήνην . 157 Αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν . ἀλλὰ καὶ οὐκ ἐλογίζοντο οὗτοι οἱ μηδὲν εἰδότες τίνα τρόπον συνέφερεν καὶ αὐτοῖς ἵνα ὁ εἷς οὗτος , καθ ’ ὃ ἄνθρωπός ἐστιν , ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ · ἄνθρωπος γάρ ἐστιν ἀποθανὼν Ἰησοῦς . [...] 159 καὶ ἐπεὶ ἄνθρωπος μέν ἐστιν ὁ ἀποθανών , οὐκ ἦν δὲ ἄνθρωπος ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ σοφία καὶ εἰρήνη καὶ δικαιοσύνη , καὶ περὶ οὗ γέγραπται · Θεὸς ἦν ὁ λόγος · οὐκ ἀπέθανεν ὁ θεὸς λόγος καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ σοφία καὶ ἡ δικαιοσύνη · ἀνεπίδεκτος γὰρ ἡ εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου , ὁ πρωτότοκος πάσης κτίσεως , θανάτου . 160 ὑπὲρ τοῦ λαοῦ δὲ ἀπέθανεν οὗτος ὁ ἄνθρωπος , τὸ πάντων ζῴων καθαρώτερον , ὅστις τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἦρεν καὶ τὰς ἀσθενείας , ἅτε δυνάμενος πᾶσαν τὴν ὅλου τοῦ κόσμου ἁμαρτίαν εἰς ἑαυτὸν ἀναλαβὼν λῦσαι καὶ ἐξαναλῶσαι καὶ ἐξαφανίσαι , ἐπεὶ μὴ ἁμαρτίαν ἐποίησεν οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ , οὐδὲ ἔγνω ἁμαρτίαν . [...] 20.171 Ἑξῆς τούτῳ ἐστὶν τὸ Τοῦτο ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐκ εἶπεν. ἐφ’ οὗ μανθάνειν οἶμαι ἡμᾶς ὅτι τινὰ μὲν οἱ ἄνθρωποι ἀφ’ ἑαυτῶν λέγομενη, μηδεμιᾶς ἡμᾶς ἐνεργούσης εἰς τὸ λόγειν δυνάμεως, ἕτερα δὲ ὡσπερεὶ ὑπηχούσης καὶ ὑποβαλλούσης δυνάμεώς τινος ἡμῖν τὰ λεγόμενα , κἂν μὴ τέλεον ἐξιστώμεθα καὶ ἀπαρακολουθήτως ἔχωμεν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ δοκῶμεν παρακολουθεῖν οἷς λέγομεν. 172 ἐνδέχεται δὲ παρακολουθοῦντας ἡμᾶς ἑαυτοῖς ἡ λέγομεν, μὴ παρακολουθεῖν τῷ βουλήματι τῶν λεγομένων· ὥσπερ νῦν Καϊάφας ὁ ἀρχιερεὺς καὶ ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐκ εἶπεν καὶ οὗ εἶπεν τὸν νοῦν ὡς προφητείας λεγομένης οὐκ ἐδέχετο. 173 καὶ παρὰ Παύλῳ δὲ νομοδιδάσκαλοί τινές εἰσιν μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσιν μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται».
<Diff.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 49-53 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 202r28-203r32    : om. « οἱ ἐν τῷ συνεδρίῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ἀγωνιζόμενοι, ἀποθανόντος τοῦ Ἰησοῦ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ, καὶ ». - § 154-171, 173  . - Cordier , Catena graecorum patrum in Io. 11, 49-53 § 2 ; 54-56 § 1 [CPG C145], p. 298 et 299 valde differt.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
DU ¶Codd. : Bar484 Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}* {MM2023}
218 Origenes] Augustinus Bar484 Cbg133
219 prophetat] prophetizat Ed1953
220 ergo prophetavit quidem] quidem prophetavit Cbg133*, ergo quidem prophetavit Cbg133²
221 prophetavit] prophetaverit Cbg133
222 perimeret Cbg133
223 nobis Bar484 Li449 cum graec.] vobis Cbg133
224 pretorio] + confidentes Cbg133
225 nituntur] iter Li449
226 quis autem] inv. Ed1953
227 contetur illo ut gratia Dei Li449 ] convertetur illo ut gratia Dei Bar484, contetur illo gratia Dei ut Dei Cbg133*, concederetur illi quod gratia Dei Ed1953
228 Cbg133 (sequentia require. f. 275 )
229 Fatebitur] Fatebatur Cbg133
230 totam] om. Ed1953
231 autem] vero Ed1953
232 et] + sic Ed1953
233 proferuntur] proferuntur Ed1953
marg.| {CIO11d8.14} AUGUSTINUS. 234 − Hic docemur, etiam235 homines malos prophetie spiritu futura predicere; quod tamen evangelista divino tribuit 236* sacramento, quia pontifex fuit, id est summus sacerdos.DV cz
cz ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.6-9, CCSL 36, p. 432 : «Hic docemur etiam per homines malos prophetiae spiritum futura praedicere; quod tamen evangelista diuino tribuit sacramento, quia pontifex fuit, id est summus sacerdos». [FG2018]
DV ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}
234 Augustinus] + In Ioannem Ed1953
235 etiam] et Li449
236 tribuit] attribuit Ed1953
marg.| {CIO11d8.15} CHRYSOSTOMUS. 237*{hom.64} . − Vide autem quanta Spiritus Sancti virtus est a mente enim mala valuit verba proferre prophetie. vide etiam quanta est pontificalis virtus potestatis pontifex enim effectus, etsi indignus existens, tamen238 prophetavit nesciens quid diceret ore enim solum usa239 est gratia, contaminatum autem cor non tetigit.DW
DW ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
237 Chrysostomus] Crig. ! cacogr. Li449
238 tamen] om. Li449
239 usa] uasa Li449
marg.| {CIO11d8.16} AUGUSTINUS. − [b] Caiphas igitur de sola gente Iudeorum prophetavit, in qua erant oves, de quibus ait ipse Dominusda : « Non sum missus nisi ad oves240 que perierunt domus Israel ». Sed noverat evangelista alias esse241 oves, que non erant de hoc ovili, quas oportebat adducidb . [a] Et ideo addidit :
da Mt. 15, 2.
db Cf. Io. 10, 16.
240 oves] uos Li449
241 alias esse] inv. Li449
Numérotation du verset Io. 11,52 
Et non tantum pro gente sed ut filios Dei qui erant dispersi congregaret in unum.
marg.| [c] Hec autem secundum predestinationem dicta sunt nam neque oves eius, neque filii Dei adhuc erant.dc DX
dc ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 27.23-30, CCSL 36, p. 432-433 : «Quid est ergo quod prophetauit Caiphas? Quia Iesus moriturus erat pro gente; [a] et non tantum pro gente, sed ut filios Dei qui erant dispersi, congregaret in unum. Hoc evangelista addidit; nam [b] Caiphas de sola gente Iudaeorum prophetauit, in qua erant oues de quibus ait ipse Dominus : Non sum missus nisi ad oues quae perierunt domus Israel. Sed nouerat evangelista esse alias oues, quae non erant de hoc ouili, quas oportebat adduci, ut esset unum ouile et unus pastor. [c] Haec autem secundum praedestinationem dicta sunt : nam neque oues eius, nec filii Dei adhuc erant, qui nondum crediderant». [FG2018]*
DX ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
marg.| {CIO11d8.17} GREGORIUS . Sexto Moralium. 242* − Persecutores igitur peregerunt hoc quod perniciose moliti sunt; intulerunt mortem, ut ab eo abscinderent fidelium devotionem; sed fides inde243 crevit unde se hanc extinguere infidelium crudelitas credidit. Ille 244 enim ad pietatis sue obsequium redegit quod contra illum humana crudelitas extorsit 245.dd DY
dd ¶Fons : Gregorius Magnus , Moralia in Iob, lib. 6, § 18, CCSL 143, lin. 96 sqq : «Persecutores igitur peregerunt hoc quod perniciose moliti sunt, intulerunt mortem ut ab eo absciderent fidelium deuotionem; sed inde fides creuit unde hanc se exstinguere infidelium crudelitas credidit. Cum que se aestimant eius miracula persequendo abscidere, haec nimirum compulsi sunt nesciendo dilatare. Comprehendit ergo sapientes dominus in astutia eorum, quando et hoc ad pietatis suae obsequium redegit, quod contra illum humana crudelitas exarsit.».
<Non hab.> Liber gregorialis [MM2020]
DY ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
242 .VI.] om. Ed1953
243 fides inde] inv. Li449
244 ille] hoc Li449
245 extorsit] extarsit Li449
marg.| {CIO11d8.18} ORIGENES . − [b] Concitati autem ad iram ex verbis Caiphe, taxaverunt ut246 occiderent Dominum.
[a] Unde sequitur :
246 ut] et Mt366
Numérotation du verset Io. 11,53 
Ab illo ergo die cogitaverunt ut occiderent247* eum.
247 ut occiderent] occidere Fi263, interficere Fi263@, ut interficerent Ed1953
marg.| [c] Et quidem248, si non Spiritu sancto249 Caiphas prophetaverat, alius spiritus fuit qui valuit et per impium loqui, et sibi compares adversum250 Christum incitare. Qui autem vult respondere pro Spiritu sancto dicet quod, sicut Sacrarum intentionem Scripturarum ad utilitatem prolatam, aliqui prave suscipiunt ad constituendam251 enormem252 disciplinam, sic editam253* pro salvatore prophetiam veridicam non debito modo percipientes, consiliati sunt ut interficerent Christum.DZ de
de ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 53, tom. 28 (22) 186-188, 190, GCS 10, p. 416.13-417 .17 «[a] Ἀπ’ ἐκείνης οὖν τῆς ἡμέρας συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσιν αὐτόν. [b] 186 Οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι συναγαγόωτες συνέδριον καὶ σκεψάμενοι περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τί αὐτῷ ποιητέον αὐτοῖς , Καϊάφα τοῦ ἀρχιερέως τὰ προεχτεθειμένα εἰπόντος , ὑπὸ τῶν λόγων αὐτοῦ παροξυνθέντες συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν κύριον. [c] 187 διόπερ ζητήσεις ἀπὸ ποίου πνεύματος προεφήτευσεν ὅτι ἐμελλεν Ἰησοῦς ἀποθνήσκειν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους, καὶ πότερον τὸ ἅγιον πνεῦμα καὶ ἐν τοιούτῳ ἐνήργησεν καὶ αἴτιον γεγένηται τῆς κατὰ τοῦ Ἰησοῦ συμβουλῆς, ἤ οὐκ ἐκεῖνο μὲν οὖν, ἄλλο δὲ τὸ δυνάμενον καὶ ἐν τῷ ἀσεβεῖ λαλῆσαι καὶ τοὺς ὁμοίους ἐκείνῳ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ κινῆσαι οὐδὲν ἧττον καὶ ἑώρα τι εἰς τὸν Ἰησοῦν, ὡς κατὰ δύναμιν προεξητάσαμεν. 188 ὁ μέντοι βουλόμενος ἀπολογεῖσθαι περὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος δοκοῦντος αἰτίου γεγονέναι ἵνα συμβουλεύσωτυαι ἀποκτεῖναι τὸν Ἰησοῦν ἐκ τῶν λόγων κινηθέντες τοῦ Καϊάφα οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι φηςὶν ὅτι οὐκ ἀλλότριόν ἐστιν τὸ τοιοῦτο ἔργον τῆς ἁγιότητος [...] 190 περὶ μὲν οὖν τοῦ [ om. Vall ], · Εἰς κρῖμα ἐγὼ εἰς »τὸν κόσμον τοῦτον ἦλθον [ἐλήλυθα Vall ], ὅσα δεδυνήμεθα ἐν τοῖς εἰς τὸν τόπον ἐξηγητικοῖς εἰρήκαμεν· περὶ δὲ τοῦ νῦν προκειμένου τοιαῦτα ἄν λέγοιτο, ὅτι ὥσπερ τὸν ἱερὸν νοῦν τῶν γραφῶν, ἐπὶ ὠφελείᾳ λεγόμενον τῶν ζητούντων ὑπ’ [ ἀπ´ Vall ], αὐτοῦ ὠφεληθῆναι, οἱ ἐπὶ τὸ χεῖρον παρεκδεχόμενοι, ὥστε καὶ ἀφορμὰς ἔχειν δοκεῖν πρὸς κατασκευὴν ἀσεβοῦς διδασκαλίας τῶν ἀδικίαν εἰς τὸ ὕψος λαλούντων, συκοφαντοῦσιν, οὕτως τὴν περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ὑπὸ τοῦ Καϊάφα γενομένην προφητείαν ἀληθεύουσαν ἐν τῷ συμφέρειν ἠμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνῃ ὑπὲρ τοῦ λαοῦ καὶ μὴ ὅλον τὸ ἔθνος ἀπόληται, οὐχ ὑγιῶς ἀκούσαντες οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ ἀρχιερεῖς ἀλλὰ ἄλλον νοῦν νομίσαντες εἶναι καὶ βούλημα τῆς τοῦ Καϊάφα συμβουλῆς, ἀπ’ ἀκείνης συνεβουλεύσαντο τῆς ἡμέρας ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν Ἰησοῦν ».[VS2022] [rev. MM2022]
<ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 52-3 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 204v10-205r9, praeter [a].
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 296-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
248 Et quidem] Volunt quidam Fi263
249 sancto] om. Mt366 V796
250 sibi... adversum] si... adversus Mt366 , adversus Li449
251 constituendam] constituendum Li449
252 enormem] enormen Mt366
253 editam] edita Ed1953
marg.| {CIO11d8.19} CHRYSOSTOMUS.{hom.64 } . 254 − Querebant quidem prius et255* eum interficere, nunc et sententiam firmaverunt.EA
EA ¶Codd. : Cbg133 Fi263 La88 Li449 Mt366 V796 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
254 prius et] inv. Ed1953
255 et] om. Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,
distinctio 9 
marg.| {CIO11d9.1} ORIGENES. 256* − Cumconsilium257* congregaverunt pontifices et Pharisei ut258 occiderent Iesum, ipse cautius259 se observans non ultra cum fiducia conversabatur260 cum Iudeis sed neque ad aliam civitatem abiit populatam sed ad quamdam remotam. EB df
Unde dicitur :
df ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (23) 189, 199-200, GCS 10, p. 417.4-5, 418.27-32  : «δεόμεθα λόγου σοφίας εἰς τὸ ἀπολογήσασθαι πῶς ὁ ὁμολογῶν εἰς κρῖμα τῷ κόσμῳ τούτῳ ἐπιδεδημηκέναι οὐκ ἀνάξιον ἑαυτοῦ πεποί ηκεν, οὕτως καὶ εἰς τὸ ἐκ τῶν διὰ τοῦ Καϊάφα λόγων τοῦ ἁγίου πνεύματος συμβεβουλεῦσθαι τοὺς ἀρ χιερεῖς καὶ τοὺς Φαρισαίους ἵνα ἀποκτείνωσιν τὸν Ἰησοῦν . [...] τὸ εὐλόγιστον τηρῶν οὐκέτι παρρησίᾳ περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδίοις, ἀλλ’ οὐδὲ εἰς ἄλλην πόλιν ἀνεχώρησεν ὄχλων πεπληρωμένην, ἀλλά τινα ἀνακεχωρηκυῖαν. γέγραπται γάρ · " Ὁ οὖν Ἰησοῦς οὐκέτι παρρησίᾳ περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις , ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν εἰς τὴν χώραν ἐγγὺς τῆς ἐρήμου , ἐις Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν " [...]». <ex quo>= Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 203v30-34  : «ΛΗ´. ὠριγένους. ἡνίκα συνεβουλεύσαντο ἵνα ἀποκτείνωσι τὸν Ἰησοῦν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ φαρισαῖοι // τὸ εὐλόγιστον τηρῶν, οὐκ ἔστι παρρησία περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις· ἀλλ´ οὐδὲ εἰς ἄλλην πόλιν ἀνεχώρησεν ὄχλων πεπληρωμένην· ἀλλὰ τινα ἀνακεχωρηκυῖαν· γέγραπται γὰρ ὁ οὖν Ἰησοῦς, οὐκ ἔστι παρρησία περιεπάτει ἐν τοῖς Ἰουδαίοις· ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν * ἐγγὺς τῆς ἐρήμου εἰς Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν· καὶ οὐ μόνος γε ἐκεῖ ἀπελήλυθεν, ἀλλὰ μὴ δὲ μίαν ἀφορμὴν διδοὺς τοῖς ζητοῦσιν αὐτὸν· καὶ τοὺς μαθητὰς μεθ´ἑαυτοῦ παρείληφε· καὶ ἐκεῖ ἔμεινε [f. 204r] μετὰ τῶν μαθητῶν». * ἐκεῖθεν] + εἰς τὴν χώραν GCS [VS2022] [MM2022]
<Non hab.>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : La sentence de la Catena traduit ici très exactement le scholion de la chaîne C143, et omet les mêmes passages du texte original. [MM2022]
256 Origenes] + In Ioannem Ed1953
257 consilium] concilium Ed1953
258 ut] om. T46
259 cautius] cartius cacogr. Mt366
260 conversabatur] servabatur Li449
Numérotation du verset Io. 11,54 
Iesus261 ergo iam non in palam ambulabat apud Iudeos sed abiit in regionem iuxta desertum, in civitatem que dicitur Ephrem262.
261 Iesus] In hunc cacogr. T46
262 in regionem…. Ephrem] om. T46
marg.| {CIO11d9.2} AUGUSTINUS. 263 − Non quia potentia eius defecerat, in qua, si vellet, palam264* Iudeis conversaretur, et nihil ei facerent; sed exemplum discipulis demonstrabat in265* quo appareret non esse peccatum, si fideles eius oculis persequentium se subtraherent, et furorem sceleratorum latendo potius evitarent quam se ostendendo magis accenderent. EC dg
dg ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 49, § 28.5-11, CCSL 36, p. 433 : «Non quia potentia eius defecerat, in qua utique si uellet, et palam Iudaeis conuersaretur, et nihil ei facerent; sed in hominis infirmitate uiuendi exemplum discipulis demonstrabat, in quo appareret non esse peccatum, si fideles eius qui sunt membra eius, oculis persequentium se subtraherent, et furorem sceleratorum latendo potius deuitarent, quam se offerendo magis accenderent». [FG2018]*
EC ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}
263 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
264 palam] + cum Ed1953
265 demonstrabat in] demonstravit Ed1953
marg.| {CIO11d9.3} ORIGENES . − Honestum namque est, imminente agone confitenti266 Iesum, non evitare confessionem, nec recusare subire mortem gratia veritatis, nec minus honestum est non tradere occasionem tante temptationi, non solum propter incertitudinem eventus proprii sed, ne nos occasionem prestemus ut alii magis impii ac noxii fiant. Nam, si quis, factus erga quemquam267 materia criminis, luet penas, quomodo persecutorem non declinans, non etiam et268 persequentis delicto dabit responsum. Non solus autem Dominus illuc269 ivit, immo ut nullam daret causam perquirentibus eum, discipulos etiam secum duxit.ED dh
dh ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (23) 193-195 et 201, GCS 10, p. 417.29-418.13 .32-34 : «192. Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια ἀναγεγράφθαι ωομίζω βουλομένου τοῦ λόγου ἐπιστρέφειν ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ θερμότερον καὶ ἐλογιστότερον ἐπιπηδᾶν τῷ [ἐν τῷ] ἕως θανάτου ἀγωνίζεσθαι περὶ τῆς ἀληθείας καὶ μαρτυρεῖν. 193. καλὸν μὲν γὰρ ἐμπεσόντα τὸν περὶ τοῦ ὁμολογεῖν τὸν Ἰησοῦν ἀγῶνα μὴ ἀναδύεσθαι τὴν Ὀμολογίαν , μηδὲ μέλλειν περὶ τὸ ὑπεραποθανεῖν τῆς ἀληθείας . 194. οὐκ ἔλαττον δὲ τούτου καλὸν καὶ τὸ μὴ διδόναι ἀφορμὴν τῷ τηλικούτῳ πειρασμῷ , ἀλλὰ παντὶ τρόπῳ περιίστασθαι αὐτόν , οὐ μόνον διὰ τὸ περὶ τῆς ἐν αὐτῷ ἐκβάσεως ἄδηλον ἡμῖν , ἀλλὰ καὶ ἵνα μὴ ἡμεῖς πρόφασις γενώμεθα τοῦ ἁμαρτωλοτέροις γενέσθαι καὶ ἀσεβεστέροις τοῖς οὐκ ἄν μὲν τῷ ἔργῳ τοῦ ἡμῶν ἀκκεχύσθαι τὸν αἷμα γενομένοις ἐνόχοις , εἰ τὰ παρ ’ ἑαυτοῦς ποιοῦντες ἐξεκλίνομεν τοὺς μεχρι θανάτου ἡμὶν ἐπιβουλεύοντας , ἐσομένοις δὲ ἐν πλείονι καὶ βαρυτέρᾳ κολάσει παρ ’ ἡμᾶς εἰ φιλαυτοῦντες καὶ μὴ καὶ τὰ ἐκείνων σκο [ οῦντες ἐπιδιδᾠημεν αὑτοὺς τῷ ἀναιρεῖσθαι , οὐ τῆς ἀνάγκης εἰς τοῖτο καταλαβούσης . 195. εἴπερ γὰρ καὶ ὁ πρόφασίς τινι γενόμενος ἁμαρτίας τῷ αὐτὸς ἐπὶ ταύτην κεκινηκέναι τὸν ἁμαρτάνοντα τίσει δίκας ἐπὶ τοῖς δἰ αὐτὸν ἀνθρώπων τινὶ ἡμαρτημένοις , πῶς οὐχὶ καὶ ὁ παρὸν ἐκκλῖναι , ἵνα μὴ ὁ δεῖνα προδότης χριστιανοῦ γένηται καὶ ἐπίβουλος τῆς κατὰ τὸν Ἰησοῦν θεοσεβείας , μὴ ἐκκλίνας μὲν καὶ προσπαροξύνας δὲ οὐχῖ καὶ περὶ τῆς ἐκίνου ἁμαρτίας δώσει λόγον , κἄν τὸ ὅσον ἐπὶ τῇ εἰς τὸ μαρτυρεῖν προθυμίᾳ καὶ τῇ εἰς τοῦτο ἐνδρείᾳ τιμῆς καὶ ἀποδοχῆς ἄξιος ᾖ παρὰ τῷ εὐσεβουμένῳ θεῷ καὶ ὁμολογουμένῳ ὑπ ’ αὐτοῦ σωτῆρι ; [...] 201 καὶ οὐ μόνος γε ἐκεῖ ἀπελήυθεν , ἀλλὰ μηδεμίαν ἀφορμὴν διδοὺς τοῖς ζητοῦσιν αὐτὸν καὶ τοὺς μαθητὰς μεθ ’ ἑαυτοῦ παρείληφεν " καὶ ἐκεῖ ἔμεινεν μετὰ τῶν μ α θητῶν "».
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 203-205 .   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300. [MM2022]
ED ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}
266 confitenti] confitendi Li449
267 quemquam] quamquam Li449
268 et] de Li449
269 illuc] illic Li449
marg.| Unde sequitur :
Et ibi morabatur cum discipulis suis.
marg.| {CIO11d9.4} CHRYSOSTOMUS . 270*{hom.64} − Qualiter putas turbatos discipulos humane videntes eum salvatum. Ipsi autem, quando omnes letabantur et festa271 celebrabant272, tunc occultantur, et in periculis sunt. Sed tamen permanebant cum eo, secundum illuddi : « Vos estis qui permansistis mecum in temptationibus meis ».EE
di Lc. 22, 28.
EE ¶Codd. : Li449 Ed1953 {MM2022}
270 Chrysostomus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
271 festa] festum Li449
272 celebrabant] celebrant Li449
marg.| {CIO11d9.5} ORIGENES. − Quoad anagogiam273 vero dicatur quod Iesus, dudum cum fiducia ambulabat inter Iudeos, cum verbum divinum per prophetas in ipsis conversabatur, sed abiit illinc nec est Verbum Dei inter Iudeos. Accessit autem ad villam que est prope desertum, de qua diciturdj : «Multi filii deserte magis quam coniugate». Villa autem274 dicitur Ephrem qui interpretatur fertilitas. Fuit autem Εphraim frater Manasse senioris populi oblivioni traditi. Post populum enim oblivioni datum275* pretermissum prodiit ex gentibus abundantia. Discedens ergo a Iudeis Dominus, venit in terram totius orbis prope desertam Ecclesiam, que dicitur civitas fecunda et ibi moratur cum discipulis usque nunc.EF dk
dj Gal. 4, 27 <cuius fons> Is. 54, 1.
dk ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (24) 211-222, GCS 10, p. 420.4-421.15  : «[a] 211 Ταῦτα μὲν εἰς τὸ ῥητὸν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ εὐαγγελικοῦ γράμματος περὶ ἀναχωρήσεως διδασκαλίαν. εἰς δὲ τὴν ἀναγωγὴν λεχθείη ἄη τοιαῦτα, ὅτι Ἰησοῦς πάλαι μὲν παρρησίᾳ τοῖς Ἰουδαίοις περιεπάτει ὅτε ὁ λόγος τοῦ θεοῦ διὰ προφητῶν αὐτοῖς ἐνεπολιτεύετο· Ἰησοῦ γὰρ ἦν παρρησία ἡ"Τάδε λέγει κύριος" ἀλλὰ νῦν οὐκέτι παρρησίᾳ ἐν τοῖς Ἰουδαίοις Ἰησοῦς περιπατεῖ, ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν, καὶ οὐκ ἔστιν θεοῦ λόγος ἐν Ἰουδαίοις, καὶ ἀπελθὼν ἐκεῖθεν (λέγω δὲ ἀπὸ τῶν Ἰουδαίων) εἰς τὴν ἐγγὺς τῆς ἐρήμου ἦλθεν χώραν, περὶ ἧς λέγεται·"Πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἤ τῆς ἐχούσης τὸν ἀνδρα", καὶ πρὸς ἤν εἴρηται·"Εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα· ῥῆξον καὶ βόησον ἡ οὐκ ὠδίνουσα". 212 ἔστιν δὲ ἡ ἐγγὺς τῆς ἐρήμου πόλις Ἐφραίμ , εἰς ἥν ἦλθεν Ἰησοῦς , οὐκέτι παρρησίᾳ περιπατῶν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις . 213 ἑρμηνεύεται δὲ Ἐφραὶμ καρποφορία , ἀδελφὸς ὤν Μανασςῆ , πρεσβυτέρου τοῦ ἀπὸ λήθης λαοῦ . 214 μετὰ γὰρ τὸν ἀπὸ λήθης λαὸν καταλειφθέντα γεγέννηται ἡ ἐξ ἐθνῶν καρποφορία , ὅτε ποταμοὺς μὲν τοὺς ἐν τῶν Ἰσραὴλ"ἔθετο" ὁ θεὸς"εἰς ἔρημον καὶ διεξόδους" τῶν ἐκῖ"ὑδάτων εἰς"δίψαν" καὶ"γῆν αὐτῶν καρποφόρον εἰς ἅλμην, ἀπὸ κακίας τῶν"κατοικούντων ἐν αὐτῇ"· ἀπὸ δὲ τῶν ἐθνῶν"ἔρημον ἔθετο εἰς λίμνας"ὑδάτων", καὶ"γῆν ἄνυδρον αὐτῶν γῆν εἰς διεξόδους ὑδάτων" [...] [b] 221 οὐκοῦν Ἰησοῦς οὐκέτι"παρρησιᾳ περιπατεῖ ἐν τοῖς Ἰουδαίοις , ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν εἰς " τὴν χώραν " τοῦ ὅλου κόσμου , " ἐγγὺς τῆς ἐρήμου " ἐκκλησίας , εἰς Ἐφραὶμ τὴν καρποφοροῦσαν λ ε γομένην πόλιν , κἀκεῖ ἔμεινεν μετὰ τῶν μαθητῶν . 222 καὶ ἔστιν μέχρι τοῦ δεῦρο μετὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ Ἰησοῦς ἐγγὺς τῆς ἐρήμου , εἰς Ἐφραὶμ λεγομένην πόλιν · πάρεστιν γὰρ τῇ καρποφορίᾳ». <potius quam>   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. (Io. 11, 54) [CPG C145], p. 299 : « [...] [a] πρὸς δὲ ἀναγωγὴν ῥητέον, ὅτι Ἰησοῦς πάλαι μὲν παρρησίᾳ τοῖς Ἰουδαίοις περιεπάτει διὰ τῶν προφητῶν νῦν δὲ οὐκέτι οὐ γάρ ἐστιν ἐν ἀυτοῖς λόγος θεοῦ ἀλλὰ ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτῶν εἰς τὴν ἔρημον περὶ ἧς λέγεται ὅτι "Πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἤ τῆς ἐχούσης τὸν ἀνδρα", ἐγγὺς Ἐφραίμ ἥτις ἑρμηνεύεται καρποφορία ἀδελφὸς ὤν Μανασςῆ, πρεσβυτέρου τοῦ ἀπὸ λήθης, μετὰ γὰρ τὸν ἀπὸ λήθης λαὸν γεγέννηται ἡ ἐξ ἐθνῶν καρποφορία». [b] om. Cordier.
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 41 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205r .
¶Nota : La Catena est plus proche de la tradition directe que le scholion de Cordier qui omet le segment [b]. A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
EF ¶Codd. : La88 Li449 Ed1953 {MM2022}
273 anagogiam] anagiam Li449
274 autem] + que La88
275 datum] + et Ed1953
marg.| {CIO11d9.6} AUGUSTINUS. 276 − [c] Ille autem qui de celo venerat pati, propinquare voluit loco passionis, quia imminebat hora passionis.
[a] Unde sequitur :
276 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
Numérotation du verset Io. 11,55 
Proximum autem erat Pascha Iudeorum.
marg.| [e] Habebant Iudei pascha in umbra, nos in luce. Sanguine occisi pecoris Iudeorum postes signati sunt; sanguine Christi frontes nostre signantur. [b] Illum diem festum Iudei cruentum habere Domini sanguine voluerunt. Illo die festo occisus est agnus, qui eumdem diem festum suo sanguine consecravit. [d] Mandatum autem erat in lege Iudeis ut die festo, quo pascha erat, omnes undique convenirent, et illius diei277 celebratione sanctificarentur.dl EG
Unde sequitur :
dl ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 50, § 2.1-20, CCSL 36, p. 433-434 : «[a] Proximum   ergo erat Pascha Iudaeorum. [b] Illum diem festum Iudaei cruentum habere Domini sanguine uoluerunt. Illo die festo occisus est Agnus, qui nobis eumdem diem festum suo sanguine consecrauit. Consilium erat inter Iudaeos 5 de occidendo Iesu, [c] ille qui de caelo uenerat pati, propinquare uoluit loco passionis, quia imminebat hora passionis. A dscenderunt ergo multi Ierosolymam de regione ante Pascha, ut sanctificarent seipsos. Hoc faciebant Iudaei secundum praeceptum Domini, per sanctum Moysen [d] in lege mandatum, ut die festo quod Pascha erat, omnes undique conuenirent, et illius diei celebratione sanctificarentur. Sed illa celebratio umbra erat futuri. Quid est umbra futuri? Prophetia Christi uenturi, prophetia pro nobis illo die passuri : ut transiret umbra, et luc ueniret, ut transiret significatio, et ueritas teneretur. [e] Habebant ergo Iudaei Pascha in umbra, nos in luce. Quid enim opus erat ut eis Dominus praeciperet per ipsum festum diem ouem occidere, nisi quia ille erat de quo prophetatum est : Sicut ouis ad immolandum ductus est. Sanguine occisi pecoris Iudaeorum postes signati sunt; sanguine Christi frontes nostrae signantur». [FG2018]*
EG ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
277 diei] die Li449
Et ascenderunt multi Hierosolymam de regione278 ante Pascha ut sanctificarent seipsos.
278 de regione Li449@] om. #Li449
marg.| {CIO11d9.7} THEOPHYLACTUS. − Ascenderunt autem ante Pascha ut purgarentur quoniam quicumque peccaverant inviti vel spontanei, pascha non celebrabant, nisi prius expiarentur, ut moris erat, balneationibus et ieiuniis, ac rasura, quin etiam quasdam deputatas oblationes279 offerendo. hi ergo280 expiationem celebrantes, insidiantur281 Domino.dm EH
Unde sequitur :
dm ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 112 C 13–D 6. [CGC2014]
EH ¶Codd. : Li449 Ed1953 {FG2023}
279 oblationes] obliviones Li449
280 ergo] qui + Li449
281 celebrantes insidiantur] celebrabant insidiabantur Li449
Numérotation du verset Io. 11,56 
Querebant ergo Iesum282 et colloquebantur ad invicem in templo stantes : Quid putatis quia non venit ad diem festum?
282 Querebant ergo Iesum] Quare ergo ac. cacogr. T46
marg.| {CIO11d9.8} CHRYSOSTOMUS. 283 {hom.64} . − Insidiabantur enim284* et tempus festi285 tempus faciebant occisionis.EI
283 Chrysostomus] Origenes Mt366
284 enim] ei Ed1953
285 festi] felli cacogr. T46
marg.| {CIO11d9.9} ORIGENES. − Et propter hoc non dixit Pascha Domini sed   Iudeorum. Nam Salvator in illo patiebatur insidias.EJ dn do
dn ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 55-56 tom. 28 (24) 229, GCS 10, p. 422.11-12  : «καὶ κατὰ τὴν ἐκκειμένην τοίνυν λέξιν τὸ πάσχα οὐ* τοῦ κυρίου ἀλλὰ τῶν Ἰουδαίων ἦν· ὁ γὰρ σωτὴρ ἡμῶν ἐν αὐτῷ ἐπεβουλεύετο». <ex quo> = Catena Graecorum Patrum in Io. 11, 54 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205r17-20 (« ΛΘ´. ὠριγένους. [...]». | * οὐ] ὁ Vall |
do <Non hab.> Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 276-300.
¶Nota : La leçon ὁ τοῦ Κυρίου de C143 est un contresens que la Catena ne fait pas. - A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
marg.| {CIO11d9.10} ALCUINUS. − Illi ergo querebant Iesum non bene. Nos autem queramus286* eum stantes in templo Dei, mutuo nos287 consolando et exorando ut veniat ad diem festum nostrum et sua presentia nos sanctificet.EK dp
dp ¶Fons : <revera> Anselmus Laudunensis, Glosae super Io. (Io. 11, 55), CCCM 267, p. 211.293-297: «Illi quaerebant non bene. Nos autem quaeramus illum stantes in templo Dei et perseuerantes in oratione et loquamur ad inuicem de illo mutuo nos consolando et exhortando rogemus ut ueniat ad diem festum nostrum et sua praesentia nos sanctificet ».
<cuius fons>   Alcuinus , In Io., lib. 5, c. 28, PL 100, 905B : «Quaerebant ergo Judaei Jesum, sed male: quaerebant enim, ut venientem ad diem festum interficerent. Quaeramus autem nos illum stantes in templo Dei, et perseverantes unanimiter in oratione, et colloquamur ad invicem psalmis, hymnis, canticis spiritalibus, in gratia postulantes ipsum, ut veniat ad diem festum nostrum, et sua nos praesentia illustrare, sua ipse nobis dona sanctificare dignetur». <ex quo> =   Beda Venerabilis , Homeliarum evangelii libri, lib. 2, hom. 4, CCSL 122, lin. 34 sqq. [MM2022]
286 queramus] querimus Ed1953
287 nos] nobis Li449
marg.| {CIO11d9.11} THEOPHYLACTUS. − Sed si talia solum vulgus perageret, videretur utique passio ex imperitia progredi sed etiam Pharisei precipiunt ut capiatur. EL dq
Unde sequitur :
dq ¶FonsG : Theophylactus, Enarratio in Evangelium Ioannis, PG 124, 112 D11–113A1. [CGC2014]
EL ¶Codd. : Cbg133 Li449 Ed1953 {MM2022}
Numérotation du verset Io. 11,57 
Dederant enim288* pontifices et Pharisei mandatum ut si quis cognoverit ubi289 sit290, indicet ut apprehendant eum.
288 enim] autem Ed1953
289 ubi] ut cacogr. T46
290 cognoverit – ubi sit Cbg133 @(Cbg133 Li449 T46) Ed1953] inv. Li449
marg.| {CIO11d9.12} ORIGENES. 291 – [b] Et attende quod ignorabant ubi est. [a] Ostensum est enim292 eum discessisse. [c] Dices etiam quoniam insidiantes Iesu ignorant293* ubi sit, propter quod dederunt alia quam divina mandata « docentes294* disciplinas et mandata hominum »dr.EM ds
dr Mt. 15, 9 : «Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum  » ; Mc. 7, 7 : « in vanum autem me colunt docentes doctrinas et precepta hominum» ; cf. Is. 29, 13 « cor autem ejus longe est a me et timuerunt me mandato hominum et doctrinis ».
ds ¶FonsG : Origenes, Commentarium in Io. 11, 54, tom. 28 (26) 244-246, GCS 10, p. 423.34 -424.15 : «[a] 244 Ὅρα πῶς μεμαρτύρηται ἀνακεχωρηκέναι , ἵνα καὶ ἡμεῖς γινώσκωμεν ἐν καιρῷ τὸ τοιοῦτο ποιεῖν. [b] καὶ πρόσχες γε ὅτι οὐκ ᾔδεισαν ὅπου ἐστὶν οὔτε οἱ ἀρχιερεῖς οὔτε οἱ Φαρισαῖοι, καὶ μὴ εἰδότες διδόασιν ἐντολάς, ἵνα ἐάν τις γνῷ ποῦ ἐστὶν μηνύσῃ αὐτοῖς καὶ συλλάβωσιν αὐτόν.  [c] 245  καὶ ἄλλως δὲ φήσεις ὅτι οἱ ἐπιβουλεύοντες τῷ Ἰησοῦ οὐκ οἴδασιν ποῦ ἐστιν . 246 διὸ διδόασιν ἑτέρας παρὰ τὰς τοῦ θεοῦ ἐντολάς ," διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων " »
<Non hab.> Catena Graecorum Patrum in Io. 11 [CPG-C143] : Roma, Vallicelliana, E 40, f. 205 . -   Cordier , Catena graecorum patrum in Io. [CPG C145], p. 297-300.
¶Nota : A propos des rapports entre la Catena et C143, voir supra CIO11d6.26 (note de synthèse) et Catalogue raisonné des sources : Origenes. [MM2022]
EM ¶Codd. : Cbg133 Li449 Mt366 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
291 Origenes] Augustinus Li449 (pro A<damanti>us ?)
292 enim] est Cbg133* (ut videtur, al. m. corr.)
293 ignorant] ignorabant Ed1953
294 docentes] docente Ed1953
marg.| {CIO11d9.13} AUGUSTINUS. 295 − Nos autem indicemus modo Iudeis ubi sit Christus296*. Utinam velint audire et apprehendere.EN dt
dt ¶Fons : Augustinus Hipponensis, In Iohannis evangelium tractatus, tract. 50, § 4.3-4, CCSL 36, p. 434 : «Nos indicemus modo Iudaeis, ubi sit Christus. Vtinam uelint audire et apprehendere quicumque sunt ex semine illorum, qui dederant mandatum, ut indicaretur eis ubi esset Christus». [FG2018]*
EN ¶Codd. : Cbg133 Li449 T46 Ed1953 {MM2020} {MM2022}
295 Augustinus Li449 ] + In Ioannem Ed1953
296 Christus] om. Ed1953



Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Thomas de Aquino. Catena aurea (Io. Capitulum 11 ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=catena&numLivre=58&chapitre=58_11)

Notes :