Capitulum 52 seu Oratio Salomonis
Numérotation du verset
Sir. Prol.,1
¶
a
ORATIO SALOMONIS INCIPIT.1
0
<Parall.> Sir. 52: cf. 3Rg. 8, 22-30; 2Par. 6, 13b-22a
¶Ad lectorem : Capitulum 52 iam partim 4Rg. 8, 22-30 partimque 2Par. 6, 13b-22a legitur. Videtur in archetypo ut in exemplaribus Veteris Latinae versionis, in Amiatino bibliisque Alcuini recensionis adfuisse. In codicibus a capitulo 51 Ecclesiastici non secernitur, nisi a littera initiali minori, raroque titulo speciali designatur. Propterea non plane apparet utrum integrabatur Textu biblico stationariorum parisiensium. Chiara Ruzzier, La production des bibles portatives latines au XIIIe siècle, Berlin-Boston, 2022 (Manuscripta biblica 8) nec de
Oratione
Salomonis
tractat nec illam computat inter textus variabiles aliquibus codicibus bibliarum secundum modum parisiensem adiunctis. Oratio Salomonis explicite a Textu Correctorio ‘Sorbonico’
(
)
excluditur
;
omittittur in
Cor1
Cor2
CorS1 ;
non glossatur nec in Glossa ordinaria nec in Glossa universitatis nec in postillis Hugonis de Sancto Caro nec in Glossa dominicana Remigii Remensis seu in postilla Lyrana ; attestatur tamen numerosis Siracidi manuscriptis ut exemplari Novarensi (ΩN) et Biblia predicatorum Insulensium (ΩL) et aliquibus editionibus Nicolai de Lyra cum Textu
(Ed1485).
¶Codd. (Sir. 52) :
Weber
(G
Amiatimus
Λ
Z
T
S
M
Φ
m) Bam1;
post
Sir.
51 :
ΩL ΩN
Esc5
P18
Ed1485
(
Nicola
u
s de Lyra
sine postilla)
;
sine titulo :
ΩN
Rusch
;
om.
Cor1
ALP
Cor2
FV
CorS1
CorS2
(Illud est finis huius libri, illud quod sequitur in aliquibus:
ET INCLINAVIT SALOMON
etc. non est hic Textus sed sumitur de Tertio Regum 8° e. fere verbo ad verbum et Secundo Par.
uii .c.
VI
capitulo; aliqui tamen libri habent sed male)
Cava
ΣHA Θ ΩM ΩJ ΩF
ΩH ΩS
P119
To97
Hugo
de
Sancto-Caro
(Postilla)
Nicolaus
de
Lyra
(Postilla
Ed1490
Ed1520
Ed1603)
Ed1530
Clementina
cum
graeco.
{MM2023}
1 Oratio Sal. - incipit
P18 Rusch
]
inv.
Esc5,
Oratio Salomonis
Bam1
ΩA ΩL
Ed1455,
+ rubrica ;
om.
ΩN
Weber
Et2 inclinavit3 Salomon genua sua4 in conspectu totius ecclesie Israel. Et aperuit manus suas ad celum et dixit:
2 Et ΩN
P18
]
om.
ΩL
|
3 inclinavit
Amiatinus
Λ
M
Φ ΩN ΩL
P18 Rusch
] declinavit
Weber
|
4 sua
plerique codd. et edd. Bam1
ΩN
P18 Rusch
]
om. G m Edmaior. Weber
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,2
Domine Deus Israel non est similis tibi5* Deus in celo sursum neque in terra deorsum.
5 similis tibi ΩN] tibi similis
Bam1
ΩA
ΩL
Ed1455 Weber,
similis
Esc5 P18 Rusch
Numérotation du verset
Sir. Prol.,3
Qui custodis testamentum tuum et misericordiam pueris tuis euntibus in conspectu tuo in toto corde
Numérotation du verset
Sir. Prol.,4
servans puero tuo David que locutus es illi et locutus es in ore tuo et in manu tua implesti6 quasi dies iste7.
6 implesti
Bam1
ΩA
ΩN
P18 Ed1455 Rusch
] replesti ΩL , supplesti
Weber
| in manu tua -implesti]
inv. Esc5 P18
|
7 iste
Bam1
] isti
Amiatinus S
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,5
Et nunc Domine Deus Israel custodi puero tuo David patri meo8 que locutus es illi dicens: Non deerit tibi vir a facie mea sedens in throno Israel.
8 patri meo
Bam1
ΩA
ΩN ΩL
P18 Ed1455 Rusch
]
om. Weber
Numérotation du verset
Sir. Prol.,6
Verumtamen9 si custodierint filii tui legem meam et10 in preceptis meis ambulent sicut ambulaverunt in conspectu meo fideles11.
9 Verumtamen ΩA ΩN ΩL
P18 Ed1455 Rusch
] Verum
Weber
|
10 legem meam ut
Bam1
ΩN ΩL] legem meam et
P18 Ed1455 Rusch
, manum suam ut
Weber
|
11 fideles ΩN ΩL
Esc5 P18 Rusch
]
om. Weber
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,7
Et nunc, Domine Deus Israel, creditum est verbum quod locutus es puero tuo David.
Numérotation du verset
Sir. Prol.,8
Quoniam si vere habitavit12 Deus cum hominibus in terra,
12 habitavit ΩN ΩL*
(ut videtur) Ed1455 Rusch
] habitabit
Bam1
ΩA ΩL²
(in ras.) Esc5 P18 Weber,
+ Dominus ΩA
Numérotation du verset
Sir. Prol.,9
si celum celi non sufficiunt13* tibi, quanto magis domus hec14 quam edificavi ?
13 celi non sufficiunt
Bam1
ΩN ΩL] celi non sufficiat
P18,
celi non sufficiant
Ed1455,
celi non sufficit ΩA
Weber
, et celi celorum non sufficiant
Rusch
|
14 tibi… hec] verum domus
Weber
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,10
Sed15 respicias16 ad orationem pueri17* tui et precationem Deus18* ut exaudias Domine19 placationem orationis quam puer tuus20 orat coram te hodie21
15 Sed
Amiatinus M
Φ ΩN ΩL
Rusch
] Si
Esc5 P18,
et
Weber
|
16 respicias
Ed1455 Weber
] respiciens ΩN, respicies ΩL
|
17 pueri
Bam1
ΩN ΩL
P18 Weber
] servi
Ed1455 Rusch
|
18 precationem Deus
Bam1
ΩN
P18
] deprecationem Deus ΩA ΩL
Esc5
, deprecationem eius
Ed1455 Rusch,
precationem
Weber
|
19 ut exaudias – Domine
Bam1
ΩN ΩL
Esc5 P18 Rusch
]
inv. Weber
|
20 quam - puer tuus
Bam1
]
inv.
ΩL* (
al. m. corr.)
|
21 hodie
Amiatinus Weber (M
Φ
) Bam1
ΩN
Esc5 P18 Rusch
]
om. Weber
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,11
ut sint oculi tui22 super domum hanc die ac23 nocte in locum quem24 dixisti invocari nomen tuum et exaudias orationem quam puer tuus orat in hoc loco25.
22 tui
Bam1
] + aperti
Amiatinus S
ΩA
|
23 ac
Bam1
ΩN ΩL
Ed1455 Rusch
] et
Weber
|
24 locum quem
Bam1
ΩN
P18 Ed1455 etc. Weber
] loco quo ΩA
ΩL
|
25 hoc loco ΩN
Esc5 P18 Rusch
]
inv.
ΩL, hunc locum
Weber
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,12
Et exaudias precationem26 pueri tui et populi tui Israel si oraverit27* in loco isto.
26 precationem
Bam1
ΩL
Esc5 Ed1455 Rusch Weber
] + . co
Esc5,
orationem ΩN
|
27 oraverit
Amiatinus Weber (M
Φ
) Bam1
ΩN ΩL
Esc5
] oraverint
P18 Ed1455 Rusch Weber etc.
|
Numérotation du verset
Sir. Prol.,13
Et exaudies28 in loco habitationis29 de celo et exaudias et propitius sis si peccaverit vir in30 te31. Explicit liber Ecclesiasticus.
32
28 exaudies
Bam1
ΩN
Rusch
] exaudias ΩA
ΩL
Esc5 P18 Ed1455 Weber
]
|
29 habitationis
Bam1
ΩA ΩL
Ed1455 Rusch Weber
] + tue ΩN, + tue Deus Israel
Esc5 P18
|
30 in
Bam1
ΩA
ΩN ΩL
Esc5 P18 Ed1455 Rusch
] iuxta
Weber
|
31 te
Bam1
ΩA ΩN ΩL
Esc5 Ed1455 etc.
] + Amen
G
|
32 Explicit... Ecclesiasticus ΩA
P18 Rusch
]
om.
ΩN ΩL
Esc5
, Explicit oratio Salomonis
Ed1455
, + versus habet numero ĪĪ DCCC [duo millia octingenti)
Bam1
|
Prologus Ecclesiastici
Numérotation du verset
Sir. Prol.,1
marg.|
Hugonis prologi libri Iesu Filii Sirach qui Ecclesiasticus dicitur expositio
.
Multorum nobis ] etc. { 171vb } Dividitur autem prologus iste in quatuor partes.
- Primo docet Auctor populum Israeliticum pre cunctis gentibus commendabilem esse, propter copiam divine doctrine apud eos existentem.
- Secundo ostendit avum suum Iesum filium Iosedech se velle imitari, qui multa scripsit ad aliorum instructionem.
- Tertio excitat attentionem, petens veniam, si alicubi deficiat ab ornatu verborum.
- Quarto ostendit, quo tempore et quare librum istum scripsit. Dicit ergo.
Multorum nobis ] etc. { 171vb } Dividitur autem prologus iste in quatuor partes.
- Primo docet Auctor populum Israeliticum pre cunctis gentibus commendabilem esse, propter copiam divine doctrine apud eos existentem.
- Secundo ostendit avum suum Iesum filium Iosedech se velle imitari, qui multa scripsit ad aliorum instructionem.
- Tertio excitat attentionem, petens veniam, si alicubi deficiat ab ornatu verborum.
- Quarto ostendit, quo tempore et quare librum istum scripsit. Dicit ergo.
marg.|
{a}
Multorum]
id est multarum rerum.
marg.|
{b}
Nobis Iudeis]
{c}
Et magnorum]
id est magnarum rerum.
marg.|
{d}
Per legem]
id est latorem legis.
marg.|
{e}
Et Prophetas aliosque]
id est per alios Doctores.
marg.|
{f}
Qui secuti ]
etc. scilicet, Prophetas id est imitati, ut Salomon et alii sacre Pagine Scriptores.
marg.|
{g}
Sapientia demonstrata est]
id est manifestata. Aliqui libri habent [Sapientiam etc.
marg.|
et tunc supplendum est per hoc verbum, patet. Et construitur sic. [Patet Sapientiam etc. id est divinorum et humanorum, demonstratam esse id est manifestatam, nobis per legem Moysi.
marg.|
{e}
Et Prophetas aliosque]
id est per alios.
marg.|
{f}
Qui secuti ]
etc. id est imitati in scripturis suis faciendis, ut Salomon et Philo et ceteri auctores.
marg.|
{h}
In quibus]
lege et Prophetis et aliis libris.
marg.|
{i}
Oportet ]
etc. In quibus abundat Israel super alias nationes. Doctrine dicit, quoad libros morales, quales sunt libri Salomonis et hic liber Ecclesiasticus. Sapientie, quoad legem et Prophetas, que mystice intellecta de divinis loquuntur. Vel
marg.|
{h}
In quibus]
id est pro quibus multis et magnis.
marg.|
{i}
Oportet ]
etc. id est laudabilem demonstrare.
marg.|
{k}
Doctrine ]
etc. id est quia docet sapientiam de divinis et doctrinam de moribus. Ideo autem docet.
marg.|
{l}
Quia non solum ]
etc. id est ipsos docentes.
marg.|
{m}
Necesse est ]
etc. id est sapientia et doctrina.
marg.|
{n}
Sed etiam extraneos]
id est alienigenas.
marg.|
{o}
Posse ]
etc. necesse est, supple id est utile, quasi dicat : non expedit, ut solum legislator et Prophete et Israel periti sint, sed expedit, ut alii etiam doctissimi fiant discentes ab aliis et scribentes, per se, quia quidquid scimus, vel discentes, vel invenientes, scimus audiendo, vel legendo.
Numérotation du verset
Sir. Prol.,2
marg.|
{p}
Avus meus]
Secunda pars Proemii, in qua ostendit se velle imitari avum suum. Unde dicit. [Avus meus
marg.|
filius Iosedech, qui fuit unus de 70. Interpretibus, cuius pronepos fuit iste Iesus filius Sirach.
marg.|
{q}
Postquam se amplius dedit ad diligentiam lectionis legis ]
etc. id est de numero librorum aliquem.
marg.|
{r}
Que ad doctrinam]
de moribus.
marg.|
{s}
Et Sapientiam]
de divinis [pertinent
marg.|
{t}
Ut desiderantes discere]
Sapientiam vel doctrinam.
marg.|
{u}
Et illorum periti fieri, magis magisque attendant animo]
id est magis studeant periti fieri librorum illorum, scilicet quos facere proposui.
marg.|
{x}
Et confirmentur ad legitimam vitam]
id est ad vitam gratie lege Dei informatam.
Numérotation du verset
Sir. Prol.,3
marg.|
{
172ra
} {a}
Hortor itaque ]
etc. Tertia pars ubi invitat ad intentionem, quasi dicat : cum ita proposuerim, hortor itaque vos, lectores, vel discere cupientes.
marg.|
{b}
Venire cum benevolentia]
quoad affectum, ut non invideatis.
marg.|
{c}
Et attentiori ]
etc. quoad intellectum, ut non erretis.
marg.|
{d}
Et veniam habere ]
etc. id est sequi, imaginem Sapientie id est Salomonis, cuius librum id est parabolas ipse imitatur in hoc libro, quia procedit sicut Salomon in parabolis.
marg.|
{e}
Et deficere ]
etc. Repete. Et hortor veniam habere id est veniam nobis dari, ubi videmur deficere in verborum compositione id est in competenti ornatu verborum. Nec mirum, si aliquando deficimus.
marg.|
{f}
Nam deficiunt ]
etc. id est minus eleganter sonant Sicut multa bene sonant in hebrea lingua, que male sonant in Romana et e converso.
marg.|
{g}
Non autem solum hec]
verba, que ego transfero, deficiunt translata.
marg.|
{h}
Sed et lex ]
etc. id est ceteri.
marg.|
{i}
Non parvam ]
etc. id est cum translata conferuntur originalibus, a quibus translata sunt.
Numérotation du verset
Sir. Prol.,4
marg.|
{k}
Nam in octavo ]
etc. Quarta pars, ubi ostendit, quando et qualiter hunc librum scripsit id est transtulit, quasi dicat : . Bene debeo veniam impetrare ; quia opus istud non modicum continet utilitatis. Nam in octavo et trigesimo id est in trigesimooctavo ; Sed loquitur more Hebreorum, qui preponunt semper minorem numerum maiori.
marg.|
{l}
Et temporibus ]
etc. Egypti, qui regnavit, post Ptolomeum Philadelphum fratrem suum, sub quo Septuaginta interpretes transtulerunt Bibliothecam de Hebreo in Grecum. Dictus est autem Evergetes quod sonat revocationem, quia post ustionem Syrie et Cilicie et visionem patris Asie, Deos eorum, quos Cambyses in Persas transtulerat, revexit.
marg.|
{m}
Postquam ]
etc. Forte cum illis, quos captivos duxit in Egyptum Ptolomeus socer antecessor Philadelphi. Vel forte postea iam facta translatione Bibliothece.
marg.|
{n}
Et cum multum ]
etc. id est cum multo tempore in Egypto mansissem.
marg.|
{o}
Inveni ibi ]
etc. id est non interpretatos sive translatos de Hebreo in Grecum.
marg.|
{p}
Non parve, neque contemnende,
vel
condemnande doctrine]
inter quos erat liber.
Numérotation du verset
Sir. Prol.,5
marg.|
{q}
Itaque bonum necessarium]
id est utile, putavi.
marg.|
{r}
Et ipse aliquam ]
etc. id est de Hebreo in Grecum transferendi. Per hoc patet quod Iesus Sirach non composuit librum istum, sed transtulit tantum.
marg.|
{s}
Et multa vigilia attuli doctrinam]
istius libri.
marg.|
{t}
In spatio temporis]
id est diuturnitate temporis. Attuli inquam.
marg.|
{u}
Ad illa]
id est usque ad opera et exempla Sanctorum.
marg.|
{x}
Que ad finem ducunt librum istum dare]
id est in quibus finitur liber iste.
marg.|
Vel sic. {s}
Multa vigilia attuli ]
etc. id est longo tempore laboratam.
marg.|
{z}
Dare]
id est ad dandum.
marg.|
{u}
Ad illa]
id est usque ad illa.
marg.|
{x}
Que ad finem]
id est ad perfectionem.
marg.|
{y}
Ducunt librum istum]
quasi dicat : statui usque ad finem transferre hunc librum.
marg.|
{s} Vel sic et melius :
Multa vigilia attuli doctrinam]
huius libri, scilicet
marg.|
{u}
Ad illa, que ad finem]
id est ad consummationem ducunt, librum istum. Attuli inquam.
marg.|
{a}
Et illis, qui volunt animum intendere]
id est intente dirigere in id quod volunt cognoscere.
marg.|
{b}
Et]
qui discere, volunt ab aliis.
marg.|
{b}
Quemadmodum]
id est qualiter.
marg.|
{c}
Oporteat instituere mores]
id est se et alios bonis moribus informare, ad quod multum valet liber iste.
marg.|
{d}
Qui secundum legem Domini ]
etc. Talibus enim liber iste est utilis. <Explicit expositio prologi Iesu filii Sirach>
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Sir. Prologus Ecclesiastici), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=32&chapitre=32_Prol.)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Sir. Prologus Ecclesiastici), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 13/02/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=32&chapitre=32_Prol.)
Notes :