Glossa ordinaria

<26.11801d> Prothemata ‘Prophetia est inspiratio divina’

prol.| Ad lectorem
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,1 
.1
prol.| <Définition de la prophétie >
prol.| prol.|¶  A a «Prophetia1 est inspiratio divina que eventus rerum vel per facta vel per dicta2 immobili veritate pronuntiat».b
a § 1.1-1.3 semble la source de GAL (§ 9, 9bis), P766 (§ 5-6), Ars487 § 7-8, Gerhoh de Reichersberg, in Ps. prol. (PL 193, 637B-638A) : « Prophetia vero est aspiratio divina, quae eventus rerum vel per facta vel per dicta immobili veritate prenuntiat. Multis autem modis haec gracia data est. … Vel per operationem hominum, ut fuit arca Noë, et sacrificium Abrahae, et transitus maris Rubri. Vel per nativitates, ut Esau, et Jacob, qui futura significabant. Vel per angelos, sicut locuti sunt Abrahae, Lot et aliis. Vel per visiones, sicut Isaiae, Ezechieli et caeteris. Vel per somnia, sicut Salomoni et Danieli. Vel per nubem et vocem de coelo, ut Moysi, vel adhuc aliis modis. David autem nullo horum, sed coelesti aspiratione intus [638A] edoctus Spiritu in eo loquente completus est, ut in libro Regum : Directus est Spiritus Domini in David. Et Dominus : Si David in spiritu vocat eum Dominum, quomodo Filius eius est? Spiritus autem sanctus sic datus est prophetis, ut aliquando pro peccatis recederet, et placatus rediret. Et sicut ait Petrus : « Non voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati saepe locuti sunt sancti Dei homines ». Non sunt autem a munere prophetiae alieni, quibus data est facultas bene intelligendi, vel interpretandi Scripturas, vel sapienter in Ecclesia pronuntiandi eas, prout se habet ipsius psalmodiae varietas» ; on retrouve aussi ces paragraphes dans la GAL § 9 et 9bis, mais plusieurs manuscrits les omettent. La Glose de Me Offridus semble de ce fait être le point commun des documents énumérés.
b Cf. Cassiodorus , Exp. Ps., præf, c. 1 (SL 97, p. 7.2): «Prophetia est aspiratio divina, quæ eventus rerum aut per facta aut per dicta quorumdam immobili veritate pronuntiat.» 
A Codd. : + BL18298
1 Prophetia] Incipit prologus praem. BL18298
2 vel per facta –  vel per dicta ] inv. Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,1 
.2
prol.| <Statut prophétique du Psautier>
prol.| prol.|¶ B cMultis autem modis3 hec gratia data est vel per4 operationes hominum ut fuit arca Noe et sacrificium Abrahe5 et transitus Maris rubri; vel per nativitates6, ut Esau et Iacob qui7 futura significabant8, vel per loquentes9 angelos sicut Abrahe10, Loth11 et aliis, vel per visiones12 sicut Isaie13, Ezechieli14 et ceteris, vel per somnia15 sicut Salomoni et Danieli16, vel per nubem et vocem de celo ut Moysi vel adhuc17 etiam18 aliis modis. David autem, nullo19 horum20 sed celesti aspiratione21 edoctus spiritu in eo loquente, completus22 est, ut in libro Regumd: «Directus est spiritus Domini in David» et Dominuse: ‘Si David «in spiritu loquens23» vocat eum Dominum quomodo filius eius est24?’f
c Cf. GAL § 9bis et lieux parallèles.
d 1Rg. 16, 13 Reg. (I) 16, 13 : «… Domini a die illa in David.»
e 1Cor. 12, 3: «Nemo in Spiritu Dei loquens, dicit anathema Iesu. Et nemo potest dicere, Dominus Iesus, nisi in Spiritu Sancto.»
f Cf. Mt. 22, 43-44: «Quomodo ergo David in spiritu vocat eum Dominum, dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum?»
B Codd. : + BL18298
3 modis ] om. NAL1870A
4 propter NAL1870A
5 Abrahe NAL1870A etc. ] Habrahe Barb486 BL18298
6 nativitates] nativitatem BL18298
7 qui ] que Gz409
8 Significabant ] –bat Ars81
9 loquentes] om. BL18298
10 Abrahe ] + et Abrahe loquitur Gz409  ; Habrae et Ars81  ; Habrae Barb486
11 Loth ]+loquitur Gz409
12 visonê Barb486
13 Isaie ] Esai P2902 , + et Gz409
14 Ezechiheli NAL1870A
15 sompnia P2902
16 et ceteris… Danieli ] om. Barb486
17 vel adhuc ] et ad hunc NAL1870A
18 etiam ] quia P2902, om. BL18298
19 nullo ] nulla Ars1132
20 horum ] + modorum Barb486
21 aspiratione ] inspiratione P2899 Gz409  ; + intus Ars81 P2899 P13191 Barb486 P2902 Gz409
22 completus ] impletus Gz40 
23 Loquens ] om. Ars81 Ars1132 Barb486  BL18298 NAL1870A Gz409 P2899 P2902
24 Eius est ] om. Ars81 Ars113
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,1 
.3
prol.| CSpiritus autem25 Sanctus sic datus est prophetis ut aliquando pro peccatis recederet26 et placatus rediret ‘’et sicut ait Petrus27 g «Non voluntate humana allata est aliquando prophetia sed Spiritu Sancto illuminati28 locuti sunt sepe sancti29 homines Dei30.» Non sunt autem a munere31 prophetie alieni quibus data est facultas32 intelligendi vel interpretandi Scripturas33.’’ h
g 2Pt. 1, 21.
h Cf. Cassiodorus , Exp. in Ps., praef., c. 1 (SL 97, p. 8-9.62-75): «Est autem prophetia magnificum nimis et veriloquum dicendi genus, non humana voluntate compositum, sed divina inspiratione profusum, sicut ait Petrus apostolus: Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia; sed Spiritu Sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines [2Pt. 1, 21]. Nam et Paulus apostolus dicit: Qui prophetat hominibus loquitur ad aedificationem, et exhortationem, et consolationem [1Cor. 4, 3]. Et paulo post: Qui prophetat Ecclesiam aedificat [Ibid., 4]: aedificat plane, quando res incognitas nimisque necessarias praelocutionis beneficio facit esse notissimas. Nam et quibus data est facultas bene intelligendi vel interpretandi Scripturas divinas, a munere prophetiae non videntur excepti, sicut Apostolus ait in Epistola ad Corinthios prima [14, 32].»
C Codd. : + BL18298
25 autem] om. BL18298
26 pro… recederet ] peccatis ecclesiarum P2902  (!)
27 Petrus ] + et Barb486
28 illuminati ] inspirante P13191 , inspirati Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 NAL1870A Gz409
29 sepe sancti ] sepe Ars81 , sancti BL18298
30 homines Dei] Dei homines BL18298
31 a munere ] airaniem (!) NAL1870A
32 + bene BL18298 Gz409 P13191 (sec. m.)
33 Scripturas ] + Unde Apostolus aliis interpretatio scilicet ( suit le § 4) P13191
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,2 
prol.| prol.|¶ D i Iditum34, Asaph35, filii Chore et ceteri huiusmodi non fuerunt actores36 psalmorum sed prepositi artificibus (2.2) qui psalmos personabant tribus modis vel humana37 voce vel musicis instrumentis vel communiter38 utroque modo et hoc dupliciter vel post vocem instrumento vel post instrumenta39 voce. Unde et nomina eorum40 ut honorem de ministerio sumerent41 titulis42 inseruntur43, maxime pro significatione rerum.
i = GAL n° 7, 7bis
D Codd. : + BL18298 (non contuli)
34 Idithum ] + autem et P13191
35 Asaph ] + et P13191
36 actores ] auctores Ars81 Ars1132 P2899 P13191 Barb486 P2902 NAL1870A Gz409
37 Humana ] una Ars81 , viva NAL1870A
38 communiter ] + scilicet P13191
39 instrumenta ] – tum Ars81 Ars487 P13191 Barb486 NAL1870A Gz40 9
40 eorum ] illorum Ars81 Ars1132 P13191 Barb486 P2902 NAL1870A Gz409
41 sumerent ] summent NAL1870A
42 titulis ] + merentur Ars81
43 inseruntur ] + vel merentur Barb486 , + vel NAL1870A
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,3 
prol.| <Signification des titres>
prol.| E Psalmus vero est instrumenti sonus, canticum 44 humane45 vocis cantus in laudem Dei46. Psalmi canticum cum post instrumentum vox47. Psalmus cantici cum post vocem instrumentum. 48
E Codd. : + BL18298 (non contuli)
44 canticum ] + eum Barb486
45 humane ] + est Barb486
46 Dei ] + Vel cantus est exultatio mentis habita de supernis prorumpens in vocem NAL1870A
47 vox ] + sequitur Ars487
48 instrumentum] + prol. « Debemus intelligere » § 1.2, 9-10, 12-25,
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,4 
prol.| <Intention et occasion de la composition>
prol.| ¶ j Rex49 David, cum prospere regnaret, volens cultum Dei magnificare, cum archam a Philisteis redditam50, longo post tempus51 incertis vagantem sedibus tandem in Hierusalem52 reduceret53, nudus cum cithara54 precedebat sed et55 quatuor milia virorum elegerat qui56, non solum voce sed etiam57 instrumentis58 musicis, psalmos canerent59, quibus proposuit60 quatuor Asaph, Idithum61, Eman62, Ethan63 vel filios64 Chore qui a65 patris scelere vel66 sacrilegio degenerantes, quem67 ignis consumpserat, in cultu Dei erant devotissimi.
j = Prol. Cum istud (AB) § 12 repris par les éditions de GAL § 3, voir ‎XIII.Note générale 12.
49 Rex ] + autem Ars81 Barb486 NAL1870A , + ergo P13191
50 redditam ] reductam Gz409
51 tempus ] tempore P2899 Barb486 NAL1870A Gz409
52 Hierusalem ] Iehrusalem Ars487 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 NAL1870A (Ierl’m) Gz409
53 rediret NAL1870A
54 cithara ] cythara Ars487 Gz409
55 et ] om. Ars81 P2902 NAL1870A
56 elegerat qui ] om. P2902
57 etiam ] om. Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 | sed etiam ] et NAL1870A
58 instrumentis ] + etiam Barb486 , + et P2902
59 canerent ] cantarent Gz409
60 preposuit Ars81 P13191 P2899 P2902 Barb486 NAL1870A Gz409
61 Iditun P2899 P2902 NAL1870A Gz409, Idithum Barb486
62 Emahm P2902
63 Ethan] Etham Ars487 P2902
64 vel filios ] filius scilicet NAL1870A
65 qui a ] qui autem NAL1870A
66 et P2899
67 quem ] que Barb486
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,5 
prol.| <Usage ecclésial>
prol.| prol.|¶  k Solet queri cur pre aliis scripturis psalmi in Ecclesia legantur68. Quod69 ideo est quia70 antiquitus [f. 1vb] apud Hebreos mos iste in templo Dei71 erat vel72 quia psalmi73 plus mysteriorum74 quam cetere75 continent76, et breviter77 multa dicunt78, in quibus omnis lex et prophete79 et evangelium constat.
k = P442 ; GAL, glosa marginalis in Ps 1 § 8; [A nselmi Laonis (?)], Prol. in Psalterium (Paris, BnF, lat. 12999, f. 65ra-65rb; Münich, Staatsbibl. Clm 14506, f. 74r; éd. O. Lottin, Psychologie et morale aux   xii e siècle et   xiii e siècles, t. 5, n.$, p. $. attribution à Anselme probable ce serait la source de la Glose). Le ms. (  xii e s. 2/2) provient de Corbeil. En marge inf. une note de Mauriste indique qu’il s’agit d’un prologue de commentaire des Psaumes.: «Solet queri… quare … magis….Psalmi legantur (sic)»#. Cf. Prol. Cum istud (AB) § 17.1.
68 legantur ] cantentur P442
69 Quod ] qui P442
70 quia ] quod via (?) P2902 ( macul .)
71 Dei ] om. Barb486
72 vel ] om. P442
73 psalmi ] om. NAL1870A
74 + Dei P13191 Gz409 , ministeriorum Dei Ars487 P2899
75 + scripture P13191 Ars487 P2899 ( P442 ) , + prophetie Gz409
76 continent ] continetur P2902
77 et breviter Ars81 Ars487 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 ( P442 ) ] et hec P13191 , vel ideo inter NAL1870A , et hec inter etc.
78 dicunt ] dicuntur NAL1870A
79 prophete] prophetie Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,6 
prol.| < Nombre et auteur > 
prol.| ¶ l Sciendum est centum quinquaginta psalmos David80 cecinisse, quamvis aliorum nominibus titulentur81. Quod factum est vel propter interpretationem nominum, ut in persona Iditum82, vel propter negotium ut in persona Aggei et83 Zacharie [P13191 f. 1vb] et Salomonis vel propter utrumque84 ut in persona Asaph.
l = BL18298 (§ 29) P442
80 .CL. Ps. – David] inv. BL18298
81 titulentur ] –lantur Ars81 Barb486 Gz409 , intitulentur P13191 Ars487 P2899
82 Iditun P2899 , Idithum Barb486 NAL1870A Gz409 (P442)
83 et ] vel P2902
84 vel propter utrumque ] om. NAL1870A
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,7 
prol.| < Unité du Psautier> 
prol.| prol.|¶ m Unus est liber non quinque ut in Actibus apostolorum legiturn: «Sicut85 scriptum est in libro psalmorum». Hieronymus tamen86 dicit quinque87 libros.
m = Ars487, f. 2ra-rb; GAL n°16; P442 n°19.
n Act. 1, 20 Act. 1, 20 .
85 Sicut ] om. Gz409
86 tamen ] + secundum quosdam P13191 , .v. P2902
87 quinque ] +esse Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,8b 
prol.| Sunt enim due vite: altera carnalis altera spiritualis. Et agit hic de illa carnali que bona est scilicet quando aliquis vivit in hoc mundo quod non capitur terrenis illecebris. Quod autem illa carnalis bona est hoc habet a superiori vi (!) anime quia ab ipso Spiritu idest a ratione anima accipit quod ipsum hominem inter terrena facit bene vivere. Habet autem duas partes anima: alteram# secundum hoc quod corpus animat, et tunc vocatur anima, aliquando etiam vocatur caro; alteram que tantum inhiat in consideratione eternorum, Dei scilicet et ceterorum celestium, ut contemplativi faciunt, et hec pars anime vocatur spiritus, aliquando ratio. Et ita inhiare in celestibus vocatur spiritualis vita, que per psalterium notatur, ubi concavitas a superiori, et ubi sunt decem corde que significant impletionem decalogi et tantum pro eternis, quod notatur per hoc quod a superiori parte sonat. Carnalis autem vita notatur per citharam que in inferiori parte habet concavitatem et habet sex cordas per quas notantur sex opera mise<ricor>die unde sonum reddit. Concavatio autem illa notat concavationem idest purgationem spiritus idest rationis que cum in se pura et clara sit carnalitatis mole multum obcecatur. Unde cotidie indiget purgatione.
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,9 
prol.| Hoc autem totum presignatum fuit in Abraham qui cum puteos sibi suis gregibus necessarios fecisset Philistei cotidie obstruebant. Unde ipse Abraham /f. 3ra/ cotidie laborabat in recavandis illis.
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,10 
prol.| Notandum preterea quod spiritus regens animam potest dici vir eius. Anima vero sponsa quod prefiguratum fuit in Adam et Eva. Adam enim vir Eve notabat Spiritum animam gubernaturum. Licet autem in hoc opere de utraque vita agatur quia tantum spiritualis vita dignior est ab illa intitulavit propheta suum opus.
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,8 
versio A
prol.| <Nom du livre: analogie du psalterion>.
prol.| ¶ F– Est autem psalterium musicum instrumentum de superiori88 parte sonum reddens cordas decem habens89. Psalmi itaque de superioribus, idest de celestibus loquuntur90, plenum decalogi continentes mandatum.
F Codd. : P13191 Ars81C Ars1132 Barb486 P2902 Gz409
88 superiori ] –re Ars1132
89 habens NAL1870A etc. ] om. Ars81 #
90 locuntur Barb486 NAL1870A
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,8 
versio B
prol.| prol.|¶ G Iste liber vocatur psalterium quod nomen tractum est a quodam instrumento quod reperit David ad reddendum laudes Deo. Habet autem istud instrumentum concavitatem in parte superiori et decem cordas que percusse ab illa superiori concava parte reddet sonum per quod notatur spiritualis vita.
G Codd. : V37 = Val42 n°2.1
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,9.a 
prol.| < Titre >
prol.| Hebraice autem91 intitulatur iste liber liber 92   hymnorum idest de laudibus non de quibus cumque sed de laudibus Dei et ita quod cum cantico idest cum exultatione mentis 93.
91 autem ] om. Gz409
92 liber ] om. Gz409
93 § 9a om. P13191
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,9b 
prol.| Hymnus 94 est laus Dei cum cantico metrice edita. Quod autem non habemus: metra translatio impedivit. Canticum est exultatio mentis cum prolatione vocis intelligibili sive 95 non 96 intelligibili 97 cum mens celesti contemplatione affecta in laudem Dei iubilando erumpit98. Sed et ymni99 isti psalmi dicuntur. Psalmus est melodia in psalterio cordis percussis motu100 manuum edita. In his101 igitur102 monemur manus movere idest spiritualia [f. 2ra P13191] opera complere quorum sonus Deo suavissimus103 est.
94 Ymn- ] Imn- Barb486 , Primus NAL1870A , [Domnus P8846 ]
95 cum P2899
96 non ] om. P2902
97 intelligibili… intelligibili ] –lis… –lis Gz409
98 erumpit ] prorumpit Gz409
99 ymn- ] imn- Barb486
100 percussis motu ] percussar’ motum P2902
101 his ] om. Ars81
102 igitur ] ergo P2899 Gz409
103 suavissimus P2902 etc. ] suavis Barb486
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,10 
prol.| Intitulatur etiam iste liber secundum Hebreos104 liber 105   soliloquiorum   prophete 106   de Christo. In quo titulo et auctor operis et materia continetur107.   Soliloquium dicitur quod secum quis108 rimatur et a solo Spiritu sine alio109 magisterio discit110. Unde hoc opus prophete soliloquium apellatur. Quamvis enim figuris aliquid mysticum111 gerentibus rem divinitus inspiratam aliquando descripserit, nequaquam112 figuris ipsis quasi necessariis ad intelligendum usus est sed solo Dei Spiritu dictante repletus dignius aliis de Christo prophetaverit113 et paucioribus verbis universa Christi et114 Ecclesie sacramenta revelavit. Unde et per excellentiam propheta 115 quasi proprio nomine meruerit116 appellari117.
104 Intitulatur… liber ] Ebraice liber iste ( om. Ars81 ) intitulatur Ars8 # Ars1132 P2899 (Hebraice…) Barb486 P2902 NAL1870A Gz409 (Hebraice…)
105 Intitulatur… liber ] Secundum quosdam liber iste ab Esdra intitulatur liber hymnorum vel P13191 , + hymnorum vel Ars1132 P2902 P2899 (ymnorum) Barb486 (imnorum) Gz409 (ymnorum…)
106 prophete ] om. Ars1132 P2899 P2902 Barb486
107 In quo… continetur ] om. Ars81 Ars1132 P2899 P2902 Barb486 Gz409
108 quis ] quisque Gz409
109 alio ] aliquo Ars81 Gz409
110 discit ] dicit Barb486
111 aliquid misticum ] aliquid mistice Gz409 , aliquis misticus P2902
112 nequaquam ] + quidem P2902
113 prophetaverit ] –vit Ars81 Ars1132 P2899 P2902 P13191 Gz409
114 et ] om. Barb486 P2902
115 et per… propheta ] propheta per excellentiam Gz409 , et excellentiam prophetie Barb486
116 meruerit ] meruit P2899
117 meruit appellari ] inv. Ars81
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,11 
prol.| prol.|¶  118 De Christo idest de uncto quod Hebrei messiam dicunt, greci Christum, nos dicimus unctum. Cum autem multi prophete et sacerdotes et reges uncti sint dum in suas prelationes preficerent, iste dignius et excellentius aliis unctus est intrinseca unctione. Alii acceperunt Spiritum ad mensuram, iste vero sine mensura utpote ‘in quo habitabat omnis thesaurus sapientie et scientie’o et ab eo qui caput est Ecclesie descendit unctio Sancti Spiritus que per extrinsecam figurabatur in membra unde illudp: «Sicut ungentum in capite quod descendit in barbam barbam Aaron.» Nec /f. 3rb/ mirum videatur quod precedentes prophete vel reges et sacerdotes ab isto qui nondum erat acceperunt benedictionem unctionis. Hoc enim in Phares presignatum satis presignatum fuit. Qui dum adhuc esset in utero matris sue emisit manum cui obstetrix ilico alligavit coccinum. Cum manus extrinsecus appareret ab eo regebatur qui nondum apparebat adhuc in utero latens. Ista autem unctio multum est neccessaria. Cum enim primus homo per prevaricationem suam a paradiso eiectus est et ipse et omnes qui de eius propagine oriebantur exularent (!), nullo modo possent ad beatitudinem perditam reduci nisi humana natura unctionem Sancti Spiritus accepisset unita verbo Dei.
o Col. 2, 3 Col. 2, 3 : «In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi.»
p Ps 132, 2 Ps 132, 2 .
118 § 11 : = Val42, om. P13191
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,12 
prol.| < Materia >
prol.| prol.|¶  De isto autem119 Christo in omni hoc120 opere agit universaliter, accepto idest de capite121 et membris. Qua materia122 multiplici modo exequitur. Nunc de capite secundum divinitatem tractans ipsius divine maiestatis dignitatem et potentiam sive eternitatem laudando vel123 admirando124 attingens125 nunc dominicum hominem omni126 virtutum127 plenitudine perfectum et per eum reparationem humani generis factam et que128 in humanitate gessit scilicet129 nativitatem, passionem, resurrectionem130, ascensionem. In membris etiam diversa sanctitatis genera describit et nullum omnino genus de sanctorum ordine relinquit intactum131 sed generalis132 prophetia generalem continet de omnibus intellectum loquens de patriarchis, de iudicibus, de prophetis, de apostolis et133 martyribus134 et ceteris. Multe enim persone loquentes inducuntur135 nec semel136 una res dicitur. Undique enim ammonet137, docet, ut nullus sit locus ignorantie. Que diversitas in psalmis diligentius consideranda138 omnem ammovet139 ambiguitatem.
119 isto autem ] om. Ars81 Ars1132 P2899 P13191 P2902 Barb486 NAL1870A Gz409    
120 hoc ] om. Ars81 Ars1132 P2899 P13191 Barb486 P2902 NAL1870A Gz409
121 capite ] corpore P2899
122 Qua materia ] Quam materiam Barb486 , quia materiam NAL1870A
123 vel ] sive Gz409
124 admirando ] ammirando Ars81 P13191 Barb486
125 adtingens Barb486
126 omni ] –um P2899
127 virtutum ] virtute Ars81
128 et que ] et quod P2902, que Gz409
129 scilicet ] secundum Gz409
130 scilicet… resurrectionem ] om. V39 | resurrectionem ] om. Barb486
131 intactatum Barb486
132 generalis ] –liter Ars81 P2899 Barb486 P2902 Gz409
133 et ] de Ars81 Barb486 P2902 Gz409
134 martyribus ] + et confessoribus P2902, martyr - Gz409
135 inducuntur ] introducuntur Barb486
136 semel ] simul Ars1132 P2899 P2902
137 ammonet ] admonet P2902 Gz409
138 consideranda ] considerata Barb486
139 ammovet ] removet Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,13.1 
prol.| prol.|¶  140 Materia igitur totius operis est141 Christus integer142 non sine mentione143 inimicorum.
140 = P2899 ; om. V37
141 est ] om. Barb486
142 integer P2902 etc. ] + manet Barb486 , + et Gz409
143 mentione ] intentione Ars81 Barb486
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,13.2 
prol.| prol.|¶  144 Cum autem Christus integer ut predictum est totius huius operis sit materia facit prophetia mentionem de inimicis ut per oppositum commendabilius sit quod de membris Christi dicetur.
144 om . P13191
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,13.3 
prol.| <Absence de titre du Ps. 1>
prol.| prol.|¶  Intentio autem est Christo novo homini conformari. Cum autem ceteri psalmi proprios habeant titulos, iste quasi primus nullum specialem habet. Videns enim Esdras, qui titulos apposuisse dicitur, hic contineri totam materiam omnium sequentium psalmorum, rep<utavit> quasi titulum et prologum eorum, nullum apponens titulum. Unde Augustinus q: «Primus psalmus pretitulationem habere non potuit nec debuit ne si habuisset ut primus esse melior tantum in ordine numeri non /f. 2va/ auctoritate iudicaretur, aut ne aliquid divino eloquio preponeretur. Nam et pre ceteris potuisset intelligi si primus dictus fuisset. Et ideo solus titulum non habet ut perspicuum esset quantum inter ceteros emineret. Unde iam advertere debet prudentia vestra quanta vis, quanta ratio in hoc psalmo versetur cui nec titulum ausus est scriba proponere, nec numerum indicare, ut solum eum et unum potius quam primum ostenderet.» Vel possumus dicere quod Hesdras divino ammonitu prescierat Christum istum psalmum vocasse caput libri ut ibir «In capite libri scriptum est de me.» Et ideo aliud nomen non presumpsit apponere. Sive autem ipse propheta sive ipse Hesdras titulos apposuisset.
q Cf. Diversa sunt (pseudo Augustin) § 3 (Corpus prol.
r Hebr. 10, 7 Hebr. 10, 7 ; cf. Ps 39, 8 Ps 39, 8 .
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,14 
versio A
prol.| < Ordre de rédaction >
prol.| prol.|¶  H s Notandum quod psalmi non eo ordine quo facti sunt ponuntur ante quippe145 peccavit 146 David cum uxore Urie et de penitentia cecin<it> 147 «Miserere mei Deus » quando148 filius eius Absalon eum persequeretur. Unde149 cecinit «Domine quid multiplicati 150 » sed 151 ab Esdra 152 propheta instinctu divino ita ordinati 153 creduntur.
s Cf. Cum istud § 20.
H Codd. : P13191 P2899 Ars81C Ars1132 Barb486 P2902
145 Notandum… quippe ] Ante Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 NAL1870A       
146 peccavit ] peccatum P2902 NAL1870A
147 cecinit ] om. Barb486 | et de penitentia cecinit ] cetera NAL1870A
148 quando ] quoniam NAL1870A
149 Unde ] om. Ars81 Ars1132 (cum p. corr. sec. m. interl.) P2899 P2902 Barb486, + postea NAL1870A
150 multiplicati ] + sunt Ars1132 P2899 P2902 NAL1870A
151 sed ] + et Barb486 ( P2902 macul .)
152 Esdra ] Exdra Ars81, Hesdra Ars1132 P2899 ( p . corr. ) NAL1870A
153 ordinati ] + dicuntur et NAL1870A
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,14 
versio B
prol.| prol.|¶  I Ante peccavit David cum uxore Urie et de penitentia cecinit «Miserere mei Deus»t quam filius eius eum persequeretur cum cecinit («Domine quid multiplicati sunt»u). Sed ab Hesdra propheta divino instinctu ita ordinati creduntur.
t Ps 50 Ps 50 .
u Ps 3 Ps 3 .
I Codd. : Gz409 = GAL § 17; om. cett.
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,14 
versio C
prol.| prol.|¶  JHoc sciendum est quod ipsi psalmi non eo ordine facti sunt quomodo ab ipso Hesdra credo divina inspiratione sunt ordinati. Quod autem hoc ordine non sunt facti, facile potest probari. Primus enim fecit «Miserere mei Deus»v propter peccatum quod in uxorem Urie conmisit, quando filius eius Absalon eum persequeretur. Unde fecit tertium psalmum scilicet «Domine quid multiplicati sunt.»
v Ps 50 Ps 50 .
J Codd. : V37
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,14b 
versio AB
prol.| prol.|¶  KIn quibusdam prescribitur psalmus tantum quia ibi de moralitate simpliciter tractatur aliquando canticum tantum vero de iocunditate, aliquando psalmus cantici ubi de moralitate consequenti mentione spiritualis iocunditatis, aliquando canticum psalmi ubi de iocunditate cum moralitatis mentione quod David presiganre volens in reductione arche quorumdam psalmorum verba cum cantu sine instrumentis recitavit quorundam solo instrumento sine verbis. In quibusdam precedebat sonus instrumenti et verba sequebantur, in quibusdam precedebant verba cum cantu et sequebatur instrumenti sonus.
K Codd. : P2899 P13191 Barb486 P2902 Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,14b 
versio C
prol.| L Hanc autem eamdem materiam et intentionem que ubique comminuisset primus habet psalmus.
L Codd. : V37
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,15 
version ABC
prol.| <Intentio>
prol.| prol.|¶  M Intentio154: conformari ei. Hanc autem eandem materiam et intencionem, que ubique communis est, primus habet psalmus. Unde quasi titulus sequentium a quibusdam155 quoddammodo psalmus non156 dicitur et titulo caruit.
M Codd. : P2899 Barb486; om . V37
154 Intencio ] + est Gz409
155 a quibusdam ] om. Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 Gz409
156 psalmus non ] psalmorum Barb486
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,16 
versio AB
prol.| <Mode ou ordre de composition>
prol.| prol.|¶  N Modus est: primo Christum veteri Ade per immunitatem157 peccati opponit158, deinde quomodo in se plenus omni bono 159 membris suis fructus160 vite eterne et folia161 conferat scripturarum; ad ultimum penam impiorum subiungit ut quos promissionis fructu162 ad Christi confirmationem163 invitaverat per penas impiis debitas164 commoveret.
N Codd. : P2899 P13191 Barb486 P2902 Gz409
157 veteri… immunitatem ] verum ad (!) per immutationem NAL1870A
158 opponit ] opponere P2899 P2902 Gz409
159 omni bono ] in Gz409
160 fructus ] fructum Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 NAL1870A Gz409
161 folia ] om. NAL1870A
162 promissionis fructu ] per promissionem fructus Ars81 Ars1132 P2899 Barb486 P2902 NAL1870A (fructuum) Gz409
163 confirmationem ] conformationem Ars1132 Barb486 , formationem NAL1870A
164 confirmationem… debitas P2902 etc. ] om. P13191  #? , … dedita s NAL1870A
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,16 
versio C
prol.| prol.|¶  O Modus est: primo Christum veteri Ade opponit ostendendo eum ‘’immunem ab omni peccato’’w et repletum omni bono et utilem et benignum nobis quia et fructum dat nobis ad nutriendum et folia ad refrigerandum contra estus vitiorum. Immunem autem ostendit ab omni peccato quia ab illis tribus generibus quibus ante Adam peccavit.
w Aug. Hippon., Serm. 294 (PL 38, 1339.47,49,51): «Sed tu, bellator, hoc est, fortis ratiocinator, huic responde, qui tibi dicit: prorsus innocens parvulus, et immunis ab omni peccato et proprio et originali, non solum uitam aeternam habebit, sed etiam regnum coelorum.» Cf.   Fulg. ruspensis, Epist. 18, n° 5 (SL 91A, l. 84): «Nam quamvis carnem pro nobis susceperit, tamen accepit immunem ab omni peccato originali et actuali.» Glosa ord., Prol. in Ps. (ed. Rusch, t. 2, p. 458d25).
O Codd. : V37
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,17 
versio AB
prol.| prol.|¶  PPrimus psalmus ideo dicitur carere titulo165. De commendatione Christi principaliter loquitur ad quem omnes alii pertinent.
P Codd. : Barb486 P2899 P2902 P13191 ; om. Gz409 : cf. § 20
165 titulo ] + quia Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,18 
prol.| prol.|¶ Q <Psalmus 1> Beatus vir 166: Immunis ab 167 omni malo   sed in lege : plenitudo bonorum.   Et erit: utilitas suorum.   Non sic 168: pene impiorum.   Quoniam novit 169: in fine ponit retributionem [f. 2vb] iustorum.
Q Codd. : Ars81C Ars1132 Barb486 Gz409 P2899 P2902 V37
166 Beatus vir ] Psalmus David primus praem . P2902
167 ab] + omni peccato et ab Gz409
168 sic ] + impii Gz409
169 novit ] + Dominus Barb486 P2902 Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,19 
versio C
prol.| prol.|¶ RIlle abiit, stetit, docuit, iste neque abiit neque   stetit neque docuit peccare. Cum autem unum remotum sit scilicet abire idest consensus non oporteret cetera removeri. Si enim aliquis   non abiit idest non consentit non stat non docet sed tantum propheta hec ordine voluit removere quod insinuaret nobis quo ordine Adam peccavit cui iste opponitur. Ad ultimum, penam impiorum subiungit ut quos per promissionem fructus ad Christi conformationem invitaverat per penas impiis debitas commoveret.
R Codd. : V37
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,20 
prol.| <Absence de titre du Ps. 1>
prol.| prol.|¶ S [a] Psalmus170 ideo dicitur carere titulo quia de commendatione Christi principaliter loquitur ad quem alii omnes pertinent, [b] quia locuntur vel de passione, vel de resurrectione, vel de membris eius. Unde dicitur aliorum titulus.x
x <Paral.> § 18 cf. GAL, n° 20.
S Codd. : Codd. : [a] Gz409, cett. cf. § 17; [b] Gz409
170 Psalmus] primus praem. Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,21 
prol.| prol.|¶ T Propheta considerans perditionem humani generis evenisse per Adam et previdens reparationem per Christum. Opponit171 hunc172, illi omnino173 contrarium, quia, sicut ille per superbiam se et alios omnes174 perdidit et inobedientiam175, sic iste176 per humilitatem et obedientiam reparavit. Quo contuitu in laudem erumpit sic177.
T Codd. : Gz409 P13191 ( om . cett .) = P442 (prol. n°22)
171 Opponit ] proponit P442, preponit Gz409
172 hunc] + novum P442 , + idest Christum Gz409
173 omnino ] veteri P442
174 omnes ] per inobedientiam P442
175 et inobedientiam ] om. P442 , idest per inobedientiam Gz409
176 iste ] + novus P442
177 sic ] om. Gz409
Numérotation du verset Ps. Prol.11801d,22 
prol.| prol.|¶ Beatus vir in quo triplex mors anime notatur, que per mortuos suscitatos a Christo significatur: per filiam archisinagogi in domo clausam, mors quam per delectationem patimur et consensum in interiori, per filium vidue extra portam mors cum delectatio et consensus in pravum opus ducuntur. Per Laharum (!) fetentem et quatriduanum, illa mors que ex consuetudine pravi operis qua nos sumus aliis exemplum peccandi. Rogantibus discipulis Dominum ut quartum suscitaret mortuum dixisse fertur: «Dimitte mortuos sepelire mortuos». Hi sunt inpenitentes in peccatis sepulti.
Quare fremuerunt…


Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Ps. Prothemata ‘Prophetia est inspiratio divina’ ), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 21/03/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=26&chapitre=26_Prol.11801d)
Signaler un complément d'information

Notes :