string(58) "/var/www/html/gloss-e/sources/editions/lyr/GLOSS-lyr37.xml"
Nicolaus de Lyra

Capitulum 38

Numérotation du verset Ez. 38,1 

Et factus est sermo Domini ad me dicens
Numérotation du verset Ez. 38,2 

fili hominis pone
faciem tuam contra Gog terram Magog
principem capitis Mosoch
et Tubal
et vaticinare de eo
Numérotation du verset Ez. 38,3 

et dices ad eum hec dicit Dominus Deus ecce ego ad te Gog principem capitis
Mosoch
et Tubal
Numérotation du verset Ez. 38,4 

et circumagam te et ponam frenum in maxillis tuis
et educam
te
et omnem exercitum tuum equos et equites vestitos loricis universos
multitudinem magnam hastam
et clipeum
arripientium
et gladium
Numérotation du verset Ez. 38,5 

Perse Ethiopes et Libyes cum eis omnes scutati et galeati
Numérotation du verset Ez. 38,6 

Gomer et universa agmina eius domus Thogorma latera aquilonis
et totum robur eius
populique multi tecum
Numérotation du verset Ez. 38,7 

prepara
et instrue te et omnem multitudinem tuam que coacervata est ad te
et esto eis in preceptum
Numérotation du verset Ez. 38,8 

post dies multos visitaberis
in novissimo annorum
venies ad terram
que reversa est a gladio
congregata est
de populis multis ad montes Israel
qui fuerunt deserti iugiter
hec
de populis educta est et habitaverunt
in ea confidenter universi
Numérotation du verset Ez. 38,9 

ascendens autem
quasi tempestas venies
et quasi nubes
ut operias
terram
tu et omnia agmina tua et populi multi tecum
Numérotation du verset Ez. 38,10 

hec dicit Dominus Deus in die illa
ascendent sermones super cor tuum et cogitabis cogitationem pessimam
Numérotation du verset Ez. 38,11 

et dices ascendam ad terram absque muro
veniam ad quiescentes habitantesque secure
omnes habitant
sine muro vectes et porte non sunt eis
Numérotation du verset Ez. 38,12 

ut spolia diripias1
1 spolia diripias] inv. Weber
et invadas predam ut inferas manum tuam super eos
qui deserti fuerant
et postea restituti et
super populum qui est congregatus ex gentibus
qui possidere cepit
et esse habitator umbilici terre
Numérotation du verset Ez. 38,13 

Seba et Dedan et negotiatores Tharsis
et omnes leones
eius dicent tibi
numquid ad sumenda spolia
tu venis ecce ad diripiendam predam congregasti multitudinem tuam
ut tollas argentum
et aurum
auferas supellectilem
atque substantiam et diripias manubias infinitas
Numérotation du verset Ez. 38,14 

propterea vaticinare fili hominis
et dices ad Gog hec dicit Dominus Deus numquid non in die illo
cum habitaverit
populus meus Israel
confidenter scies
Numérotation du verset Ez. 38,15 

et venies de loco tuo
a lateribus aquilonis
tu et populi multi tecum ascensores equorum universi cetus magnus
et exercitus vehemens
Numérotation du verset Ez. 38,16 

et ascendes super populum meum Israel quasi nubes ut operias terram in novissimis diebus
eris et adducam te super terram meam
ut sciant gentes me cum sanctificatus fuero in te in oculis eorum o Gog
Numérotation du verset Ez. 38,17 

hec dicit Dominus Deus tu ergo ille es de quo locutus sum in diebus antiquis in manu servorum meorum prophetarum Israel qui prophetaverunt in diebus illorum temporum ut adducerem te super eos
Numérotation du verset Ez. 38,18 

et erit in die illa in die adventus Gog super terram Israel ait Dominus Deus ascendet indignatio mea
in furore meo
Numérotation du verset Ez. 38,19 

et in zelo meo.
in igne ire mee
locutus sum quia in die illa erit commotio magna super terram Israel
Numérotation du verset Ez. 38,20 

et commovebuntur
a facie mea pisces maris et volucres celi et bestie agri et omne reptile quod movetur super humum cunctique homines qui sunt super faciem terre et subvertentur montes
et cadent sepes et omnis murus in terra corruet
Numérotation du verset Ez. 38,21 

et convocabo adversum eum
in cunctis montibus meis gladium
ait Dominus Deus gladius uniuscuiusque in fratrem suum dirigetur
Numérotation du verset Ez. 38,22 

et iudicabo eum peste
et sanguine
et imbre vehementi
et lapidibus immensis
ignem et sulphur
pluam super eum
et super exercitum eius et super populos multos qui sunt cum eo
Numérotation du verset Ez. 38,23 

et magnificabor et sanctificabor
et notus ero in oculis gentium multarum
et scient quia ego Dominus

Capitulum 38

Numérotation du verset Ez. 38,1 
marg.| £ .1. % {4.1359} Et factus :Postquam prophetavit prospera et adversa de Iudeis, hic convertitur ad prophetandum de extraneis, scilicet contra Gog et Magog. Circa quod sciendum, quod Hebrei dicunt quod sunt Gentes que venture sunt ad pugnandum contra Hierusalem, et debellabuntur per regem Messiam quem expectant adhuc venturum. Sed hoc dictum est erroneum, quia adventus Christi transiit in preteritum. Ideo aliqui doctores nostri dicunt quod Gog et Magog non est aliqua gens determinata, sed generaliter significat persecutores ecclesie : Sed hec expositio videtur nimis mystica : propter quod salvo meliori iudicio, videtur mihi per Gog intelligi Antichristus. Dicitur enim Gog a Gag quod significat tectum in Hbr. quia licet Antichristus sit futurus homo, inhabitabitur tamen totaliter a diabolo, et sic erit quasi eius tegumentum sub specie humana. Magog autem significat de tecto, per {4.1360} quod intelliguntur adherentes Antichristo tamquam de eius familia seu populo. Huic autem expositioni concordat quod dicitur Apc. 20.c. Solvetur Satanas de carcere suo, et exibit seducere Gentes super quatuor angulos terre Gog et Magog, etc. Quod exponitur de persecutione Antichristi, quem diabolus primo seducet, et postea alios ad adherendum sibi. Huic etiam dicto consonat dictum apostoli si referatur ad secundum adventum Christi. 2. Thess. 2.b. Quem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui, et destruet illustratione adventus sui. Similiter et dictum aliorum expositorum inquantum tempore Antichristi erit maxima persecutio fidelium. Et secundum hanc sententiam primo agitur de persecutione ecclesie ab Antichristo, et secundo de Antichristi destructione cum exercitu suo, ibi : Convocabo. Prima in duas, quia primo ponitur huius persecutionis preparatio, secundo eius executio, ibi : Post dies : Circa primum dicitur.
marg.| £ .2. % Pone faciem tuam, id est dispone te ad prophetandum de adventu Antichristi et eius destructione.
marg.| £ .3. % Principem capitis Mosoch : Quia isti reges subiicientur ei scilicet Cappadocie et Iberie.
Numérotation du verset Ez. 38,1 
marg.| {4.1361} £ .1. % Et circumagam te, id est discurrere permittam ad fidelium impugnationem.
marg.| £ .2. % Et ponam frenum in maxillis tuis etc. Quia Antichristus nihil poterit facere, nisi quantum deus permittet.
marg.| £ .3. % Vestitos loricis, id est armis ad sustinendum, et etiam ad invadendum. Ideo sequitur : Hastam et clypeum arripientium etc.
marg.| £ .4. % Gomer et Thogorma : Nomina sunt populorum Antichristo adherentium.
marg.| £ .5. % Prepara et instrue, id est preparabis te ad vastationem ecclesie.
marg.| £ .6. % Et esto eis in preceptum, id est multitudo tibi coacervanda tibi obediet ad nutum.
marg.| £ .7. % Post dies : Hic consequenter ponitur executio persecutionis. Et dividitur in duas, quia primo ponitur hec executio. Secundo eiusdem prenuntiatio, ibi : Hec dicit. Circa primum premittitur tempus, cum dicitur : Post dies multos visitaberis, id est punieris, quia finaliter Antichristus a Deo fulminabitur, ut infra dicetur. £ .8. %  In novissimo annorum venies, id est circa finem mundi. £ .9. %  Ad terram {4.1362} que reversa est a gladio, id est ad ecclesiam dissipandam, que primo fuit sub gladio Iudeorum et tyrannorum : sed a tempore Constantini habuit pacem : et sic reversa est a gladio. £.10.%  Et congregata est de populis multis : Quia de omnibus Gentibus aliqui crediderunt Christo. £.11.%  Ad montes Israel, id est ad Iudeam montuosam. Licet enim veniat ad vastandum ubique ecclesiam, tamen specialiter veniet in Hierusalem, ut in templo Dei sedeat tamquam sit Deus, ut dicitur. 2. ad Tessaloni. 2.b. £.12.%  Qui fuerunt deserti iugiter id est frequenter quia primo per Chaldeos, et postea per Antiochum nobilem. Et iterum per Romanos, postea per Saracenos.
marg.| £.13.% Hec de populis educta est et habitaverunt in ea confidenter universi : Quia ante adventum Antichristi Christiani de pluribus terris venient in Iudeam, et capient eam, et ibi pacifice habitabunt ad tempus, et postea quasi subito veniet Antichristus. Ideo subditur.
marg.| £.14.% Ascendens, id est subito in magna multitudine ita quod fideles non poterunt tibi resistere.
marg.| £.15.% In die illa etc. Quia : extolletur supra omne illud, quod Deus dicitur, aut quod colitur : 2. ad Tessal. 2.b.
Numérotation du verset Ez. 38,1 
marg.| {4.1363} £ .1. % Et dices : pre nimia elatione.
marg.| £ .2. % Ascendam etc., id est ita faciliter capiam, ac si non esset ibi murus vel munitio, vel aliqua belli suspicio.
marg.| £ .3. % Ut diripias spolia etc. Christo credentium.
marg.| £ .4. % Ut inferas manum tuam, etc. Quia sicut dictum est tempore tyrannorum fideles videbantur deserti a Deo, et tempore pacis secute restituti. Vel quia fideles eiecti de terra promissionis per Saracenos ibi restituentur ante adventum Antichristi, ut dictum est.
marg.| £ .5. % Qui possidere cepit, etc., id est Hierusalem et terre promissionis, que est in medio terre habitabilis, quia est in quarto climate.
marg.| £ .6. % Saba et Dedan etc. Nomina sunt Gentium Antichristo adherentium.
marg.| £ .7. % Et omnes leones eius, id est feroces contra Christianos.
marg.| £ .8. % Dicent tibi : Adulando et contra fideles incitando.
marg.| £ .9. % Numquid ad sumenda : Quasi dicat, sic. Et ideo ad hoc est intendendum. Cetera patent in littera usque ibi:
marg.| £.10.% Numquid non in die cum etc., id est universitas fidelium.
marg.| £.11.% Confidenter : Recuperata terra promissionis ab eis est.
marg.| £.12.% Scies et venies : Tunc ad ipsum invadendum cum satellitibus tuis.
marg.| £.13.% Et ascendens, id est subdito, quia nubes aliquando, surgunt ex insperato.
marg.| £.14.% Ut operias terram : Multitudine tibi adherentium.
marg.| £.15.% Et adducam te super terram meam, id est super terram promissionis {4.1364} que dicitur Dei modo spirituali : quia ibi operatus est salutem in medio terre in assumpta pro nobis humanitate.
marg.| £.16.% Ut sciant Gentes, etc., id est sanctus apparuero.
marg.| £.17.% In te etc. Ibi te interficiendo cum exercitu tuo, ut postea dicetur.
marg.| £.18.% Hec dicit : Hic consequenter ponitur dicte persecutionis prenuntiatio, cum dicitur in persona Dei.
marg.| £.19.% Tu ergo, etc. Quia Isaias et Ieremias et alii prophete locuti sunt de hac persecutione, ut patet hic et in pluribus aliis locis, sicut exposui in libro Psalmorum et aliorum librorum prophetalium.
marg.| £.20.% Ut adducerem : Ad purgandum electos, et puniendum reprobos. Ideo subditur.
marg.| £.21.% Ascendet indignatio mea in furore meo, id est vindicta.
marg.| £.22.% Quia in die illa erit : Quia multi fideles erunt vacillantes, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest etiam electi, Mt. 24.
marg.| £.23.% Et commovebuntur, id est vacillabunt in fide. £.24.%  Pisces maris, id est existentes in ecclesia in quolibet statu, quorum aliqui sunt voluptuosi. Ideo comparantur piscibus existentibus in mari, et aliqui superbi alta petentes, ut volucres celi, et aliqui simplices, ut bestie agri : et aliqui cupidi super terram reptantes, et aliqui homines rationabiliter viventes.
marg.| £.25.% Et subvertentur, id est multi de prelatis et principibus. £.26.%  Et cadent, id est multi de religiosis et doctoribus. Vel per montes, sepes et muros, intelliguntur fortalicia in montibus sita, et muris et clausuris munita que non poterunt resistere potentie Antichristi.
Numérotation du verset Ez. 38,moraliter 
marg.| £ .1. % {4.1359} Et factum est : Fili hominis, pone faciem tuam contra Gog, etc. Capitulum istud litteraliter exposui de persecutione Antichristi futura. Dicitur autem. 1. Io. 4.a. Omnis spiritus qui solvit Iesum, ex Deo non est, et hic Antichristus. Inter alios autem hereticos Arrius videtur magis ipsum solvisse negans eius deitatem, asserens Verbum esse creaturam. Similiter solvit humanitatem negans Christum habere animam humanam, et asserens locum anime, ipsum verbum tenere, ideo secundum sententiam beati Iohannis {4.1360} debet Antichristus nominari. Ipse vero inter alios hereticos maxime persecutus est ecclesiam. Tum quia plures et fortiores habuit sectatores : Tum quia persecutus est ecclesiam non solum verbis sed etiam gladiis adherentium sibi, ut scribitur in chronica Hieronymi. Et Rufinus dicit : Eo tempore Lucius Arriane partis episcopus post fugas civium et exilia, post cedes et tormenta flammasque quibus innumeros condemnavit, ad monasteria furoris sui arma convertit, vastat eremum, et bella quiescentibus inducit, tria milia simul vel amplius viros per totam eremum secreta et solitaria habitatione {4.1361} dispersos oppugnare pariter et aggredi transmittit armatam equitum peditumque manum. Et illi e contra gladiis obiectabant cervices, et nihil aliud dicebant nisi : Amice ad quid venisti. Ideo subditur.
Numérotation du verset Ez. 38,moraliter 
marg.| † Ecce ego, id est ad te o Arri.
marg.| † Principem : Per populos hic et inferius expressos, significantur populi ab Arrio et ab eius sequacibus decepti, de quorum {4.1362} multitudine dicit Hieronymus Et habetur in Decretis. 24.q. 3. ca. secande : Arrius in Alexandria una scintilla fuit. Et quia non cito fuit oppressus, eius flamma totum orbem depopulata est. Ideo sequitur post.
marg.| £.15.% In die illa ascendent sermones etc. Arrius enim et sui discipuli erant instructi philosophia. Catholici vero erant simplices in solo Domino confidentes : propter quod Arrius credebat eos sibi resistere non posse, sicut civitas absque muro resistere non potest exercitui forti et magno. Ideo subditur.
Numérotation du verset Ez. 38,moraliter 
marg.| £ .3. % {4.1363} Ut diripias, id est ut defensiones catholicarum annihiles secundum {4.1364} estimationem tuam, et eos inducas ad tuum errorem. Cetera vero de facili possunt ad propositum applicari.
Numérotation du verset Ez. 38,additio Burgensis 
prol.| {4.1365} In capitulo 38. Ubi dicitur in Postilla. Propter quod salvo meliori iudicio.
prol.| Expositio Postillatoris de Gog et Magog quod intelligatur de persecutione Antichristi, videtur vera propter rationes quas ipse dicit. Sed eius expositio de istis nominibus Gog et Magog pertinet ad etymologiam valde remotam. Unde melius videtur dicendum quod Gog sit nomen ipsius Antichristi, multi enim fuerunt nominati per prophetas per magna tempora ante eorum nativitatem, sicut patet de Cyro, Iosia et aliis. Magog autem est nomen secundi filii Iapheth, ut patet Gn. 10. Et sic potest accipi pro sua propria significatione, ut intelligatur quod illa Gens descendens a Magog sit de principalibus adherentibus Gog sive Antichristo. Et huic concordat autoritas Apost. per Postilla. allegata. Nam Gens descendens a Magog dicitur esse in angulo aquilonari terre, versus quam partem (ut dicitur) adherentes Antichristo adorabunt : eo quod Christiani adorant ad orientem, Hebrei ad occidentem, Saraceni vero ad meridiem. Restat ergo plaga aquilonaris, ad quam adorabunt Antichristiani, a qua pandetur omne malum super {4.1366} omnes habitatores terre Ier. cap. 1.
Numérotation du verset Ez. 38,replica Doering 
prol.| In capitulo. 38. De Gog et Magog dicit Burgen. satis concorditer Postilla. Preterquam quod restringit Magog ad Gentem descendentem a Iapheth, cuius primogenitus dictus fuit Magog, dicens quod illa Genuerit de principalibus adherentibus Antichristo. Sed illa expositio Burg. videtur Christianitati exprobrativa. Nam Iaphet cum sua prole occupavit Europam secundum omnes communiter historiographos. In sola autem Europa ut plurimum viget Christianismus, ut dicit idem Burg. circa 6. ca. Zacharie infra. Et sic Christiani secundum illam Burg. expositionem essent futurus exercitus et principalis Antichristi, quod est Christianis dedecus audire : ideo Burgen. cum quibusdam aliis debuit opinari, quod perfidi Iudei specialiter decem tribuum translati per Salmanasar et per Alexandrum inclusi in montibus Gaspiis, qui tempore Antichristi solventur, et Antichristum recipient, pro Messia infideliter expectato : et ei in ecclesie (que est in Europa) potissimum perfectione adherebunt, quod fortassis genti sue affectus Burgen. noluit intelligere.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ez. 38), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 06/11/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=37&chapitre=37_38)
Signaler un complément d'information

Notes :