string(58) "/var/www/html/gloss-e/sources/editions/lyr/GLOSS-lyr37.xml"
Nicolaus de Lyra

Capitulum 41

Numérotation du verset Ez. 41,1 

Et introduxit me
in templum et mensus est frontes sex cubitos latitudinis hinc et sex cubitos latitudinis inde latitudinem tabernaculi
Numérotation du verset Ez. 41,2 

et latitudo porte decem cubitorum
erat et latera porte quinque cubitis hinc
et quinque cubitis inde et mensus est longitudinem eius quadraginta cubitorum
et latitudinem viginti cubitorum
Numérotation du verset Ez. 41,3 

et introgressus intrinsecus
mensus est in fronte porte duos cubitos et portam sex cubitorum et latitudinem porte septem cubitorum
Numérotation du verset Ez. 41,4 

et mensus est longitudinem eius viginti cubitorum et latitudinem viginti cubitorum ante faciem templi et dixit ad me hoc est sanctum sanctorum
Numérotation du verset Ez. 41,5 

et mensus est parietem domus
sex cubitorum
et latitudinem lateris quatuor cubitorum undique per circuitum domus
Numérotation du verset Ez. 41,6 

latera autem latus ad latus bis triginta tria
et erant eminentia que ingrederentur per parietem domus in lateribus per circuitum ut continerent et non attingerent parietem templi
Numérotation du verset Ez. 41,7 

et platea erat in rotundum ascendens sursum per cochleam et in cenaculum templi deferebat per gyrum idcirco latius erat templum in superioribus et sic de inferioribus ascendebatur ad superiora in medium
Numérotation du verset Ez. 41,8 

et vidi in domo altitudinem per circuitum fundata latera ad mensuram calami sex cubitorum spatio
Numérotation du verset Ez. 41,9 

et latitudinem per parietem lateris forinsecus quinque cubitorum et interior domus in lateribus domus
Numérotation du verset Ez. 41,10 

et inter gazophylacia
latitudinem viginti cubitorum in circuitu domus undique
Numérotation du verset Ez. 41,11 

et ostium lateris ad orationem ostium unum ad viam aquilonis
et ostium unum ad viam australem et latitudinem loci ad orationem quinque cubitorum in circuitu
Numérotation du verset Ez. 41,12 

et edificium quod erat separatum versumque ad viam respicientem ad mare latitudinis septuaginta cubitorum paries autem edificii quinque cubitorum latitudinis per circuitum et longitudo eius
nonaginta cubitorum
Numérotation du verset Ez. 41,13 

et mensus est domus longitudinem centum cubitorum et quod separatum erat
edificium et parietes eius longitudinis centum cubitorum
Numérotation du verset Ez. 41,14 

latitudo autem ante faciem domus et eius quod erat separatum contra orientem centum cubitorum
Numérotation du verset Ez. 41,15 

Et mensus est longitudinem edificii contra faciem eius quod erat separatum ad dorsum
ecthetas1 ex utraque parte centum cubitorum et templum interius et vestibula atrii
1 ecthetas] scrips. , hecthecas Rusch , ekthetas Weber
Numérotation du verset Ez. 41,16 

limina et fenestras obliquas2 hecthecas in circuitu per tres partes contra uniuscuiusque limen
2 oblicas] + et Weber
stratumque ligno per gyrum in circuitu.
Terra autem usque ad fenestras
et fenestre clause super ostia.
Numérotation du verset Ez. 41,17 

et usque ad domum interiorem et forinsecus per omnem parietem in circuitu intrinsecus et forinsecus ad mensuram
Numérotation du verset Ez. 41,18 

et fabrefacta cherubim
et palme
et palma inter cherub et cherub
duasque facies habebat cherub
Numérotation du verset Ez. 41,19 

faciem hominis
iuxta palmam ex hac parte et faciem leonis
iuxta palmam ex alia parte expressam per omnem domum in circuitu
Numérotation du verset Ez. 41,20 

de terra usque ad superiora porte cherubim et palme celate erant in pariete templi
Numérotation du verset Ez. 41,21 

limen quadrangulum et facies sanctuarii aspectus contra aspectum
Numérotation du verset Ez. 41,22 

altaris lignei trium cubitorum altitudo et longitudo eius duo cubitorum et anguli eius et longitudo eius et parietes eius lignei et locutus est ad me
hec est mensa coram Domino
Numérotation du verset Ez. 41,23 

et duo ostia
erant in templo et in sanctuario
Numérotation du verset Ez. 41,24 

et in duobus ostiis
ex utraque parte bina erant ostiola que in se invicem plicabantur bina enim ostia erant ex utraque parte ostiorum
Numérotation du verset Ez. 41,25 

et celata erant in ipsis ostiis templi cherubim
et scalptura palmarum
sicut in parietibus quoque expressa erat quam ob rem erant et grossiora ligna in vestibuli fronte forinsecus
Numérotation du verset Ez. 41,26 

super que fenestre oblique et similitudo palmarum hinc atque inde in humerulis
vestibuli secundum latera domus
latitudinemque parietum

Capitulum 41

Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| {4.1405} Et introduxit me : Hic consequenter describitur ipsum templum, et primo quantum ad partem, que dicitur sanctum vel sancta : secundo quantum ad illam, que dicitur sanctumsanctorum, ibi : Et introgressus. tertio. quantum ad aliqua templo adiuncta, ibi : Et mensus est. Circa primum dicitur.
marg.| £ .1. % Et introduxit : Ex hoc quod dicit. Introduxit. patet quod iste mensure accipiuntur intra parietes, ut predictum est, ita quod spissitudo parietum non includitur.
marg.| £ .2. % Et mensus est frontes, id est exteriores superficies parietum existentium ex utraque parte aperture ostii, que frontes nominantur, eo quod venientibus ad ostium statim patent, interiores autem superficies latent.
marg.| £ .3. % Sex cubitos : quantum ad unam frontem.
marg.| £ .4. % Et sex cubitos : quantum ad alteram, aliqui libri hic habent altitudinis, et male. nam Hebrei et libri bene correcti habent latitudinis.
marg.| £ .5. % Latitudinem tabernaculi, id est templi, quod frequenter in scriptura vocatur tabernaculum, quasi dicat due frontes dicte cum apertura muri {4.1406} pro ingressu a parte exteriori continent precise latitudinem templi : sed hoc videtur falsum : quia statim subditur.
marg.| £ .6. % Et latitudo porte : Decem autem et bis sex faciunt 22 cubitos. latitudo vero templi intra muros est xx. cubitorum tantum, ut dictum est supra. Ad hoc dicendum est quod porta accipitur pro ostio. Ostii vero latitudo excedit latitudinem aperture ingressus tantum, quanta est spissitudo ostii, ut patet ad sensum in ostiis domorum. Et per hoc insinuatur, quod spissitudo istius ostii est unius cubiti, et sic latitudo eius excedit latitudinem huius aperture, uno cubito hinc, et altero inde : et sic apertura exterior in muro est tantum octo cubitorum, que cum 12 cubitis frontium faciunt viginti cubitos precise. Et quod iste sit intellectus, patet littera sequenti cum dicitur.
marg.| £ .7. % Et latera porte : nam ab extremitatibus latitudinis ostii usque ad parietes templi sunt tantum 5. cubiti ex una parte, et 5. ab altera, ut patet ex dictis. Nec mirandum, quod spissitudo ostii dicta est unius cubiti, quia de porta templi per Romanos combusti dicit Iosephus. 7. libro de Iudaico bello,quod erat tanti ponderis, quod vix a viginti viris claudebatur.
marg.| £ .8. % Et mensus, scilicet templi quantum ad illam partem que dicitur sanctum vel sancta.
Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| £ .1. % {4.1407} Quadraginta cubitorum : hoc patet ex dictis.
marg.| £ .2. % Et introgressus : Hic consequenter describitur pars templi, que dicitur sanctumsanctorum, cum dicitur. Et introgressus intrinsecus, id est sanctumsanctorum, quod dicitur interius templum, sicut in tabernaculo Moysi dicebatur interius tabernaculum.
marg.| £ .3. % Mensus est in fronte, id est in pariete ex utraque parte ostii existente.
marg.| £ .4. % Duos cubitos : Hec est spissitudo parietis sive frontis, paries enim iste non est multum altus, nec sustinet super se aliud pondus, quia solum dividit inter sanctum et sanctumsanctorum in inferiori mansione templi, et ideo non describitur tante spissitudinis sicut alii parietes templi, propter quod doctores nostri videntur male dicere, quia dicunt eius spissitudinem, 6. cubitorum sicut alii parietes claudentes templum.
marg.| £ .5. % Et portam, id est aperturam ingressus exteriorem.
marg.| £ .6. % Sex cubitorum : in latitudine.
marg.| £ .7. % Et latitudinem porte, id est ostii.
marg.| £ .8. % Septem cubitorum : Nam eius latitudo excedit latitudinem aperture dicte dimidio cubito hinc, et dimidio cubito inde, sicut dictum est de cubito integro in descriptione porte immediate precedentis.
marg.| £ .9. % Et mensus est : Hoc patet ex dictis supra ubi describitur sanctumsanctorum quadrum equilaterum.
marg.| £.10.% Ante faciem templi, id est partis anterioris templi.
marg.| £.11.% Et dixit ad me : scilicet angelus hec ostendens.
marg.| £.12.% Hoc est sanctumsanctorum : scilicet quod est ultimo descriptum.
marg.| £.13.% Et mensus est : Hic consequenter describuntur quedam adiuncta templo. Et dividitur in partes quatuordecim secundum numerum adiunctorum, que patebunt prosequendo. Circa primum sciendum, quod templum stricte et proprie accipitur pro spatio inter parietes incluso, et secundum hoc parietes sunt quedam adiuncta, de quibus agitur primo cum dicitur : Et mensus est parietem domus, id est parietes templi, accipiendo singulare pro plurali, sicut frequenter fit in descriptione huius edificii.
marg.| £.14.% Sex cubitorum : scilicet in spissitudine. Non enim potest aliter intelligi, nam longitudo parietum templi est centum cubitorum, et altitudo centum viginti cubitorum, ut plenius infra dicetur : Et dicit parietem domus, id est templi, quia paries anterior porticus secundum Hebreos non est tante spissitudinis, ut inferius dicetur.
marg.| £.15.% Et latitudinem lateris : Hec est secunda pars in qua describuntur quedam adiuncta templo, que vocantur hic ‘latera’, de quibus dicit Richardus de Sancto Victore quod sunt deambulatoria, et infra dicuntur bis 33, id est 66 secundum ipsum et alios doctores Latinos, quorum sex ponit intra murum in inferiori mansione templi, tria in uno latere eius, et tria in altero, et primum distat a pavimento per sex cubitos, secundum per 12 tertium per 18 et hoc est in una parte templi et similiter in altera.
marg.| Sed hoc dictum est irrationabile : quia sic impedirent illuminationem templi per fenestras, et aspectum pulchritudinis parietum templi, qui describuntur interius de aurati cum pulcherrimis celaturis.
marg.| Item contradicit sibi ipsi, ut videtur quantum ad latera que ponit extra templum, scilicet 30 in uno latere, et 30 in altero. Nam inferius latus sive deambulatorium distat a terra per sex cubitos, et secundum a primo per alios sex, et sic consequenter de aliis in altitudine muri templi : ex quo sequitur quod hec altitudo habet tricesies sex cubitos vel sexies 30 quod idem est : et sic altitudo murorum templi est, 180 cubitorum. Ipse vero {4.1408} dicit quod est tantum 120 cubitorum, sicut de templo Salomonis dicitur 2Par. 3., cui assimulat istud templum.
marg.| Propter quod Dominus Hugo cardinalis a dicit quod ista latera sunt sedilia iuxta latera templi, interius tamen posita pro sacerdotibus divinas laudes cantantibus. Et quia quodlibet latus dicitur esse quatuorcubitorum, istam latitudinem ponit producendo a parietibus templi versus medium. Secundum autem dimensionem aliam, scilicet procedendo secundum longitudinem parietum templi, quodlibet latus sive sedile habet duos cubitos tantum. Ex quo sequitur quod viginti latera implent longitudinem anterioris partis templi ex una parte que est quadraginta cubitorum, et similiter viginti latera ex parte opposita : decem autem latera implent similiter sanctumsanctorum ex una parte, et decem ex altera : nam eius longitudo est viginti cubitorum. Sex vero latera que remanent collocat ex utraque parte ostii templi per modum infra figuratum. Licet autem hoc dictum habeat apparentiam prima facie : tamen non videtur posse stare. Primo quia sanctumsanctorum ingreditur solus pontifex summus et semel in anno, ut patet ex veteri et novo testamento : et sic non sunt ibi ponenda sedilia pro sacerdotibus, nam hoc esset frustra quod non est dicendum. Item dimensio sedilium secundum quam homines sedent lateraliter iuxta longitudinem parietis non est minor sed maior communiter quam illa dimensio que procedit a parte parietis versus medium chori vel templi. Ipse vero ponit eam minorem de medietate, ut patet ex dictis : et sic dicta sedilia, reddit inutilia et inepta ad sedendum, ut de facili potest imaginari. Item contradicit sibiipsi, quia ponit in anteriori parte templi 40 sedilia totam eius longitudinem ex utroque latere complentia, et tamen cum hoc ponit unum ostium ad orationem in quolibet latere, et per consequens contra aperturam illorum ostiorum non potest aliquod sedile poni : nam impediret transitum, maxime cum quodlibet sedile iuxta parietem templi ascendat per sex cubitos secundum ipsum : propter quod non solum impediret transitum, sed etiam totaliter obturaret. Oportet etiam dicere, quod quodlibet ostium sit ad minus duorum cubitorum latitudinis, et sic tollitur unum sedile ex uno latere, et unum ex altero, propter quod non remanent nisi 33 ad plus : et sic secundum eius dicta sunt xl. et non 40. Plura etiam alia inconvenientia ad eius dictum sequuntur, que propter prolixitatem omitto, propter quod dico cum Hebreis, quod ista latera sunt appenditia lateribus templi exterius, adherentia : propter quod latera nominantur, sicut 3. Reg 6. circa templum Salomonis fuerunt appenditia. secundum Hebreos, prout plenius ibi dixi, Latera vero de quibus hic loquimur ponenda sunt in tribus lateribus huius templi, scilicet Occidentali, Aquilonari, et Australi. In Orientali vero non sunt ponenda, eo quod ex illa parte est ingressus templi. In latere vero Occidentali quod est brevius ponuntur sex appenditia sive latera. In latere vero Aquilonari quod est multo longius ponuntur xxx. et similiter in Australi quod est equalis longitudinis : et sic habetur numerus laterum sive appenditiorum, scilicet 66.
a Hugo de Sancto Caro, Postilla.
marg.| Modus autem ponendi talis est : In templo namque isto describuntur inferius pilarii prominentes extra parietes ad ipsos fortificandum, sicut fit communiter in notabilibus et arduis edificiis. Igitur in parte Occidentali ipsius templi ponuntur tres pilarii, duo in eius extremitatibus, et unus in medio eius : nam ex parte Occidentis non est aliquis ingressus vel egressus, et dicti pilarii prominent extra parietem templi quinque cubitis ex hoc prominentia pilariorum perforatur in tribus locis uno super alium, et in illis foraminibus figuntur trabes de pilario in pilarium, super quas situantur ligna que Gallice dicuntur solluem, ex una parte : et ex altera parte figuntur {4.1409} solluem, in pariete claudente appenditia in parte exteriori ad portandum tria tabulata unum super aliud : ita, quod primum tabulatum tectum est appenditiis inferioribus, et pavimentum mediis, et secundum est tectum mediis et pavimentum superioribus.
marg.| Tertium vero tectum est tantum superioribus : nam hec tecta ponuntur plana, et sunt hec tabulata sic disposita, quod primum distat a terra per sex cubitos, et secundum a primo per alios sex, et similiter tertium a secundo. Et sic patet, quod iuxta murum templi ascendunt per octodecim cubitos, non computata spissitudine tabulatorum, que ponitur duorum cubitorum. Et sic appenditia ascendunt usque ad vicesimum cubitum inclusive parietum templi : et tanta est altitudo parietis claudentis appenditia exterius. Et quia inferior mansio templi usque ad primum tabulatum seu cenaculum ponenda est tredecim cubitorum, sicut in templo Salomonis 3Rg. 6. ideo super appenditia remanet paries templi liber sine obstaculo per decem cubitos ad recipiendum lumen per fenestras ad sufficientem illuminationem inferioris mansionis templi. Si vero mansionis huius ponatur altitudo quadraginta cubitorum, sicut dicunt aliqui, sic adhuc erit convenientior {4.1410} illuminatio. Et quia mihi videtur hec dispositio decentior, quia per hoc servatur uniformitas trium mansionum, ideo sic inferius figuratur. Ex dictis sequitur quod in latere Occidentali templi sunt sex latera seu appenditia, duo prope terram distincta per pilarium medium, et protensa usque ad pilarios in extremitatibus existentes. Et cum spatium totum inter duos extremos pilarios sit viginti cubitorum, secundum latitudinem templi, sequitur, quod quodlibet appenditium sit decem cubitorum ab Aquilone in Austrum, comprehensa tamen spissitudine pilarii medii. Et super duo appenditia inferiora sunt duo alia media, et super illa duo superiora in omnibus similia. Et similiter dicendum est, de appenditiis in latere Aquilonis existentibus : nam ibi ponuntur undecim pilarii in longitudine parietis Aquilonaris, qui cum muro claudente appenditia in parte Occidentali faciunt decem intercapedines, in quibus ponuntur decem appenditia inferiora, et super illa decem media, et iterum super illa decem alia superiora, sicut dictum est de appenditiis Occidentalibus. Licet autem appenditium unum triplicatum secundum infimum et medium et supremum modo dicto claudatur ex una parte, pariete Occidentali claudente appenditia Occidentalia : et ex altera parte claudatur pariete {4.1409} Aquilonari, claudente appenditia Aquilonaria, et sic computari posset cum istis appenditiis et cum illis, tamen ne itidem bis computetur, hic tantum computatur cum Aquilonaribus. Et eodem modo dicendum de angulari appenditio in parte Australi.
marg.| Item a dicto appenditio angulari inclusive usque ad nonum cubitum a fine opposito parietis Aquilonaris templi exclusive, ut magis videbitur, sunt centum cubiti : et sic decem appenditia in hac longitudine collocata occupant centum cubitos, et per consequens quodlibet eorum est decem cubitorum ab Occidente in Orientem, inclusa tamen spissitudine pilariorum inter ipsa dividentium, et spissitudine parietis claudentis exterius a parte Occidentali. In novem autem cubitis remanentibus de Aquilonari longitudine templi ponitur cochlea ad ascendendum sursum in cenaculum templi primum et secundum, et similiter ad appenditia media et superiora. Nam ibi ponuntur ostia ex una parte ad ingressum appenditiorum, et ex altera ad ingressum cenaculorum : propter quod hec cochlea ascendit usque ad summitatem templi, ut per eam sit ingressus ad templi tectum, quod ab omnibus expositoribus ponitur planum. Quod autem dictum est de appenditiis et cochlea in Aquilonari latere templi, idem per omnia intelligendum est in eius latere Australi. Et si dicatur, quod una {4.1410} cochlea sufficit ad predicta, et per consequens alia superfluit, dicendum est, quod non. Nam hec duplicatio valet ad securitatem, ut si immineat periculum ignis vel aliquid aliud per plura loca sint ascensus sursum : propter quod in ecclesiis magnis fiunt tales cochlee communiter in earum frontibus ex utraque parte.
marg.| Circa vero duo latera templi, scilicet Aquilonare et Australe ab omnibus expositoribus ponuntur duo edificia a muris templi per viginti cubitos distantia, et quodlibet duorum edificiorum est longitudinis centum cubitorum, et latitudinis quinquaginta cubitorum, de altitudine vero non fit mentio in textu : probabile tamen est quod est septuagintaquinque cubitorum, ita quod quelibet trium mansionum, que ponuntur ibi una super aliam sit vigintiquinque cubitorum, sicut dictum est supra de mansionibus porticuum : verumtamen quia latitudo istorum edificiorum ponitur in pendulo montis, ideo due superiores mansiones tantum elevate sunt super terram, ad tertiam vero descenditur per gradus sicut in cellariis : propter quod et earum ostia describuntur in lateribus eorum versus vulgi locum. Reliqua vero circa templum et edificia ista dicenda, dicam litteram exponendo.
marg.| Ad capiendum vero facilius, que dicta sunt et dicenda posita est quam cernis figura.
marg.| {4.1411} His premissis ad expositionem littere revertamur : Et latitudinem lateris, id est appenditii.
Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| £ .1. % Quatuor cubitorum : cum manifestum sit per supradicta, quod hic accipitur cubitus humanus, et non geometricus, patet quod si latitudo cuiuslibet appenditii esset quatuor cubitorum tantum : nulla posset ibi esse conveniens habitatio, quod non est dicendum, cum describatur hic valde decens edificium. Et ideo dicendum quod loquitur hic scriptura de spatio existente inter terminos pilariorum, et parietem exterius claudentem appenditia, in quo ponitur quidam murus a termino cuiuslibet pilarii usque ad parietem exterius claudentem appenditia, cuius longitudo est quatuor cubitorum, et latitudo eadem cum spissitudine pilarii : que potest poni duorum cubitorum vel trium ad plus : nam tales pilarii in altis edificiis, sicut est in proposito, sunt minus spissi de medietate vel circiter quam lati, accipiendo latitudinem pro eorum progressu extra parietem templi. Cum igitur progressus sit 5. cubitorum, ut supra dictum est, et murus ei coniunctus quatuor : sequitur quod spatium quod est inter murum templi cui adherent appenditia, et murum ipsa claudentem exterius sit 9. cubitorum. Alia vero dimensio appenditiorum est 10. cubitorum ut supra dictum est, comprehensa tamen pilariorum et murorum dividentium appenditia spissitudine. In tali enim spatio potest esse habitatio conveniens.
marg.| £ .2. % Undique per circumitum domus, id est templi. Et quia in parte Orientali non sunt appenditia, patet, quod circumitus non accipitur hic pro ambitu ex omni parte, sed ex tribus partibus tantum. Nec tamen adhuc integre, nam appenditia Aquilonaria et Australia non procedunt usque ad terminum Orientalem murorum templi, sed remanent 9. cubiti pro cochleis, ut predictum est. Nec mirum de tali acceptione circumitus, nam alibi in hoc edificio accipitur circumitus pro ambitu ex duabus partibus tantum.
marg.| £ .3. % Latera autem latus, id est appenditia sic sunt disposita, quod unum est coniunctum alteri, ut dictum est supra, et patet in figura.
marg.| £ .4. % Et erant eminentia : sic iungatur hec littera. Et erant eminentia, id est pilarii eminentes ultra murum templi.
marg.| £ .5. % Per parietem domus, id est dispositi proportionabiliter secundum longitudinem parietis templi.
marg.| £ .6. % Que ingrederentur : spatium ultra murum templi.
marg.| £ .7. % In lateribus per circumitum, id est pro lateribus seu appenditiis sustinendis modo supradicto. Et est iste modus loquendi quo ponitur hec prepositio in, pro ista prepositione pro, satis frequens in Hebreo.
marg.| {4.1412} £ .8. % Ut continerent, id est ut pilarii sustinerent appenditia media et superiora per trabes in eis positas modo supradicto.
marg.| £ .9. % Et non attingerent parietem templi, id est ligna dictorum appenditiorum non figerentur in pariete templi, sicut ex opposita parte figuntur in parte claudente exterius appenditia. unde in Hebreo sic habetur : Et non tenerentur in pariete templi. Ex quo patet, quod non attingere, hic accipitur pro non infigi.
marg.| £.10.% Et platea : Hec est tertia pars in qua describit cochleas templi, cum dicitur : Et platea erat in rotundum, id est quedam vacuitas rotunda intra quadraturam murorum, in qua tamen ponuntur gradus circulariter ascendendo, que Gallice vocatur vic.
marg.| £.11.% Et in cenaculum templi, id est primum solatium et secundum, nam hoc templum ponitur habere tres mansiones, sicut et templum Salomonis.
marg.| £.12.% Deferebat per gyrum, id est per circularem ascensum.
marg.| £.13.% Idcirco latius erat templum, quia in templo ponitur duplex solarium, scilicet unum super aliud, ut dictum est. Idcirco templum dicitur latius in duabus superioribus mansionibus quam in inferiori. nam immediate post tabulatum primum restringuntur parietes a parte inferiori, sicut apparet in edificiis habentibus solaria, sic secunda mansio est latior quam prima, quia parietes magis distant, et similiter tertia mansio est latior quam secunda.
marg.| £.14.% Et vidi in domo : Hec est quarta pars, in qua revertitur ad scribendum aliqua de dictis appenditiis, que dimiserat, dicens : Et vidi in domo, in latere templi.
marg.| £.15.% Altitudinem per circumitum fundata latera, id est appenditia.
marg.| £.16.% Ad mensuram calami sex cubitorum : Tantum enim distat tabulatum (quod est tectum inferiorum appenditiorum) a terra, et similiter tabulatum secundum quod est tectum mediorum appenditiorum, et pavimentum superiorum tantum distat a primo tabulato et similiter tectum superiorum a tabulato secundo.
marg.| £.17.% Et latitudinem per parietem lateris forinsecus quinque cubitorum : Tante enim spissitudinis describitur paries claudens appenditia in parte exteriori, ex opposita vero parte clauduntur muri templi.
marg.| £.18.% Et erat interior domus, id est templum.
marg.| £.19.% In lateribus domus, id est circumdatum appenditiis in tribus partibus, ut supra dictum est.
marg.| £.20.% Et inter gazophylacia : Hec est quinta pars, in qua describitur distantia inter murum templi et edificium Aquilonare ex una parte, et inter murum templi et edificium Australe ex altera, que est 20. cubitorum hinc, et {4.1413} 20. cubitorum inde. Hec autem edificia vocantur hic gazophilacia, sicut plenius exprimitur cap. seq. ubi principaliter agitur de istis duobus edificiis hic autem non agitur de eis, nisi ratione distantie a templo.
Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| £ .1. % In circumitu domus undique, id est ex duobus lateribus. Sicut enim supra dictum est, circumitus non semper dicit totalem ambitum in descriptione huius edificii, nec etiam in communi modo loquendi. £ .2. %  Et ostium : Hec est sexta pars, in qua agitur de loco orationis, in quo secundum omnes expositores, orabant illi, qui templum ingredi non debebant : et ideo cum dicitur : Et ostium lateris, etc. Non potest intelligi, quod istud ostium sit in muro templi, ut aliqui exponunt, quia sic non possent ingredi locum orationis, nisi prius ingrederentur templum, et sic sequeretur contradictio, scilicet quod ingrederentur templum, et non ingrederentur, ut patet ex dictis. Lateris igitur hic accipitur pro appenditiis, sicut in precedentibus. Et accipitur singulare pro plurali, id est laterum sive appenditiorum. Et est sensus : Et ostium lateris ad orationem, id est ostium per quod intratur in locum orationis est versus appenditia quibus immediate coniungitur locus orationis.
marg.| £ .3. % Ostium unum ad viam Aquilonis, etc. Ab angulo enim Orientali ipsius templi protenditur unus murus usque ad angulum Orientalem edificii Aquilonaris, in quo ponitur istud ostium per modum superius figuratum, et eodem modo ex alia parte templi usque ad Australe edificium. ideo subditur.
marg.| £ .4. % Et ostium unum ad viam Australem, id est ad partem Austri.
marg.| £ .5. % Et latitudinem loci ad orationem quinque, etc. Et hec latitudo intelligitur sub dio.
marg.| £ .6. % In circumitu id est circa tres partes templi et eius edificia. Iste enim locus circumit totum templum et eius edificia parte Orientali excepta.
marg.| £ .7. % Et edificium quod erat : Hec est septima pars. Partem istam expositores latini communiter exponunt de quodam edificio quod dicunt situatum inter Occidentalem partem templi et locum vulgi. Hebrei vero non ponunt hoc edificium, ut dictum est supra, et merito, ut videtur. nam in textu non dicitur pro quo deserviat, cum tamen de aliis edificiis hoc dicatur : propter quod cum ipsis exponam textum de templo et aliquibus sibi adiunctis. Et describitur hic latitudo templi cum suis appenditiis, et locus orationis in latere Occidentali, cum dicitur : Et edificium quod erat, etc. Secundum quod dicit Rabbi Salomon per edificium hic intelliguntur illa, que sunt templo adiuncta, et per separatum ipsum templum ratione supradicta 40. cap. et hoc patet per litteram Hebraicam que sic habet : Et edificium quod erat coram hauguisera versus mare. Et dicitur, quod hauguisera significat edificium valde notabile, propter quod dicit, quod intelligitur de templo. Et potest etiam dici separatum propter eius eminentiam respectu aliorum edificiorum. Et ideo sic debet habere nostra translatio : Et edificium quod erat separatum, id est adiunctum ipsi templo. Nomina enim Hebrea sunt indeclinabilia : sicut cornu et gelu : propter quod in transferendo positus fuit nominativus casus pro dativo, vel forte factum fuit hoc scriptoris vitio.
marg.| £ .8. % Versumque ad viam, etc., id est ad Occidentem : quia mare mediterraneum claudit Iudeam ab Occidente, in qua describitur situs huius templi : ut patet supra, in principio 40. cap.
marg.| £ .9. % Latitudinis septuaginta cubitorum : In quibus includitur quod subditur.
marg.| £.10.% {4.1414} Paries autem edificii quinque cubitorum, etc. Et similiter quinque cubiti de loco orationis supradicti. Numerus autem iste sic intelligitur : Latitudo templi inter parietes 20. cubitorum. Duo parietes 12. cubitorum, ut patet ex supradictis in textu. Prominentia pilariorum ultra parietes hinc et inde 10. cubitorum. Latitudo appenditiorum hinc et inde 8. cubitorum. Paries claudens appenditia hinc et inde decem cubitorum. Et latitudo loci orationis similiter 10. cubitorum, ut patet ex dictis in textu. Isti vero numeri simul iuncti faciunt 60.
marg.| £.11.% Et longitudo eius nonaginta cubitorum : quia sicut supra dictum est, a termino Occidentali appenditiorum procedendo versus Orientem usque ad locum coclee ubi terminantur appenditia sunt 100. cubiti, de quibus rescinduntur hic 10. scilicet appenditiorum angularium clausorum ex una parte, scilicet pariete Occidentali, et ex altera parte, scilicet pariete Aquilonari : propter quod illud spatium potest computari ex utraque parte, ut supra dictum est : hic autem computatur in Occidentali parte, et ideo rescindendum est a parte Aquilonari : aliter idem bis computaretur. Et idem dicendum est de angularibus appendiciis in parte Australi.
marg.| £.12.%  Et mensus est domus, id est templi.
marg.| £.13.% Longitudinem centum cubitorum : Et qualiter istud sit intelligendum, exponitur cum subditur.
marg.| £.14.% Et quod separatum erat : et pro, id est quod separatum erat edificium, etc., id est templum quod dicitur separatum cum edificio appendiciorum.
marg.| £.15.%  Et parietes eius, scilicet edificii appendiciorum.
marg.| £.16.% Longitudinis centum cubitorum : Tot enim sunt cubiti ab illo loco templi, ubi incipiunt appendicia versus Orientem, usque ad eorum terminum in Occidente : et sic non mensuratur hic tota longitudo templi, sed remanent novem cubiti versus Orientem, a quibus exclusive incipiunt appendicia.
marg.| £.17.% Latitudo autem : Hec est pars octava in qua describitur quedam platea existens inter templum et atrium interius. Ad cuius intellectum sciendum, quod platea dicitur a platos quod est latum vel latitudo, propter quod latitudo ponitur pro platea aliquando, et econverso : et sic est in Hebreo, et adhuc magis : nam dictio Hebraica, que ponitur hic est equivoca ad latitudinem et plateam : et hic ponitur pro platea, et similiter latitudo cum dicitur : Latitudo autem ante faciem domus. Et que sit ista domus, subditur.
marg.| £.18.% Et eius, etc. et, pro, id est eius quod erat separatum, per quod significatur templum, ut supra dictum est.
marg.| £.19.% Contra Orientem, id est contra atrium interius quod est in Orientali parte respectu templi.
marg.| £.20.% Centum cubitorum : scilicet longitudinis secundum longitudinem atrii interioris intra parietes, que supra 40. cap. dicitur centum cubitorum. Et hec longitudo platee accipitur ab Aquilone in Austrum. spatium autem eius ab Oriente in Occidentem, scilicet inter atrium interius et templum 10. cubitorum, ut magis videbitur cap. sequen. Et isti decem cubiti a termino pilariorum Orientalium templi usque ad murum Occidentalem atrii interioris accipiuntur.
marg.| £.21.% Et mensus : Hec est pars nona in qua describitur mensura templi tota secundum longitudinem et precise, scilicet sine appenditiis, sicut supra posita est, partialiter tamen cum appenditiis. dicit igitur : Et mensus est longitudinem, etc. sequitur.
Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| £ .1. % {4.1415} Hecthecas, etc. Ad intellectum huius partis sciendum, quod expositores Latini dicunt quod hecthece sunt ante solaria : sed hec significatio non habetur ex aliqua derivatione Greca vel Latina, propter quod videtur simpliciter ficta, et maxime quia dictio Hebraica hic posita significat pilarios, qui inseruntur parietibus magnorum edificiorum ad ipsa fortificandum, sicut dicit Rabbi Salomon in glossa super locum istum : cui quantum ad hoc videretur esse credendum, cum fuerit peritissimus in Hebreo. Dicit igitur propheta : Et mensus est longitudinem edificii contra faciem eius quod, etc. Quia separatum edificium intelligitur templum, ut dictum est, supra per faciem eius pars prima, et per dorsum ultima. Est igitur sensus, quod angelus mensuravit longitudinem templi a principio usque ad finem. Et ne aliquis crederet, quod pilarii Orientales et Occidentales non includerentur in hac longitudine, eo quod prominent ultra muros claudentes ab Oriente in Occidente. ideo removet hoc di. Hecthecas ex utraque parte, id est pilarios prominentes ex parte Orientis et ex parte Occidentis simul includendo.
marg.| £ .2. % Centum cubitorum : Hic autem numerus sic colligitur, prominentia pilariorum a parte Orientis 5. cubitorum paries claudens longitudinem porticus templi 5. cubitorum. Porticus enim non tantum ascendit in altum quantum ipsum templum : propter quod paries iste ab Hebreis ponitur minoris spissitudinis uno cubito quam paries sit templi. Latitudo vero porticus 11. cubitorum, ut habetur supra in fine 40. ca. Paries Orientalis templi sex cubitorum, ut patet supra, circa principium huius capituli. Longitudo templi quantum ad partem, que dicitur sanctum vel sancta 40. cubitorum, ut patet ibidem. Paries dividens inter sanctum et sanctumsanctorum, duorum cubitorum. Paries enim iste ascendit in altum per 20. cubitos tantum, nec portat aliquod pondus propter quod minoris spissitudinis est ponendus. longitudo sanctisanctorum 20. cubitorum, ut patet supra, circa principium huius cap. Paries Occidentalis templi 6. cubitorum. Prominentia pilariorum ultra parietem 5. cubitorum, qui simul iuncti faciunt 100. cubitos.
marg.| £ .3. % Et templum : Hec est pars decima, in qua supplet aliqua superius dimissa : nam superius non fecerat mentionem de hecthecis sive pilariis : qui tamen sunt in aliquibus aliis edificiis a templo. ideo dicit. Et templum. Ibi est punctus, propter quod per templum hic significatur pars anterior templi, que etiam alibi nominatur templum exterius.
marg.| £ .4. % Interius, id est sanctum sanctorum, quod dicitur templum interius.
marg.| £ .5. % Et vestibula atrii, id est porticus atriorum : nam hic accipitur singulare pro plurali.
marg.| £ .6. % Limina et fenestras, etc. quasi dicat sicut dictum est supra, quod hec tria habent limina et fenestras obliquas, sic similiter habent hecthecas sive pilarios ista edificia fortificantes.
marg.| £ .7. % Per tres partes : In Hebr. habetur : His tribus, scilicet templo interiori et exteriori et porticibus atriorum insunt pilarii sicut limina et fenestre oblique. Et ad eundem sensum trahenda est littera ista. Per tres partes, id est per tria edificia dicta dispositi sunt pilarii sicut limina et fenestre.
marg.| £ .8. % Contra uniuscuiusque : Hec est pars 11. in qua describitur ornatus parietum templi a parte interiori. Circa quod sciendum, quod parietes {4.1416} templi Salomonis fuerunt interius operti lignis, ut habetur 3Rg. 6. ad hoc, ut celature et picture auree melius fierent et conservarentur in ligno quam in lapide. Et idem dicitur hic de isto templo, licet involute, nam translatio nostra videtur in pluribus defectiva. Dicit igitur : Contra uniuscuiusque limen. ly uniuscuiusque non est de textu, quia non est in Hebreo. Similiter quod subditur.
marg.| £ .9. % Stratumque : ly ‘quod’ non est de textu. Hec est enim littera Hebraica : Contra limen, scilicet templi. Asser ligni, id est asseres lignei cooperientes undique interius parietes templi ratione premissa : Quod exprimitur altius magis per partes, cum dicitur.
marg.| £.10.% Terra autem, id est a terra usque ad fenestras erat talis coopertura lignea. Et tali modo loquendi frequenter utuntur Hebrei et Latini, scilicet subintelligendo hanc prepositionem a.
marg.| £.11.% Et fenestre clause : In Hebreo sic est. Et fenestre operte, scilicet asseribus ligneis, quasi dicat non solum parietes usque ad fenestras erant operti asseribus ligneis, sed etiam aperture parietum pro fenestris erant sic operte in circumitu fenestrarum. £.12.%  Super ostia : Similiter erant celature et picture infra scripte, ut sit uniformitas ostiorum et parietum.
marg.| £.13.% Usque ad domum interiorem, id est in sancta sanctorum erat talis ornatus.
marg.| £.14.% Et forinsecus, id est in alia parte, que dicitur templum exterius.
marg.| £.15.% Per omnem parietem in circumitu, scilicet ante et retro, et a dextris et a sinistris.
marg.| £.16.% Intrinsecus et forinsecus : Ex hoc dicunt aliqui expositores Latini, quod iste ornatus cherubim et palmarum non solum erat in templo a parte interiori, sed etiam exteriori. Sed non est verisimile, quod talis ornatus sit exterius ad ventum et pluviam : Nec habetur ad hoc simile de tabernaculo Moysi : nam exterius fuit opertum de pellibus arietum sagis cilicinis, interius autem fuit ornatum cortinis diversorum colorum et tabulis deauratis. Similiter templum Salomonis habuit talem ornatum interius tantum : et ideo sicut dicunt Hebrei, et melius, ut videtur. Intrinsecus et forinsecus. intelliguntur de sanctosanctorum, et de alia parte, que dicitur sancta, sicut dictum est ante immediate.
marg.| £.17.%  Ad mensuram, id est eque proportionabiliter factus est talis ornatus in anteriori parte templi, que dicitur templum exterius, sicut in sanctosanctorum.
marg.| £.18.%  Et fabrefacta, id est artificialiter facta.
marg.| £.19.%  Duasque facies habebat : In visione vero, que describitur in principio huius libri. Cherubim dicuntur habere quatuor facies. Cetera patent usque ibi:
marg.| £.20.%  De terra usque, etc. Ex hoc dicunt aliqui expositores nostri, quod talis ornatus non solum erat in mansione inferiori ipsius templi, sed etiam in medio et superiori. Sed hoc non videtur esse verum, quia talis ornatus est pro reverentia cultus divini, ad quem deputatur tantum inferior mansio. Media vero et superior ad reponendum cortinas et alia utensilia et iocalia ad templum pertinentia. Et ideo cum dicitur : De terra usque ad superiorem partem, subintelligendum est inferioris mansionis, et sic exponunt Hebrei.
marg.| £.21.%  Limen quadrangulum : In Hebr. habetur : Postis, id est postes accipiendo singulare pro plurali, sicut frequenter fit in descriptione huius edificii : et sic fuit in templo Salomonis, sicut dicitur. 3Rg. 6.d. Fecit in introitu templi postes de lignis olivarum quadrangulatos.
marg.| £.22.%  Et facies aspectus sanctuarii etc. Hec est 12. pars in qua breviter secundum Hebreos describitur una visio facta prophete : et secundum {4.1417} hoc translatio nostra videtur esse corrupta, cum dicitur : Et facies aspectus sanctuarii contra aspectum altaris lignei, nam littera Hebraica talis est : Et facies sanctuarii visio sicut visio. Et est sensus, quod propheta vidit in sanctuario visionem similem illi quam viderat super flumen Chobar, que describitur in principio huius libri : et hic terminatur versus in Hebreo, et sequens immediate sic incipit : Altare ligneum trium cubitorum altitudo eius : ubi describitur mensa propositionis. unde postea subditur : Et locutus est ad me, scilicet angelus. Hec est mensa coram Domino. Potest autem translatio nostra sic exponi : Et facies sanctuarii aspectus contra aspectum altaris, scilicet incensi, secundum expositores latinos, quod altare describitur situatum ante parietem sanctisanctorum, ut patet Ex. 30. et 3Rg. Et sic ex opposito mutuo se respiciunt.
Numérotation du verset Ez. 41,1 
marg.| £ .1. % Lignei trium cubitorum : Contrarium videtur. nam Ex. 30. et in pluribus aliis locis vocatur altare aureum. Dicendum quod mensa propositionis, de qua loquitur hic scriptura secundum Hebreos, et altare incensi. de quo loquitur hic secundum Latinos, utrunque dicitur in Ex. ligneum interius, et aureum exterius : sed de auro hic tacetur. nam alibi satis exprimitur.
marg.| £ .2. % Et duo ostia : Hec est pars 13. in qua describitur forma ostiorum templi, cum dicitur : Et duo ostia erant in templo. scilicet exteriori.
marg.| £ .3. % Et in sanctuario, id est in templo interiori, non sic intelligendo, quod in quolibet essent due aperture, sed una tantum : et per consequens unum ostium tantum, tamen quodlibet habebat duas portiones. ideo subditur.
marg.| £ .4. % Et in duobus ostiis : scilicet principalibus.
marg.| £ .5. % Bina erant ostiola : Sic adinvicem copulata, et unum potest claudi et aperiri sine alio : sicut apparet in ostiis, que dicuntur fracta, et similiter in fenestris. Bina enim ostia erant ex utraque parte ostiorum. Quod exponitur dupliciter. Uno modo, quod in quolibet ostio principali sint due valve, que claudantur in medio aperture, et quelibet valva sit fracta modo dicto. Alio modo, quod una valva claudat totam aperturam, sed una claudat a parte interiori parietis, altera vero a parte exteriori, ita quod quando clause sint valve iste, appareat paries iste uniformis interius et exterius, et quasi continuus, quia similis pictura dicitur fuisse in ostiis sicut in parietibus. unde subditur.
marg.| £ .6. % Et celata erant in ostiis, etc. Et tamen iste valve intelligende sunt fracte, sicut dictum est.
marg.| £ .7. % Quamobrem erant grossiora ligna in vestibuli, id est porticus.
marg.| £ .8. % Fronte forinsecus : Quod exponunt aliqui latini, dicentes, quod in fronte porticus erant celature maiores et magis prominentes, quam in {4.1418} templo, ad quod requirebatur maior grossities lignorum. Sed hoc non videtur verum, quia sicut dictum est supra, talis ornatus non erat in templo exterius, et multo minus in fronte porticus exterius. hic autem dicitur : Erant grossiora ligna in vestibuli fronte forinsecus. et dato, quod essent ibi, non tamen est aliquo modo verisimile, quod essent magis prominentes celature, et per consequens magis notabiles, quam in templo, propter quod translatio nostra videtur hic esse corrupta. Nam in Hebreo non habetur quamobrem, et ideo littera sequens non continuatur littere precedenti de celaturis, sed incipit alia sententia, cuius talis est littera in Hebreo : Et spissum lignum super faciem porticus extrinsecus, et fenestre oblique, et palme hinc et inde in humerulis porticus et lateribus domus et trabibus. Dicendum igitur, quod hec est pars 14. in qua post descriptionem ornatus templi quantum ad sanctum et sanctumsanctorum, describitur ornatus quantum, ad templi porticum, premittitur tamen unum de fortitudine huius edificii, cum dicitur : Et spissum lignum, id est grossum. Super faciem porticus exterius, ad retinendum edificium fortius ex transverso parietum, sic enim solet fieri in frontibus edificiorum. Et subditur de ornatu. Et fenestre oblique supple sunt in porticu ad eius illuminationem sicut in templo. Et palme, scilicet celate, hinc et inde in ipsa porticu, ex parte tamen interiori. In humerulis, porticus et lateribus domus. Dicuntur autem hic humeruli claudentes porticum ex utraque parte ostii : Et nominantur humeruli : quia sunt breviores quam alii : scilicet 5. cubitorum, ut dictum est supra, in fine 40. cap. Latera vero dicuntur muri claudentes porticum ab Oriente in Occidentem, qui sunt 40. cubitorum secundum latitudinem porticus, sicut dictum est in fine 40. cap. Dicuntur etiam latera domus, quia continuantur muris claudentibus longitudinem templi, et in trabibus, scilicet interioribus sunt similiter palme celate ad ornatum. Licet autem littera nostra discrepet ab Hebraica, potest tamen exponi secundum eandem sententiam sic : Quamobrem, que, subintelligitur, licet non exprimatur, et illa est fortificatio edificii. Et est similis modus loquendi 2Rg. 5.a. Qui percusserit Iebuseum, subintelligitur, fiet magister militie : licet ibi non exprimatur, sicut plenius fuerat declaratum ibidem. Erant grossiora ligna, etc. ex causa dicta. Super que oblique fenestre : quia sunt in altiori situ quam hec ligna. Et similitudo palmarum hinc atque inde in humerulis vestibuli, id est porticus. Hec littera exponitur sicut prius, et similiter sequens. Secundum latera domus, etc. quasi dicat. Similiter parietes porticus contiguati parietibus templi lateralibus sunt similiter ornati.
prol.| Capitulum 41.
Numérotation du verset Ez. 41,moraliter 
prol.| Capitulum 41.
Numérotation du verset Ez. 41,additio Burgensis 
prol.| {4.1417} In capitulo 41. ubi dicitur in postilla : Decima, scilicet die mensis.
prol.| Principium huius cap. in littera habetur sic : In 25. anno transmigrationis nostre in exordio anni decimi mensis. Et sic est in Hebreo. unde quod in postilla dicitur, mensis primi, est error, qui potuit contingere ex vitio scriptoris. Dicunt Hebrei, quod mensis iste erat 7. cuius decima dies erat celeberrimus, scilicet dies expiationis, ut habetur Lv. 16. Dicunt etiam, quod annus iste erat annus iubileus. Quod probant ex hoc, quod licet anni communiter incipiebant a prima die mensis. annus tamen iubileus incipiebat {4.1418} a. 10. die mensis. Unde Levi. 25. Clanges buccina mense 7. 10. die mensis propitiationis tempore in universa terra vestra, sanctificabisque annum quinquagesimum. Et quia hic in littera habetur, in exordio anni 10. die mensis, ideo dicunt quod iste dies erat dies expiationis, et prima anni iubilei : quod satis bene concordat cum contentis in hac visione, nam ut infra tractatur per Postilla hec visio principaliter significat edificationem ecclesie spiritualem, in qua est vera expiatio peccatorum. Similiter apparitio angeli ad Zachariam, in qua exordium redemptionis fuit denuntiatum, facta fuit die expiationis, ut ibidem in additione dictum fuit.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Ez. 41), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 06/11/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=37&chapitre=37_41)
Signaler un complément d'information

Notes :