<05. Leviticus*>

Capitulum 26

Numérotation du verset Lv. 26,1

Ego Dominus Deus vester¹. Non facietis vobis idolum et sculptile

^interl.| Avaricia est idolorum servitus.

^marg.| NON FACIETIS. Cultum idolorum tam visibilium quam invisibilium prohibet.

^marg.| SCULPTILE. In edificiis domorum et possessionibus agrorum aliquam vestri ^{{t. 1 : Erfurt, f. 134rb ; facsim., p. 269b}
[Rusch, f. 134rb ]} memoriam sculpere cupientes.

¹ Ego Dominus Deus vester] hic explicit capitulum 25 Rusch

nec titulos erigetis nec insignem lapidem ponetis in terra vestra ut adoretis eum

^marg.| NEC INSIGNEM etc. Cumulum auri et argenti aut preciosorum lapidum in quibus seducuntur avari, sicut Gentiles in idolis.

ego

^interl.| non alius, non idola

enim sum Dominus Deus vester

Numérotation du verset Lv. 26,2

custodite sabbata mea

^interl.| non vestra

^marg.| CUSTODITE . Ab omni malo abstinendo, et omni bono vacando : hoc est enim verum sabbatum .

et pavete ad sanctuarium meum

^interl.| sanctimonie perfecte studentes

ego Dominus

^interl.| Sanctus habitans in sanctis, disperdens qui templum Dei polluunt^a.

^a Cf. 1Cor. 3, 17 : « Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus ».

Numérotation du verset Lv. 26,3

si in preceptis meis

^interl.| que sunt recta via

ambulaveritis

^interl.| ita

^interl.| proficiendo

^marg.| IN PRECEPTIS etc. Quid fieri, quid vitari deberet, predixit. In fine que observantibus premia, que prevaricantibus supplicia debeantur, enumerat.

^marg.| SI IN PRECEPTIS, etc. Hec tamen ad litteram stare non possunt. Multi enim in preceptis Dei ambulaverunt , et multa adversa passi sunt. Illud magis attendere oportet, quia custodientibus mandata, triginta benedictiones lex in presenti capitulo predicit, quas distinctas in Septuaginta editione interpretum reperies, quia Dominus, cum esset annorum triginta, venit ad baptismum, ut in perfecta etate donorum perfectionem ostenderet. Ex tunc enim Evangelium predicavit, in quo est omnis plenitudo vite et retributionis, que in hoc capitulo significantur.

^marg.| OrigenesORIGENES. Si lex carnalis est carnaliter observata, benedictiones carnales tribuit. Si autem, ut Paulo videtur, spiritualis est spiritualiter intellecta, spiritualem dat observata benedictionem, aut non observata maledictionem. Unde^b : « Qui benedixit nos in omni benedictione spirituali » etc. Ideo autem ait « in omni benedictione » ^c, quia sciebat multa implenda que mandantur in lege et in uno quoque proprios agones in quibus benedictionem qui vinceret meretur. Iustus vero quisque et perfectus omni benedictione potest benedici^d, ut capiat benedictiones Levitici et libri Numeri, et Genesis, et Noe ad Sem, et Iaphet, et benedictiones Ysaac ad Iacob, et Iacob ad Ioseph, et Effraim, et Manassen, et tandem ad duodecim patriarchas. Ne enim solis convenire viderentur, ideo Apostolus spiritualiter mominavit, ut quicumque in spiritu vel virtute vel omnium vel alicuius istorum fuerit possit benedictionis alicuius vel omnium particeps fieri, si similem spiritum et virtutem habuit, sicut Ihoannes venit « in spiritu et virtute Helie »^e.

^b Eph. 1, 3.

^c Eph. 1, 3.

^d Cf. Eph. 1, 3.

^e Lc. 1, 17.

et mandata mea

^interl.| quibus iubetur decimas offerri et huiusmodi

^marg.| MANDATA MEA. Quale est illud : Qui sabbatum non custodit ab omni synagoga lapidetur, et huiusmodi.

custodieritis

^interl.| in memoria

^interl.| intellexeritis

et feceritis ea,

^interl.| impleveritis

dabo vobis pluvias

^interl.| non que super iustos et iniustos

^interl.| Verbi Dei ; unde : Expectetur sicut pluvia eloquium meum.

^marg.| DABO VOBIS etc. Septuaginta : Et dabo, superfluum est : non cum consuetudine locutionis nostre, sed more Scripturarum additum.

temporibus suis

^marg.| TEMPORIBUS SUIS etc. OrigenesORIGENES. Tempore oportuno, non ebrio, non in aliis occupato : prudenter ergo conviciat doctor cui ministret pluviam, et tritici mensuram, et cui debet lac dare et non det escam^f.

^f Cf. 1Cor. 3, 2.

Numérotation du verset Lv. 26,4

et terra

^interl.| corpus

gignet germen suum

^interl.| castitatem, sobrietatem, abtsinentiam

^marg.| TERRA GIGNET . Septuaginta : Ligna campi dabunt fructum suum, id est : motus anime, qui altiores sunt motibus terre, id est carnis nostre, quorum fructus sunt caritas, iustitia, mansuetudo, et similia.

et pomis

^interl.| operibus

^interl.| virtutes, scilicet pietas, sapientia, disciplina, et alie

arbores ^{{t. 1 : Erfurt, f. 134va ; facsim., p. 270a}
[Rusch, f. 134va ]} replebuntur

^marg.| POMIS ARBORES etc. OrigenesORIGENES. Non potest arbor mala bonos fructus facere, neque arbor bona fructus malos facere^g. Arbor bona : iustitia, prudentia, pietas, sapientia, et alie multe quibus consitus est Paradisus. Super omnia est arbor vite ^{{t. 1 : Erfurt, f. 134va ; facsim., p. 270a}
[Rusch, f. 134va ]}, scilicet sapientia, de qua dicitur^h : Lignum vite est his qui apprehenderunt eam.

^g Mt. 7, 18.

^h Prv. 3, 18.

Numérotation du verset Lv. 26,5

apprehendet messium tritura vindemiam

^interl.| HESYCHIUS. Bona corporis : tritura enim est fructuum terre.

^marg.| APPREHENDET MESSIUM TRITURA etc. Anima que germinat ex verbo Dei, celesti pluvia rigata, germen producit ad messem . Messis autem purganda in area, id est sensus in medio proferendus, et cum ceteris doctoribus vel divinis voluminibus conferendus, ut si quid inane aut palee aut aristis simile fuerit, spiritu discretionis excutiatur, et solum triticum conservis in tempore dispensandum remaneat.

^marg.| APPREHENDET MESSIUM TRITURA etc. Panis enim cor hominis confirmat, vinum letificatⁱ. Que de continentia, de observantiis et de custodiis mandatorum dicuntur, frumentum videntur, ex quo conficitur panis, qui corda confortat. Ea vero que ad scientiam pertinent et occultorum exploratione letificant mentem, vino et vindemie comparantur. Cor enim letatur, cum obscura explanantur.

^marg.| VINDEMIAM etc. Fructum anime. Vindemia enim arbor est. Hec autem simul habere, id est corpore et anima fructificare, magne benedictionis est.

^marg.| HESYCHIUS. Congregans enim anima virtutes suas, mox desiderat alias. Unde sequitur^j : Que retro sunt obliviscens, ad priora me extendo.

ⁱ Ps. 103, 15.

^j Phil. 3, 13.

et vindemia occupabit sementem

^interl.| aliarum virtutum et actionum

^marg.| VINDEMIA OCCUPABIT. OrigenesORIGENES. Quasi dicamus : Seminavi que legis sunt, postea oravi ut Dominus daret nobis pluviam in tempore ; facta est messis, iterum semino de prophetica scriptura, auditorum novalia ; post hec de Evangeliis semino. Possumus per totum annum seminare, possumus et de apostolicis litteris multa semina iacere. In spiritu seminemus, ut de spiritu metamus vitam eternam^k.

^k Gal. 6, 8.

et comedetis

^interl.| operando

panem vestrum in saturitate²

^interl.| ut sufficienter operemini

^marg.| PANEM VESTRUM etc. Qui de celo descendit, et dat vitam mundo : non qui plus abundat malis quam bonis.

² saturitate] saturitatem Weber

et absque pavore habitabitis in terra vestra

^interl.| qui domus vestra supra firmam petram

^marg.| ABSQUE PAVORE etc. Si corpus stabile fuerit et anima fructificaverit, securi erimus in terra nostra, quia caro non concupiscet adversus spiritum^l.

^l Cf. Gal. 5, 17.

Numérotation du verset Lv. 26,6

dabo

^interl.| in futuro

pacem

^interl.| perfectam

^interl.| non huius mundi ; unde^m : Non veni mittere pacem etc.

^m Mc. 10, 34.

in finibus vestris

^interl.| « Qui posuit fines tuos pacem »ⁿ etc.

ⁿ Ps. 147, 3.

dormietis

^interl.| moriemini

^interl.| a strepitu mundi

et non erit qui exterreat

^interl.| Iustus ut leo confidit^o.

^interl.| quia non habebitis pro quo terrea mini

^o Prv. 28, 1.

auferam malas bestias

^interl.| non has corporales, quia neque bone neque male

^interl.| demones

et gladius

^interl.| hostilis afflictio

non transibit terminos vestros

^interl.| corpus et animam

^marg.| ET GLADIUS NON TRANSIBIT etc. Quia pax erit in finibus vestris ; modo ex concupiscentia sunt bella et lites.

Numérotation du verset Lv. 26,7

persequemini

^interl.| lege Dei armati

inimicos vestros

^interl.| demones

^interl.| occisi ieiunio

^marg.| INIMICOS VESTROS etc. Occisi ieiunio, oratione, et similibus. Unde^p : Hoc genus non eicitur, nisi cum oratione et ieiunio.

^p Mc. 9, 28.

et corruent coram vobis

^interl.| Si castus sit, excidit ante te libido ; si pius, impietas.

^marg.| CORRUENT CORAM VOBIS etc. Septuaginta : In conspectu vestro morte vestra , scilicet mortificatis membris vestris, que sunt super terram, id est fornicatione, immunditia, et huiusmodi^q.

^q Col. 3, 5.

Numérotation du verset Lv. 26,8

persequentur quinque

^interl.| qui spiritualiter quinque sensibus utuntur

de vestris centum alienos

^interl.| astutia perfectos

^marg.| PERSEQUENTUR QUINQUE DE VESTRIS etc. OrigenesORIGENES. Sicut quinarius sapientes indicat et insipientes, ita centenarius fideles et infideles. Abraam centenarius credidisse et iustificatus esse describitur, et peccator centum annorum maledictus erit. Hic quoque centum infideles quinque sapientes persequentur, et centum fideles non tam numero quam perfectione signati, multa infidelium millia. Hi sunt doctores qui fugant innumeros demones, ne credentes decipiant.

^marg.| SEPTUAGINTA : Expellent quinquaginta centum. Quinquaginta spiritualem hominem significat, quia omnia diiudicat et a nemine diiudicatur^r, qui perfecta et discreta utitur scientia : hic quamvis astutum et validum demonem qui supra centum, vel qui legio appellatur, propter inobedientium sibi, aliorum multitudinem ^{{t. 1 : Erfurt, f. 134vb ; facsim., p. 270b}
[Rusch, f. 134vb ]} persequi potest et vincere.

^r 1Cor. 2, 15.

et centum

^interl.| finitum pro infinito

ex vobis decem millia

^interl.| contrarias virtutes

^marg.| ET CENTUM EX VOBIS etc. Qui non tantum subtilem scientiam, sed et vitam perfectam habent, qui spiritualiter decuplantur, et ideo centum dicuntur, scilicet qui cent enos afferunt fructus.

cadent inimici vestri

^interl.| spirituales

gladio

^interl.| Spiritus, quod est Verbum Dei

in conspectu vestro³

^interl.| non sustinentes faciem vestram

³ gladio - in conspectu vestro] inv. Weber

Numérotation du verset Lv. 26,9

respiciam vos et crescere faciam multiplicabimini

^marg.| RESPICIAM VOS etc. Cuius respectus est salus. Respexit Dominus Petrum et flevit amare. Si sol segetem non respiciat , manet infructuosa. Segetem cordis nostri respicit Deus, et radiis verbi sui nos illuminat, auget et multiplicat ut magni efficiamur, sicut magnus factus est Ysaac, et magnus Moyses, et magnus Iohannes.

^marg.| CRESCERE FACIAM etc. In operibus bonis, ut parva magna. Unde^s : Quod uni ex minimis meis fecistis, michi fecistis.

^marg.| MULTIPLICABIMINI etc. Ut pauca fiant magna vel multa. Unde^t : Si quod est aliud mandatum, in hoc verbo restauratur : diliges proximum tuum sicut teipsum.

^s Mt. 25, 40.

^t Rm. 13, 9.

et firmabo

^interl.| opere complebo

pactum⁴

^interl.| predictum

⁴ pactum] + meum Weber

vobiscum

Numérotation du verset Lv. 26,10

et⁵ comedetis vetustissima veterum

^interl.| que per legem et prophetas promissa sunt, et in benedictionibus patriarcharum

⁵ et] om. Weber

et vetera

^interl.| promissa legis et prophetarum

novis

^interl.| Evangelicis promissis

supervenientibus

^interl.| tanquam maioribus

^{{t. 1 : Erfurt, f. 134vb ; facsim., p. 270b}
[Rusch, f. 134vb ]} proicietis.

^interl.| tanquam superflua, novis comparata

^marg.| ET COMEDETIS VETUSTISSIMA VETERUM etc. OrigenesORIGENES. Vetus lex et prophete, vetera veterum que ante legem fuerunt ab initio mundi ; venerunt Evangelia nova, et Apostolis his supervenientibus, vetera proiiciemus, legem scilicet secundum litteram, ut statuamus secundum spiritum. Ante etiam quam veniret homo de celo et nasceretur homo celestis, eramus omnes terreni, secundum imaginem terreni. Superveniente homine novo, deposuimus veterem et induimus novum.

Numérotation du verset Lv. 26,11

Ponam

^interl.| firmiter

tabernaculum meum

^interl.| Ecclesia

in medio vestri

^interl.| quia catholica et communis

^marg.| PONAM TABERNACULUM MEUM etc. Si predicta habemus, abiecto veteri homine, innovatum est cor nostrum. Venit ad nos Deus, et habitabit in nobis.

et non abiciet vos anima mea.

^marg.| NON ABIICIET etc. OrigenesORIGENES. Audeo et dico quia anima Dei Christus est, sicut et verbum Dei, sapientia Dei et virtus Dei. Tale est ergo ac si dicat : Non abiiciet vos Filius meus.

^marg.| ANIMA MEA etc. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Animam suam Deus vocat voluntatem suam. Non enim est animal habens corpus et animam ; neque substantia⁶* eius similis est anime que est creatura eius, sicut ipse testatur^u : Omnem flatum ego feci. Sicut ergo cum oculos suos et labia sua et cetera membrorum vocabula dicit, non accipimus eum forma corporis definitum : per hec intelligimus effectum operationum vel virtutum, sed cum dicit : Anima mea , voluntatem eius debemus accipere. Perfecta quippe et simplex illa natura que dicitur Deus, non constat ex anima et corpore et spiritu, nec ipso spiritu mutabilis est sicut anima , sed spiritus est Deus, et semper idem est « apud quem non est transmutatio »^v. Hinc autem acceperunt Appollinariste occasionem qui dicunt animam non habuisse Ihesum.

^u Cf. Is. 57, 16.

^v Iac. 1, 17.

⁶ substantia] corr. , substantiam cacogr . Rusch

Numérotation du verset Lv. 26,12

Ambulabo inter vos

^marg.| AMBULABO INTER VOS . Homo factus. Unde^w : Hic est Deus noster, et non reputabitur alius ad eum. Post hec in terra visus est, et cum hominibus conversatus est.

^w Ba. 3, 36 ; 38.

et ero vester Deus

^interl.| esse apparebo

vosque eritis mihi populus⁷.

⁷ mihi populus] populus meus Weber

Numérotation du verset Lv. 26,13

Ego Dominus Deus vester qui eduxi vos

^interl.| cum serviretis

de terra Egyptiorum

^interl.| demonum

ne serviretis eis

^interl.| « Qui facit peccatum, servus est peccati »^x.

^x Io. 8, 34.

et qui confregi catenas

^interl.| peccatorum

^interl.| quas imposuerant qui vos ad captivitatem deduxerant opere

cervicum vestrarum ut incederetis erecti

^interl.| ad Deum

Numérotation du verset Lv. 26,14

quod si non audieritis me

^interl.| aure cordis

nec feceritis

^interl.| opere cordis

omnia mandata mea

^interl.| sed traditiones vestras

^marg.| QUOD SI NON AUDIERITIS etc. Obedientium bona precedenti capitulo expressit : que autem sint prevaricatorum mala in presenti capitulo ostendit, quorum quedam ad litteram Iudei passi sunt. Omnia vero secundum spiritum.

Numérotation du verset Lv. 26,15

si spreveritis

^interl.| ad libitum vestrum exponendo

leges meas et iudicia mea contempseritis

^interl.| non ad voluntatem meam sed vestram interpretando

ut non faciatis ea que a me constituta sunt et ad irritum perducatis pactum meum

Numérotation du verset Lv. 26,16

ego quoque hec faciam vobis visitabo vos velociter in egestate

^marg.| IN EGESTATE . Verbi Dei. Unde^y : Durus est hic sermo. Quis potest eum audire ? Quia intellectum legis transgrediebantur, ut Evangelicum testamentum irritum facerent, obscure loquebatur eis, ne intelligerent.

^y Io. 6, 41.

et ardore

^interl.| ire, invidie

qui conficiat oculos vestros

^interl.| interiores ; unde excecati dicebant^z : « Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum ».

^z Io. 11, 48.

et consumat animas vestras⁸

^interl.| unde clamabant : « Quousque animam nostram tollis ? ^aa»

^aa Io. 10, 24.

⁸ vestras] om. Weber

frustra

^interl.| quia non est fertilis terra

seretis sementem

^interl.| doctrinam prophetarum

que ab hostibus

^interl.| Gentilibus in Christum credentibus quibus invidetis

devorabitur

Numérotation du verset Lv. 26,17

ponam faciem meam

^interl.| Vultus Domini super facientes mala^ab etc.

^ab Ps. 33, 17.

contra ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135ra ; facsim., p. 271a}
[Rusch, f. 135ra ]} vos et corruetis coram hostibus vestris

^interl.| in salutem gentium offendentes

et subiciemini

^interl.| tanquam doctoribus

his qui oderunt vos fugietis nemine persequente

^marg.| ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135ra ; facsim., p. 271a}
[Rusch, f. 135ra ]} FUGIETIS, NEMINE PERSEQUENTE. Quia gentiles non persequentur ad expellendum, sed festinant ad salutem eorum, secundum illud^ac : Sequar autem, si quomodo comprehendam.

^ac Phil. 3, 12.

Numérotation du verset Lv. 26,18

sin autem nec sic obedieritis mihi

^interl.| in correctione

addam correptiones vestras septuplum propter peccata vestra

^interl.| perfectionem pene voluistis

^marg.| SIN AUTEM, etc. Huiusmodi distinctionibus frequenter utitur, quia Ihesus frequenter populum Iuedorum convertere voluit, illi autem noluerunt. Unde^ad : Quotiens volui congregare filios tuos et noluisti. Hoc autem maxime est attendum, quia cum septem correctiones comminetur, contritionem superbe duricie et dationem celi ferrei etc., et sex tamen, non septem, enumerat. Sed quia septenarius perfectus est numerus presentis vite, omnimodam plenam et integram vindictam significat.

^marg.| ADDAM CORREPTIONEM. Septuaginta : Et apponam castigare vos septies etc. Etiam hoc superfluum est. Septies autem pro omni numero est accipiendum.

^ad Mt. 23, 27 ; Lc. 13, 34.

Numérotation du verset Lv. 26,19

et conteram superbiam duritie vestre daboque celum vobis desuper

^interl.| ut non pluat vobis doctrinam

sicut ferrum et terram eneam

^interl.| divinam Scripturarum vobis infructuosam

^marg.| ET CONTERAM SUPERBIAM etc. Quia dicitis^ae : « Semen Abrae sumus, et nemini servivimus unquam », ideo gentibus servietis.

^ae Io. 8, 33.

Numérotation du verset Lv. 26,20

consumetur in cassum labor vester

^interl.| quem divinis Scripturis impendenditis, quia prave intelligitis

non proferet terra

^interl.| exterior homo

germen

^interl.| virtutum

nec arbores

^interl.| mentes

poma

^interl.| fructus Deo acceptabiles

prebebunt

Numérotation du verset Lv. 26,21

si ambulaveritis ex adverso mihi

^interl.| Non enim recte incendunt qui legis sensum et prophetarum subvertunt.

nec volueritis audire me addam plagas vestras

^interl.| non iam correctiones, sed penam secundum iniquitatem vestram

usque in septuplum

^interl.| perfectam ultionem

propter peccata vestra

Numérotation du verset Lv. 26,22

emittamque in vos bestias agri

^interl.| demones de quibus dictum est^af : Omnes bestie agri ludunt ibi.

^af Iob. 40, 15.

que consumant⁹ vos et pecora vestra

^interl.| gentem pecoribus similem

⁹ consumant] + et Weber

et ad paucitatem

^interl.| tam in numero quam in dignitate

cuncta redigant deserteque fient¹⁰ vie vestre

^interl.| quia nec aquam vite habent, nec Deum suscipiunt hospitem

¹⁰ fient] fiant Weber

Numérotation du verset Lv. 26,23

quod si nec sic volueritis recipere disciplinam sed ambulaveritis ex adverso mihi

^interl.| prevaricantes legem

Numérotation du verset Lv. 26,24

ego quoque contra vos adversus incedam

^interl.| inferendo ultionem

et percutiam vos septies

^interl.| qui prius corripueram ut sicut crescit iniquitas, crescat et pena

propter peccata vestra

Numérotation du verset Lv. 26,25

inducamque super vos gladium

^marg.| GLADIUM. Spiritus, quod est verbum Dei, quod per predicatores Iudeos convincit, nec Vetus Testamentum habere cum Evangelio contradicant.

ultorem

^interl.| vel : ultionis

federis mei cumque confugeritis in urbes

^marg.| IN URBES . Prophetas in quibus fideles munitiones et salutem inveniunt, inimici fugientes capiuntur, illic moriuntur apertis de Christo prophetiis resistere non valentes.

mittam pestilentiam in medio vestri et trademini hostium manibus

Numérotation du verset Lv. 26,26

postquam confregero baculum panis vestri

^interl.| firmamentum doctrine spiritualis

ita ut decem mulieres

^interl.| decem legis mandata

in uno clibano

^interl.| lege

coquant panes

^interl.| doctrine

et reddant eos ad pondus¹¹

^interl.| districti sensus

¹¹ pondus] + et comedetis Weber

et non saturabimini

^interl.| quia arta est et prava doctrina

^marg.| ITA UT DECEM etc. Panem doctrine non habent Iudei, exceptis decem preceptis, quia veram prophetarum expositonem Christum in plerisque prophetarum predicantem fugiunt. Alia que sunt in lege nolunt spiritualiter accipere nec possunt ad litteram stare. Locus enim destructus est in quo sacrificia fiebant et oblationes ; pretera multa sunt in eis ridenda, sicut lepra parietum, vestium, et similia. Sed decem mandatorum etiam litteram custodiri et impleri dignum est, nec mandatum sabbati contrarium est. Quis enim decem mandatis insertum sit, non tamen ex eis est. Si autem speciale mandatum ponimus^ag : « Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135rb ; facsim., p. 271b}
[Rusch, f. 135rb ]} terra Egypti, de domo servitutis », perfectum decem mandatorum numerum invenimus. Preterea spiritualem requiem signat, in qua non licet operari servilia. Hec ergo sola panem faciunt in populo Iudeorum, in clibano uno legali scilicet, et reddunt ad pondus, non dilatando scilicet, sed restringendo sensus. Celestis vero doctrina Evangelica sensum dilatat, ut mulierem videre ad concupiscendum adulterium dicat, et odium fratris homicidium. Ideo non satiantur qui his panibus nutriuntur.

^ag Ex. 20, 2 ; Dt. 5, 6.

Numérotation du verset Lv. 26,27

sin autem nec per hec audieritis me

^interl.| vox Christi qui ait : Si crederetis Moysi, crederetis et michi : forsitan de me ille scripsit.

^marg.| SIN AUTEM etc. Non solum legislator est Moyses, sed et propheta. Ait enim^ah : Prophetam suscitabit vobis Dominus de fratribus vestris, ipsum audite sicut me. Qui cum in aliis Christi figuram gesserit. In hoc quoque eum expressit. Sic enim Dominus de excidio urbis, de fine mundi predixit, sic et ipse. Nam que hic dicunt ad ultimam captivitatem pertinent quam Iudei sustinuerunt, quia in Christum manum miserunt, nec solum ad litteram, sed etiam spiritualiter puniti sunt, quia et legem prevaricati sunt, et auctorem legis blasphemaverunt.

^ah Dt. 18, 18 ; Act. 3,22 ; 7, 37.

sed ambulaveritis contra me

^interl.| detrahentes doctrine et miraculis

Numérotation du verset Lv. 26,28

et ego

^interl.| inducendo captivitatem

^interl.| Cum sancto sanctus eris, et cum perverso perverteris^ai.

^ai Ps. 17, 26-27.

incedam adversum vos in furore contrario et corripiam vos septem plagis

^interl.| perfecta ultione

propter peccata vestra

^interl.| id est : Sicut multiplacastis peccata, multiplicabo penas.

Numérotation du verset Lv. 26,29

ita ut comedatis carnes ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135rb ; facsim., p. 271b}
[Rusch, f. 135rb ]} filiorum vestrorum¹² et filiarum vestrarum

^interl.| sicut Maria, filia Eleazari

^marg.| CARNES FILIORUM. Id est discipulos, quos vobis assumitis in filios, ad eandem doctrinam verbis callidis, et animam corrumpentibus inducatis.

¹² vestrorum] om. Weber

Numérotation du verset Lv. 26,30

destruam excelsa vestra

^interl.| principes, doctores

et simulacra

^interl.| virtutes falsas

confringam cadetis inter ruinas idolorum vestrorum

^marg.| CADETIS INTER RUINAS . Cadit enim populus cum Phariseis spiritualiter cadentibus , quos quasi idola admirabatur populus traditionibus eorum intentus.

et abominabitur vos anima mea

^interl.| quam pro peccatoribus posui, et neglexistis

Numérotation du verset Lv. 26,31

in tantum ut urbes vestras

^marg.| URBES VESTRAS. Ad litteram vel libros prophetarum, in quibus sanctitatis fructum non inveniunt.

redigam in solitudinem et deserta

^interl.| in quibus non habitem

faciam sanctuaria vestra

^interl.| templum, sacrificia

nec recipiam

^interl.| sicut ante

ultra odorem suavissimum

^interl.| sacrificiorum

Numérotation du verset Lv. 26,32

disperdamque

^interl.| a vobis auferendo

terram vestram

^interl.| Scripturam

et stupebunt

^interl.| admirando

super ea inimici vestri

^interl.| Gentiles quos putatis inimicos vestros

cum habitatores illius

^interl.| Scripturam intelligentes

fuerint

Numérotation du verset Lv. 26,33

vos autem

^interl.| vel : vero

disperdam¹³ in gentes

^interl.| ut sitis sicut prius erant Gent il es Deum non habentes

¹³ disperdam] dispergam Weber

et evaginabo post vos gladium

^interl.| verbi Dei

eritque terra vestra deserta

^interl.| a Deo vel a sanctis

et civitates

^interl.| ad litteram vel Scripturarum munitiones

vestre¹⁴ dirute

¹⁴ vestre] om. Weber

Numérotation du verset Lv. 26,34

tunc placebunt terre

^interl.| Scripture scilicet, Veteri Testamenti

sabbata sua cunctis diebus solitudinis sue.

^interl.| quibus sola et deserta erit a vobis

^marg.| TUNC PLACEBUNT TERRE SABBATA. Id est requies, scilicet vobis feriantibus et a lege remotis, cum in lege et prophetis voluntatem vestram non inveniatis.

Quando fueritis

^interl.| coniuncti et subditi Novo Testamento, etsi nolitis

Numérotation du verset Lv. 26,35

in terra hostili

^interl.| polluta iniquitatibus vestris

sabbatizabit

^interl.| quia^aj : « Non est speciosa laus in ore peccatoris ».

^aj Sir. 15, 9.

et requiescet

^interl.| ab inquisitione nostra

in sabbatis solitudinis sue eo quod non requieverit in sabbatis vestris quando habitabatis in ea.

^interl.| tempore Veteris Testamenti

Numérotation du verset Lv. 26,36

Et qui de vobis remanserint

^interl.| post cladem et captivitatem

dabo pavorem

^interl.| Timent enim litteram Legis quam putant discordare a novitate Evangelii.

in cordibus eorum in regionibus hostium

^interl.| gentiliium ad fidem conversorum

terrebit eos sonitus

^interl.| non vox, sed tantum sonus eorum

^marg.| TERREBIT EOS etc. Sicut folium fructum, sic littera abscondit spiritum : aufer folium, accipe fructum.

folii volantis

^interl.| littere legalis, quam vident Ecclesiam negligere, et spiritum in ea querere

^marg.| SONITUS FOLII. Hyperbole. Quia etiam levissima queque formidabunt.

et ita fugient

^interl.| consortium fidelium

quasi gladium

^interl.| verbi, quod audient a fidelibus

cadent nullo persequente¹⁵

^marg.| CADENT NULLO etc. Non enim persequimur eos, sed sequimur ut revocemus.

¹⁵ persequente] sequente Weber

Numérotation du verset Lv. 26,37

et corruent singuli super fratres suos quasi bella

^interl.| disputationes

fugientes

^interl.| quasi victi

^marg.| CORRUENT SINGULI etc. Disputantibus nobis cum ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135va ; facsim., p. 272a}
[Rusch, f. 135va ]} eis, diversa proferunt testimonia alternatim, sed alternis conturbabuntur verbis, alter alterum conturbat dum subvenire videtur.

nemo vestrum audebit inimicis¹⁶ resistere

¹⁶ audebit inimicis] inv. Weber

Numérotation du verset Lv. 26,38

peribitis inter gentes et hostilis vos terra

^interl.| Novum Testamentum

consumet

^interl.| firmamentum erroris vestri

Numérotation du verset Lv. 26,39

quod si et de his aliqui remanserint

^interl.| conversi

tabescent

^interl.| in studio legis

in iniquitatibus suis in terra

^interl.| ut supra

inimicorum suorum

^interl.| quam polluunt etiam conversi semper ad legem suspirando

et propter peccata patrum suorum

^interl.| que imitantur

et sua affligentur

Numérotation du verset Lv. 26,40

donec confiteantur

^interl.| penitendo

iniquitates suas et maiorum suorum

^interl.| quibus ipsis similes

qui¹⁷ prevaricati sunt in me

^interl.| verba mea negligendo

¹⁷ qui] quibus Weber

et ambulaverunt

^interl.| vel ex toto aversi, vel ficte conversi

ex ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135va ; facsim., p. 272a}
[Rusch, f. 135va ]} adverso mihi

Numérotation du verset Lv. 26,41

ambulabo

^interl.| perversus contra perversos

igitur et ego contra eos et inducam illos

^interl.| unde^ak : « Ad emulationem vos adducam, non in gentem ».

^ak Rm. 10, 19.

in terram hostilem

^interl.| unde^al : Secundum Evangelium, inimici propter vos.

^al Rm. 11, 28.

donec erubescat

^interl.| penitendo

incircumcisa mens eorum

^marg.| INCIRCUMCISA MENS. Quia incircumcisi corde, viciorum polluti preputio : non enim que in carne est circumcisio ^am.

^am Rm. 2, 28.

tunc orabunt pro iniquitatibus¹⁸ suis

¹⁸ iniquitatibus] impietatibus Weber

Numérotation du verset Lv. 26,42

et recordabor federis mei

^marg.| FEDERIS MEI etc. Septuaginta : Peccata sua placita habebunt, penas scilicet quas pro peccatis patientur.

quod pepigi cum Iacob

^interl.| Evangelium

et Isaac

^interl.| prophete

et Abraham

^interl.| lex

^marg.| QUOD PEPIGI etc. Nota quod temporis et generis ordinem mutavit. Septuaginta quoque non dicunt : Testamenti Iacob et Ysaac et Abraam, sed : Testamenti Iacob, testamenti Ysaac, testamenti Abraam, tria testamenta innuentes, legem scilicet, prophetas et Evangelium. Antiquior lex, antiqui prophete, Evangelium novum quod pre gratie plenitudine preponitur, velut Iacob qui tempore et generationis ordine erat novissimus. Coniungitur vero tanquam cognata et convenientia.

terre quoque memor ero

^marg.| TERRE QUOQUE etc. Scripture scilicet, quam mandabo eiectis Iudeis, qui eam prevaricati sunt vel prevaricabantur et prave interpretabantur.

Numérotation du verset Lv. 26,43

que cum relicta fuerit ab eis complacebit

^interl.| quia desolata ab illis

sibi in sabbatis suis patiens solitudinem propter illos

^interl.| Ipsi enim in solitudinem fecerunt.

ipsi vero

^interl.| vel : autem

rogabunt pro peccatis suis

^interl.| prevaricationis sibi conscii

eo quod abiecerint iudicia mea

^interl.| nen facientes vel male intelligentes

et leges meas

^interl.| non : vestras

despexerint

Numérotation du verset Lv. 26,44

at¹⁹ tamen etiam cum essent in terra hostili

^interl.| Scriptura Evangelica

¹⁹ at] et Weber

non penitus abieci eos

^interl.| « Reliquie salve fient »^an.

^marg.| AT TAMEN etc. Bene in fine capituli blanditur, et quos minis terruerat, promissis consolatur.

^marg.| NON PENITUS etc. Cecitas ex parte contingit in Israel, donec plenitudo gentium subintraret^ao etc.

^an Rm. 9, 29.

^ao Rm. 11, 25.

nec²⁰ sic despexi ut consumerentur et irritum facerem pactum meum cum eis

^marg.| NEC SIC DESPEXI etc. Qui salutem omnium volo^ap ideo, post tantas iniquitates, etiam Iudeorum reliquias salvo.

^ap Cf. 1Tim. 2, 4 : « Qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire ».

²⁰ nec] neque Weber

ego enim sum Dominus Deus eorum

Numérotation du verset Lv. 26,45

et recordabor federis mei pristini

^interl.| ut sim Dominus Deus eorum in conspectu gentium

quando eduxi eos de terra Egypti in conspectu gentium ut essem Deus eorum. Ego Dominus Deus hec sunt precepta

^interl.| nullo interrogante, data

atque iudicia

^interl.| que a Domino interrogato, iudicata sunt

et leges

^interl.| generales

quas dedit Dominus

^interl.| antequam veniret

inter se et inter filios Israel ^{{t. 1 : Erfurt, f. 135vb ; facsim., p. 272b}
[Rusch, f. 135vb ]}

^marg.| HEC SUNT PRECEPTA. Usque ad certum tempus legis litteram significat observandam. Iudeis quoque os obstruit, qui etiam nunc volunt implere litteram, cum ille iam venerit qui tunc Iudeis, lac per Moysen dedit, non escam^aq ; per se autem perfecta donavit. Ideo ait : Inter se et filios Israel . Usquequo scilicet veniat et aperiantur oculi cecorum et audiant aures surdorum^ar ? Ut relicta superficie littere, transferat legem ad perfectionem gratie, non solvendo, sed implendo^as.

^aq Cf. 1Cor. 3, 2.

^ar Cf. Is. 35, 5.

^as Cf. Mt. 5, 17.

in monte Sinai

^marg.| In monte Sinai , non in Sion. Unde^at : « Videbitur Deus deorum in Syon ». Et alibi^au : « Ex Syon species decoris eius : Deus manifeste veniet ». Et in Malachia^av : Subito veniet ad templum sanctum suum Dominator quem vos queritis.

^at Ps. 83, 8.

^au Ps. 49, 2-3.

^av Mal. 3, 1.

per manum Moysi.

Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Lv. 26), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 28/10/2021. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber05.xml&chapitre=05_26)

Signaler un complément d'information