|
Selectionner un livre
|
<30. *Cantica*>Capitulum 3
Numérotation du verset
Ct. 3,1
interl.|
Vox Ecclesie electe de gentibus1
interl.|
Ecclesia de gentibus2
interl.|
5. ecce"plenitudo gentium intrat"a
a
Rm. 11, 25
.
{Erfurt, t. 3, f. 31rb
; facsim., t. 2, p. 713b}
[Rusch, f. 31rb
] In lectulo meo per noctes
interl.|
6. multiplices tenebras ignorantie
quesivi
interl.|
8. summum bonum
quem diligit
interl.|
7. modo integre
quem
prius incognitum querebat
anima mea.
interl.|
9. ratio naturalis
marg.|
1. IN
LECTULO. Orantibus predicatoribus de Iudea ecce gentilitas divino spiritu divino3
afflata ad agnitionem sue salutis advenit et inventam firmo amore tenet ; unde sequitur vox eius plene intrantis.4
marg.|
IN
LECTULO
MEO. Gregorius MagnusGREGORIUS. Moraliter5
. Lectulum sibi sancta anima in nocte facit
{Erfurt, t. 3, f. 31rb
; facsim., t. 2, p. 713b}
[Rusch, f. 31rb
] dum omnes mundi perturbationes fugiens secretum in quo requiescit comparat. In hoc lecto dilectum querit, quia dum a sollicitudinibus vacat in eius inquisitione quomodo ad illud6
perveniat requiescit, sed dum in mundo vivit tenebras mundi a se perfecte non excutit et quanto gravius patitur eo frequentius querit et ferventius eum quo invento tenebras amplius non patiatur. Sed quia in hoc mundo non invenit, ideo subiungit :
quesivi eum et non inveni
, quia vero maximo desiderio estuat et quidquid7
tenet ei non sufficit donec dilectum inveniat. Ideo perseverantiam inquisitionis subiungit :
surgam et circuibo civitatem
.
marg.|
2. IN
LECTULO. Ex quo Adam peccavit, cepit homo in terrenis quiescere et tamen duce ratione quasi per somnium8
veram beatitudinem intelligens ipsam in terrenis putabat consistere.
marg.|
3. Hieronymus HIERONYMUS. Moraliter.9
In lectulo anima Deum querit quando in suo otio quidem10
appetit Deum videre et ad eum de carcere carnis exire desiderat, sed non conceditur et abscondit se sponsus ut non inventus ardentius queratur.11
3
divino]
om. CM22
5
Gregorius. Moraliter
CM22N Rusch
] Gregorius
CM22P CM22T om. CM22
|
6
illud] illum
CM22
|
7
quidquid] quicquid
CM22
|
8
duce ratione - quasi per somnium]
inv. CM22
9
Hieronymus. Moraliter.]
om. CM22
10
quidem]
om. CM22
Quesivi illum et non inveni.
interl.|
10. multotiens secundum diversa precepta philosophorum12
marg.|
11. ET
NON
INVENI. Quia mihi gentilitati non13
angelus, non propheta, non quilibet doctor in dubiis lumen divine cognitionis ostendit, ideo
non inveni
quod ubi comperi quod
in lecto
non posset14
inveniri, proposui in animo meo de lecto carnalium voluptatum exsurgere et ad laborem salutifere inquisitionis accingi, terra et mari publice et privatim universorum quos sapientes audirem magisteria adire.
marg.|
4. [b] Vici sunt spiritales viri15
qui, dum ad celestia gradiuntur, angustam viam tenent; platee, id est seculares qui multas voluptates sequuntur et lata via incedunt. Omnes ergo circuit quia omnes sanctos qui sunt vel fuerunt mente conspicit et imitatur, etiam in secularibus aliquando invenit quod valeat ad inquisitionem sponsi. Sed postquam laborem geminatum inquisitionis16
ostendit iterum difficultatem inventionis subdit :
quesivi et non inveni
, sed dum querit et non invenit ipsa et queritur et invenitur ; unde dicitur :
invenerunt me vigiles
.
12
philosophorum
CM22N CM22V Rusch
]
om. CM22
13
mihi gentilitati - non]
inv. CM22
14
posset] posses
CM22B CM22H CM22L CM22T
15
viri]
om. Rusch
16
g. i.]
inv. CM22
Numérotation du verset
Ct. 3,2
et circuibo
interl.|
14. [a] diligenter investigabo
interl.|
14. [b] per totum mundum 18
civitatem
interl.|
15. Ecclesiam19
et plateas
interl.|
*17. minus sapientes21
interl.|
18. latiora22
precepta tenentes, id est minores, licite mundo utentes
queram quem diligit anima mea. Quesivi illum et non inveni.
marg.|
12. QUESIVI. Plurimo labore mundo peragrato, sapientium verbis discussis, nil certum de via veritatis addiscere potui.
Numérotation du verset
Ct. 3,3
Invenerunt me
interl.|
22. Philippus eunuchumb
, Petrus Corneliumc
invenit
b
Act. 8, 29. c
Act. 10.
qui custodiunt civitatem.
interl.|
21. qui24
parati sunt ad docendum
interl.|
24. quia pia sollicitudine ad custodiam Ecclesie verbo predicationis excubant25
marg.|
19. INVENERUNT
ME. Cum sic inquirerem, Dominus hanc instantiam inquisitionis videns tandem se26
manifestare dignatus est, et cui inspiraverat ut quereret, querenti27
donavit ut inveniret28
.
interl.|
Ecclesia de Christo dicit : 29
24
qui
CM22 Rusch
] quia
CM22P CM22S
CM22T CM22V
26
se
CM22N CM22V Rusch
]
om. CM22
|
27
querenti
CM22T Rusch
] + mihi
CM22
|
28
inveniret
CM22B CM22P Rusch
] invenirem
CM22
|
Num quem diligit30
anima mea vidistis ?
interl.|
26. qua via potero illum31
assequi?
marg.|
20. NUM QUEM DILIGIT. Illis volentibus docere, ista flagrans nimio amore prior alloquitur32
.
marg.|
25. NUM QUEM DILIGIT. Ecclesia interrogat
vigiles
cum predicationem intente suscipit et in ea bonorum operum exhibitione fructificat.
30
diligit
Rusch CM22
] dilexit
Weber
Numérotation du verset
Ct. 3,4
Paululum cum pertransissem eos
interl.|
31. cum cetibus eorum me miscuissem et eorum dicta percurrissem
marg.|
27. CUM PERTRANSISSEM. Per eos transit quia in ipsis videt formam eius quem querit et tamen transit quia Deum qui est ultra33
incipit imitari et intueri.
marg.|
28. Transit Petrus vigiles dum contemnit34
prophetas et Domino prophetarum, dicit35
d
: « Tu es Christus filius Dei vivi ».36
d
Mt. 16, 16.
inveni quem diligit anima mea.
interl.|
30. quia quam cito aliquis vero intuitu Deum exquirit37
statim Deum invenit38
37
exquirit] inquirit
CM22
Tenui eum39
interl.|
32. quanto intentius quesivi, tanto ardentius inventum
tenui
39
eum] illum
CM22L CM22N
nec dimittam donec introducam
interl.|
33. eius fidem, vel operationem pro aliqua tribulatione
marg.|
34. DONEC
INTRODUCAM etc. D
onec
in fine mundi Synagogam per quam auditum fidei suscepi et mysterium40
regenerationis ad fidem eius revocare satagam
marg.|
*29. Ecclesia gentilis in fine revocabit Synagogam que prius vocaverat41
illam per apostolos.42
interl.|
14. vel eum 43
in domum
interl.|
36. ut eos inhabitet
interl.|
35. in collectionem, quia tunc omnis Israel44
salvus fiet45
matris mee
interl.|
37. que genuit in fide46
46
que genuit in] que me genuit in
CM22H CM22N CM22S
, sinagoga quia genuit
CM22B
et in cubiculum
interl.|
38. ut
in
47
perseverantia bonitatis eorum quiescat
47
in
CM22N Rusch
]
om. CM22
Numérotation du verset
Ct. 3,5
interl.|
Christus49
interl.|
Vox Christi50
Adiuro vos filie Hierusalem
interl.|
43. que de Iudeis in fide precessistis51
marg.|
40. ADIURO
VOS. Christus audiens se per hos introducendum, adiurat ne ei parent impedimentum.
marg.|
41. ADIURO
VOS. Ideo repetitur hic versiculus in cantico amoris ut non minorem se dominus Ecclesie de gentibus quam de Iudeis collecte curam habere sed equalem pro utriusque pace sollicitudinem gerere designet. Non minus enim hec regina austri capitur amore sponsi quam prima amica de Iudeis.
51
que] qui
CM22B CM22P CM22S
CM22T
per capreas cervosque camporum
marg.|
42. CERVOSQUE. Cervi est in senectute serpentem comedere et, pro siti a veneno concepta, ad fontem properare et inde potando iuvenescere, cadentibus pilis et cornibus quod cuique fideli competit52
per lavationem baptismi.
52
fideli c.]
inv. CM22
ne suscitetis neque evigilare faciatis dilectam
interl.|
quod minus est 53
interl.|
44. ne saluti eorum contradicatis neque illos inquietetis qui de preputio ad fidem convenerunt
donec ipsa velit.
interl.|
5. surgere ; designat quod Ecclesia de gentibus spontanee sit subditura se vigiliis et laboribus pro Domino54
Numérotation du verset
Ct. 3,6
interl.|
Ecclesia de gentibus55
interl.|
Vox Synagoge admirantis Ecclesiam de gentibus congregatam56
Que est ista
interl.|
55. quanta laude et admiratione digna
marg.|
47. QUE EST
ISTA. Ulterius agit57
de Ecclesia de58
gentibus conversa quomodo ab apostolis fundamento accepto, deinde per successus temporum et graduum promotiones sit multiplicata.
marg.|
46. QUE EST
ISTA. Iudei conversi videntes etiam gentes 59
converti et in amorem sponsi pariter recipi non ex invidia sed quasi admirantes et de societate fratrum congaudentes inquirunt si salus sit60
promissa gentibus, quod multum fuerat dubium.
57
agit] aget
CM22B CM22L CM22N CM22P CM22S
CM22T CM22V
58
de] ex
CM22
59
etiam g.]
inv. CM22
60
s. s.]
inv. CM22
que ascendit
interl.|
56. ab infimis voluptatibus ad alta virtutum, immo ad Deum
marg.|
48.
que ascendit
eodem tempore et dormit cum a carnalibus desideriis se alienat Ecclesia et bonis operibus ad visionem sui conditoris appropiat61
.62
per desertum
marg.|
49.
Per desertum
, id est per medium gentium que nulla erant virtutum fruge fecunde, quas nullus propheta vel angelus ad cultum Dei instituerat. Vel
per desertum
quia a mundi illecebris separata celestibus preceptis est dedita.
sicut
interl.|
57. ecce modus ascensionis63
interl.|
58. recta et extenuata
virgula
interl.|
59. propter agilitatem
fumi
interl.|
60. editi64
marg.|
51. Fumus eodem tempore partim oritur, partim qui prius ortus fuerat65
solet in sublimioribus disparere ; sic Ecclesia in quibusdam suis membris semper gignitur nova, in quibusdam qui prius nati fuerunt semper colligitur ad celestia.
marg.|
50. Fumus ex igne natus ad66
alta conscendens paulatim se humanis subtrahit aspectibus, sic Ecclesia igne sancti solius67
Spiritus in amorem Dei accensa, ascendere non desinit donec a terrenis abstracta ad invisibilia celi rapiatur.
ex aromatibus
interl.|
61. ex multis virtutibus
myrrhe
interl.|
62. mortificationis carnis que est pars aromatum
et thuris
interl.|
63. suavitatis orationum
marg.|
52. EX
AROMATIBUS. Nota quod aromata commemorans primo myrrham, deinde thus et postea universum pulverem
pigmentarii
ponit, quia prius est mortificare concupiscentiam carnis, postea offerre Deo placabilia vota cordis, et sic cum humilitate crescere in omni virtutum genere.
et universi pulveris pigmentarii.
interl.|
64. et ne per singula omnium virtutum curram 68
marg.|
53. Pigmenta in pulverem redacta valent ad confectionem, sic virtutes cum non extollunt animum sed quasi in pulverem reputatione agentis rediguntur ad perfectionem ducunt69
.
marg.|
54. Pigmentarius vel homo qui operam dat virtutibus, vel Deus qui virtutes largitur.
Numérotation du verset
Ct. 3,7
interl.|
Vox Ecclesie70
En lectulum Salomonis sexaginta
interl.|
68. Per sexaginta
fortes
71
universos predicatores accipimus72
qui decalogum legis perfectione operum implent73
et denarium retributionis pro perfectione operum expectant.
fortes
interl.|
69. electi in regnum vel in regimen74
ambiunt ex fortissimis
interl.|
70. secundum fidem vel carnem
marg.|
65. EN
LECTULUM. Priori amice miranti respondet gentilitas determinans quo ascendat, scilicet ad lectulum, et per quid ascendat, quia scilicet75
media fercula76
sunt caritate constrata, et probat se in eamdem sponsi dilectionem77
accessisse in qua prior est, quia similiter habet nuptialem apparatum, et predicatores habet quos Deus ad eos non misisset nisi eos preelegisset.
marg.|
66. EN
LECTULUS. Lectulus veri pacifici eterna beatitudo in qua rex cum sanctis78
quiescit, ad quam Ecclesia per desertum partim quotidie pervenit tandem perfecte perveniet, vel etiam lectulus Dei est in presenti quieta conversatio sanctorum. Utrumque
lectulum
ambigunt79
fortissimi quia et presentem quietem et pacem Ecclesie predicatores contra incursus tuentur, et internam80
patrie celestis quietem81
quique perfectiores fixa intentione speculantur.
75
quia scilicet]
inv. CM22
|
76
fercula
CM22B CM22P CM22S
CM22T CM22V Rusch
] ercula
cacogr. Rusch
, ferculo
CM22L
, ferculi
CM22
|
77
eamdem... dilectionem
CM22B CM22L CM22N CM22V
] eadem... dilectione
CM22
|
78
sanctis] sanctus
cacogr. Rusch
|
79
ambigunt] ambiunt
Rusch
|
80
internam
CM22L CM22N CM22V Rusch
] in eternam
CM22
|
81
quietem] requiem
CM22
|
Israel
marg.|
67.
Israel
id est vir videns Deum, quo nomine iuste vocantur omnes qui ad divine visionis gaudia tendunt82
, inter quos fortissimi sunt83
qui vel celestis dono
{Erfurt, t. 3, f. 31vb
; facsim., t. 2, p. 714b}
[Rusch, f. 31vb
] speculationis sublimantur, vel predicationis mysterium84
suscipiunt.
Numérotation du verset
Ct. 3,8
{Erfurt, t. 3, f. 31vb
; facsim., t. 2, p. 714b}
[Rusch, f. 31vb
] qui sunt85
tenentes gladios
marg.|
74.
Qui sunt tenentes
quia indesinenter habent verbum Dei in promptu et86
ad resecanda superflua et in se et in subditis et ad repellendos hostes et conculcandos87
marg.|
71. QUI
SUNT
TENENTES. Verbum Dei tenent et periti sunt qualiter utantur illo, tam alios quam se quantum ad vitia expugnando.
85
qui sunt
CM22L CM22N CM22S
CM22V Rusch
] Omnes
Weber CM22
et ad bella doctissimi
marg.|
75. AD
BELLA
DOCTISSIMI. Qui88
tot milibus annorum contra diabolum in carnis fragilitate pugnaverunt, ex assiduo usu docti sunt
88
qui
CM22V Rusch
] quia
CM22
uniuscuiusque ensis
interl.|
76. quia89
bona predicatio non valet ipsis si mala vita sequatur, subdit
uniuscuiusque
.
89
quia
CM22V Rusch
] et
praem. CM22
super femur suum
interl.|
77.
super
humanitatem suam ut eius dominetur90
motibus, ne cum aliis predicant ipsi reprobi inveniantur
90
dominetur
CM22 Rusch
] dominentur
CM22N CM22S
propter timores nocturnos.
interl.|
78. id est temporales quamdiu hostis habet locum
inter. l 73. Sancti semper sunt de spe certi sed de temptatione suspecti.91
marg.|
72. PROPTER. Ne insidie temptatoris si eos securos inermesque repererint sternant, et ne eis expugnatis lectulum quem custodire debuerunt fedent92
, scilicet ne presens pax Ecclesie violetur et sic futura beatitudo amittatur.
92
lectulum... fedent] lectulus... fedetur
CM22
Numérotation du verset
Ct. 3,9
Ferculum fecit sibi rex Salomon
interl.|
80. Gregorius MagnusGREGORIUS.
ferculum
93
in quibus ipse sedet, iudicans de singulis et per quos levat alios ad epulas eterne beatitudinis
marg.|
79. FERCULUM. Non solum per hoc quod et in94
presenti in lectulo Salomonis quiesco, et ad futurum lectulum festino et fortissimos custodes habeo, apparet quod salus sit promissa95
gentibus, sed etiam per hoc quod de nobis fecit quosdam96
ferculum
, id est quos de loco ad locum ferret sui verbi dispensatores, vel in quibus ipse per mundum feratur97
. Vel ita : pacificus ad cuius lectum98
propero ita munivit me, et hoc fecit per
ferculum
, id est per apostolos per quos sicut in cathedra fertur, quos ad meam salutem vel nostram99
misit.
93
Gregorius. ferculum]
om. CM22
94
quod et in
CM22L CM22N CM22P CM22V Rusch
] quod in
CM22
|
95
sit p.]
inv. CM22
|
96
quosdam
CM22B CM22H CM22L CM22N CM22P CM22T CM22V Rusch
] quoddam
CM22
,
CM22L
(super ras.)
|
97
per mundum - feratur]
inv. CM22
|
98
lectum] lectulum
CM22H CM22P
|
99
meam... nostram] meam salutem
CM22H,
salutem
CMS,
nostram salutem
CM22
|
de lignis Libani
interl.|
81. id est fortibus, celsis, speciosis, odoriferis, imputribilibus, candis100
100
candidis
Rusch
] candidatis
CM22, om. CM22N
Numérotation du verset
Ct. 3,10
columnas eius
interl.|
87. sustentatores aliorum etiam prelatorum sicut Iacobus, Petrus et Iohannese
e
Cf.
Gal. 2, 9
.
fecit argenteas
interl.|
88. claritate divini Verbi instructas
reclinatorium aureum
marg.|
82.
Reclinatorium
, id est sui speculatores plenos divina sapientia, vel
reclinatorium
facit in ferculo cum spem perpetue quietis fidelibus promittit ;
aureum
, quia requiem sue visionis gloria coruscam preparat.
interl.|
Columpne argente et
reclinatorium aureum
quia per lucem sermonis invenitur apud animam claritas quietis101
ascensum purpureum
marg.|
83. ASCENSUS PURPUREUM.
Ascensus
sunt illi per quos aliquis potest scandere primum ad virtutes, postea ad sancta sanctorum ; qui sunt purpurei, id est ad martyrium prompti. Vel ipse virtutes sunt
ascensus
que sunt vere purpure quibus decorantur anime fideles102
. Vel ipse Christus
ascensus
per quem et in Ecclesiam et in celum intratur, purpureus, quia « lavit nos in sanguine suo »f
et nullus ingreditur Ecclesiam103
nisi sacramentis dominice passionis imbutus.
f
Cf.
Apc. 1, 5
.
media caritate constravit propter filias Hierusalem.
interl.|
86. Hec104
omnia vilescere facit105
ad comparationem illius rei que
media
est, id est commune ornamentum omnium aliarum106
, et designat eam proprio vocabulo. Preter caritatem cetere virtutes nihil sunt et, omnibus aliis destructis, sola caritas non excidet.
marg.|
84. MEDIA
CARITATE. Vel
caritate
qua pro nobis passus est,
media
, id est Ecclesie corda107
instar strati paravit ubi fideles anime molliter quiescant, quia totam eam intrinsecus supernorum amore replevit. Unde addit :
propter filias Hierusalem
,
propter
animas celestium desiderio estuantes108
, quia quanto magis nos dilexit, tanto magis ad patiendum pro eo nos accendit.
marg.|
85. MEDIA. Gregorius MagnusGREGORIUS.
109
Ecce consolatio. Qui non potest sanguinem pro Domino fundere diligat proximum
propter filias Hierusalem
, quia non sunt dicendi filii, id est firmi, sed filie que per caritatem a Dei edificio non aliene sunt110
.111
104
Hec
CM22N Rusch
] id est
praem. CM22
|
105
facit
CM22B CM22N CM22S
CM22T
] fecit
CM22
|
106
aliarum] aliorum
CM22
|
107
E. c.]
inv. CM22
108
estuantes] flagrantes
CM22
109
Gregorius]
om. CM22
110
a. s.]
inv. CM22
Numérotation du verset
Ct. 3,11
Egredimini
interl.|
95. ab ignorantia infidelitatis
marg.|
89. EGREDIMINI. Pulchro ordine, post enarrata regis dona, ipsam quoque speciem et ornatum112
eius predicare incipit et ad videndum eum invitat. Et attendendus est ordo et successus huius Ecclesie que, de Iudeis primitus instituta, prelatis, iudicibus aliisque gradibus, illam primam iam post apostolos tepidam admonet ut successoribus et contribulibus eorum113
a quibus predicata fuit vicem reddat.
112
ornatum] ornamentum
CM22B CM22L
113
et contribulibus - eorum]
inv. CM22
regem Salomonem
interl.|
98. verum Deum pacificantem homines Deo
in diademate
marg.|
90. IN
DIADEMATE. Quasi latentem in humanitate qua vicit diabolum, et caro fuit causa huius victorie. Nisi Deus carne obumbraretur, diabolus eum non aggrederetur.116
quo coronavit illum117
mater sua
interl.|
99. Maria
marg.|
91.
In diademate
, id est in illa spinea corona qua
coronavit
eum Iudea
mater sua
.
marg.|
92. QUO
CORONAVIT. Qua humanitate honestavit eum
mater
in hoc quod virgo est118
, non deturpans, ut alie mulieres, sorde originalis peccati, et mittit
{Erfurt, t. 3, f. 32ra
; facsim., t. 2, p. 715a}
[Rusch, f. 32ra
] nos ad historiam119
.
117
illum
Rusch
] eum
Weber CM22
{Erfurt, t. 3, f. 32ra
; facsim., t. 2, p. 715a}
[Rusch, f. 32ra
] in die desponsationis120
interl.|
100.
in
121
annuntiatione que fuit initium caritatis122
quando desponsata fuit Ecclesia Christo, vel ipsa virgo deitati
120
desponsationis] disponsionis
Weber
121
in] id est
praem. CM22
122
caritatis] claritatis
CM22
illius
interl.|
101. matris quantum ad Deum, vel filii quantum ad Ecclesiam
marg.|
94. Quasi : credite nativitatem, passionem, resurrectionem. Hec descriptio pro Ecclesie multiplicitate extenditur123
.
in die letitie cordis eius.
interl.|
103. quia rationalis
marg.|
93. DESPONSATIONIS ILLIUS. Si
illius
referimus ad matrem, dicimus
in
tempore annuntiationis ; si ad filium : resurrectionis que precipua letitia fuit quia tunc solutum est125
genus humanum.
Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Ct. 3), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 21/04/2019. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber30.xml&chapitre=30_3) |
