<61. Epistola prima Pauli ad Corinthios>

Capitulum 7

Numérotation du verset 1Cor. 7,1

De quibus autem

^interl.| fornicatio fugienda est sed nubere licet

^marg.| DE QUIBUS. Occasione fornicationis quam prohibet, continuat de nuptiis unde illi quesierant. Et agit tripliciter, secundum consilium, secundum indulgentiam, secundum preceptum.

^marg.| Cum pseudo per hypocrisin, ut puriores essent, nuptias improbarent, quia hoc non placuit Corinthiis, hoc solum ab Apostolo quesierunt.

^marg.| Nota quod unicuique liceat uxorem accipere, nisi faciat sibi illicitum, propter votum vel aliquid tale.

^marg.| Coniugium sive matrimonium est maritalis coniunctio maris et femine individualem vite consuetudinem retinens. Et est bona res coniugium, unum de sacramentis Ecclesie tenens imaginem coniunctionis Christi et Ecclesie, unde : « Hoc autem dico magnum sacramentum esse in Christo et Ecclesia »^a. Christus enim matrimonium approbans nuptiis interfuit, et eas miraculo commendavit. Etiam primum coniugium inter primos parentes Deus instituit. Causa efficiens matrimonii est consensus maritalis de presenti per verba expressus, unde matrimonium non facit coitus sed voluntas.

^marg.| Iohannes ChrysostomusIOHANNES CHRYSOSTOMUS. Non defloratio virginitatis sed pactio coniugalis matrimonium facit. Causa vero propter quam contrahi debet est procreatio prolis et vitatio fornicationis. Sunt et alie case honeste ut inimicorum reconciliatio, pacis redintegratio.

^marg.| Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Quod est preter intentionem generationis, non est nuptiarum malum, sed veniale propter nuptiarum bonum. Quod est tripartitum : fides, proles, sacramentum. Fides ne cum alio vel alia coeatur, proles ut religiose educetur, sacramentum ne coniugium separetur. His tribus bonis excusatur coitus carnalis, qui est inter coniuges, ita ut vel non sit peccatum, vel veniale. Quando enim causa prolis conveniunt, excusatur ut non sit peccatum. Quando vero causa concupiscentie satiande vel refrenande veniale est.

^a Eph. 5, 32.

scripsistis mihi¹ :

^interl.| hoc dico

¹ mihi] om. Weber

bonum est homini mulierem non tangere,

^interl.| sed

Numérotation du verset 1Cor. 7,2

propter fornicationes

^interl.| vitandam

^{{t. 4 : Erfurt, f. 1078vb ; facsim., p. 316b}
[Rusch, f. 1078vb ]} autem unusquisque suam uxorem habeat,

^interl.| non concubinam ut excludantur qui divinis auctoritatibus uxorem habere non possunt

et unaqueque suum habeat virum²

^interl.| legitimum

^interl.| et postquam coniuncti

² habeat virum] inv. Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,3

Uxori igitur³ vir debitum reddat, similiter autem et uxor viro.

^interl.| quia

³ igitur] om. Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,4

Mulier sui corporis potestatem

^interl.| ad alium

non habet sed vir. Similiter autem

^interl.| in hoc pares in aliis vir preest

et vir sui corporis potestatem

^interl.| hic dominium non tollitur sed vitium

non habet sed mulier.

^interl.| quia neuter habet potestatem ergo

Numérotation du verset 1Cor. 7,5

Nolite fraudare invicem,

^interl.| subtrahere debitum quod possit esse causa adulterii

nisi forte ex consensu ad tempus,

^interl.| scilicet ut ex condicto abstineatis propter gratiarum actiones

ut vacetis orationi

^interl.| expeditius

et iterum revertimini in idipsum,

^interl.| naturalem usum

ne temptet vos Satanas propter incontinentiam vestram.

^interl.| etsi culpa venialis est, quod non in fornicatione

^interl.| ne occasio detur diabolo trahendi in laqueum fornicationis vel adulterii

Numérotation du verset 1Cor. 7,6

Hoc

^interl.| totum

autem secundum indulgentiam dico⁴,

^interl.| et ideo non peccat qui aliter agit, immo peccat qui sic agit sed levius

^marg.| HOC SECUNDUM INDULGENTIAM. Dicet aliquis si hoc secundum veniam concessit Apostolus ergo peccatum sunt nuptie. Cui enim venia nisi peccato conceditur ? Plane quod infirmitati concessit Apostolus secundum veniam, audeo dicere peccatum esse. Veniam namque concedens Apostolus, concubitum attendit coniugatorum ubi est incontinentie malum. Incontinentie malum est, quod vir cognoscit uxorem etiam ultra necessitatem procreandi liberos, sed et ibi est nuptiarum bonum. Non enim quia incontinentie ibi malum est, ideo connubium quod est preter intentionem generationis non est bonum. Immo vero non propter illud malum culpabile est hoc bonum. Sed illud malum fit veniale propter bonum nuptiale. Hoc bonum nuptiarum non reprehendit Apostolus, sed malum incontinentie. Concubitus his necessarius causa generandi inculpabilis, et solus ipse nuptialis est. Ille vero qui ultra necessitatem progreditur non rationi sed libidini obsequitur. Cum igitur culpabilis non sit generandi intentione concubitus, qui proprie nuptiis imputandus est, quid secundum veniam concedit Apostolus, nisi quod coniuges debitum carnis exposcunt, non voluntate propaginis sed libidinis voluptate, que tamen voluptas non propter ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079ra ; facsim., p. 317a}
[Rusch, f. 1079ra ]} nuptias cadit in culpam, sed propter nuptias accipit veniam. Quocirca etiam hinc sunt laudabiles nuptie, quia etiam illud quod non pertinet ad se ignosci faciunt propter se. Neque enim iste concubitus quo servitur concupiscentie, agitur ut impleatur fetus quem postulant nuptie. Omnino igitur in genere suo nuptie bone sunt, quia fidem thori servant et prolis suscipiende causa utrumque sexum commiscent, et impietatem separationis horrent.

⁴dico] post autem Weber

non secundum imperium.

Numérotation du verset 1Cor. 7,7

Volo autem

^interl.| etsi hoc indulgeo tamen volo

omnes ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079ra ; facsim., p. 317a}
[Rusch, f. 1079ra ]} vos⁵ homines esse

^interl.| castos

⁵ vos] om. Weber

sicut meipsum, sed enim⁶

^interl.| etsi non sunt casti habent alia quibus salvari possunt

⁶ enim] om. Weber

unusquisque

^marg.| UNUSQUISQUE. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Et ideo non debet quis constringi, ne prohibitus a licitis admittat illicita, sed ipse quid sequatur eligat, sed tamen in hoc propensiorem esse melius est.

proprium

^interl.| sibi competens

habet donum a⁷ Deo :

^interl.| coniugium est ex Deo sicuti et continentia

^marg.| UNUSQUISQUE PROPRIUM HABET. Satis hic etiam ostendit pudicitiam coniugalem esse donum Dei. Non tantum enim continentium, sed etiam coniugatorum castitas donum Dei est.

^marg.| PROPRIUM HABET etc. Quia in hoc quisque iuvatur quod appetit avidius.

⁷ a] ex Weber

alius quidem sic,

^interl.| id est in coniugio potest salvari

alius vero sic.

^interl.| id est in viduali vel virginali continentia

Numérotation du verset 1Cor. 7,8

Dico autem

^interl.| coniuncti debitum reddant sed non nuptis, id est virginibus dico

^marg.| DICO AUTEM. Hic dat consilium.

non nuptis, et viduis, bonum est illis si sic

^interl.| caste

permaneant⁸ sicut et ego.

⁸ permaneant] maneant Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,9

Quod si se non⁹ continent nubant.

^interl.| legitime

⁹ se non] inv. Weber

Melius est enim nubere quam uri.

^interl.| ardere libidine

^marg.| URI. Est desideriis agi vel vinci. Non ergo ideo dicit melius, quasi bonum sit uri et nubere melius, sed consuetudinem locutionis est secutus.

Numérotation du verset 1Cor. 7,10

His autem qui matrimonio iuncti sunt precipio non ego,

^interl.| hoc consulo non coniunctis sed iunctis precipio

sed Dominus,

^interl.| quasi hoc preceptum non invenerim sed Dominus in propria persona precepit

uxorem a viro non discedere,

^interl.| hoc de utroque fideli

Numérotation du verset 1Cor. 7,11

quod si discesserit

^interl.| causa fornicationis

^marg.| QUOD SI DISCESSERIT. Aliud est discedere, aliud ex communi consensu continere. Illud enim malum est, hoc bonum.

^marg.| Ambrosius MediolanensisAMBROSIUS. Ideo non subdit de viro sicut de muliere, quia licet viro aliam ducere, quia inferior non omnino hac lege utitur, quia potior quod a falsariis dicitur esse appositum.

manere innuptam,

^interl.| viventi viro

aut viro suo reconciliari,

^interl.| aut si non continent

et vir uxorem non¹⁰ dimittat.

^interl.| supplendum est hic quod de uxore premisit, quod si dimiserit non ducat aliam, vel reconcilietur uxori

^interl.| nisi causa fornicationis

^marg.| ET VIR UXOREM. Non debet vir dimittere uxorem, quia faceret eam mechari, quod si illa est adultera non facit sed adulteram dimittit.

^marg.| Causa quam Christus excepit hic tacetur, quia notissima est, scilicet fornicationis.

¹⁰ non] ne Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,12

Nam ceteris ego dico

^interl.| ex Deo

^marg.| NAM CETERIS. Ubi uterque fidelis hoc preceptum Domini dedi. Nam ceteris ubi non uterque fidelis, quod in initio Ecclesie contigit cum evangelium predicari cepit.

non Dominus.

^interl.| proprio ore

Si quis frater

^interl.| fidelis conversus ad fidem in coniugio

uxorem habet infidelem,

^interl.| non precipit sed consulit, ut si quis aliter agat non sit transgressor, sicut post de virginibus consulit. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Monet ergo quod est lucrandi occasio cum posset licite relinquere

^marg.| SI QUIS FRATER UXOREM HABET. Idolatria et quelibet noxia superstitio fornicatio est, et Dominus causa fornicationis quidem permisit uxorem dimitti sed non iussit, et sic dedit locum Apostolo monendi ut qui noluerit non dimittat infidelem, que forsan erit fidelis.

^marg.| Si fornicatio carnis detestanda est in coniuge, quanto magis fornicatio mentis, id est infidelitas ? Iussit Esdras, immo Dominus, per eum uxores dimittere alienigenas^b, per quas ad deos ibant alienos. Et per Moysen Dominus iusserat ne quis uxorem alienigenam duceret. Merito ergo quas duxerant Domino prohibente, Domino iubente dimiserunt.

^marg.| Ambrosius MediolanensisAMBROSIUS. Non est imputandum matrimonium quod extra decretum Dei factum est, sed cum cognoscitur emendandum.

^marg.| Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Cum vero cepisset gentibus evangelium predicari iam coniunctos gentiles ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079rb ; facsim., p. 317b}
[Rusch, f. 1079rb ]} gentilibus comperit, ex quibus si non¹¹ ambo crederent, sed unus vel una, et infidelis cum fideli consentiret habitare, nec prohiberi a Domino debuit fidelis infidelem dimittere nec iuberi. Ideo enim non prohiberi, quia iustitia permittit a fornicante discedere, et infidelis hominis fornicatio est maior in corde quam in carne. Ideo autem nec iuberi, quia non contra iussionem Domini gentiles fuerunt ambo coniuncti, licitum ergo erat per iustitiam, sed licitum non erat faciendum propter liberam benevolentiam.

^b Cf. 1Esr. 10, 10-17.

¹¹ non] nou cacogr. Rusch

et hec consentit habitare cum illo non dimittat illam.

^interl.| sed non expedit

Numérotation du verset 1Cor. 7,13

Et si qua mulier fidelis¹²

^interl.| idem subdit de muliere

¹² fidelis] om. Weber

habet virum infidelem, et hic consentit habitare cum illa non dimittat virum.

^interl.| dum non horret nomen Christi

Numérotation du verset 1Cor. 7,14

Sanctificatus est

^marg.| SANCTIFICATUS EST. Quia hoc sepe contingit quod alter per alterum ad fidem convertitur. Vel mundus est vir infidelis quantum ad fidelem mulierem, et nullam ex eius coniunctione immunditiam patitur mulier fidelis.

enim vir infidelis per mulierem fidelem¹³, et sanctificata est

^interl.| id est munda est mulier infidelis quantum ad virum fidelem, ipse enim vir fidelis ex eius coniunctione non contaminatur, veram enim fidelis habet pudicitiam in infideli coniuge

¹³ per mulierem fidelem] in muliere fideli Weber

^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079rb ; facsim., p. 317b}
[Rusch, f. 1079rb ]} mulier infidelis per virum fidelem,

alioquin

^interl.| si disceditis et si non est legale matrimonium

^marg.| ALIOQUIN. Si dimittitis invicem nolentes cohabitare, et aliis vos copulatis adulteri estis, et filii vestri spurii, et ideo immundi, nunc sancti quia de licitis coniugiis nati et sub creatoris veneratione nati.

^marg.| Vel si vicissim dimittunt filii qui maiorem partem sequuntur, in infidelitate manebunt. Maior enim tunc erat numerus infidelium quam fidelium. Nunc autem sancti, id est Christiani sive uno ex parentibus auctore, sive utroque.

filii vestri

^interl.| de copula nati

immundi essent,

^interl.| vel spurii vel infideles

^interl.| non legitimi

nunc autem

^interl.| si permanetis

mundi¹⁴

^interl.| sancti

¹⁴ mundi] sancti Weber

sunt.

Numérotation du verset 1Cor. 7,15

Quod si infidelis

^interl.| vel vir vel mulier

discedit

^interl.| odio fidei

discedat,

^interl.| non pro eo fidem fidelis deserat

non¹⁵ enim servituti

^interl.| id est non cogitur infidelem sequi, sed quamdiu possunt in pace esse non separentur, si in eo potuerunt vocari in eo manendum est

^marg.| NON EST ENIM SERVITUTI. Non est ratum coniugium quod sine Deo, et ideo non est peccatum dimisso propter Deum si alii copulatur. Si ambo credunt per cognitionem Dei confirmatur coniugium.

¹⁵ non] + est Weber

subiectus frater vel¹⁶ soror in eiusmodi.

^interl.| id est in infidelitate

¹⁶ vel] aut Weber

In pace

^interl.| ideo non debemus esse causa discordie

^marg.| IN PACE. Non oportet litigare cum discedente, quia odio Dei discedit.

autem vocavit vos¹⁷ Deus.

^interl.| vere manendum quia : UNDE SIS

¹⁷ vos] nos Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,16

Unde enim scis, mulier,

^interl.| fidelis

^marg.| UNDE ENIM SCIS. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Hortatus super ea que evenerunt, nunc quia eadem fieri possunt. Hec non lege iubente sed libera caritate fiunt.

si virum salvum facies ?

^interl.| forsan posset credere qui non horret nomen Christi

Aut unde scis, vir,

^interl.| fidelis

si mulierem

^interl.| infidelem

salvam facies ?

^interl.| ita te habeas ad tuum comparem

Numérotation du verset 1Cor. 7,17

Nisi unicuique sicut Deus divisit¹⁸

^interl.| utrique viro preesse uxori subesse

^interl.| dedit

^marg.| DIVISIT. Deus cuique quando salvetur, id est scit quando credet et sustinet, sic et tu expecta.

¹⁸ Deus divisit] divisit Dominus Weber

et virum quemque¹⁹ sicut vocavit Deus,

^interl.| id est in eo statu in quo Deus vocavit non a quo

¹⁹ et....quemque] unumquemque Weber

ita ambulet

^interl.| perseveranter si non statim proficit

^interl.| unusquisque

et sicut ubique²⁰

^interl.| tenendum vobis quod omnes tenent

^interl.| nisi

²⁰ sicut ubique] sic Weber

in omnibus Ecclesiis doceo.

^interl.| hoc scilicet doceo quod unusquisque permaneat in suo statu

Numérotation du verset 1Cor. 7,18

Circumcisus aliquis vocatus est ?

^interl.| quasi : in eo statu potest quisque manere scilicet coniugii, sicut et in ceteris que saluti impedimentum non afferunt verbi gratia

^marg.| CIRCUMCISUS ALIQUIS VOCATUS EST. Nusquam aufert consuetudinem que servata non impedit salutem, monens ne in talibus spes salutis ponatur, cum tantum pro offensione infirmorum serventur. Unde dicit nihil ea esse subdens : CIRCUMCISIO NIHIL.

Non adducat

^interl.| non cogatur adducere

preputium.

^interl.| ritus gentilium

In preputio aliquis vocatus est ? Non circumcidatur.

^interl.| id est non cogatur ad iudaicos ritus

Numérotation du verset 1Cor. 7,19

Circumcisio nihil est et preputium nihil est,

^interl.| ad salutem nec prodest nec obest hoc vel illud, id est iudaicus vel gentilis ritus

sed observatio mandatorum Dei.

^interl.| non adducat etc. sed

Numérotation du verset 1Cor. 7,20

Unusquisque in qua

^interl.| non a qua

^marg.| UNUSQUISQUE IN EA ²¹. Hoc ad eas condiciones vel vite consuetudines respicit, que nihil obsunt fidei bonisque moribus. Sicut enim coniunx, sic et latro ad Christi fidem vocatur. Sed ille in coniugio non a coniugio. Iste vero non in latrocinio, sed a latrocinio. Non enim necesse est ut coniuges desinant esse coniuges propter fidem Christi, sicut necesse est ut latrones desinant esse latrones.

²¹ sic Rusch

vocatione vocatus est,

^interl.| condicioni, vocationi non repugnante

in ea permaneat.

^interl.| sicut

Numérotation du verset 1Cor. 7,21

Servus vocatus es ?

^interl.| quasi velis hoc effugere

^marg.| SERVUS VOCATUS. Supra posuit unum exemplum de ritu vivendi, hic aliud de condicionis dicitur officio.

Non sit tibi ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079va ; facsim., p. 318a}
[Rusch, f. 1079va ]} cure, sed et si potes liber fieri, magis utere.

^interl.| servitute

^interl.| que est causa humilitati

^marg.| ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079va ; facsim., p. 318a}
[Rusch, f. 1079va ]} MAGIS UTERE. Quia quanto quis propter Deum despectior est in hoc seculo, tanto magis exaltabitur in futuro.

Numérotation du verset 1Cor. 7,22

Qui enim

^interl.| quia eque ut Dominus servus Christi est

in Domino vocatus est servus,

^interl.| id est in fide Domini vocatus vel in operatione Domini

libertus est Domini,

^interl.| idem est ac si diceret servus sed honestius nomen

^marg.| LIBERTUS ²². Quia ereptus a peccatis que servos faciunt, nec servus condicione despiciatur, nec liber ereptus elatus servo se preponat.

²² libertus] corr., liberius Rusch

similiter qui liber vocatus est,

^interl.| a Deo quod crimen est

servus est Christi.

^interl.| quod perfectius est

Numérotation du verset 1Cor. 7,23

Pretio empti estis,

^interl.| uterque servus quia : PRETIO EMPTI

^interl.| sanguine Christi

^interl.| et quia empti

^marg.| QUIA EMPTI ²³. Reddite vicem ut vos servi sitis Christi non hominum. Hi sunt servi hominum qui humanis se subiiciunt superstitionibus.

²³ sic Rusch

nolite fieri servi hominum.

^interl.| ita scilicet ut postponatis servitium Domini

^marg.| SERVI HOMINUM. Quod contingit vobis si dicatis : « Ego sum Pauli, ego Apollo»^c.

^c 1Cor. 1, 10.

Numérotation du verset 1Cor. 7,24

Unusquisque ergo²⁴

^interl.| quia nullus status nocet

²⁴ ergo] om. Weber

in quo vocatus est, fratres,

^interl.| non a quo quia nullus status nocet in quo quis vocatur

in hoc

^interl.| statu

permaneat²⁵ apud Deum.

^interl.| in observatione mandatorum Dei

²⁵ permaneat] maneat Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,25

De virginibus autem

^interl.| de coniunctis dedi preceptum Domini ubi uterque est fidelis vel meum consilium dedi ubi alter infidelis

^marg.| DE VIRGINIBUS. Causa illius fornicatoris, de omni fornicatione vitanda docet.

preceptum Domini non habeo,

^interl.| aliqua lege precipientis ut contineant vel nubant

consilium

^interl.| non preceptum

autem do,

^interl.| a Spiritu sancto mihi inspiratum, idem quod supra dedi non nubendi ubi tamen aliud licet

tamquam misericordiam

^interl.| apostolatum

consecutus a Domino,

^interl.| ita

ut sim fidelis.

^interl.| in dispensatione mihi credita

Numérotation du verset 1Cor. 7,26

Existimo ergo bonum hoc²⁶ esse

^interl.| quia Apostolus et fidelis ergo hoc consilium do, scilicet nubendi quia existimo hoc, id est in virginitate permanere

²⁶ bonum hoc] inv. Weber

propter instantem necessitatem,

^interl.| non solum spe eterne vite

^interl.| ita existimo quia ita vere est scilicet

^marg.| NECESSITATEM. Dicit penurias seculi quas sepe patiuntur coniugati, infirmis infirmam rationem pretendit. Posset enim digniorem reddidisse virginitatis rationem eius munus amplius commendando. Supergreditur enim virginitas condicionem humane nature, per quam homines angelis assimilantur. Maior tamen victoria virginum est quam angelorum. Angeli enim sine carne vivunt, virgines vero in carne triumphant. Inde est quod in tabernaculo Domini supremum operimentum erat de pellibus hyacinthinis, per quod intelligitur celibum vita, habet enim hyacinthus speciem similem throno, ita qui in carne virgineam puritatem servant supercelestibus similantur. Hi sunt qui cum mulieribus non sunt inquinati et « sequuntur agnum quocumque ierit »^d.

^d Apc. 14, 4.

quoniam bonum est homini sic esse.

^interl.| in virginitate

^interl.| tamen si

Numérotation du verset 1Cor. 7,27

Alligatus es uxori ? Noli querere solutionem.

^interl.| etsi instat necessitas

^interl.| sed si

Solutus es ab uxore ? Noli querere uxorem.

^interl.| si potes continere

Numérotation du verset 1Cor. 7,28

Si autem

^interl.| sed tamen

acceperis uxorem non peccasti, et si

^interl.| similiter

nupserit virgo non peccavit,

^interl.| non peccant tamen levius est esse sine coniugio quia

tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi

^interl.| pro necessariis rebus providendis sibi et filiis

ego autem vobis parco.

^interl.| dum consulo hoc evitare, vel dum concedo quod vultis et si grave

^interl.| tribulationem carnis habebunt sed ego parco vobis

Numérotation du verset 1Cor. 7,29

Hoc itaque dico, fratres :

^marg.| HOC ITAQUE DICO. Hic ad temperantiam monet. Quasi : quia coniungemini dum sine peccato possit fieri, itaque hoc consilium do vobis.

tempus breve est,

^interl.| quo non generatione carnali propagandus est populus Dei, sed regeneratione spiritali colligendus

reliquum est,

^interl.| hoc solum restat agendum

ut et²⁷ qui habent uxores tamquam non habentes sint,

^interl.| studendo Dei servitio non operi carnis

^marg.| TAMQUAM NON HABENTES. Quod utique facit qui habens uxorem reddit, non exigit debitum et qui propter infirmitatem propriam ducit uxorem, plangens potius, quia si ne uxore esse non potuit, quam gaudens, quia duxit et maxime qui pari consensu continentiam servant. Gratiora sane coniugia iudicanda sunt que sive filiis procreatis, sive prole contempta continentiam pari consensu servare poterunt.

²⁷ et] om. Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,30

et qui gaudent

^interl.| pro aliqua prosperitate seculi

tamquam non gaudentes,

^interl.| intus timentes corrumpi

et qui flent

^interl.| pro casibus coniugii vel aliqua tristitia seculi

tamquam non flentes²⁸, et qui emunt

^interl.| ut que provident filiis

²⁸ et qui flent....flentes] ante et qui gaudent tamquam non gaudent Weber

tamquam non possidentes,

^interl.| non apponant cor perituris rebus

Numérotation du verset 1Cor. 7,31

et qui utuntur hoc mundo

^interl.| ut et universaliter colligam

tamquam non utantur.

^marg.| ^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079vb ; facsim., p. 318b}
[Rusch, f. 1079vb ]} TAMQUAM NON UTANTUR. Ut ex bonis eius bona faciant non mali fiant. Que ne putentur mala bonis dantur. Itemque tolluntur ut probentur. Ne vero putentur summa dantur, et malis itemque tolluntur ut crucientur.

^{{t. 4 : Erfurt, f. 1079vb ; facsim., p. 318b}
[Rusch, f. 1079vb ]} Preterit enim

^interl.| quotidie senescit

^marg.| PRETERIT ENIM. Ambrosius MediolanensisAMBROSIUS. Ideo hec quasi non sint existimanda sunt, quia preterit et ut novis corporibus novus mundus conveniat, igne purgabitur.

figura huius mundi.

^interl.| pulchritudo non substantia

Numérotation du verset 1Cor. 7,32

Volo autem

^interl.| si nubitis hoc consulo sed magis volo

vos sine sollicitudine esse.

^interl.| rei uxorie qua diminuta propensius vigilatur

^interl.| quia

Qui sine uxore est, sollicitus est

^interl.| ut impleat

que Domini sunt, quomodo placeat Deo.

^interl.| non quomodo mundo serviat

^interl.| interiori pulchritudine

^interl.| sed

Numérotation du verset 1Cor. 7,33

Qui autem cum uxore est, sollicitus est que sunt mundi,

^interl.| de domo scilicet regenda

quomodo

^interl.| etiam

placeat uxori, et divisus est.

^interl.| quia partim Deo, partim servit mundo

^interl.| non natura sed actu

Numérotation du verset 1Cor. 7,34

Mulier²⁹ innupta et virgo,

^interl.| similiter vidua ut virgo

²⁹ mulier] et praem. Weber

cogitat que Domini sunt,

^interl.| iam non cogitat, ne damnetur a Deo quod est timor custos malorum

^marg.| COGITAT QUE DOMINI. Hec enim de damnatione non timens et de salute secura cogitat tantum que Domini sunt.

ut sit sancta et corpore

^interl.| actionibus qua geruntur ministerio corporis

et spiritu.

^interl.| voluntate

^marg.| UT SIT SANCTA CORPORE ³⁰ ET SPIRITU. Hoc et nupta sed amplius innupta que libera a necessitatibus mundanis quibus astricta est nupta, intensius vacat celestibus preceptis.

³⁰ sic Rusch

Que autem nupta est, cogitat que sunt mundi, quomodo placeat viro.

^interl.| non ut sancta non sit, etsi minus. Non enim potest fieri ut non sit sanctum corpus quo sancificatus utitur spiritus

Numérotation du verset 1Cor. 7,35

Porro hoc

^interl.| consulo non nubere sed ad utilitatem hoc dico, ut expeditius Deo serviatis non ut si incontinentes estis, sim vobis laqueus fornicationis et occasio

ad utilitatem vestram

^interl.| maiorem

dico : non ut laqueum

^marg.| NON UT LAQUEUM. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Sed ad id tendens dico quod honestum est, ut homo sit castus corpore et animo, non quod turpe sit coniugium, sed quod hoc honestius et facilitatem habeat.

vobis iniiciam, sed ad id quod honestum est, et quod facultatem prebeat sine impedimento

^interl.| quod est in coniugio

Domino³¹

^interl.| se

³¹ Domino] Dominum Weber

obsecrandi³²

^interl.| etsi honestius et expeditius tamen SI QUIS etc.

³² obsecrandi] observandi Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,36

Si quis autem

^interl.| ne et si virgo non peccat, custos eius videatur peccare dicit : SI QUIS etc.

^marg.| SI QUIS AUTEM. Sicut de virginibus determinavit, sic et de custodibus determinat.

turpem se videri existimat

^interl.| quandoque

super

^interl.| de

virgine sua, quod sit superadulta,

^interl.| ultra pubertatem

et ita oportet fieri,

^interl.| quia virgo non vult continere

^interl.| ut nubat, quia virgo non vult continere

quod

^interl.| virgo

vult faciat,

^interl.| custos

non peccat

^interl.| custos

si³³ nubat.

^interl.| virgo

³³ si] om. Weber

Numérotation du verset 1Cor. 7,37

Nam qui statuit in corde suo

^interl.| ideo dico si oportet non peccat nam de isto patet

firmus,

^interl.| in proposito non curans vel sobolem vel aliud huiusmodi

non habens necessitatem,

^interl.| cum virgo velit continere

^interl.| sed

potestatem autem habens³⁴ sue voluntatis,

^interl.| implende

³⁴ habens] habent Weber

^interl.| qui

hoc iudicavit in corde suo,

^interl.| non ex levitate statuit sed ex iudicio mentis bonum esse decrevit

servare virginem suam,

^interl.| non ingerens fomitem nuptiarum

bene facit.

^interl.| non tantum non peccat

Numérotation du verset 1Cor. 7,38

Igitur

^interl.| et quia ita oportet fieri ut diximus

et qui matrimonio iungit virginem suam, bene facit,

^interl.| quia licet quod facit

et qui non iungit, melius facit.

^interl.| cum habeat potestatem sue voluntatis

^marg.| MELIUS FACIT. Quia apud Deum meritum illi collocat et a seculi sollicitudine liberat illam. Et ideo recte ait : Melius est enim quod licet et expedit, quam quod licet et non expedit.

^marg.| Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Hic enim bene utitur homo malo ibi vero bene utitur bono. Duo enim hec, scilicet bonum et malum, et hec duo bonus usus et malus usus sibimet adiuncta quattuor differentias faciunt. Bene utitur aliquis bono continentiam dedicans Deo. Male utitur quis bono continentiam dedicans idolo. Male utitur quis malo concupiscentiam relaxans adulterio. Bene utitur malo concupiscentiam restringens connubio. Sic ergo melius est bene uti bono, quam bene uti malo.

Numérotation du verset 1Cor. 7,39

Mulier alligata est

^interl.| similiter vidua potest nubere sed beatius est continere, vel virgo quocumque tempore potest nubere, sed coniugata etiam si dimissa est non potest dum vivit vir

^marg.| MULIER ALLIGATA. Dixerat mulierem causa fornicationis a viro recedentem manere innuptam, aut viro suo reconciliari et non dixerat, an maneret toto tempore vite sue, an tempore viri hoc determinat. Continuatio : virgo semper potest nubere cui vult, sed mulier, id est vidua separata a viro vivente viro ALLIGATA EST LEGI etc.

^{{t. 4 : Erfurt, f. 1080ra ; facsim., p. 319a}
[Rusch, f. 1080ra ]} legi³⁵

^interl.| viri

³⁵ legi] om. Weber

quanto tempore vivit vir eius³⁶,

^interl.| ut non liceat alii nubere

³⁶ vivit-vir eius] inv. Weber

quod si dormierit vir eius

^interl.| tamen prime nuptie a Domino secunde permisse

^marg.| QUOD SI DORMIERIT etc. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Non dicit primus vel secundus vel quotus nec nobis diffiniendum quod non diffinit Apostolus, unde nec ullas debeo damnare nuptias, nec eis verecundiam numerositatis auferre. Dominus autem septemviram non damnat, nec dicit in resurrectione non posse esse. Sed tantum neque nubent, neque nubentur, unde nec contra humane verecundie sensum audeo dicere, ut quotiens voluerint nubant, nec ex corde meo quotaslibet nuptias condemnare. Quod dicitur univire hoc omni vidue : BEATIOR ERIT SI SIC PERMANSERIT.

liberata est,

^interl.| id est permittitur ei ut

cui vult nubat tantum in Domino.

^interl.| sine turpitudine et viro sue religionis vel sue legis

Numérotation du verset 1Cor. 7,40

Beatior autem erit si sic permanserit

^interl.| innupta

^marg.| BEATIOR AUTEM etc. Satis ostendit beatam esse etiam post mortem viri iterum nubentem fidelem, sed beatiorem non nubentem. Unde maxime Cataphrygarum et Novatianorum hereses concidunt quas buccis sonantibus non sapientibus Tertullianus inflat, dum secundas nuptias tamquam illicitas maledico dente conscidit, quas omnino licitas Apostolus sobria mente concedit.

^marg.| Ambrosius MediolanensisAMBROSIUS. De tertiis autem et quartis et de ultra pluribus nuptiis solent homines movere questionem. Sed quis audet diffinire quod nec Apostolum video diffinivisse ?

secundum meum consilium, puto autem

^interl.| quod vos non putatis

^marg.| PUTO AUTEM. Non dubitat Apostolus sed contemptores increpat ut et Dominus dicens : ‘Si me sciretis forsitan et Patrem meum sciretis’^e. Vel putas inveniet fidem in terra ? Verbo dubitationis infidelitatem arguit.

^e Cf. Lc. 18, 8 : « Dico vobis quia cito faciet vindictam illorum. Verumtamen Filius hominis veniens, putas, inveniet fidem in terra ? ».

quod et ego

^interl.| sicut alii apostoli

Spiritum Dei habeam³⁷

^interl.| quo inspirante hec et alia suadeo.

³⁷ habeam] habeo Weber

Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (1Cor. 7), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 17/06/2019. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber61.xml&chapitre=61_7)

Signaler un complément d'information

<61. *Epistola prima Pauli ad Corinthios*>

Capitulum 7

<61. Epistola prima Pauli ad Corinthios>