- Mt. 1, 20 : ¶Fons : [a] Cf. Chrysostomus, In Mt., hom. 4 Mt. 1, 20 , Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f.
11rb
: Et nos autem multos scimus animam eligentes amittere, magis
quam in zelotipie
suspicionem incidere. Hic autem neque suspicio erat ventris tumore arguente. Sed tamen ita erat a passione purus ut nollet neque in parvissimis contristare virginem. Quoniam enim retinere quidem eam intus iniquitatis esse estimabat propalare autem et in iudicium ducere morti tradere cogebat, nichil horum facit sed supra legem iam vivebat. Oportebat enim cum gratia iam advenisset, multa esse signa
excelse urbanitatis. [...] Hinc et hic Ioseph multam demonstrabat philosophiam. Neque enim reclamavit neque improperavit sed prohicere temptavit solum .
<cuius fons> Cf. Chrysostomus , In Mt. , hom. 4, § 4-5, PG 57, 44.
15-24
: Και ημεις δε πολλους ισμεν την ψυχην ελομενους προεσθαι μαλλον, η εις ζηλοτυπιας υποψια ν εμπεσειν. Ενταυθα δε ουδε υποψια ην, του της γαστρος ογκου διελεγχοντος. Αλλ’ ομως ουτως ην παθους καθαρος, ως μη θελησαι μηδε εν τοις μικροτατοις λυπησαι την Παρθενον. Επειδη γαρ το μεν κατεχειν ενδον παρανομιας ειναι εδοκει, το δε εκπομπευειν και εις δικαστηριον αγειν, θανατω παραδουναι ηναγκαζεν· ουδεν τουτων ποιει, αλλ’ υπερ νομον ηδη πολιτευεται. Εδει γαρ της χαριτος παραγενομενης πολλα λοιπον ειναι τα σημεια της υψηλης πολιτειας [...] Εντευθεν και ουτος πολλην επεδεικνυτο φιλοσοφιαν· ουτε γαρ ενεκαλεσεν, ουτε ωνειδισεν, αλλ’ εκβαλειν επεχειρησε μονον .
<Non hab.> Hugo de Sancto Caro.
[b] Chrysostomus, In Mt., hom. 4 Mt. 1, 20 , Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f.
11va
: Propterea non dixit a principio hoc angelus et virgo autem# eadem de causa siluit. Non enim estimabat credi a sponso, rem annuntians inopinabilem sed et irritare magis ut peccatum factum obumbrans. Si enim ipsa tantam gratiam susceptura humanum quid patitur et ait qualiter erit hoc quoniam virum non cognosco Multo magis ille dubitasset utique et maxime a muliere audiens in
suspicionem deducta . Propterea virgo quidem nichil ei dicit. Angelus autem tempore vocante assistit. Cur autem ait non et in virgine hoc fecit et post conceptionem ei evangelizat Ut non in turbatione esset et angustia multa. Etenim decens erat si verum nescisset cogitare eam aliquod de seipsa inconveniens et ad suffocationem venire et ad ensem non ferentem verecundiam. [...] Ut igitur hec non fierent, venit ante conceptionem angelus .
<cuius fons> Chrysostomus , In Mt. , hom. 4, § 4-5, PG 57, 44.52 –
45.9
: Δια τουτο ουκ ειπεν εξ αρχης ο αγγελος· και η Παρθενος δε της αυτης ενεκεν αιτιας εσιγησεν. Ου γαρ ενομιζε πιστευεσθαι παρα τω μνηστηρι, πραγμα απαγγελλουσα ξενον· αλλα και παροξυνειν μαλλον αυτον, ως αμαρτημα γεγενημενον συσκιαζουσα. Ει γαρ αυτη η υποδεχεσθαι μελλουσα τοσαυτην χαριν, ανθρωπινον τι πασχει, και φησι· Πως εσται τουτο επει ανδρα ου γινωσκω ; πολλω μαλλον εκεινος αμφεβαλλεν αν· και μαλιστα παρα γυναικος ακουων της υποπτευομενης . [§ 5] Δια ταυτα η Παρθενος μεν ουδεν αυτω λεγει , ο δε αγγελος του καιρου καλουντος εφισταται . Τινος ουν ενεκεν, φησιν, ουχι και επι της Παρθενου τουτο εποιησε, και μετα την κυησιν αυτην ευηγγελισατο ; Ινα μη εν ταραχη η και θορυβω πολλω. [...] Ιν’ ουν ταυτα μη γενηται, ηλθε προ της συλληψεως ο αγγελος .
[c] Chrysostomus, In Mt., hom. 4 Mt. 1, 20 , Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f.
11va
: Etenim oportebat
extra turbationem esse vulvam illam
quam omnium conditor ascendit .
<cuius fons> Chrysostomus , In Mt. , hom. 4, § 5, PG 57, 45.21-23: Και γαρ εδει ταραχης εκτος ειναι την νηδυν εκεινην , η ο παντων Δημιουργος επεβη .
[d] Chrysostomus, In Mt., hom. 4 Mt. 1, 20 , Burgundionis versio, BAV, Vat. lat. 383, f.
11vb
-12ra: Venit itaque angelus turbato iam Ioseph et enim et propter ea que dicta sunt et ut appareat eius philosophia differt sui presentiam. [...] Ideoque post
suspicionem evangelizatur ut hoc ipsum fiat ei eorum que dicuntur demonstratio . Hec enim audire angelo dicente cum ipse nulli enuntiaverit sed in mente
excogitasset, indubitabile ei tribuebat signum quod a Deo missus est . Ipsius enim solius est ineffabilia {vel cogitationes} cordis scire . Vide itaque quot efficiuntur et viri philosophia demonstratur et ad fidem ei confert quod oportune dictum est et sermo insuspicabilis efficitur , monstrans quod passus est que decens erat pati virum .
<cuius fons> Chrysostomus, In Mt. , hom. 4 § 5, PG 57, 45.
33-37
; 46.
1-10
: Ερχεται τοινυν ο αγγελος, θορυβουμενου του Ιωσηφ . Και γαρ και των ειρημενων ενεκεν, και ινα φανη αυτου η φιλοσοφια , αναβαλλεται την παρουσιαν. [...] Διο μετα την υποψιαν ευαγγελιζεται, ινα αυτο τουτο γενηται αυτω των λεγομενων αποδειξις . Το γαρ μηδενι εξειπειν, αλλ’ α κατα διανοιαν ενεθυμηθη , ταυτα ακουσαι λεγοντος του αγγελου , αναμφισβητητον αυτω παρειχε σημειον του παρα Θεου λεγοντα αφιχθαι · αυτου γαρ μονου τα απορρητα της καρδιας ειδεναι εστιν. Ορα γουν ποσα γινεται· και η του ανδρος φιλοσοφια διαδεικνυται, και προς την πιστιν αυτω συμβαλλεται το ευκαιρως λεχθεν, και ο λογος ανυποπτος γινεται , δεικνυς οτι επαθεν απερ εικος ην παθειν ανδρα . [ACB2014] [MM2020]
<Paral.> Thomas de Aquino,
CMT1d11.18
,
CLC1d4.4
,
CLC1d8.8
¶Nota : Thomas revient par trois fois dans laCatena aurea sur le même passage de Chrysostome qui compare la double annonciation de l’ange à la Vierge et à Joseph. Certaines phrases de ce passage ont donc fait l’objet de plusieurs traductions différentes dans la Catena :CMT1d11.18 à partir de Burgundio; CLC1d4.4 à partir du grec de la chaîne de Nicétas Krikones § 49 et CLC1d8.8 scholion grec non identifié. Il disposait en outre de la traduction originale de Burgundio et de celle d’Anianus. [MM2020]