<07. Deuteronomium*>

Capitulum 25

Numérotation du verset Dt. 25,1

Si fuerit causa

^marg.| SI FUERIT CAUSA. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Septuaginta : Si autem fuerit altercatio inter homines et accesserint ad iudicium et iustificaverint iustum iudices subaudis et reprehenderint impium et erit si dignus fuerit plagis qui impie agit. Constitues eum in conspectu iudicum et fagellabunt eum ante se secundum impietatem eius ; Numero quadraginta : Flagellabunt eum et non apponent. Notandum quia impium dixit quem non morte, sed paucis plagis iussit puniri. Putant enim quidam non esse impietatem que fit in hominem vel adulterium, quod tamen morte punitur sed est levis impietas que verbere digna est. Est et gravis que morte digna est, sic et peccata que non in Deum, sed in hominem videntur admitti quedam sunt digna morte quedam verbere.

inter aliquos et interpellaverint

^interl.| ipsi

iudices quem iustum esse perspexerint illi iustitie palmam

^interl.| victoriam

dabunt quem impium condemnabunt impietatis

Numérotation du verset Dt. 25,2

sin autem eum qui peccavit dignum viderint plagis prosternent et coram se facient verberari pro mensura peccati erit et plagarum modus

Numérotation du verset Dt. 25,3

ita dumtaxat ut quadragenarium numerum

^marg.| QUADRAGENARIUM NUMERUM. Quadragenarius denario quater ducto perficitur nos vero de quattuor elementis secundum corpus consistimus, precepta decalogi per denarium accipiuntur. Iubet ergo iudicium vel vindictam in qua carnis peccatum plectitur secundum precepta ordinari et omnia precepta in decalogo vult intelligi.

^marg.| ISIDORUS. In quadragenario hoc tempus figuratur quo Ecclesia per quattuor mundi partes diffusa sub decalogo vivit. Quadragenario numero delinquentes cedimus si in hoc tempore penitentie verberibus flagellamus. Debet ergo peccator temporalibus flagellis atteri ut in iudicio purgatur valeat inveniri. Beatus homo qui corripitur a Domino nulla enim in eternum animadversio affligere poterit quos hic penitentie disciplina percussit. Si pro peccatis hic cedimur, illic sine peccato invenimur.

non excedant ne fede laceratus ante oculos tuos abeat frater tuus

Numérotation du verset Dt. 25,4

non ligabis

^interl.| id est victum non subtrahes predicatori ut totus vacet orationi et predicationi

^{{t. 1 : Erfurt, f. 204vb ; facsim., p. 408b}
[Rusch, f. 204vb ]} os bovis

^interl.| predicantis

^marg.| OS BOVIS. ISIDORUS. In bove vita operantium exprimitur, de quo dicitur : « Dignus est operarius mercede sua »^a. Vult ergo scriptura prestari carnalia a quibus accipimus spiritualia, qui occupati in doctrina non possunt sibi providere necessaria.

^a 1 Tim. 5, 18.

triturantis¹

^interl.| corda auditorum vel rigorem scripturarum

¹ triturantis] terentis Weber

in area

^interl.| Ecclesia

fruges tuas

^interl.| scripturas

Numérotation du verset Dt. 25,5

quando habitaverint

^marg.| QUANDO HABITAVERINT. Augustinus HipponensisAUGUSTINUS. Septuaginta : Si autem habitaverint fratres in unum et mortuus fuerit unus ex eis, semen autem non fuerit ei, uxore defuncti fratris non appropinquante, frater eius intrabit ad eam et accipiet uxorem sibi et cohabitabit ei. Et erit infans quicunque natus fuerit, constituetur ex defuncti nomine et non delebitur nomen eius ex Israel. Videtur tamen lex precepisse hoc ut suscitetur semen fratri qui defunctus est. Quia autem ait : constituetur ex defuncti nomine dictum videtur ut qui nascitur nomen habeat defuncti cui propagatur. Unde nobis visum est magis secundum adoptionis morem, solvere in Evangelio questionem de duobus patribus Ioseph, quorum unum memorat Matheus, scilicet qui eum genuit ; alterum Lucas cuius scilicet filius erat, quia nullius eorum Ioseph nomen accepit, nisi forte intelligatur constituetur ex defuncti nomine non ut nomen eius accipiat, sed ut ex nomine eius, id est tanquam filius non eius a quo genitus, sed eius cui semen suscitatur. Quia autem dictum non delebitur nomen eius ex Israel, potest intelligi non quod nomen eius puer accipiat, sed qui non (f. 204vb) sine prosperitate mortuus esse videbitur. Et ideo permanebit nomen eius, id est memoria. Neque enim si ipse filium genuisset, nomen suum ei imposuisset ut nomen eius non deleretur ex Israel. Sed sine liberis ex hac vita non migraret et hoc iubetur ex uxore eius impleri, quod ipse non potuit. Nam et si frater non fuisset propinquus ducebat uxorem mortui, sicut Boom Ruth ut semen excitaret ei de quo uxor non pepererat. Qui tamen de illa natus est, ex nomine defuncti constitutus est, quia eius filius dictus est ne nomen eius deleretur, non tamen eius nomine appellatur. Abundantius ergo duobus modis solvi potest evangelica questio ut unus eorum ita fuerit propinquus alteri ad ducendam uxorem eius ut alios presentes atque maiores iste, alios ille habere potuerit. Nam si fratrum filii fuissent, unum avum habuissent, sed secundum Mattheum Mathan est avus Ioseph, secundum Lucam Mathat. Quod si quis putat tantam esse similitudinem nominis ut a scriptoribus una littera erratum sit ut fieret tanquam parva et pene nulla diversitas. Quid diceret de istorum patribus ? Nam secundum Lucam Mathat filius fuit Levi, secundum Matheum Mathan filius Eleazar. Ita sursum versus diversi sunt patres et avi et maiores usque ad Zorobabel qui fere est vicesimus sursum versus a Ioseph apud Lucam, apud Mattheum undecim. Qui propterea idem esse creditur, quia pater eius apud utrumque Salatheil dicitur. Fieri tamen potuit ut alius esset eodem nomine habens eiusdem nominis patrem cuius et ille quia deinde sursum versus diversi sunt ; apud Lucam quippe Zorobabel habet avum Neri ; apud Mattheum Ieconiam et inde nulla est consonantia usque ad David ; apude Mattheum per Salomonem ; apud Lucam per Nathan. Difficile autem videtur non fuisse aliquem propinquiorem qui duceret uxorem fratris sui quaque qui ex David esset consanguineus tam longinquo gradu cum sit David apud Lucam pene quadragesimus a Ioseph ; apud Mattheum viginti septimo. Vel si propinqui ex sanguine seminarum ad hoc querebantur, fieri potuit ut aliquis ita propinquus Ioseph generuit de uxore propinqui sine liberis defuncti et esset ei alter ex natura pater, alter ex lege. In patribus verbo et avis et maioribus nulla appareret propinquitas quia non maribus sed feminis propinquerent, sed si tia esset nec David unus pater occurreret aut si quis potuisse contendit, opponimus quod non consuevit scriptura feminas in genealogia pro maribus ponere, unde nullas evangelista interposuit. Ubi enim commemorantur matres, non commemorantur nisi cum patribus. Ideo autem propinquior defuit ad uxorem defuncti sibi copulandam ut origo cognationis David reperitur aut adoptio fecit alterum patrem quem possete habere Ioseph.

fratres simul et unus ex eis

^interl.| Christus qui ait : « Ite nunciate fratribus meis »^b

^b Mt. 28, 10.

absque liberis

^interl.| quia adhuc electorum numerum non implevit

^marg.| ABSQUE LIBERIS. Passus est et ascendit in celum adhuc synagoga sterili permanente.

mortuus fuerit uxor

^interl.| Ecclesia

^interl.| sinagoga

defuncti

^interl.| Christi

non nubet alteri

^interl.| philosopho vel heretico

sed accipiat² eam

^interl.| in suam

^marg.| SED ACCIPIET EAM. Qui regere valet, cui nolenti in faciem mulier expuit. Qui enim donis spiritalibus non curat prodesse aliis huius etiam bonis Ecclesia exprobans quasi in faciem iactat salivam.

² accipiat] accipiet Weber

frater eius

^interl.| apostolorum chorus

et suscitabit

^interl.| predicando, hortando

semen fratris sui

^interl.| fideles, sanctos, filios Dei

^interl.| fidem scilicet et bona opera ex synagoga

Numérotation du verset Dt. 25,6

primogenitum³

^interl.| sanctum

³ primigenitum] et praem. Weber

ex ea filium nomine illius appellabit

^interl.| ut christianus dicatur a Christo

ut non deleatur nomen eius ex Israel

Numérotation du verset Dt. 25,7

si⁴ autem noluerit

^interl.| si doctor noluerit consulere Ecclesie

⁴ si] sin Weber

accipere

^interl.| ut regat

uxorem

^interl.| Ecclesiam

fratris sui

^interl.| Christi

que ei lege debetur

^interl.| divina institutione

perget mulier

^interl.| id est Ecclesia

ad portam civitatis

^interl.| ubi fiunt iudicia

et interpellabit maiores

^interl.| sanctiores et digniores

natu dicetque non vult frater

^interl.| sacerdos vel episcopus Ecclesie sponsus

viri mei suscitare semen⁵ fratris sui in Israel

^interl.| inter sanctos videntes Deum

⁵ semen] nomen Weber

nec me in coniugium sumere

Numérotation du verset Dt. 25,8

statimque accersiri eum facient et interrogabunt si responderit nolo eam uxorem accipere

Numérotation du verset Dt. 25,9

accedet mulier ad eum coram senioribus

et tollet

^interl.| quia proximi curam neglexit

calciamentum

^marg.| CALCIAMENTUM. De quo dicitur calciati pedes in preparatione Evangelii pacis. Si ut nostram sic curam proximi gerimus, utrumque pedem calciamento munimus, qui vero suam cogitans utilitatem proximorum neglexit, quasi unius pedis calciamentum cum dedecore amittit.

de pede

^marg.| DE PEDE. Id est mercede predicationis privatum ostendet. Doctor enim pedes calciati sunt, quia exemplis precedentium patrum muniti gressus predicationis eorum imitati sunt. (f. 205ra) Utroque pede calciatus est qui sibi et aliis prodest.

^{{t. 1 : Erfurt, f. 205ra ; facsim., p. 409a}
[Rusch, f. 205ra ]} eius spuetque in faciem illius

^interl.| manifeste improperabit et contemptu dignum ostendet

et dicet sic fiet⁶ homini qui non edificat domum fratris sui

^interl.| Christi

⁶ fiet] fit Weber

Numérotation du verset Dt. 25,10

et vocabitur nomen illius in Israel domus Discalciati⁷

⁷Discalciati Cava ... Ω^MΩ^SΩ^J Ed1455 Rusch Ed1530 ] Disculciati Amiatinus ... Weber

Numérotation du verset Dt. 25,11

si habuerint inter se iurgium viri

^interl.| disputationem de fide

et unus contra alterum

^marg.| ET UNUS CONTRA ALTERUM. Catholicus hereticusque quorum perpetua contentio quia dispar intentio. Alter enim falsitatem, alter defendit veritatem et resistere oportet errori ne sibi stultus sapiens videatur.

rixari ceperit volensque uxor

^interl.| subiecti

alterius eruere

^interl.| heretica pravitas

virum suum

^interl.| hereticum

de manu fortioris

miseritque⁸

^marg.| MISERITQUE. Per falsam ignominiam vel actionem abominandam voluerit catholici conversationem maculare vel doctrinam diffamare.

⁸ miseritque] miserit Weber

manum et apprehenderit verenda eius

^interl.| anathemate

^interl.| operationem impudicam

^marg.| VERENDA. Infirmiora membra Ecclesie, scilicet volens blandiendo decipere vel insultando deridere.

Numérotation du verset Dt. 25,12

abscides manum illius nec flecteris super ea⁹ ulla misericordia

^interl.| crudeli

⁹ ea] eam Weber

Numérotation du verset Dt. 25,13

non habebis

^interl.| Id est non doceas agere quod non vis facere quia Ihesus « cepit facere et docere »^c

^marg.| NON HABEBIS. In Levitico idem contra dicitur. Salomon quoque ait : pondus magnum et pusillum^d, et inde mensure duplices immunde sunt apud Deum.

^marg.| ISIDORUS. Non habebis in sacculum . Spiritaliter quoque studendum est ne diversa pondera in corde habeamus, id est districtionis regulam nobis mollientes eos quibus verbum Dei predicamus districtioribus preceptis quasi gravioribus ponderibus observamus. Quod cum facimus diverso pondere preceptorum Domini mercedem frugemque appendimus, unde abominatio Domino pondus duplex.

^c Act. 1, 1.

^d Cf. Sap. 6, 8.

in sacculo diversa pondera maius et minus

Numérotation du verset Dt. 25,14

nec erit in domo tua modius maior et minor

Numérotation du verset Dt. 25,15

pondus habebis iustum et verum et modius equalis et verus erit tibi ut multo vivas tempore super terram quam Dominus Deus tuus dederit tibi

Numérotation du verset Dt. 25,16

abominatur enim Dominus eum qui facit hec et aversatur omnem iniustitiam

Numérotation du verset Dt. 25,17

memento que

^marg.| MEMENTO QUE. Tradunt hebrei quod leprosos et semine fluentes et alios extra castra positos interfecerit Amalech et hos dicunt esse extremos agminis Domini.

fecerit tibi Amalech

^marg.| Amalech lingens sanguinem. Hi sunt demones qui nobis per baptismum de spiritali Egipto exeuntibus adversantur et in virtutibus extremos et in itinere huius vite lassatos peccata suggerendo student occidere. Hos cum Dominus facultatem dederit omnino debemus subvertere et suggestiones eorum omni modo subvertere vel delere ne si aliquas reliquias sicut Saul servaverimus, quasi inobedientes cum eis subvertamur.

in via

^interl.| vite presentis

quando egrediebaris ex Egypto

^interl.| spiritali

Numérotation du verset Dt. 25,18

quomodo occurrerit tibi

^interl.| quasi elo frendens

et extremos

^interl.| primos non audent invadere

agminis tui

^interl.| exercitus ecclesiastici

qui lassi

^interl.| tedio laborum

residebant

^interl.| euntes occidere non potest. « Beati enim qui ambulant in lege Domini »^e

^e Ps. 118, 1.

ceciderit

^interl.| gladio spiritali

quando tu eras fame

^interl.| verbi Dei fame et labore confecti facile occiduntur

et labore confectus et non timuerit Deum

^interl.| qui factus est ut nullum timeret

Numérotation du verset Dt. 25,19

cum ergo Dominus Deus tuus dederit tibi requiem

^interl.| ab infestatione demonum adepta victoria

et subiecerit cunctas per circuitum nationes

^interl.| demonum qui circumeunt querentes quem devorent

in terra

^interl.| promissionis

quam tibi

^interl.| cum esses in Egypto

pollicitus est

^interl.| hoc Samuel et Saul impleverunt

delebis nomen eius sub celo

^interl.| sanctorum habitaculo

cave ne obliviscaris.

^interl.| hoc preceptum

Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Dt. 25), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 19/01/2021. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber07.xml&chapitre=07_25)

Signaler un complément d'information