|
Selectionner un livre
|
<10. Ruth**>Capitulum 1
Numérotation du verset
Rt. 1,1
LIBER RUTH INCIPIT1
. {t. 1 : Erfurt, f. 251vb ; facsim., p. 502b}
[Rusch, f. 251vb ] In diebus unius iudicis,
marg.|
In diebus unius iudicis
, scilicet Booz, qui et Abessan dictus est. Ita2
exponunt Hebrei. Magister dicit in Historiis quod in diebus Eli3
facta est fames ista
4
, quod magis morale est. Heli enim sacerdos fuit et iudex, et tunc maxime cepit5
invalescere fames spiritualis, quando6
terrenum dominium devolutum est ad prelatos. Item Heli potestate sua usurpavit sibi sacerdotium. Ipse enim7
primus transtulit a filiis Eleazar quibus iure primogeniture congruebat sacerdotium8
, ad se qui erat de lthamar9
. Et tunc etiam fames10
invalescit in Ecclesia, quando potestate quis usurpat sibi ecclesiasticas dignitates.11
marg.|
Mystice :
in diebus unius iudicis
etc.
Facta est fames
: propter paucitatem spiritualium doctorum, quibus iudicandi datur auctoritas, fit fames Verbi Dei. Et Lex per iudaicas traditiones corrupta est.12
1 Liber… incipit]
om. Weber
quando iudices preerant,
marg.|
QUANDO
IUDICES
PREERANT
13
. Sic et modo est14
, quia illi qui presunt, deberent15
esse pastores, facti sunt iudices. Et cum16
deberent vacare orationibus, vacant litibus et contentionibus17
. Ideo est fames18
in Ecclesia, Amos 8.d19
a
: « Mittam famem in terram » etc. et20
de talibus 1 Cor. 6.a21
b
: « Secularia iudicia si habueritis, contemptibiles qui sunt in Ecclesia, illos22
constituite ad iudicandum ». Hinc est quod Iethro dixit Moysi23
iudiciis intento24
: Non bonam rem agis, stulto labore consumeris25
, Ex. 18.c26
.27
a
Am. 8,11 b
1Cor. 6,4 13
preerant
Ed1703
]
om. P59 Tr113
|
14
est]
om. P59
|
15
deberent
Ed1703
] et
praem. P59,
qui
praem. Tr113
|
16
cum
Ed1703
] qui ut
Tr113
|
17
et contentionibus]
om. P59
|
18
fames] + verbi Dei
P59
|
19
8.d
Ed1703
] 8
P59 Tr113
|
20
et
Ed1703
]
om. Tr113
|
21
Mittam... talibus]
om. P59
| 6.a
Ed1703
] 6
Tr113
|
22
illos]
om. P59
|
23
Moysi
Ed1703
] + qui
Tr113
|
24
intento
Ed1703
] intendenti
P59,
intendebat
Tr113
|
25
stulto... consumeris] etc.
P59
|
26
18.c
Ed1703
] 18
P59 Tr113
|
facta est fames in terra.
marg.|
FACTA
EST. Propter paucitatem spiritalium doctorum quibus iudicandi datur auctoritas facta est fames verbi Dei quando lex etiam per Iudaicas traditiones corrupta est.28
Abiitque homo
marg.|
ABIITQUE
HOMO. Rabanus MaurusRABANUS. Christus scilicet in
Bethleem Iuda
natus peregrinationem huius mundi visitavit, cum uxore sua id est Ecclesia et cum duobus liberis, duobus scilicet ordinibus prophetarum et apostolorum qui sanguine Christi a peccati servitute sunt liberati.29
marg.|
ABIIT
HOMO. Rabanus MaurusR<ABANUS>. Quem quidam decalogum30
intelligunt et uxorem eius Synagogam et duos filios regalem honorem et sacerdotalem qui non solum in gente Iudeorum sed et proselytorum copulam sibi acquirebant sicut in tempore David et Salomonis et aliorum factum est.31
marg.|
Abiitque homo
: Homo, secundum quosdam, Legis Decalogus, cuius uxor Synagoga; duo filii, regnum et sacerdotium, qui non solum in gente Iudeorum sed et proselytorum sibi copulam acquirebant, sicut in tempore David et Salomonis factum est et quorundam alienorum. Vel homo Christus: « Homo natus est in ea ».32
30
decalogum] + legis
PL113
de Bethleem Iuda,
marg.|
De Bethleem
, id est Bethleemita33
. Et hic est34
anticipatio: nondum enim dicta erat35
Bethlehem. Eadem civitas est Bethlehem et Ephrata36
, sed37
prius dicta est Ephrata, ab Ephrata uxore Caleb38
ibi sepulta. Propter incredibilem vero ubertatem sibi redditam, postea dicta est39
Bethlehem, id est 'domus panis40
'. Ista41
Ephrata fuit Maria42
soror Moysi secundum quosdam, que postea quam43
percussa est lepra, Num. 12.c44
, dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', id est iram Dei experimento cognovit. Item, interpretatur 'speculum', quia eius plaga omnibus posita est in exemplum. Hieronymus tamen dicit quod Caleb suscepit de Ephrata Hur, patrem45
Huri, avum Beseleel. Idem dicitur46
1 Par. 2 et 4.a47
. Alii dicunt quod haec civitas primo dicta est Ephrata, id est 'furorem vidit', quia48
tempore predicti iudicis iram Dei, id est famem validam sensit; et postea dicta est Bethlehem, reddita sibi ubertate. 49
marg.|
De Bethleem Iuda
quia celesti pane satiati per predicationem evangelii ad confessionem fidei plurimos adduxerunt ut et ipsi satientur; unde : « Date illis vos manducare50
» (Luce 9c
).51
c
Cf. Lc. 9, 13 : « Vos date illis manducare » ; cf. Lc. 8, 55 : « Et iussit illi dari [dare : Weber (s M G)] manducare »; cf. Mt. 14, 16 ; Mc. 6, 37. 33
id est]
om. P59
| Bethlehemita
P59 1703
] Bethleemite
Tr113
|
34
hic est
Ed1703
]
inv. P59 Tr113
|
35
erat
P59 Ed1703
] est
Tr113
|
36
Ephrata
Ed1703
] Effrata
hic et ubique Tr113
|
37
civitas... sed] enim civitas
P59
|
38
Caleb
Ed1703
] Caleph
P59 Tr113
|
39
postea - dicta est
Ed1703
]
inv. Tr113
|
40
domus panis
Ed1703
]
inv. Tr113
|
41
ista
Ed1703
] de
praem. Tr113
|
42
Maria] Marie
P59
|
43
postea quam
Ed1703
] postquam
P59 Tr113
|
44
Num. 12.c
Ed1703
]
om. P59 Tr113
|
45
patrem
Ed1703
] virum Marie et
P59 Tr113
|
46
Idem dicitur]
om. P59
|
47
4.a
Ed1703
] 4
P59 Tr113
|
48
quia
Ed1703
] ideo
praem. Tr113
|
50
illi vos manducare]
scrips.,
ill’ vos mand’
Val45, f. 149rc64
ut peregrinaretur in regione Moabitide
interl.|
regione scilicet diaboli qui est princeps huius mundi.
marg.|
Peregrinaretur in regione
: quia Christus in Bethlehem Iuda natus, cum apostolis et prophetis peregrinationem huius mundi visitavit, Psal. 118: « Cantabiles mihi erant iustificationes tue in loco peregrinationis mee ». VeI Iudaea lege abutens in qua mortuus est, « factus obediens usque ad mortem » (Phil. 2.a.)52
cum uxore sua ac duobus liberis.
Numérotation du verset
Rt. 1,2
Ipse vocabatur Elimelech,
interl.|
‘Deus meus rex’53
; hic est Christus cui diciturd
: « Intende voci orationis mee rex meus et Deus meus ».54
marg.|
ELIMELECH. Supra, Primo Paralipomenon 4, dicit Hieronymus quod, tempore Elimelech55
, sol stetit ad transgressores Legis terrendos, sed quia non timerunt Deum, tanta fames invaluit, ut potior de56
tribu luda fugeret cum uxore et filiis.57
d
Ps. 5, 3. 53
Deus... rex] Elimelech interpretatur
praem. Ed1703
55
tempore Elimelech
Ed1703
] Elimelech interpretatur
Tr113
56
de
Ed1703
] in
Tr113
uxor eius Noemi
interl.|
pulchra
interl.|
« Pulchra es amica mea » etc.e
e
Ct. 1, 14 ; 4, 1 ; 4 ; 7.
et duo filii58
, alter Maalon,
marg.|
MAALON. Qui de fenestra vel a principio. Hic est chorus prophetarum per quos de fenestra primum fidei lumen in orbem processit qui etiam veri luminis id est Christi primi predicatores fuerunt.59
58
et duo filii] e duobus filiis
Weber
et alter Chelion,
marg.|
Chelion
: consummatio. Hi sunt apostoli qui enigmata prophetarum ad consummationem pleni intellectus perduxerunt. Hi merito Euphratei60
et de Bethleem Iuda orti sunt qui celesti pane satiati per predicationem evangelii, fructum predicationis collegerunt. Euphrateus61
enim frugifer, Bethleem domus panis, Iudas62
confessio interpretatur ; undef
: « Vos date illis manducare ». Itemg
« Euntes predicate evangelium regni Dei ». Et alibih
: « Elegi vos de mundo ut eatis et fructum afferatis ».63
f
Cf. Mt. 14, 16 ; Mc. 6, 37 ; Lc. 9, 13. g
Mt. 16, 15. h
Io. 15, 16.19.
Euphratei64
de Bethleem Iuda. Ingressique regionem Moabitidem
interl.|
Iudeam que male utebatur lege.
64
Euphratei] Ephrathei
Weber
morabantur ibi.
Numérotation du verset
Rt. 1,3
Et mortuus est Elimelech maritus Noemi remansitque
interl.|
in exilio huius mundi
ipsa
interl.|
Ecclesia
cum filiis.
interl.|
cum doctoribus
Numérotation du verset
Rt. 1,4
Qui acceperunt uxores Moabitidas
interl.|
quia apostoli duarum plebium sibi sociavere consortium Iudeorum scilicet et gentium
quarum una vocabatur Orpha
interl.|
cervix eius
interl.|
hi sunt fideles de Iudeis qui robur fidei et fortitudinem operationis primi perceperunt
marg.|
ORPHA. Haec fuit uxor Chelion. 65
altera Ruth.
marg.|
RUTH. Videns vel festinans, vel deficiens interpretatur in qua obedientia et credulitas gentium designatur, de quibus dicituri
: « Populus quem non cognovi servivit mihi » etc. Et alibi : Ethiopia preveniet manus eius Deoj
. Vocabantur ergo duo populi per sanctos predicatores ad consortium fidei et electorum Dei, ut ex diversis gregibus fieret unum ovile.66
i
Ps. 17, 45. j
Ps. 67, 32.
Manseruntque decem annis ibi67
67
decem annis- ibi]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,5
et ambo
interl.|
apostoli et prophete
mortui sunt, Mahalon videlicet et Chelion
interl.|
in hac peregrinatione post ascensionem Domini
marg.|
MORTUI
SUNT. Post perfectionem pii laboris, id est68
de exilio huius mundi {t. 1 : Erfurt, f. 252ra ; facsim., p. 503a}
[Rusch, f. 252ra ] ad celestia regna migraverant69
ut expleto mandato decalogi acciperent denarium beatitudinis.70
remansitque mulier
marg.|
remansitque mulier
, scilicet Noemi. 71
duobus liberis ac marito.
interl.|
prophetis et apostolis quorum caruit presentia temporali vel corporali
marg.|
ac marito
, viduata supple.73
Numérotation du verset
Rt. 1,6
Et surrexit ut {t. 1 : Erfurt, f. 252ra ; facsim., p. 503a}
[Rusch, f. 252ra ] in patriam pergeret cum utraque nuru sua de regione Moabitide. Audierat enim quod respexisset Dominus populum suum et dedisset eis escas.
interl.|
vite74
Numérotation du verset
Rt. 1,7
Egressa est
marg.|
EGRESSA
EST
CUM
UTRAQUE
NURU. Studiose satagit Ecclesia ut plebes, quas apostoli et prophete tempore suo instruxerunt, perducat ad unitatem fidei et societatem Christiane religionis que Scriptura referente didicit quia iustus « non derelinquetur »k
« nec semen eius querens panem »l
« qui de celo descendit »m
.75
marg.|
egressa est
, scilicet de loco suo, id est de misericordia ad iustitiam, qua me punivit in morte viri et filiorum76
. Simile Isaie 26.d77
: « Egredietur Dominus de loco sancto suo ut visitet iniquitatem habitatoris terre contra eum »n
.78
k
Cf. Sir. (Eccli.) 44, 13 : « Et filii eorum propter illos usque in aeternum manent : semen eorum et gloria eorum non derelinquetur ». l
Ps. 36, 25 : « Non vidi iustum derelictum, nec semen eius quaerens panem ». m
Io. 6, 33.59. n
Is. 26,21
cum utraque nuru sua80
interl.|
plebe81
80
sua]
om. Weber
revertendi posita83
interl.|
firmiter84
83
revertendi posita]
inv. Weber
in terram Iuda,
Numérotation du verset
Rt. 1,8
dixit ad eas : ite in domum
marg.|
ITE
IN
DOMUM. Ecclesia non indiscrete agit nec indiscrete quemquam recipit unde : Nolite omni spiritui credere sed probate spiritus si ex Deo sunto
. Possunt hec Synagoge convenire que retrahit ad fidem Christi venientes et maxime illud ut85
superata a veritate infirmam se cognoscit et effetam86
dicens :
Revertimini filie mee
87
.88
o
1 Io. 4, 1.
matris vestre;
marg.|
MATRIS
VESTRAE. Matris dicit, non patris, quia forte pater earum mortuus erat. Vel quia filiae magis solent matres diligere89
.90
faciat vobiscum Dominus91
misericordiam, sicut fecistis cum mortuis92
,
marg.|
CUM
MORTUIS
MEIS, scilicet filiis et viro.93
91
vobiscum Dominus]
inv. Weber
92
mortuis
Rusch Weber
] + meis
L Amiatinus
ΩM
Tr113
et mecum, det vobis invenire requiem in domibus virorum quos sortiture estis. Et osculata est eas. Que elevata voce flere ceperunt
Numérotation du verset
Rt. 1,10
et dicere : Tecum pergemus ad populum tuum.
Numérotation du verset
Rt. 1,11
Quibus illa respondit : Revertimini, filie mee94
, cur venitis mecum95
? Non
interl.|
alias :
Num
94
mee] mi ΩD² (
interl
.)
Weber
95
venitis mecum ΩD]
inv.
ΩF
ultra habeo filios96
marg.|
NON
ULTRA
HABEO
FILIOS. Rabanus MaurusRABANUS. Vox Synagoge veritatem confitentis et supervenientem culpam non tacentis que a viro id est David relicta et a filiis id est regibus et principibus privata sterilem se esse et infirmam ad concipiendum filios Deo confitetur post adventum Christi.97
96
habeo filios ΩD]
inv.
ΩF
in utero meo, ut viros ex me sperare possitis ?
marg.|
IN
UTERO
MEO. Quasi dicat: Senex sum et muliebria iam defecerunt in me nec de cetero possum concipere filios quos possitis habere viros, ut suscitent semen fratribus suis mortuis. Unde patet quod apud Moabitas servabatur lex de suscitando semine, de qua98
dictum est Deuteronomii 25.b99
. 100
Numérotation du verset
Rt. 1,12
Revertimini filie Moabitide101
.
interl.|
alias :
mee et abite
101
Moabitide ΩM
Rusch
] Mo(h)abit(a)e ΦRAZG ΘHAG
P
; Moabitides
Cor3
(alii habent) ; Moabitides et abite ΩD (mi
praem. sec. m. interl.
) ΩF
Cor3
(moderni) ; meae et abite ΛH²
Clementina
; mi Moabitide ΩS ; mi abite
V
ΛL
F
Π
Amiatinus
ΦV ΨBDFM
Cor2
(antiq.)
Weber
; mi et abite
Cava X L
ΦPΣO
MT
M
ΘM²
Cor1
(sic habent hebr. et plures antiq.)
Cor3
(hebr. et plures antiq. habent) ΩJ
Ed1455
Ed1530
Iam enim senectute confecta sum nec apta vinculo coniugali102
*. Etiam si possem hac nocte concipere et parere filios,
102
Iam enim.... coniugali
omnes codices et edd. Weber
]
om. Rusch tantum
Numérotation du verset
Rt. 1,13
si eos expectare velitis donec crescant et annos pubertatis impleant103
,
marg.|
PUBERTATIS. Pubertas et consensus exiguntur in contractu matrimonii. Attenditur autem pubertas in viro circa quarto decimum annum, in femina circa duodecimum. 104
103
pubertatis impleant]
inv. Weber
ante eritis vetule quam nubatis.
interl.|
QUAM NUBATIS, id est eis nubere possitis105
. 106
105
id est nubere possitis
Ed1703
]
inv. Tr113
Nolite, queso,
interl.|
NOLITE QUESO, supple venire. 107
filie mee108
, facere hoc109
quia vestra angustia magis premit me110
et egressa est manus Domini contra me.
108
mee] mi
Weber
|
109
facere hoc]
om. Weber
|
110
magis premit - me]
inv. Weber
|
Numérotation du verset
Rt. 1,14
Elevata igitur voce, flere rursum111
ceperunt.
marg.|
ELEVATA
IGITUR
VOCE. Per has mulieres quarum una dolens et lugens a socru recedit, altera obstinato animo adheret, credentes significantur quorum alii percepta gratia baptismi et societate fidei112
ad errores pristinos relabuntur, quos significat Orpha que ad deos suos reversa est. Alii vero definito consilio, perceptam gratiam consequuntur quos significat Ruth.113
111
flere rursum]
inv. Weber
112
fidei] fieri
PL113
Orpha osculata est socrum114
ac reversa est115
. Ruth adhesit socrui sue.
interl.|
socrui
sue
, scilicet116
Noemi matri viri sui117
.
114
est socrum]
inv. Weber
115
est]
om. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,15
Cui dixit Noemi : En reversa est cognata tua
interl.|
COGNATA TUA. Ex hoc patet quod Orpha et Ruth non erant sorores.
ad populum suum et ad deos suos, vade cum ea.
marg.|
VADE
CUM
EA. Ex hoc118
videtur quod peccavit Noemi, quia consulebat Ruth ut remaneret in idolatria. Forte temptando hoc dixit, ut videret si haberet firmum animum quia, ut dicitur Secunda Petri 2.d119
, « Melius est viam veritatis non agnoscere quam post agnitam retrorsum converti »p
. Vel permissio fuit, non consilium vel imperium, quia non poterat eam cogere. Vel mystice per Noemi intelligitur Synagoga ibi120
, quae retrahit a fide quos potest, ita dicit Rabanus.121
p
2Ptr. 2, 21 : « Melius enim erat illis non cognoscere viam justitie quam post agnitionem retrorsum converti ab eo ».
Numérotation du verset
Rt. 1,16
que respondit : ne adverseris mihi ut relinquam te et abeam. Quocumque enim122
perrexeris pergam,
marg.|
QUOCUMQUE
ENIM
PERREXERIS
PERGAM. Sic Ecclesia de gentibus vocata relicta patria id est idololatria omissa, carnali conversatione et desideriis profitetur Deum suum esse in quem crediderunt sancti et ituram quo caro Christi ascendit et pro eius nomine in hoc seculo pati usque ad mortem et cum populo sanctorum et prophetarum et patriarcharum; undeq
: « Letamini gentes cum plebe eius ».123
q
Rm. 15, 10. 122
enim]
om. Weber
.
et124
ubi morata fueris et ego pariter morabor. Populus tuus populus meus et Deus tuus Deus meus.
124
et]
om. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,17
Que te terra morientem125
susceperit, in ea moriar ibique locum accipiam sepulture. Hec mihi faciat Deus et hec addat si non sola mors me et te separaverit.
interl.|
HEC MIHI FACIAT DEUS: imprecatio est.126
125
terra morientem]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,18
Videns ergo Noemi
marg.|
VIDENS
NOEMI etc. Gentilis populus
obstinato animo
predicatores sequitur in terram sanctam et in civitatem Dei Bethleem ubi preparatur ad suscipiendum sponsum de stirpe Abrahe natum in quo benedicentur omnes gentes vel tribus terre.127
quod obstinato animo
marg.|
obstinato animo
, id est confirmato in bono proposito128
.129
{t. 1 : Erfurt, f. 252rb ; facsim., p. 503b} Ruth130
decrevisset secum pergere, adversari noluit nec ultra ad suos reditum persuadere.
130
animo Ruth]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,19
Profecteque sunt simul
interl.|
profecte sunt
id est proficisci ceperunt131
.132
et venerunt in Bethleem.
interl.|
ET VENERUNT IBI IN BETHLEHEM: anticipatio est.133
Quibus, urbem ingressis, velox apud cunctos fama percrebruit134
interl.|
FAMA PERCREBRUIT, quod venisset Noemi.135
134
percrebruit Ω
Ed1455 Clementina
] percrebuit
Weber
dicebantque mulieres : Hec est illa Noemi.
interl.|
HEC EST ILLA NOEMI: interrogative vel remissive potest legi.136
Numérotation du verset
Rt. 1,20
Quibus ait : Ne vocetis me Noemi,
marg.|
NE
VOCETIS etc. Agnoscit Synagoga calamitatem suam quam post adventum Christi merito patitur et refugit pulchra vocari quia tempora prosperitatis sue finiri conspicit.137
id est pulchram, sed vocate me Marai138
, hoc est amaram, quia valde amaritudine replevit me139
Omnipotens.
138
Marai] Mara
Weber
139
amaritudine replevit -me]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,21
Egressa sum plena
marg.|
PLENA, id est virum et filios habens. Contrarium legitur de Iacob, Genesis 32.c140
: « In baculo meo transivi141
lordanum istum et nunc cum duabus turmis regredior »r
. 142
r
Gn. 32,10
et vacuam me reduxit143
Dominus. Cur igitur vocatis me Noemi quam Dominus humiliavit et afflixit Omnipotens ?
143
me reduxit]
inv. Weber
Numérotation du verset
Rt. 1,22
Venit ergo Noemi cum Ruth Moabitide nuru sua de terra peregrinationis sue ac reversa est in Bethleem quando primum hordea metebantur.
marg.|
QUANDO
PRIMUM
HORDEA
METEBANTUR etc. Id est quando144
incarnationis sue ordinem ad mysterium passionis Christi convertit. Messis enim hordeacea tempus dominice passionis exprimit que mense novorum id est primo mense contigit. Bene ergo tempore illo ad Bethleem veniunt, quando lex Christum quem docet in Bethleem natum, in pascha id est in mense novorum, predicat occisum. Sancta quoque Ecclesia toto nisu145
laborat ut quos146
ad fidem convocat incarnationis, passionis, resurrectionis merito imbuat. Messis hordeacea Iudeorum exprimit credulitatem qui peracto sacramento passionis, predicantibus apostolis, primum ad fidem veniunt qui alibi quinque panibus hordeaceis pasti a Domino legunturs
.147
s
Cf. Io. 6, 13.
Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Rt. 1), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 29/11/2020. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber10.xml&chapitre=10_1) |
