<22. Tobias>

Capitulum 1

Numérotation du verset Tb. 1,1

^marg.| TOBIAS EX. Beda VenerabilisBEDA. ^a Liber Tobie est in superficie littere salubris. Maximis enim vite moralis et exemplis abundat et monitis. Sed quantum poma foliis, tantum historie allegoria precellit. Maxima enim Ecclesie continet sacramenta. Ipse enim Tobias populum Israel significat, qui ceteris gentibus idolatrie deditis, fide recta et operibus Deo serviebat. Unde CUM IRENT OMNES AD VITULOS AUREOS etc. Ieroboam namque qui fabricavit ad deceptionem subditorum vitulos aureos, idolatrie cultores exprimit, quorum complices significantur in subditis.

^a Cf. hic et infra : Beda, In Tobias, CCSL 119B, p. 3-19 ; PL 91, 923-938.

Tobias

^interl.| bonus Domini

^interl.| personam describit aptam negotio

^interl.| inter illos abductus de quibus dicitur^b : « Primo tempore alleviata est terra Zabulon <et tribu Naphtali> ».

^b Is. 9, 1.

ex tribu et civitate Neptalim

^marg.| NEPTALIM : latitudo de qua « Latum mandatum tuum nimis »^c cuius tribus, id est filii populus fidelis, eius civitas Ecclesia de qua^d : « Non potest civitas abscondi supra montem posita ».

^c Ps. 118, 96.

^d Mt. 15, 14.

que est in superioribus Galilee

^interl.| rote

supra Naasson

^marg.| SUPRA NAASSON : Naasson ‘augurium’, huius civitas superiora auguratur, id est contemplatur celestia.

^interl.| huius mundi rotam superans, superiora querens, inferiora et volubiliora relinquens

post viam que ducit ad occidentem

^interl.| retro enim relinquit viam spatiosam que ducit ad mortem

in sinistra habens civitatem

^interl.| scientiam falsi nominis sinistram et falsam deputat et mundanam philosophiam damnat

Sephet

^interl.| Sephet enim litterarum interpretatur

Numérotation du verset Tb. 1,2

cum captus esset in diebus Salmanasar

^interl.| diaboli

regis Assyriorum

^interl.| superborum ; Assyrius enim dirigens interpretatur

in captivitate tamen positus, viam veritatis non deseruit,

^marg.| CUM CAPTUS ESSET : Tobie captivitas humani generis captivitatem designat per regem omnium pravorum, id est diabolum qui nos de patria celesti in huius exilii vallem deiecit.

Numérotation du verset Tb. 1,3

ita ut omnia que habere poterat quotidie concaptivis

^interl.| Iudeis

fratribus ex eius genere impertiret.

^marg.| ITA UT OMNIA. Sic populus Israel per doctores divini verbi eleemosynam non solum rudibus sue gentis auditoribus, sed gentibus ad iudaismum venientibus ministrabat. Quidquid enim naturalis boni habuit quod hostis captivans non abstulit, hoc suis in exemplum virtutis ostendebat, et portionem salutaris scientie tamquam decimam sue substantie advenis, id est gentilibus offerebat.

Numérotation du verset Tb. 1,4

Cumque esset iunior

^interl.| vel minor

^interl.| in oculis suis, unde^e : « Quanto maior es, humilia te in omnibus ».

^e Sir. (Eccli.) 3, 20 : « Quanto magnus es, humilia te in omnibus ».

omnibus in tribu Neptalim, nihil tamen puerile gessit in opere.

^marg.| NIHIL TAMEN. Iam illud Apostolicum^f gerebat in pectore : « Nolite pueri ^{{Erfurt, f. 166ra ; facsim., p. 331a}
[Rusch, f. 166ra ]} effici sensibus, malitia autem parvuli estote ». Hoc autem secundum illos dictum est qui incedebant in mandatis Domini sine querela, secundum illam regulam Tyconii qua, tamquam de eodem agentes, aliquando propter bonos omnes laudamus, aliquando propter malos omnes vituperamus, quod est secunda regula.

^f 1Cor. 14, 20.

Numérotation du verset Tb. 1,5

Denique, cum irent omnes

^interl.| gentes

ad vitulos aureos

^interl.| idola sub specie sapientie deaurata

quos Ieroboam

^interl.| princeps idolatrie ; decem enim tribus que Israel dicuntur sub Ieroboam idola venerabantur

rex Israel fecerat, hic

^interl.| populus Israel

solus fugiebat consortia omnium.

^interl.| secundum illud^g : « Fugite fornicationem » ; idolatria enim fornicatio est, unde gentili converso uxorem gentilem licet dimittere, sed non aliam ducere.

^g 1Cor. 6, 18.

Numérotation du verset Tb. 1,6

Et pergebat in Hierusalem ad templum Domini, et ibi adorabat Dominum Deum

^interl.| » Dominum Deum tuum adora »^h

^h Mt. 4, 10 ; Lc. 4, 8.

Israel, omnia primitiva sua

^interl.| naturalia bona

^marg.| OMNIA PRIMITIVA SUA. Videtur obloqui quod prima decimatio cedebat in usus levitarum, secunda in necessariis erogandis quando visitabatur templum. Sed tertii anni decimas quas tunc consueverant facere concedebant pauperibus. Et ideo dicimus omnem illam vel omnes secundas quia non poterat accedere ad templum timore custodum regis.

et cerimonias

^interl.| vel decimas

suas fideliter offerens,

Numérotation du verset Tb. 1,7

ita ut in tertio anno proselytis

^interl.| gentibus

et advenis ministraret omnem decimationem

^interl.| salutarem scientiam

Numérotation du verset Tb. 1,8

Hec et his similia secundum legem Dei

^interl.| a principio legis

puerulus observabat.

Numérotation du verset Tb. 1,9

Cum vero factus fuisset vir, accepit uxorem Annam

^interl.| Synagogam a Moysi contribuli suo constitutam

de tribu sua

^interl.| confitendo, credendo,

et genuit ex ea

^interl.| Christum

^interl.| primogenitum

filium, nomen suum imponens ei

^interl.| imponendum credens

^marg.| CUM VERO FACTUS. Sic populus Israel amplificatus in Egypto accepit Synagogam cerimoniis legalibus per Moysen institutam. Genuit ex ea filium quia cognovit Christum ex suo genere gignendum, unde : ‘Prophetam suscitabit vobis’ etc. Et : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam, cui nomen suum imposuit credendo et confitendo quod pater de illo dicitⁱ : « Ego primogenitum ponam illum », hoc est nomen ipsius Israel, unde : ‘Primogenitus meus Israel’.

ⁱ Ps. 88,

Numérotation du verset Tb. 1,10

quem ab infantia timere

^interl.| filialiter

Deum docuit et abstinere ab omni peccato.

^marg.| QUEM AB INFANTIA TIMERE DEUM DOCUIT credendo et confitendo scilicet quod numquam peccatum faceret sed ipsum timoris Domini spiritum impleret.

Numérotation du verset Tb. 1,11

Igitur, cum per captivitatem

^interl.| diaboli

devenisset cum uxore sua

^interl.| Synagoge religione

^interl.| fide Christi

et filio in civitatem Ninive

^interl.| mundum ; Ninive enim speciosa interpretatur, et mundus cosmos grece ab ornatu dicitur.

cum omni tribu sua

^interl.| aliis idolatrie deditis

Numérotation du verset Tb. 1,12

et omnes ederent ex cibis gentilium, iste custodivit animam suam

^interl.| non modo non corpore sed nec mente pollutus est

et numquam contaminatus est in escis eorum.

^interl.| expositio

Numérotation du verset Tb. 1,13

Et quoniam

^interl.| causa meritum

memor fuit Domini in toto corde suo

^interl.| effectus merces

^interl.| sicut Danieli in Nabuchodonosor et Ioseph in conspectu pharaonis

dedit illi Deus

^interl.| qui memor est omnium sperantium in se

gratiam in conspectu Salmanasar regis,

^marg.| INCONSPECTUSALMANASAR. Non obloquitur quod alibi dicitur Salmanasar qui et Sennacherib. Erat enim binomius. Vel generaliter omnes reges Medorum sic vocabantur, sicut Egypti pharaones.

Numérotation du verset Tb. 1,14

et dedit ei

^interl.| sicut Nabuchodonosor Ieremie

potestatem quocumque vellet ire, habens libertatem quecumque facere voluisset.

Numérotation du verset Tb. 1,15

Pergebat enim per omnes

^interl.| per doctores qui sollicite circuibant gregem,

civitatem ; unde^j « Novit iustus animas iumentorum suorum »

^j Prv. 12, 10.

qui erant in captivitate, et monita salutis dabat eis.

Numérotation du verset Tb. 1,16

Cum autem venisset in Rages civitatem Medorum, et ex his quibus honoratus fuerat a rege

^interl.| regum

habuisset decem talenta argenti

^interl.| decalogum divini verbi

Numérotation du verset Tb. 1,17

et cum multa turba generis ^{{Erfurt, f. 166rb ; facsim., p. 331b}
[Rusch, f. 166rb ]} sui in Gabelum egentem

^interl.| Gabelus secundum actionem non secundum nominis interpretationem significat gentes

videret*, qui erat ex tribu eius

^interl.| omnes enim ex uno patre sumus creatore Deo a Deo factore,

sub chirographo

^interl.| condicione restituendi

dedit illi memoratum pondus argenti

^interl.| divinam legem

^marg.| CUMAUTEM. Beda Venerabilis<BEDA.> Sic populus Dei per Septuaginta interpretes scientiam divine legis, que in decalogo continetur, gentibus commisit ut liberaret a fame verbi Dei. Sub chirographo dedit, id est sub condicione reddendi, cum ille dives esset, vel qui dederat repeteret. Acceperunt gentes verbum Dei et quasi negotiando exercent, etiam post Christi adventum, cum spiritalem intellectum requirunt. Reddeunt feneratori cum credentes Iudeos in fine seculi suscipiunt et salvandis Christi sacramenta committunt et Scripture arcana pandunt.

Numérotation du verset Tb. 1,18

Post multum vero temporis, mortuo Salmanasar rege, cum regnaret Sennacherib filius eius pro eo, et filios Israel exosos haberet in conspectu suo,

Numérotation du verset Tb. 1,19

Tobias pergebat per cognationem suam, et consolabatur eos

^interl.| ne in captivitate deficerent

dividebatque unicuique prout poterat de facultatibus suis.

Numérotation du verset Tb. 1,20

Esurientes

^interl.| tam corpore quam mente

alebat nudisque vestimenta

^interl.| tam corporis quam mentis

prebebat et mortuis

^interl.| in peccato

atque occisis

^interl.| a diabolo

SEPULTURAM SOLLICITUS exhibebat.

^marg.| SEPULTURAM SOLLICITUS. Peccatorum ut nec memoria in illis remaneret, tali sepultura voluerunt patres nostri honorari iuxta sepulturam Christi. Unde Iacob in Iudea se voluit sepeliri, et Ioseph de ossibus suis mandavit.

Numérotation du verset Tb. 1,21

denique cum reversus esset rex Sennacherib

^interl.| inimicus populi Dei,

^marg.| DENIQUECUMREVERSUS. Bene Sennacherib de Iudea fugit. Diabolus enim veram confessionem pertimescit et ante faciem eius non subsistit.

fugiens a Iudea

^interl.| membris quibusdam amissis et in Iudea dimissis

plagam quam circa eum Deus fecerat propter blasphemiam suam, et iratus multos occideret ex filiis Israel, Tobias sepeliebat corpora eorum.

Numérotation du verset Tb. 1,22

At ubi

^interl.| ab iniquis

nuntiatum est regi

^interl.| diabolo

iussit eum

^interl.| per satellites sue iniquitatis

occidi et tulit omnem substantiam eius

^interl.| virtutes.

^marg.| ATUBI. Diabolus populum Dei per idolatriam spiritali morte perimere voluit et certas opes virtutum auferre nec valuit quia in eo erant multi sancti qui eius vite providerent ac saluti. Fugit autem CUM FILIO ET UXORE quia nec fidem dominice incarnationis, nec statum Synagoge deseruit, quod in Machabeorum agonibus luce clarius claruit. Occiso rege a suis filiis, omnia sunt restituta Tobie, quia superato sepius a sceleribus suis diabolo qui velut pessimam prolem genuit redibant prospera populo Dei, quibus adhuc alternationibus Ecclesie statum fluctuare videmus.

Numérotation du verset Tb. 1,23

Tobias vero cum filio suo

^interl.| fide Christi de eodem populo nascituri

et cum uxore suo

^interl.| institutione Synagoge

fugiens, nudus latuit quia multi

^interl.| doctores sancti

diligebant eum.

Numérotation du verset Tb. 1,24

Post dies vero quadraginta quinque occiderunt regem

^interl.| diabolum

filii ipsius

^interl.| scelerata proles pessima.

Numérotation du verset Tb. 1,25

Et reversus Tobias

^interl.| populus Dei

ad domum suam

^interl.| pacem

omnisque facultas eius

^interl.| virtutum vel temporalium bonorum||restituta est ei.

Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Tb. 1), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 25/04/2019. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber22.xml&chapitre=22_1)

Signaler un complément d'information

<22. *Tobias*>

Capitulum 1

<22. Tobias>