Cantate Domino . Titulus:   Alleluia . [CASSIODORUS] Post omnes creaturas, quas in precedenti psalmo monuit laudare Dominum eo quod ab ipso create sunt, hic proprius et specialius Israel invitat ad novum canticum pro novitate sibi facta, que est mirabilior Dei operatio. [AUGUSTINUS, CASSIODORUS] Hec est sanctificatio Israel per quam de veteri factus est novus. Intentio: Monet ad laudem. Modus: Bipartitus est psalmus. Primo multis modis monet laudare regem, quia eis benevolus et beneficus est. Secundo agit de gaudiis sanctorum et potestate ibi, exsultabunt. Exhortans itaque fideles ad novum canticum, ait:³ 

Cantate Domino canticum novum de mysterio redemptionis, de promissione eternitatis. Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] Quasi dicat: Qui vult cantare hoc canticum, diligat eterna ubi fiat novus. Vetus enim homo canticum vetus cantat de terrenis. Novus homo novum cantat de spiritualibus, canticum, scilicet pacis, canticum charitatis. Quisquis enim sequitur veterem animositatem, non novam charitatem, novum canticum non cantat. Deinde determinat ubi et a quibus debeat cantari hoc canticum dicens, laus eius est in ecclesia sanctorum scilicet. Hec enim laus non ubicunque, vel a quibuscunque cantanda est, sed in Ecclesia catholica, et a sanctis, qui sunt Israel.⁴ 

Letetur Israel , Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] spe licet et hic multa patiatur. Letetur Israel in eo qui fecit eum, etiam secundo ut sit Israel, et filiii, vel filie Sion, iidem sunt Israel, et filie Sion, exsultent in rege suo, id est in Christo, qui est rex et sacerdos. Ut rex enim pugnavit pro nobis de cruce diabolum vincens, ut sacerdos se pro nobis obtulit, nihil inveniens in hominibus quod pro eis offerret.⁶ 

Laudent nomen eius . Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] Qualiter? In choro, id est in concordia morum et in tympano, id est in mortificatione carnis, et psalterio, id est spirituali operatione psallant ei. Et quare psallant, subdit:⁷ 

Quia beneplacitum est Domino in populo suo. [CASSIODORUS] In prima conditione rerum legimus omnia placuisse Deo, sed post mutatis qualitatibus, et penitere et gaudere. Unde: Penitet me fecisse hominem (Gen. VI). Et alibi: Gaudeo super uno peccatore penitentiam agente (Luc. XV). [AUGUSTINUS, CASSIODORUS] Sed hoc dicit hic, beneplacitum est Domino in populo suo, cum peccata dimittit. Vel de futuro potest accipi ab illo loco: Laus eius erit in ecclesia sanctorum, id est in futura Ierusalem, et ibi: Letetur Israel in eo qui fecit eum: et filie Sion exsultent. In quo? In rege suo, id est in Christo quem nunc videbunt facie ad faciem; et laudent nomen eius in choro, id est in unitate charitatis, quia iam tunc nulla erit dispersio, sed charissima unitas. Et, in tympano et psalterio psallant ei, id est de hoc quia tympanum et psalterium fuit eis hic. Tunc enim exsultatio erit sanctis de tympano et psalterio, non ipsi actus. Ideo psallant, quia beneplacitum ibi Domino in populo suo, quod tunc apparebit, cum parem angelis faciet. Unde addit, et exsultabit, vel exaltavit mansuetos in salutem eternam¹⁰ 

Exsultabunt . [CASSIODORUS] Secunda pars, ubi agit de gaudiis sanctorum et potestate. Legitur hec series prius de presenti, usque ad finem psalmi. Quasi dicat: In futuro exaltabit mansuetos, et pro eo, exsultabunt hic sancti in gloria. Gloria est bonorum actuum, frequens laudatio, de qua iusti letabuntur. Ubi? non extra in populari favore, sed in cubilibus suis, Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] id est in conscientia. Ideo, quia habent tam bonum Dominum, qui dat peccatoribus veniam et gratiam, immeritis vitam eternam. Fatuus extra in fabulis hominum letatur; sanctis vero hic modus gaudii est, ut ad illum referant bona qui dedit.¹¹ 

Exsultationes Dei, Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] non fuerunt in gutture vel faucibus eorum, id est in lingua. Sic enim letantur in cubilibus et faucibus, id est in corde et lingua, ut non sibi tribuant, quod boni sunt, sed Deo a quo acceperunt quod sunt, et sperant id quod nondum sunt. Et gladii, vel framee ancipites, vel bis acuti, vel acute, id est sermo Christi, qui acutus est Veteri et Novo Testamento, erunt in manibus, id est in potestate eorum, ut dicant ubi velint et cui velint. Ad quid?¹² 

Ad faciendam vindictam in nationibus , Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] id est ad hoc ut occidant, illo gladio peccatores bis acuto, ut sic vivificentur secundum illud: Ego occidam, et vivere faciam (Deut. XXXII). Et, ne putares sanguinem fundi exponendo determinat, id est ad faciendas increpationes, vel obiurgationes, in populis. Et¹³ 

Ad alligandos reges eorum in compedibus , Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] id est in preceptis Dei, et ad alligandos nobiles eorum in manicis, vel vinculis ferreis, id est Dei mandatis, que dicuntur vincula ferrea dura, quia sunt et insolubilia. Ut est illud^d  : Quod Deus coniunxit, homo non separet. Et item: Alligatus es uxori, noli querere solutionem^e  . His vinculis ligantur gentium reges et nobiles seculi ab infirmis et contemptibilibus huius mundi, quos elegit Dominus, ut fortia confunderet, ipsosque implevit Spiritu sancto, et dedit eis frameas bis acutas ut ad Christi timorem nobilium corda converterent, et seculari nobilitate contempta paupertatem eligerent et nobilitatem in Christo. Voluit enim prodesse imperatori, de piscatore, non piscatori de imperatore. Per hos ergo ligavit reges et nobiles vinculis ferreis, ne progrederentur ad illicita. Et hoc est iudicium quod faciunt sancti, per omnes gentes. Unde subdit:¹⁴ 

Ut faciant. Augustinus Hipponensis[AUGUSTINUS] Quasi dicat: Ad hoc habent gladios in manibus, ut faciant in eis iudicium conscriptum, id est a Patribus sancitum. Ista enim antea scripta sunt, et modo complentur. Legebantur enim aliquando nec fiebant; modo fiunt. Et concludit ita: Gloria hec est omnibus sanctis eius, ita, scilicet ut dictum est, scilicet per omnes gentes. Per totum mundum hoc agunt sancti, sic gloriantur, sic exsultant in faucibus, sic letantur in cubilibus, sic exsultabunt in gloria, sic cantant canticum novum, sic dicunt alleluia corde, ore, vita. Vel ita: Hec est gloria, quasi dicat: Ita et ita faciunt sancti. Et gloria hec est omnibus sanctis eius, id est ita consequentur eternam gloriam. [CASSIODORUS] Vel ita ab illo loco: Exsultabunt, et accipit totum de futuro, et predicatur virtus Dei et potentia in gloria sanctorum; quasi dicat: Exsultabit mansuetos, et tunc sancti exsultabunt in gloria, id est in vindicta malorum. Vindicta enim peccantium gloria est sanctorum. Et letabuntur in cubilibus suis, id est in divisis mansionibus, de quibus Dominus ait: In domo Patris mei mansiones multe sunt (Io. XIV). Et tunc erunt exsultationes Dei in gutture eorum, quia in corde et in lingua, non desinunt laudare Deum, a quo eterna habent, et gladii ancipites, id est verbum Dei vel sententia iudicii de bonis et malis erunt, in manibus, id est in potestate eorum. Tunc enim potestatem verbi Dei accipientes cum Domino iudicabunt, sedentes super duodecim sedes. Et tunc vere fiet vindicta et increpatio in populis. Unde subdit, ad faciendam, etc, quasi dicat: Gladios habebunt, in manibus, ad faciendam vindictam in nationibus, et increpationes in populis. Ecce quanta gloria et gaudium sanctorum tunc erit, quando pauperes, qui erant hic derisui, habebunt hic potestatem vindicare in superbos. Ad alligandos reges eorum in compedibus, et nobiles eorum in manicis ferreis, quia tunc reges terre et nobiles seculi ligabuntur in compedibus, de quibus non erit liberum exire; ferent vincula ferrea, ut gravia ad portandum, et que non possunt rumpi, scilicet tormenta gehenne, et sic fiet iudicium conscriptum, ut faciant. Quasi dicat: Ad hoc habebunt gladios, ut faciant in eis iudicium conscriptum, id est comprobatum ab angelis et universis sanctis, vel in pluribus Scripture locis memoratum. De quo Apostolus: Nescitis quia angelos iudicabimus? (I Cor. VI.) Et ne putes hanc potestatem esse solis apostolis, addit, et gloria hec, scilicet potestas iudicii, est omnibus sanctis eius, scilicet omnibus perfectis, qui pro Christo omnia terrena reliquerunt.||