|
<56. Marci evangelium**>Capitulum 12
Numérotation du verset
Mc. 12,1
Et cepit illis in parabolis loqui. Vineam
interl.|
Domum Israel plantavit
pastinavit
marg.|
pastinavit
: plantavit, coluit, fodit.1
a
a
Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; cf. CCCM189A
homo
interl.|
Deus pater humano affecto
et circumdedit2
sepem
interl.|
custodiam angelorum vel murum urbis
2
circumdedit
Rusch Weber
] + ei
Li447@
et fodit lacum
interl.|
legem
marg.|
LACUM. Sive torcular aut altare, aut illa torcularia quorum titulo quidam psalmi prenotantur.
et edificavit turrim3
interl.|
templum
3
turrim] turrem ΩJ
{t. 4 : Erfurt, f. 981ra ; facsim., p. 121a}
[Rusch, f. 981ra ] et locavit eam agricolis
interl.|
sacerdotibus
marg.|
operariis conductis hora tertia et sexta et nona
et peregre profectus est.
marg.|
{t. 4 : Erfurt, f. 981ra ; facsim., p. 121a}
[Rusch, f. 981ra ]
PEREGRE
PROFECTUS. Dans liberum arbitrium operandi non mutatione loci, quia ubique Deus et omnia complet.
Numérotation du verset
Mc. 12,2
Et misit ad agricolas in tempore
interl.|
non in provectu fructus, quia nullus erat
servum
interl.|
prophetas
marg.|
SERVUUM. Primo missus est Moyses qui fructum legis quam dederat a cultoribus inquirebat, sed cesum dimiserunt et vacuum, unde : « Irritaverunt Moysen in castris et Aaron sanctum Domini »b
; « Et vexatus est Moyses propter eos » etc.c
b
Ps. 105, 16. c
Ps. 105, 32.
ut ab agricolis acciperet de fructu vinee.
interl.|
fructus vinee obedientia
Numérotation du verset
Mc. 12,3
Qui apprehensum eum ceciderunt
interl.|
alii prophete cesi, alii vulnerati, alii occisi
et dimiserunt vacuum.
Numérotation du verset
Mc. 12,4
Et iterum misit alium servum ad illos4
marg.|
ET
ITERUM
MISIT
ALIUM
SERVUM. David et alios psalmistas qui missi sunt post Moysen ut cultores vinee ad exercitium boni operis excitarent. Sed ipsum quoque David qui caput psalmodie et fons in Spiritu Sancto claruerat abiecerunt dicentes : « Que nobis pars in David ? aut que hereditas in filio Isai ? »d
.
d
3Rg. (1Rg.) 12, 16. 4
alium servum- ad illos
Rusch
]
inv. Li447 Li447@
ΩJ
Weber
et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.
Numérotation du verset
Mc. 12,5
Et rursum alium misit et5
illum occiderunt.
marg.|
ET
RURSUM
ALIUM. Prophetarum chorum cum suis sociis qui suis attestationibus populum convenerunt et mala huic vinee ventura predixerunt.
marg.|
ET
RURSUM
ALIUM
MISIT etc. His tribus servorum gradibus omnes doctores qui sub lege et prophetis fuerant intelligimus. Unde alibi : « Necesse est impleri omnia que scripta sunt in lege Moysi et prophetis et psalmis de me »e
.
e
Lc. 24, 44 5
et
Li447
ΩJ
Rusch Weber
] ad
Li447@
Et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.
Numérotation du verset
Mc. 12,6
Adhuc vero6
unum habens filium carissimum
interl.|
Christum unigenitum
6
vero
Rusch
]
om. Li447@
, ergo
Li447 Weber
et illum misit ad eos novissimum dicens :
interl.|
per ironiam
Quia verebuntur7
filium meum.
marg.|
QUIA
VEREBUNTUR. Non hoc ignorando dixit, quia omnia novit sed semper ambigere dicitur Deus, ut libera voluntas homini reservetur.
marg.|
Beda VenerabilisBEDA. Interrogemus Arium et Eunomium ecce pater dicitur ignorare, et sententiam temperat et quantum in nobis est dicitur esse mentitus. Quicquid pro Patre responderint, hoc intelligant pro Filio qui se dicit ignorare consummationis diem.
7
verebuntur
Li447 Rusch
] forte
praem. Li447@
, reverebuntur
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,7
Coloni autem dixerunt ad invicem :
marg.|
COLONI
AUTEM. Beda VenerabilisBEDA. Probat Iudeorum principes non per ignorantiam Christum crucifixisse, quia intellexerunt eum esse de quo diciturf
: « Postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam » etc. Unde sibi consulentes dicebant : « Ecce mundus totus post eum abiit »g
et : « Si dimittimus eum sic omnes credent in eum »h
. Hereditas ergo filii Dei Ecclesia est de cunctis gentibus ei data quam sanguine acquisivit resurgendo possedit. Hanc mali coloni preripere moliebantur, cum eum crucifigentes fidem eius extinguere et suam iustitiam que ex lege est preferre nitebantur.
f
Ps. 2, 8. g
Io. 12, 19. h
Io. 11, 48.
Hic est8
heres. Venite9
, occidamus eum et nostra erit hereditas.
8
est
Li447
ΩJ
Rusch Weber
]
om. Li447@
9
Venite
Li447 Li447@ Rusch Weber
] + et ΩJ
Numérotation du verset
Mc. 12,8
Et apprehendentes eum occiderunt et eiecerunt10
marg.|
ET
EIECERUNT. Beda VenerabilisBEDA. Notat pertinaciam eorum qui nec crucifixo ac resuscitato Domino ad predicationem apostolorum credere voluerunt, sed quasi vile cadaver proiecerunt, quia quantum in se erat a suis finibus excludentes gentibus suscipiendum dederunt.
10
eiecerunt
Li447 Li447@
] + eum ΩJ
extra vineam.
interl.|
id est plebem, dicentesi
: « Quia Samaritanus es tu et demonium habes »
i
Io. 8, 48.
Numérotation du verset
Mc. 12,9
Quid ergo faciet dominus vinee ? Veniet et perdet colonos11
et dabit vineam aliis.
marg.|
VENIET
ET etc. Beda VenerabilisBEDA. « Aufertur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructum eius »j
. Hoc autem divinitus fuisse procuratum prophetico testimonio vel exemplo probat dicens : Nec Scripturam hanc legistis etc.
marg.|
Hieronymus HIERONYMUS. Vinea datur aliis ab oriente et occidente et Austro et aquilone {t. 4 : Erfurt, f. 981rb ; facsim., p. 121b}
[Rusch, f. 981rb ] venientibus et recumbentibus cum Abraham, Isaac et Iacob in regno celorum.
marg.|
Beda VenerabilisBEDA. Moraliter. Cuicumque fidelium mysterium baptismi quod operando exerceat committitur quasi vinea quam excolat ei locatur. Mittitur servus unus, et alter, et tertius qui de fructu accipiant cum lex, psalmodia, prophetia quarum admonitionem ad bene agendum populus sequatur legitur. Sed missus servus contumeliis affectus vel cesus eicitur, cum sermo auditus vel contemnitur vel blasphematur. Missum heredem quantum in se est occidit qui et filium Dei conculcat, et spiritui gratie quo sanctificatus est contumeliam facit. Perdito malo cultore vinea datur alii, cum dono gratie quod superbus spernit, humilis ditatur. Manum mittere in Iesum timore turbe retinentur, cum quilibet solo nomine super eam quam non diligit ecclesiastice fidei et pacis unitatem, propter cohabitantium multitudinem aut erubescit aut timet impugnare. Cum autem tempus fuerit persequendo Ecclesiam quasi Dominum crucifigere et ostentatui habere gaudebit.
j
Mt. 21, 43. 11
colonos
Rusch Weber
] colones
Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12,10
Nec Scripturam12
hanc legistis :
interl.|
quasi : quo alio modo implebitur hec Scriptura
12
Ps. 117, 22-23.
Lapidem
interl.|
Christum
quem reprobaverunt edificantes
interl.|
magistri qui se et alios Deo dignam domum edificare debebant
marg.|
LAPIDEM
QUEM
REPROBAVERUNT. Hieronymus HIERONYMUS. Lapis reprobusk
quem gessit angulus, coniungens in cena agnum cum pane. Finiens vetus, novum inchoans Testamentum hic prestat mira in oculis nostris.
k
Ps. 117, 22.
hic factus est in caput anguli
Numérotation du verset
Mc. 12,11
{t. 4 : Erfurt, f. 981rb ; facsim., p. 121b}
[Rusch, f. 981rb ] a Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris ?
interl.|
duo condens in semetipso, ex utroque populo unam civitatem et unum templum sibi edificans
Numérotation du verset
Mc. 12,12
Et querentes13
eum tenere
interl.|
quasi mentium contra se in quo magis probent eum vera dixisse. Ipse enim est heres, illi mali coloni
13
querentes
Rusch
] querebant
Li447@
ΩJ
Weber
et timuerunt turbam.
interl.|
ad modicum timore retardanturl
: « Quia nondum venerat hora eius »
l
Io. 7, 30.
Cognoverunt enim quoniam ad illos14
interl.|
id est propter
14
illos
Rusch
] eos
Li447@
ΩJ
Weber
parabolam hanc dixerit.
interl.|
alias 'direxit'
Et relicto illo15
abierunt.
15
illo
Rusch
] eo
Li447@
ΩJ
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,13
Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis
interl.|
militibus Herodis qui Hierosolymi erant illis diebus
marg.|
ET
MITTUNT
AD etc. Beda VenerabilisBEDA. Turbam timebant atque quod per se non poterant, terrene potestatis manibus efficerere temptabant vel ut ipsi a morte eius viderentur immunes. Nuper enim iudea sub Augusto Cesare quando in toto orbe celebrata est descriptio, stipendiaria facta erat. Unde seditio magna. Alii dicebant : Romanis pro omnibus militantibus debere tributa persolvi. Pharisei non debere populum Dei qui decimas et que in lege precipiebantur solveret subiacere legibus humanis. Cuius seditionis fomes adeo invaluit, ut post resurrectionem Domini patriam et gentem et regnum et omnia perdere maluerint quam esse tributarii.
ut eum caperent in verbo.
Numérotation du verset
Mc. 12,14
Qui venientes dicunt ei :
interl.|
"mellitis sermonibus circumdant sicut apes, mel portantes in ore, aculeum in dorso".m
m
Hieronymus (pseudo),
Expositio evangelii secundum Marcum, CCSL 82, p. 52.17-19 : « Tunc interrogant eum mellitis
uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in
tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua ».
Magister, scimus quia verax es
marg.|
MAGISTER
SCIMUS. Beda VenerabilisBEDA. Blanda et fraudulenta interrogatio ad hoc provocat respondentem, ut magis Deum quam Cesarem timeat et dicat non debere tributa solvi ut audientes Herodiani seditionis contra Romanos auctorem teneant.
et non curas quemquam, nec enim vides in16
faciem hominum, sed in veritate viam Dei doces. Licet dari tributum17
interl.|
alias : censum
16
in
Li447
ΩJ
Rusch Weber
]
om. Li447@
17
dari tributum ΩJ
Rusch Weber
]
inv. Li447 Li447@
Cesari an non dabimus ?
Numérotation du verset
Mc. 12,15
Qui sciens versutias18
eorum19
marg.|
QUI
SCIENS
VERSUTIAS. Qui putant interrogationem Salvatoris ignorationem esse non dispensationem ex hoc loco discant, quod potuit scire cuius imago esset. Sed interrogat, ut ad sermonem eorum competenter respondeat.
18
versutias ΩJ
Rusch
] versutiam
Li447@ Weber
19
eorum ΩJ
Rusch Weber
] illorum
Li447 Li447@
ait illis : Quid me temptatis ? Afferte mihi denarium ut videam.
interl.|
sapientia sapienter agit ut suis sermonibus capiantur
marg.|
DENARIUM. Denarius genus nummi qui pro decem nummis computatur et habet imaginem Cesaris.
Numérotation du verset
Mc. 12,16
At illi obtulerunt20
ei. Et ait illis : Cuius est imago hec et inscriptio ? Dicunt ei21
: Cesaris.
20
obtulerunt
Rusch
] adtulerunt
Li447@
ΩJ
Weber
21
ei
Li447 Rusch
] illi
Li447@
ΩJ
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,17
Respondens autem Iesus ait22
illis : Reddite ergo23
que sunt Cesaris
interl.|
quod necessitatis
22
ait
Rusch
] dixit ΩJ
Li447 Li447@ Weber
23
ergo
Li447@ Rusch
] igitur
Li447
ΩJ
Weber
Cesari,
interl.|
nummum, tributum, pecuniam
marg.|
REDDITE
QUE
SUNT
CESARIS
CESARI. Hoc ipse fecit pro se et pro Petro solvendo tributa.
Que sunt Dei Deo
. Hoc quoque fecit patris implens voluntatem. Aliter.
Reddite que sunt Cesaris Cesari,
impressionem sue imaginis.
Que sunt Dei Deo
, animam lumine vultus eius illustratam. Unden
: « Signatum est super nos lumen » etc.
n
Ps. 4, 7.
et que sunt Dei
interl.|
quod voluntatis
Deo.
interl.|
vos et decimas primitias
Et mirabantur
interl.|
quia insidiarum calliditate prevalere non poterant
super eo.
interl.|
id est super sapientiam eius
Numérotation du verset
Mc. 12,18
Et venerunt ad eum Sadducei qui {t. 4 : Erfurt, f. 981va ; facsim., p. 122a}
[Rusch, f. 981va ] dicunt24
resurrectionem non esse.
marg.|
SADDUCEI etc. Due hereses erant in Iudeis : Phariseorum et Sadduceorum. {t. 4 : Erfurt, f. 981va ; facsim., p. 122a} Pharisei traditionum et observationum - quas illi ‘deuterosis’ vocant - iustitiam preferebant, unde et divisi vocantur a populo. Sadducei autem, id est iusti, et corporis et anime resurrectionem negabant.
marg.|
Beda VenerabilisBEDA.
SADDUCEI etc. Qui resurrectionem corporum esse negant, vel non credunt animas iudicantes interire cum corporibus. Recte huiusmodi fabulam fingunt que deliramenti arguat eos qui asserunt resurrectionem corporum. Potuit autem et in gente eorum aliquando hoc accidere.
24
dicunt ΩJ
Rusch Weber
] credunt
Li447 Li447@
Et interrogabant eum dicentes :
Numérotation du verset
Mc. 12,19
Magister, Moyses25
scripsit nobis26
, ut si cuius frater mortuus fuerit et dimiserit uxorem et filios non reliquerit27
, accipiat frater eius uxorem ipsius et resuscitet28
semen fratri suo.
25
Cf. Dt. 25, 5.
|
26
scripsit nobis ΩJ
Rusch
]
inv. Li447@ Weber
.
|
27
filios - non reliquerit ΩJ (relinquerint)
Rusch Weber
]
inv. Li447@
|
28
resuscitet
Li447@ Rusch Weber
] suscitet ΩJ
|
Numérotation du verset
Mc. 12,20
Septem ergo fratres erant29
.
marg.|
SEPTEM
ERGO. Beda VenerabilisBEDA. Turpitudinem fabule opponunt ut resurrectionem negent. Sed mystice septem fratres sine filiis defuncti omnibus reprobis congruunt qui per totam vitam (que septem diebus volvitur) a bono opere steriles sunt quibus viritim morientibus ad ultimum et ipsa mundana conversatio moritur, id est transit quasi uxor infecunda quam illi sine fructu boni operis exegerunt.
marg.|
Hieronymus HIERONYMUS. Mulier sterilis, nec relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens Synagogam significat relictam quasi mortuam a Spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit, qui non reliquerunt ei semen Abrahe quod Christus est. Licet enim Iudeis natus, tamen gentibus datus. Hec mulier mortua Christo, nulli de septem in resurrectione iungetur. Septenario enim perfectorum universitas significatur. Sicut versa vice per Isaiam dicituro
: « Apprehendent septem mulieres virum unum ». Septem sunt Ecclesie quas Dominus unus amat, arguit, castigat. Adorant enim una fide. He sunt septem sporte fragmentis panum plenep
. Panes 'verba Spiritus sancti', sporte vero 'ecclesie'. Panes Iesus benedicens fregit, et discipuli eius diviserunt turbe, cum die septimo benedixit opera sua requiescens in eisq
. Unde luce facta primo die qui est sapientie, et firmamento in secundo qui est intellectus, et arida tertio qui est consilii, et luminibus quarto que sunt virtutes, et volatilibus et piscibus quinto qui sunt scientie, animatis et anima vivente sexto id est homine ad imaginem Dei facto quod est pietatis, septimo die spiritu timoris Domini qui permanet sanctus in seculum seculi et replet orbem terrarum, sancta Ecclesia repletur non habens maculam neque rugamr
. Ideoque Ecclesia septiformi, id est perfecto timore repletur, quia iustus vix salvabitur qui rogats
: « Non intres in iudicium cum servo tuo Domine quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens ». De his septem qualitatibus spiritus commemorat David : Quid negligentia nostra peperit, quid diligentia quesierit, quid divina providentia contulerit, quid inimici instigatio fraudaverit, quid oblivio lubrica subtraxerit, quid humana fragilitas intulerit, quid ignorantia improvida fefellerit. Hos omnes affectus in psalmis invenimus. Primus : « Concepit dolorem et peperit iniquitatem »t
. Secundus : « Preveni in maturitate et clamavi »u
. Tertius : « Incerta et occulta sapientie tue manifestati mihi »v
. Quartus est : « Inimici mei animam meam circumdederunt »w
. Quintus : « Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde »x
. Sextus : « Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus »y
. Septimus : « Delicta iuventutis mee et ignorantias meas ne memineris, Domine »z
. Hos affectus, Spiritus {t. 4 : Erfurt, f. 981vb ; facsim., p. 122b}
[Rusch, f. 981vb ] septiformis enervat vel eliminat et illuminat. Unde septem lucerne ab Austro ardentes et aquilonares tenebras in tabernaculo Domini illuminantes. Spiritus sapientie in pigro negligentiam repellit. Spiritus intellectus diligentiam rationabiliter querit. Spiritus concilii divinam providentiam prudenter invenit30
. Spiritus virtutis instigationes fortiter retundit. Spiritus scientie oblevionem lubricam diu esse non sinit. Spiritus pietatis humanam fragilitatem clementer indulget. Spiritus timoris improvidam ignorantiam ardenter et bene decoquit et bene replet. Sapientia domum edificat. Intellectus gubernacula invenit. Consilium bona discreta facit. Virtus in patientia animam possidet. Scientia divitie fidei et salutis munera acquiruntur. Pietate prosperitas presentis vite et future consistit, timore humilitas conservatur et omne peccatum expellitur quia « initium sapientie timor Domini »aa
.
o
Is. 4, 1. p
Cf. Mt. 15, 37 ; Mc. 8, 20. q
Cf. Gn. 2, 3 : « Et benedixit diei septimo, et sanctificavit illum, quia in ipso cessaverat ab omni opere suo quod creavit Deus ut faceret » ; Ex. 31, 17 : « Inter me et filios Israel, signumque perpetuum ; sex enim diebus fecit Dominus celum et terram, et in septimo ab opere cessavit ». r
Cf. Eph. 5, 26 : « Ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo vite, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam, aut rugam, aut aliquid huiusmodi, sed ut sit sancta et immaculata ». s
Ps. 143, 2. t
Ps. 7, 15. u
Ps. 118, 147. v
Ps. 50, 8. w
Ps. 16, 9. x
Ps. 30, 13. y
Ps. 37, 8. z
Ps. 24, 7. aa
Ps. 109, 10 ; Sir. (Eccli.) 1, 16. 29
erant
Cor3
(al.)
Li447@ Rusch Weber
] fuerunt ΩJ
Et primus accepit uxorem et mortuus est non relicto semine.
Numérotation du verset
Mc. 12,21
Et secundus accepit eam et
interl.|
ipse
mortuus est. Et31
nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.
31
Et ΩJ
Rusch Weber
]
om. Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12,22
Et acceperunt eam similiter septem et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta32
est et mulier.
interl.|
mundane conversatio
32
defuncta ΩJ
Rusch Weber
] mortua
Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12,23
In resurrectione ergo cum resurrexerint cuius de his erit uxor ? Septem enim habuerunt eam33
.
interl.|
uxorem
33
eam
Li447@ Rusch
] + uxorem ΩJ
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,24
Et respondens Iesus ait illis : Nonne ideo erratis
interl.|
quia
non scientes34
Scripturas neque
interl.|
ideo
34
non scientes
Li447 Li447@ Rusch Weber
] nescientes ΩJ
virtutem Dei ?
interl.|
Christum
Numérotation du verset
Mc. 12,25
Cum enim a mortuis {t. 4 : Erfurt, f. 981vb ; facsim., p. 122b}
[Rusch, f. 981vb ] resurrexerint, neque nubent, neque nubentur,
marg.|
NEQUE
NUBENT
NEQUE
NUBENTUR etc. Beda VenerabilisBEDA. Greco idiomati latina consuetudo non respondet. Nubere enim proprie mulieres dicuntur et viri ducere. Sed nos simpliciter dictum intelligamus :
Neque nubent
viri,
neque nubentur
mulieres.
sed sunt35
sicut angeli Dei36
in celis.
interl.|
nemo ibi moritur, nemo nascitur, nec infans nec senex ibi
35
sunt
Li447 Li447@ Rusch Weber
] erunt ΩJ
36
Dei
Li447 Li447@
ΩJ
Rusch
]
om. Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,26
De mortuis autem quod resurgant non legistis in libro Moysi37
super rubum
interl.|
soluta questione probat resurrectionem esse
marg.|
DE
MORTUIS
AUTEM
QUOD
RESURGANT
NON
LEGISTIS
IN
LIBRO
MOYSI
SUPER
RUBUM etc. Hieronymus HIERONYMUS. In quo similitudo vestra in quo ignis ardebat sed non eius spinas consumebat, sic vos eloquium meum inflammat nec spinas sub maledicto germinatas absumit. Inquiens :
Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob
, ter Deum nominando Trinitatem significat, Deum iterans unam substantiam. Vivunt autem qui vendicant portionem suam quam elegerant. Mortui vero sunt qui quod vendicaverunt perdiderunt.
marg.|
Beda VenerabilisBEDA. Cum multa apertiora testimonia de resurrectione posset proferre hoc tamen protulit quamvis ambiguum, quia Sadducei nec angelos nec spiritum, nec resurrectionem corporum confitentur et animarum interitum mentiuntur. Tantum quinque libros Moysi recipiunt, prophetas respuunt. Stultum ergo erat eorum testimonium proferre quorum auctoritatem nolebant recipere. Porro ad eternitatem animarum probandam ponit exemplum
: Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob
. Et infert :
Deus non est mortuorum sed viventium
, ut cum probaverit animas manere post mortem. Non enim poterat Deus esse eorum qui non subsisterent consequenter induceretur corporum resurrectio que cum animabus vel bona vel mala gesserunt.
37
Cf. Ex. 3, 6.
quomodo illi dixerit38
Deus inquiens : Ego sum Deus Abraham et39
Deus Isaac et Deus Iacob ?
interl.|
hic probat eternitatem animarum
38
illi dixerit
Rusch
]
inv. Li447@ Weber
, dixerit ei ΩJ, dix. ei
Li447
39
et
Li447@ Rusch Weber
]
om. Li447
ΩJ
Numérotation du verset
Mc. 12,27
Deus non est40
mortuorum sed vivorum.
interl.|
hic resurrectionem corporum
40
Deus - non est
Rusch
]
inv. Li447 Li447@
ΩJ
Weber
Vos ergo multum erratis.
Numérotation du verset
Mc. 12,28
Et accessit unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quoniam bene illis responderit41
interrogavit Iesum42
marg.|
INTERROGAVIT
IESUM. Hieronymus HIERONYMUS. Quid sibi vult hec questio cum hoc sciant omnes periti in lege ? Sed diverse in Exodo et Levitico et Deuteronomio ordinantur mandata. De his enim duobus uberibus super pectora sponse levatis alitur nostra infantia.
41
responderit ΩJ
Rusch Weber
] respondit
Li447@
42
Iesum
Rusch
] eum
Li447 Li447@
ΩJ
Weber
quod primum esset43
omnium mandatum.
interl.|
cum in diversis libris diverse ordinentur
marg.|
PRIMUM
OMNIUM etc. Maximum quod ante omnia debemus in corde, quasi unicum pietatis fundamentum locare hoc est scilicet cognitio atque confessio divine unitatis cum executione divine operationis que in diletione Dei et proximi perficitur hec est : « Fides que per dilectionem operatur »ab
.
ab
Gal. 5, 6. 43
primum esset
Rusch
]
inv. Li447 Li447@
ΩJ
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,29
Respondit44
ei :
interl.|
Iesus autem
44
Respondit
Rusch
] Iesus autem
praem. Li447@ Weber
Quia primum omnium mandatum est : Audi Israel45
, Dominus Deus tuus, Deus unus est.
interl.|
dii gentium multi suntac
ac
Cf. 1Cor. 8, 5-6 : « Nam etsi sunt qui dicantur dii sive in caelo, sive in terra (siquidem sunt dii multi, et domini multi) : nobis tamen unus est Deus, Pater, ex quo omnia, et nos in illum : et unus Dominus Iesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum ». 45
Israel] + quia ΩJ* (
rubr. cancel.
)
Numérotation du verset
Mc. 12,30
Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est primum mandatum.
interl.|
id est maximum
Numérotation du verset
Mc. 12,31
Secundum autem simile est illi46
: {t. 4 : Erfurt, f. 982ra ; facsim., p. 123a}
[Rusch, f. 982ra ] Diliges proximum tuum tamquam47
teipsum. Maius horum aliud mandatum non est.
46
illi ΩJ
Rusch Weber
] huic
Li447 Li447@
47
tamquam
Li447 Li447@ Rusch Weber
] sicut ΩJ
Numérotation du verset
Mc. 12,32
Et ait illi scriba : Bene, magister,
marg.|
{t. 4 : Erfurt, f. 982ra ; facsim., p. 123a}
[Rusch, f. 982ra ]
BENE
MAGISTER. Beda VenerabilisBEDA. Ostendit scriba in hac responsione inter scribas et Phariseos gravem questionem diu versatam esse quod esset primum mandatum et maximum in lege. Alii hostias et sacrificia laudabant, alii fidei et dilectionis opera preferebant, quia plurimi patrum ante legem absque omni sacrificiorum consuetudine, ex fide tantum que per dilectionem operatur Deo placuerant. Nemo autem absque fide et dilectione. In qua sententia scriba iste declarat se fuisse.
in veritate dixisti quia unus est Deus et non est alius preter eum.
Numérotation du verset
Mc. 12,33
Et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam seipsum, maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis.
Numérotation du verset
Mc. 12,34
Iesus autem videns quod sapienter respondisset dixit illi : Non longe es48
a regno Dei.
interl.|
quia novi Testamenti sententie et evangelice perfectioni consentit
marg.|
NON
LONGE etc. Isidorus HispalensisISIDORUS. Quamvis ad temptandum venerit longior namque est ignorantia quam scientia ut Sadduceis dicitur : « Erratis nescientes Scripturas neque virtutem Dei »ad
.
marg.|
Beda VenerabilisBEDA. Mattheus dicit quia temptando querebat, cui secundum Marcum dicitur : Non longe es a regno Dei, cum Scriptura dicat : ‘In simplicitate cordis querite illum quoniam invenietur ab his qui non temptant eum'ae
. Sed forte audito responso Domini mox pietatis gratiam rediit et quem prius temptando decipiendum putavit, mox amplectendo sequendum cognovit. Aut certe temptationem accipiamus, non malam quasi decipere volentis inimicum sed cautam, quasi experiri amplius volentis ignotum secundum illud : ‘Qui facile credit, levis corde immorabitur'af
.
ad
Mt. 22, 28. ae
Cf. Sap. 1, 2 : « Quoniam invenitur ab his qui non tentant illum, apparet autem eis qui fidem habent in illum ». af
Cf. Sir. (Eccli.) 19, 4 : « Qui credit cito levis corde est, et minorabitur : et qui delinquit in animam suam, insuper habebitur ». 48
longe es
Li447@ Rusch
]
inv. Li447
ΩJ
Weber
Et nemo iam audebat eum interrogare.
marg.|
ET
NEMO. Quia in sermonibus confutantur ultra non interrogant sed aperte comprehensum Romane potestati tradunt. Unde patet venena invidie superari posse, sed difficile quiescere.
Numérotation du verset
Mc. 12,35
Et respondens Iesus dicebat docens in templo :
interl.|
Hieronymus HIERONYMUS. Palam loquitur ut inexcusabiles sint et ut ignis incendit arida scribarum et Phariseorum exempla
Quomodo dicunt scribe
interl.|
non reprehenduntur quia Christum David filium dicunt, sed quia filium Dei esse non credunt
Christum esse filium David49
?
interl.|
hominem simplicem
49
esse filium David
Rusch
] Filium David esse
Li447 Li447@
, Filium esse David
Weber
Numérotation du verset
Mc. 12,36
Ipse enim David50
dicit51
in Spiritu sancto :
interl.|
non errore, non propria voluntate
50
Ps. 109, 1.51
Ipse ... dicit
Rusch Weber
] Ipse enim dicebat
Li447 Li447@
Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis
marg.|
SEDE A DEXTRIS. Non in hoc infirmitatem filii, sed quia alter in altero operatur ostendit. Nam et Filius subiicit inimicos Patri et Deum Patrem glorificat super terram.
donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.
Numérotation du verset
Mc. 12,37
Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius ?
interl.|
tantum et non Deus52
Et multa turba eum libenter audivit53
.
53
eum libenter audivit ΩJ
Rusch Weber
] libenter eum audiebat
Li447 Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12,38
Et dicebat eis in doctrina sua : Cavete a scribis, {t. 4 : Erfurt, f. 982rb ; facsim., p. 123b}
[Rusch, f. 982rb ]
marg.|
CAVETE. Beda VenerabilisBEDA. Nota quia non vetat eos qui huius officii sunt in foro salutari primo sedere, sed quia hoc amante quasi improbos docet esse cavendos animam scilicet non gradum redarguens. Quamvis et hoc non culpa careat eum in foro litibus interesse qui in cathedra Moysi magister vult appellari. Duabus de causis vane glorie cupidos cavere iubemur, ne eorum simulatione seducamur vel emulatione ad idem inflammemur.
qui volunt
marg.|
voluntatem arguit non gradum
in stolis ambulare
marg.|
cultoribus vestimentis ad publicum procedere
et salutari in foro
Numérotation du verset
Mc. 12,39
et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus in cenis
Numérotation du verset
Mc. 12,40
qui devorant domos viduarum
marg.|
QUI
DEVORANT
DOMOS. Quasi patroni in iudicio futuri, ab infirmis et peccatorum conscientia turbatis pecuniam accipere non dubitant, cum commendet Deo orationem manus porrecta ad dandum, non collecta ad accipiendum quibus illud congruit : « Oratio eius fiat in peccatum »ag
.
ag
Ps. 108, 7.
sub obtentu
marg.|
Sub obtentu :
sub intuitu vel occasione.54
ah
ah
Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae = CCCM189A (58.15 ; 55.17 ; 43.59 ; 45.17)
prolixe orationis. Hi accipient prolixius iudicium.
interl.|
quam qui amant in angulis stantes orare. Hi enim non solum laudes hominum, verum etiam pecuniam querunt
Numérotation du verset
Mc. 12,41
Et sedens Iesus contra gazophylacium
marg.|
Gazophilacium
: lingua persica divitie vocantur gaze ; philaxe grece latine servare dicitur.55
ai
interl.|
divitiarum custodiam
marg.|
GAZOPHYLACIUM. Beda VenerabilisBEDA.
Philaxe grece, ‘servare’ latine. Gaza persice : divitie. Gazophylacium locus quo divitie servantur, et arca scilicet in qua populi donaria congregabantur ad usus templi. Unde in libro Regumaj
: « Tulit Ioiada pontifex Gazophylacium unum aperuitque foramen de super » etc. et {t. 4 : Erfurt, f. 982rb ; facsim., p. 123b}
[Rusch, f. 982rb ] porticus in quibus servabantur. Undeak
. : « Hec verba locutus est Iesus in gazophylacio docens in templo».
ai
Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae ; CCCM189 differt
aj
4Rg. (2Rg.) 12, 9. ak
Io. 8, 20.
aspiciebat quomodo
marg.|
ASPICIEBAT
QUOMODO. Sicut appetitores primatus et vane glorie cavendos esse dixit et simulatione orantibus prolixius iudicium predixit sic etiam offerentes iusto examine discernit ut retribuat singulis secundum cor et opera quod et hodie facit in Ecclesia.
turba iactaret aes in gazophylacium et multi divites56
iactabant multa.
interl.|
Hieronymus HIERONYMUS. “Qui proferunt de thesauro cordis sui nova et vetera”al
que sunt incerta et occulta utriusque Testamenti.
marg.|
DIVITES. Beda VenerabilisBEDA. Allegorice. Divites 'Iude de iustitia legis elati'. Vidua pauper 'ecclesia que spiritum superbie et temporales rerum concupiscentias quasi mundi divitias abiecit'. Vidua quia eius vir pro ea mortuus est et ab eius oculis occultus in celo est. Hec duo minuta offert, quia in conspectu divine maiestatis qua oblationes devote nostre operationis quasi certo numero conscripte et consignate servantur : vel dilectionem Dei vel proximi, vel fidei orationisque munera Deo offert. Que respectu fragilitatis minuta sed merito pie intentionis accepta, cunctis superborum Iudeorum operibus prestant.
al
Cf. Mt. 13, 52 : « Ait illis : Ideo omnis scriba doctus in regno caelorum, similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera ». 56
multi divites
Li447 Rusch Weber
]
inv. Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12,42
Cum venisset autem una vidua
interl.|
Ecclesia
pauper
interl.|
spiritu
marg.|
VIDUA
PAUPER. Hieronymus HIERONYMUS. Hec paupercula me et similes significat qui mitto quod possum, et desidero quod non possum vobis explanare. Non quantum sed ex quanto desiderat Deus. Unusquisque quadrantem potest offerre. Hec est torta panis in Levitico que est voluntas prompta.
Quadrans
, quia ex tribus consistit cogitatu verbo et facto.
misit duo minuta
interl.|
dilectionem Dei et proximi
quod est quadrans
marg.|
Quadrans : genus nummi, quarta pars sicli id est quique oboli.57
am
marg.|
QUADRANS etc. Quandrantem vocant calculatores quartam partem cuiusque rei scilicet loci, temporis, pecunie. Forsitam ergo hic quartam partem sicli, id est quinque obulos significat.
am
Glossae seiunctim a textu Bibliae diffusae in codice Vaticano (Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1469, [V], ff. 83u-155u, saec. x/xi) seruatae, sectio 55, glossa 19, CCCM189B, p. 529.6.5
Numérotation du verset
Mc. 12,43
et convocans discipulos suos ait illis : Amen dico vobis, quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit
marg.|
VIDUA
HEC
PAUPER
PLUS etc. Moraliter. Intimatur quam sit acceptabile Deo quod offertur bono animo qui non offerentium substantiam sed pensat conscientiam. Nec perpendit quantum offeras in eius sacrificio sed ex quanto.
qui miserunt in gazophylacium58
.
58
gazophylacium
Li447@ Rusch Weber
] gazofilatio ΩJ
Numérotation du verset
Mc. 12,44
Omnes enim ex eo quod abundabat59
miserunt,
marg.|
OMNES
ENIM
EX
EO. Beda VenerabilisBEDA. Allegorice. Iudeus ex abundanti mittit in munera, quia de iustitia sua presumit et dicitan
: « Deus gratias tibi ago quia non sum sicut ceteri homines » etc. Omnem victum suum in Dei munera mittit Ecclesia, quia omne quod vicit dicit non sui esse meriti sed divini muneris dicens : « Deus propitius esto mihi peccatori »ao
. Et iterumap
: « Fortitudinem meam ad te custodiam quia tu Deus susceptor meus, Deus meus misericordia eius preveniet me ».
an
Lc. 18, 11 : « Phariseus stans, hec apud se orabat : Deus, gratias ago tibi, quia non sum sicut ceteri hominum : raptores, iniusti, adulteri, velut etiam hic publicanus : ieiuno bis in sabbato, decimas do omnium que possideo ». ao
Lc. 18, 13. ap
Ps. 58, 10-11. 59
abundabat
Rusch
] + illis
Li447 Li447@
ΩJ
Weber
hec vero de penuria sua omnia que habuit misit totum victum suum.
interl.|
Hieronymus HIERONYMUS. Quia tota voluptas corporis in victu consistit. Undeaq
: 'Totus labor hominis in ore suo est'
aq
Cf. Qo. (Ecl.) 6, 7 : « Omnis labor hominis in ore eius ; sed anima eius non implebitur ».
Comment citer cette page ?
Glossa ordinaria (Mc. 12), in : Glossae Scripturae Sacrae electronicae, ed. Martin Morard, IRHT-CNRS, 2016-2018. Consultation du 15/04/2021. (permalink : http://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?livre=../sources/editions/GLOSS-liber56.xml&chapitre=56_12) |