Hugo de Sancto Caro

Capitulum 4

Numérotation du verset Lam. 4,1 

ALEPH. Quomodo
obscuratum est aurum
mutatus est color optimus
dispersi sunt
lapides
sanctuarii
in capite omnium platearum.
Numérotation du verset Lam. 4,2 

BETH . Filii Sion
incliti
et amicti
auro primo
quomodo
reputati sunt in vasa testea
opus manuum figuli.
Numérotation du verset Lam. 4,3 

GIMEL. Sed et lamie
nudaverunt
mammam lactaverunt catulos suos
filia populi mei
crudelis quasi strutio in deserto.
Numérotation du verset Lam. 4,4 

DELETH .
Adhesit lingua lactentis1
1 lactentis] lactantis Weber
ad palatum eius in siti
parvuli petierunt
panem et non erat qui frangeret eis.
Numérotation du verset Lam. 4,5 

HE .
Qui vescebantur
voluptuose interierunt in viis
qui nutriebantur in croceis
amplexati sunt stercora.
Numérotation du verset Lam. 4,6 

vav.
E t maior effecta est iniquitas
filie populi mei
peccato Sodomorum
que
subversa est
in momento et non ceperunt
in ea manus.
Numérotation du verset Lam. 4,7 

zai.
Candidiores
Nazarei eius nive
nitidiores lacte
rubicundiores ebore antiquo saphiro pulchriores.
Numérotation du verset Lam. 4,8 

HETH. D enigrata est
super carbones facies eorum et non sunt cogniti in plateis. Adhesit cutis eorum
ossibus
aruit et facta est quasi lignum.
Numérotation du verset Lam. 4,9 

TETH . Melius fuit occisis gladio
quam interfectis fame
quoniam isti extabuerunt consumpti a sterilitate terre2.
2 a] ab Weber
Numérotation du verset Lam. 4,10 

IOTH. Manus mulierum
misericordium
coxerunt
filios suos facti sunt cibi3 earum
3 cibi] cibus Weber
in contritione filie
populi mei
Numérotation du verset Lam. 4,11 

CAPH. Complevit Dominus
furorem suum
effudit iram indignationis sue
et succendit ignem
in Sion et devoravit fundamenta eius.
Numérotation du verset Lam. 4,12 

LAMED . Non crediderunt reges terre
et universi habitatores orbis
quoniam ingrederetur hostis
et inimicus per portas
Hierusalem.
Numérotation du verset Lam. 4,13 

MEM. P ropter peccata prophetarum
eius et4 iniquitates sacerdotum eius qui effuderunt
4 et] om. Weber
in medio
eius sanguinem iustorum.
Numérotation du verset Lam. 4,14 

NUN . Erraverunt
ceci
in plateis
polluti sunt
sanguine5
5 sanguine Rusch Weber ] in praem. Λ T Φ Clementina
cumque non possent
intrare6
6 intrare Rusch ] om. Weber
tenuerunt lacinias suas.
Numérotation du verset Lam. 4,15 

SAMECH . Recedite
polluti clamaverunt7: Recedite
7 clamaverunt] + eis Weber
abite nolite tangere
iurgati quippe sunt
et commoti
dixerunt inter gentes
non addet ultra ut habitet in eis.
Numérotation du verset Lam. 4,16 

Phe.
Facies Domini divisit eos
non addet
ut respiciat eos
facies sacerdotum
non erubuerunt
neque senum miserti sunt.
Numérotation du verset Lam. 4,17 

AIN . Cum adhuc subsisteremus
defecerunt
oculi nostri
ad auxilium nostrum
vanum
cum respiceremus attenti ad gentem
que salvare non poterat.
Numérotation du verset Lam. 4,18 

SADE . Lubricaverunt
vestigia nostra
in itinere platearum nostrarum
appropinquavit finis noster
completi sunt dies nostri quia venit finis noster.
Numérotation du verset Lam. 4,19 

COPH. Velociores fuerunt
persecutores nostri
aquilis celi
super montes
persecuti sunt nos
in deserto insidiati sunt nobis.
Numérotation du verset Lam. 4,20 

res.
Spiritus oris nostri
Christus dominus
captus est in peccatis nostris
cui diximus in umbra tua
vivemus
in gentibus.
Numérotation du verset Lam. 4,21 

syn.
Gaude et letare
filia Edom
que habitas
in terra
Hus.
Ad te quoque
perveniet calix inebrians8
8 inebrians] inebriaberis Weber
atque nudaberis
Numérotation du verset Lam. 4,22 

THAU. Completa est
iniquitas tua filia
Sion
non addet ultra
ut transmigret te.
Visitabit9
9 visitabit] visitavit Weber
iniquitatem tuam
filia Edom
discooperiet10 peccata tua. 11
10 discooperiet] discoperuit Weber |
11 tua] + Expliciunt Lamentationes ΩN |

Capitulum 4

Numérotation du verset Lam. 4,1 
marg.| HSC1. {f} Quomodo obscuratum est aurum etc.   In h oc quarto alphabeto plangit Ieremias captivitatem factam per Romanos, que fuit aliis acerbior et minus plangit eam, quam alias. Et hoc, quia pena pro maximo peccato minus debet plangi. Hic tamen ad faciliorem predictorum memoriam, que superius in parte dicta sunt, resumamus, scilicet quod duplex est materia huius partialis libelli. Litteralis, scilicet que est duplex, scilicet mors Iosie et urbis excidium. Quod fuit quadruplex. Primum per Assyrios, secundum, per Chaldeos, tertium, per Antiochum Epiphanem et quartum per Romanos. Quod autem per Chaldeos, triplex. Primum sub Ioachim filio Iosie. 2Par. 36.a. Secundum sub Iechonia filio ipsius. 4Rg. 24.c. Tertium sub Sedechia. 4Rg. 25.c. Item spiritualis materia est duplex. Allegorica et tropologica. Prima ad Ecclesiam pertinet, secunda ad animam. Et prima est Ecclesie eversio. Que est quadruplex. Prima per martyricidas, secunda per hereticos, tertia per falsos fratres, quarta per Antichristum. Similiter tropologica quadruplex anime eversio. Prima per consensum, secunda per opus, tertia per consuetudinem, quarta per desperationem. Ideo Ieremias has quadruplices. Hierusalem, Ecclesie et anime eversiones plangit quadruplici alphabeto, ita quod in alphabeto secundum diversas expositiones omnia comprehendit. Quia vero trium, scilicet Hierusalem, Ecclesie et anime eversiones lamentatur, ideo clausulas ponit tribus versibus distinctas, unde et libellus iste non threnorum quasi ternorum versuum, sub una {4. 303rb} clausula accepit, licet quidam nomen latinum quod est trini, derivant a tres et carens numero singulari, grecum estimantes dicant threnos idem esse quod lamentationes, verum quidem dicentes, sed re, non nomine, quia enim quicquid in hoc libello dicitur lamentatio est : propterea decepti a lamentatione librum dixerunt nominari, novam latini nominis interpretationem fingentes. In hoc igitur alphabeto, sicut in duobus prioribus, cuilibet clausule una tantum littera preponitur, per quam materia, seu sententia clausule declaratur. Plangens ergo Templi eversionem et populi perversitatem considerans, patrumque sanctitatem commemorans, quasi admirando exclamat dicens.
marg.| HSC1. {f} Quomodo obscuratum. Tem pli ; quod erat deauratum sed per ignem fuit obscuratum post combustionem Templi.
marg.| HSC1. {g} Mutatus est color per adustionem Cedrorum et lignorum, Za. 11. Devoravit ignis Cedros tuos.
marg.| HSC1. {h} Dispersi sunt etc. id est Templi quod fuit dirutum.
marg.| HSC1. {i} In capite omnium platearum quod contra legem fuit. 1Mcc. 4.f. Reposuerunt lapides in monte domus in loco apto, quoad usque Propheta veniret et responderet de eis. Sic prophetaverat Dominus, Lc. 19.g. Non relinquetur lapis super lapidem, { 303va } Δ qui non destruatur.
Numérotation du verset Lam. 4,1 
mystice
marg.| HSC1. {f} Quomodo obscuratum etc.   In h oc quarto alphabeto deplorat Ieremias persecutionem futuram sub Antichristo, que est quarta et ceteris gravior, quam Ieremias previdens in spiritu admirando ait :   Quomodo obscuratum est aurum id est Christus Deus : De quo Ct. 5.c. Caput eius, id est Ecclesie, aurum optimum. Obscurabitur autem tunc, quia ab Antichristo et suis non reputabitur, vel, quia tunc non faciet miracula. Apc. 6.d. Et sol factus est niger tamquam saccus cilicinus ibi satis dictum est de hoc. Et Apc. 9.a. Obscuratus est Sol et aer de fumo putei.
marg.| HSC1. {g} Mutatus est sanc titatis, scilicet Religionis, quia tunc Sancti et Religiosi pro peccatoribus habebuntur.
marg.| HSC1. {h} Dispersi sunt etc.   De q uibus 1Pt. 2.a. Et ipsi tamquam lapides vivi superedificamini in domos spirituales.
marg.| HSC1. {i} In capite omnium etc.   Tunc enim Sancti dispergentur pro timore persequentium. Eccles. 3.a. Est tempus spargendi lapides et tempus colligendi.
Numérotation du verset Lam. 4,1 
moraliter
marg.| HSC1. Moraliter aurum sunt Clerici, quia sicut aurum est ductile, sic ipsi debent esse obedientes preceptis Dei. Quia Prv. 21.b. Vir obediens loquetur victorias, 1Rg. 15.e. Melior est obedientia, quam victime et auscultare magis, quam offerre adipem arietum. Item aurum est fusile, sic ipsi, debent fundi per devotionem, compassionem, largitatem. Ct. 5.b. Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est. Item ponderosum est, sic ipsi debent esse per constantie maturitatem. Sed quidam ut palea volant ad flatum Euri, illi, scilicet qui cogitantes de nobilitate parentum, inde superbiunt. Eurus enim ventus orientalis est. Alii ad mollitiem Zephyrii, illi, scilicet qui studiose perquirunt, sibi medicinas et cibos delicatos et huiusmodi, ut amplius vivant in eis ; Zephyrus enim ventus est occidentalis. Alii ad Austri fecunditatem, illi, scilicet qui de divitiis habendis cogitant. Auster enim ventus est meridionalis. Alii ad Boree impulsionem, qui, scilicet inter adversa pertimescunt. Item aurum valet leprosis et ipsi sunt medici animarum. Eccles. 38.a. Unguentarius faciet pigmenta suavitatis et unctiones conficiet sanitatis. Hoc aurum obscuratum est, quia ab his omnibus fere omnes clerici recesserunt. Item aurum est anima, que obscuratur vane cogitando, nimis curiose perscrutando, male loquendo, inique operando. De primo : Rm. 1.c. Obscuratum est insipiens cor eorum. De secundo : Eph. 4.d. In tenebris obscuratum habentes intellectum. De tertio : Sap. 1.c. Sermo obscurus in vacuum non ibit. Et in eod. 4.c. Fascinatio nugacitatis obscurat bona. De quarto. Ier. 14.a. Porte eius corruerunt et obscurate sunt. Porte sunt bona opera, quibus intratur in celum.
marg.| HSC1. {g} Mutatus etc.   Conv ersatio exterior bona, est color bonus, sed melior color est nitor conscientie interior, sed optimus est contemplatio : Iste color est saphyrinus : De quo Is. 54.c. Fundabo te in saphyris. Hi mutati sunt in clericis.
marg.| HSC1. {h} Dispersi etc. id est clerici.
marg.| HSC1. {i} In capite etc. id est in capitulis capitalium Ecclesiarum, ubi habent diversa beneficia. Ez. 16.c. Fecisti tibi prostibulum in cunctis plateis, ad omne caput vie. Et Ex. 5.b. Dispersus est populus per universam terram Egypti ad colligendas paleas. Dicuntur autem lapides, quia insensibiles, id est sine compassione. Am. 6.b. Nihil compatiebantur super contritione Ioseph. Item duri, quia nec impressionem recipiunt, scilicet alicuius boni viri imitationem, nec sculpturas admittunt. Fit enim sculptura per abscissionem partium, ipsi vero suas strumas removere nolunt, que sunt pluralitas prebendarum et propter hoc difficile intrabunt in Regnum celorum. Si enim Camelus unum habens gibbum tantum, non potest per foramen acus transire, quomodo Θ illi, qui plures gibbos portant plurium prebendarum, scilicet intrare poterunt in celum ? Mt. 19.c. Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem in Regnum celorum. Item lapides dispersi terram occupant, nec fructificare permittunt, sic isti occupant Ecclesiam, in qua nec fructum faciunt, nec alios intrare permittunt, qui ibi facerent. Item lapides dispersi in via multos cespitare faciunt ; sic isti malis operibus suis multos scandalizant. Unde possunt timere illud Mt. 18.a. Ve illi, per quem scandalum venit, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius et demergatur in profundum. Per molam, circuitus mercatorum et negociationum ; per asinum, labor agricolarum, quasi dicat : melius esset tali, ut esset miles, vel mercator, vel agricola.
Numérotation du verset Lam. 4,2 
marg.| HSC1. {a} Filii Sion incliti et amicti auro primo id est precipuo, ad litteram habentes vestes deauratas.
marg.| HSC1. {d} Quomodo reputati sunt in vasa testea id est viles, que sunt.
marg.| HSC1. {e} Opus manuum figuli id est que operatus est figulus.
Numérotation du verset Lam. 4,2 
moraliter
marg.| HSC1. {a} Filii Sion incliti quoniam, id est clerici, vel Religiosi filii Christi, qui bene Sion dicitur, quia est speculum sine macula claritatis eterne, Sapient. 7.d.
marg.| HSC1. {b} Et amicti quon dam.
marg.| HSC1. {c} Auro primo. Aur um primum est caritas, aurum secundum amor proximi. De utrisque Mt. 22.d. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua : Hoc est primum et maximum mandatum. Secundum autem simile est huic. Diliges proximum tuum sicut teipsum. Item aurum primum, sacra Scriptura, scilicet Theologia ; aurum secundum, leges et decreta. Auro primo quondam amicti erant Clerici, sed modo volunt indui auro secundo, cum tamen binarius numerus infamis est in sacra Scriptura : quia primus ab unitate recedit. Item aurum primum est Caritas in principio conversionis fervens ; aurum secundum Caritas processu temporis tepescens. Apc. 3.c. Quia tepidus es, incipiam te evomere et ibidem d. Suadeo tibi emere aurum ignitum. Et Apc. 2.a. Memor esto, unde excideris et prima opera fac. Hi filii Christi nobiles erant. Unde 1Pt. 2. Vos estis genus electum etc.   Unde et Clerici dicuntur a cleros quod est sors : ipsi enim sorte sunt electi. Et propter hoc summopere studuit diabolus, ut eis in coniugium filias suas daret : De quibus Prv. 30.b. Due sunt filie sanguisuge, que semper dicunt, affer, affer. He sunt avaritia et luxuria.
marg.| HSC1. {d} Quomodo reputati sunt in vasa testea vile s effecti sicut vas luteum. Sapient. 15.c. Luto vilior vita eius. Ier. 2.g. Quam vilis facta es nimis iterans vias tuas. Item fragiles. Cito enim franguntur Clerici per peccata, sed difficillime corriguntur. Ier. 17.a. Peccatum Iuda scriptum est stilo ferreo in ungue adamantino. Eccl. 22.a. Qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Quod dicitur hic :   Filii Sion et cetera est illud quod dicit Is. 1.a. Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me.
marg.| HSC1. {e} Opus manuum figuli id est diaboli, qui eos tales fecit. Sapient. decimo quinto. b. Figulus mollem terram premens laboriose fingit ad usus nostros unumquodque vas.
Numérotation du verset Lam. 4,3 
marg.| HSC1. {f} Sed et lamie nudaverunt mammam, lactaverunt catulos suos ad litteram Hierusalem redacta est in solitudinem et facta est habitatio bestiarum. Lamia est monstrum habens caput virgineum et corpus porcinum et pedes equinos, crudelissimum, quia etiam propriis fetibus non parcit. Unde dicitur lamia, quasi lania : quia etiam proprios fetus laniat. Is. 34.d ibi invenit lamia requiem.
marg.| HSC1. {g} Filia populi mei id est Hierusalem.
marg.| HSC1. {h} Crudelis quasi   Struthio in deserto. Is. 23.d. Habitabunt ibi Struthiones, scilicet pre solitudine.
Numérotation du verset Lam. 4,3 
moraliter
marg.| HSC1. {4. 303vb} {f} Sed et lamie nudaverunt mammam, lactaverunt catulos suos. Lam ie sunt Sacerdotes Iudeorum, Scribe et Pharisei, qui simplices Iudeos lactare debuerunt bone vite exemplo et sane doctrine edulio ; ipsi vero propter suas traditiones docebant eos relinquere mandata Dei Mt. decimo quinto a. Quare vos contemnitis mandata Dei propter traditiones vestras ? Item lamie sunt heretici, qui simplices et idiotas et parvulos lactant errorem suorum poculo. Prv. 9 d. Qui est parvulus, declinet ad me, dicit mulier stulta. De hoc poculo Is. primo f. Caupones tui miscent vinum aqua. Et de pena talium Hab. 2.c. Ve qui potum dat amico suo miscens fel. Item lamie sunt hypocrite et mali Prelati, qui exterius apparent boni, sed sunt mali. His dicit Dominus Mt. vigesimo tertio c. Foris apparetis hominibus iusti, intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate. Hi nudant mammas, cum bona exterius ostendunt et catulos lactant, cum subditos pravis consiliis inebriant. A talibus est cavendum. Mt. septimo c. Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium etc.   Item lamie sunt Demones, qui primo in suggestione lac delectationis propinant, sed in fine venenum infundunt. Prv. 23 d. Ingreditur blande, sed in fine mordebit ut Coluber. Ioannis secundo b. Omnis homo primo bonum vinum ponit etc.   Is. 34.d ibi cubavit lamia. Item lamie sunt usurarii, qui filios suos lactant sapientia seculari. De his omnibus lactantibus dicitur. Prv. 1 b. Fili, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis. Et Prv. 16 d. Vir iniquus lactat amicum suum et ducit eum per viam non bonam. Debet autem quilibet ablactari ab his uberibus, triplici ratione. Prima est, ut faciat gaudium Angelis : Quia gaudium est in celo super uno peccatore etc.   Unde Abraham fecit grande convivium in ablactatione Isaac. Genesis vigesimo primo a. Secunda ratio est : quia nisi ablactetur, non potest videre Deum, neque in presenti per contemplationem, neque in futuro per speciem. Unde primo Regum primo. Dixit Anna viro suo. Non vadam donec ablactetur infans et ducam eum, ut appareat ante conspectum Domini et maneat ibi iugiter. Tertia ratio est : quia sapientia Dei non potest intrare in cor eorum, qui non sunt ablactati. Is. vigesimo octavo c. Quem docebit Dominus scientiam et quem intelligere faciet auditum ? Ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus. Sic mali suos malos subditos lactant. Et sic deberent facere Prelati : Sed quia non faciunt, conqueritur Dominus dicens.
marg.| HSC1. {g} Filia populi mei crudelis quasi   Struthio in deserto ). Filia populi, dicuntur Prelati, quia a populo nutriuntur ut filia a patre. Is. tertio c. Vos enim depasti estis vineam meam. Hi bene Struthioni comparantur. Struthio enim ponit ova in transitu et non fovet : sic multi hodie suos subditos relinquunt, nec calore predicationis fovent eos. Iob. trigesimo nono b. Derelinquit ova sua in terra, obliviscitur quod pes conculcet ea. Quare autem sint crudeles, subiungit Quare.
Numérotation du verset Lam. 4,4 
marg.| HSC1. {i} Adhesit lingua lactentis ad palatum eius in siti. Mat res enim pre fame confecte lac non habebant.
marg.| HSC1. {l} Parvuli petierunt panem et non erat ] HSC1. {4. 304ra} Δ   qui frangeret eis ). Supra 2.d. Ubi est triticum et vinum. Am. 8.d. Deficient virgines pulchre et adolescentes in siti.
Numérotation du verset Lam. 4,4 
moraliter
marg.| HSC1. {i} Adhesit lingua lactentis id est simplicis.
marg.| HSC1. {k} Ad palatum eius non habens lac doctrine, quo debuit a Prelatis potari. Sacra enim scriptura debet ut lac parvulis propinari, primo Corinthiorum tertio a. Tamquam parvulis in Christo lac dedi vobis potum, non escam. Et quia lingua palato adhesit, muri sunt homines et a laude Dei et a confessione peccati. Ez. 3.g. Linguam tuam adherere faciam palato tuo et eris mutus.
marg.| HSC1. {l} Parvuli petierunt panem erud itionis Scripture, que sicut lac lactentibus, sic panis est adultioribus. Mt. 4.a. Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit ex ore Dei.
marg.| HSC1. {m} Et non erat, qui frangeret eis. Pan is vel manibus frangitur, vel dentibus. Manus operatores, dentes vero sunt Predicatores. Ubi ergo et Predicatores deficiunt et operatores, panis non frangitur, nec reficiuntur homines. Prv. 14.a. Ubi non sunt boves, presepe vacuum est. Multi hodie per gratiam frangunt panem istum et manu et dente, qui secundum regulam Domini nostri Iesu Christi quod predicant, ostendunt opere. Act. 1.a. Cepit Iesus facere et docere. Multi etiam dente frangunt panem istum et non manu, qui, scilicet non faciunt quod dicunt. De quibus Gn. 27.c. Vox quidem vox est Iacob, manus sunt Esau. Aliquando erunt multi, qui nec dente, ne manu frangent, quando erit illud quod predicit Am. 8.d. Mittam famem in terram : Θ non famem panis, nec sitim aque, sed audiendi verbum Dei. Vel filia populi dicitur Hypocrita. Filia, quia debilis et fragilis, non filius fortis et stabilis. Hic comparatur Struthioni propter multa. Struthio enim est animal stultum, sic Hypocrita, qui pro modico vento laudis vane dat quod plus valet, quam totus mundus. Unde Iob. trigesimo nono c. Privavit eum Deus sapientia. Item ferrum comedit, sic Hypocrita multa ardua opera et difficilia facit in publico, que tamen emollit in occulto. Proverbiorum 20 c.a Que comedit et tergens os suum dicit, non sum operata malum. Ipsi enim sunt qui facies castigant et non corda. Mt.   6 b. Exterminant facies suas. Item habet pedes, ut vituli, sic Hypocrita gressum maturitatis. Is. 3 c. Composito gradu incedebant. Item solo aspectu fovet ova ; sic Hypocrita in solo aspectu hominum ponit et fovet opera, quia solum, ut ab eis laudetur. Eph. 6 a. Non ad oculum servientes. Item est animal sordidum, sicut Hypocrita sepulchrum plenum ossibus mortuorum. Mt.  23 c. Capsa, ubi celantur reliquie Demonum. Eph. 5 c. Que in occulto fiunt ab eis, turpe est dicere. Item est nigra sub pennis, quas tamen habet pulchras superius ; sic Hypocrite exterius vestiti sunt sicut Sancti. Iob. 39 b. Penna Struthionis similis est pennis Herodii et Accipitris. Item numquam volat et tamen volare se simulat. Iob. 39 c. Cum tempus fuerit, in altum alas erigit, sed numquam volat, sic Hypocrite, Mt.   23 a. Dilatant philacteria sua et magnificant fimbrias. Item dura est in filios et crudelis. Iob. 39 b. Induratur ad filios suos, quasi non sint sui, sic Hypocrita. Hec possent duobus versibus retineri : « Struthio stulta, vorax, pede bos, oculo fovet ova ». « Spreta prius sordens, nigra, non volat, impia natis ».
a Prv. 30, 20.
Numérotation du verset Lam. 4,5 
marg.| HSC1. {a} Qui vescebantur voluptuose interierunt in viis atte nuati fame, vel ab hostibus capti. Vel hoc dicit, quia suspendebantur in viis, sicut latrones. Infra quinto c. Pueri in signo corruerunt.
marg.| HSC1. {c} Qui nutriebantur in croceis scilicet cibis, vel vestibus, vel vasis, vel lectis, vel domibus rubricatis.
marg.| HSC1. {d} Amplexati sunt stercora colu mbina, ut inde pulmenta conficerent loco salis. Simile legitur, 4Rg. 6.f. Quod vendebatur quarta pars Cabi Columbarum quinque argenteis.
Numérotation du verset Lam. 4,5 
moraliter
marg.| HSC1. {a} Qui vescebantur voluptuose. Cle rici, scilicet et Religiosi, qui solebant in spiritualibus deliciis vivere, scilicet in Scripture meditatione. Sapient. decimo sexto c. Paratum de celo panem prestitisti eis sine labore, {4. 304rb} omne delectamentum in se habentem et omnis saporis suavitatem. Item in celesti consolatione. Apc. 2 e. Vincenti dabo manna absconditum. Item in Sacramenti Altaris dulcedine et suavitate. Ps. 22. Parasti in conspectu meo mensam. De his tribus. Ezechiel. decimo sexto b. Similam, ecce dulcedo corporis Christi ; et mel, ecce suavitas celestis, contemplationis et oleum, ecce meditatio Scripture, que illuminat, comedisti et decora facta es vehementer nimis. Hi, qui sic voluptuose solebant vesci.
marg.| HSC1. {b} Interierunt in viis que sunt superbia, avaritia, invidia et luxuria. De quibus. Prv. 30 c. Tria sunt mihi difficilia et quartum penitus ignoro. Via Aquile in celo : ecce superbia. Via navis in medio mari, ecce avaritia. Avari enim per mare negociantur. Via colubri super petram, ecce invidia. Coluber enim venenum habet in lingua. Via viri in adolescentia, ecce luxuria. He sunt vie difficiles, quas confitebuntur se ambulasse mali, de quibus legitur Sapient. quinto b. Ambulavimus vias difficiles.
marg.| HSC1. {c} Qui nutriebantur in croceis id est in deliciis Scripture per Christi Passionem rubricate. Crocus enim habet colorem rubeum. Ct. quarto d. Cypri cum Nardo, Nardus et crocus et fistula et cinnamomum cum universis lignis Libani. Item crocus colorat et saporat. In croco ergo nutriuntur, qui interius sapore deliciarum reficiuntur, exterius vero exemplo boni operis colorantur. Qui prius erant tales.
marg.| HSC1. {d} Amplexati sunt stercora id est temporalia. Phil. tertio b. Omnia reputavi ut stercora. Ecclesiastici vigesimo secundo a. De stercore boum lapidabitur piger. Item mulieres, Ecclesiastici nono b. Mulier fornicaria, quasi stercus in via ab omnibus pretereuntibus conculcabitur. De amplexibus huius stercoris dicitur Prv. 7 c. Veni, inebriemur uberibus et fruamur cupitis amplexibus. Item sunt stercora honorum, primo Machabeorum secundo g. Gloria impii stercus et vermis est, hodie extollitur et cras non invenietur. Hec stercora multi clerici amplexantur.
Numérotation du verset Lam. 4,6 
marg.| HSC1. {e} Et maior effecta est iniquitas filie populi mei id est Hierusalem.
marg.| HSC1. {f} Peccato Sodomorum quod fuit graviter vindicatum. In Epistola Iude. c. Facti sunt exemplum ignis eterni. Ez. 16.f. Vivo ego, dicit Dominus, quia non fecit Sodoma soror tua et filie eius sicut fecisti tu.
marg.| HSC1. {g} Que subversa est in momento. Con tra Gn. 19.e. Pluit Dominus ignem et sulphur. Pluere autem dicit successionem, Sol. In momento, id est valde celeriter et cito. Est autem momentum quadragesima pars hore quod etsi dicit successionem, tamen modicam et brevem. Nec dicitur subito, quia subitum est quod successione caret et fit in instanti.
marg.| HSC1. {h} Et non ceperunt in ea manus paup erum,   quia nihil largiebantur pauperibus. Vel Manus, hominum Sodomitarum,   non ceperunt in ea id est in Sodoma, Angelos, vel filias Loth, quia percussi aurisia non poterant ostium invenire. Gn. 19.c. Et Sapient. ultim. c. Unusquisque ostium manibus suis querebat. Vel.   Non ceperunt in ea manus prop rie aliquid de preda ad salvandum se, vel ad fugiendum.
Numérotation du verset Lam. 4,6 
moraliter
marg.| HSC1. {e} Et maior effecta est iniquitas filie populi mei id est Clericorum.
marg.| HSC1. {f} Peccato Sodomorum id est laicorum.
marg.| HSC1. {g} Que subversa est in momento id est subito. Magis enim clerici hodie, quam Sodomite, peccant quantum ad hoc quod illi nec legem, nec doctores habuerunt. Ezechiel. decimo sexto f. Iustificata Sodoma soror tua ex te. Ier. 11.c. Quid est quod dilectus meus facit in domo scelera multa ? Vel per filiam populi, Prelati significantur, per Sodomitas, laici peccatores. Et plus peccant Prelati in eodem genere peccati, quam laici.
marg.| HSC1. {h} Et non ceperunt in ea id est in filia populi, id est in Prelatis.
marg.| HSC1. {i} Manus pauperum aliquid, In quo notatur avaritia eorum. Eccl. 4.d. Non sit manus tua porrecta ad accipiendum et ad dandum collecta.
Numérotation du verset Lam. 4,7 
marg.| HSC1. {k} Candidiores Nazarei eius nive. Hoc dicit propter caniciem quam servabant Nazarei, quorum pulchritudo hic describitur, ut sic indignatio iudicis.
marg.| HSC1. {4. 304va} Δ contra adversarios excitetur.
marg.| HSC1. {a} Nitidiores lacte propter carnis munditiam, sicut candidi dicti sunt propter abstinentiam.
marg.| HSC1. {b} Rubicundiores ebore antiquo per celibem vitam, que colorem subrubeum relinquit in facie, propter carnis afflictionem, sicut ebur antiquum non roseum habet colorem, sed pallori mixtum.
marg.| HSC1. {c} Saphiro pulchriores quoad conversationem celicam, quia saphirus habet colorem celi. Tales inquam fuerunt olim, sed nunc.
Numérotation du verset Lam. 4,7 
moraliter
marg.| HSC1. {k} Candidiores Nazarei eius nive. Hic commendantur Prelati et Doctores, Predicatores et penitentes a quatuor. Primo, a munditia carnis ; secundo, a iucunditate mentis ; tertio a fervore caritatis ; quarto, a meditatione contemplationis. Dicit ergo.   Candidiores Nazarei eius id est Dei,   nive. Naz arei interpretatur floridi, vel germinantes et significant Doctores et Predicatores et Prelato et quoslibet penitentes, qui omnes debent florere interius per conscientie puritatem. Ct. primo d. Lectulus noster floridus. Et exterius per bonam operationem. Ps. nonagesimo primo. Iustus, ut palma florebit in domo Domini. Item germinare debent per puram et sanctam affectionem et per devotam de Deo meditationem. Cantic. 7.d. Descendi in hortum nucum, ut viderem poma convallium et inspicerem, si floruissent vinee, germinassent mala punica. Isti sunt candidiores nunc per observantiam sanctimonie et castitatis munditiam. Et bene nix comparatur castitati, vel per nivem castitas Θ designatur, quia sicut nix ex alto descendit, sic nullus castus est, nisi dono speciali Dei. Sap. 8.d. Cum essem magis bonus, veni ad corpus incoinquinatum et ut scivi, quoniam aliter non possum esse continens, nisi Deus det. Item nix candorem habet et refrigerium, quorum contraria sunt in peccato luxurie, scilicet turpitudo et ardor. Candor nivis, contra turpitudinem ; refrigerium, contra ardorem luxurie. Qui ergo casti sunt candidiores. Ps. 50. Lavabis me et super nivem dealbabor.
marg.| HSC1. {a} Nitidiores lacte. In lacte duo sunt, candor et dulcedo, per que significatur iucunditas mentis, que provenit ex puritate innocentie. Eccl. 30.c. Non est oblectamentum super cordis gaudium. Et in eodem 1.d. Iucunditas cordis hec est vita hominis. Ps. 4. Dedisti letitiam in corde meo.
marg.| HSC1. {b} Rubicundiores ebore antiquo. Per ruborem fervor caritatis, per ebur quod est frigidum, castus homo significatur. Rubet ergo ille ut ebur antiquum, in quo ardet caritas cum castitate, ut posset dici de illo illud. Cantic. 5.e. Dilectus meus candidus, per castitatem et rubicundus per caritatem. Mt. 16.a. Vespere dicitis, serenum erit, rubicundum enim est celum. Si enim homo in vespere mortis sit rubicundus per caritatem, habebit eterne glorie serenitatem. In hoc quod dicit,   antiquo nota tur radicatio caritatis. Eph. 3.d. In caritate radicati et fundati, ut possitis comprehendere cum omnibus Sanctis, que sit latitudo longitudo, sublimitas et profundum. Item notandum quod rubor in facie, aut coloris, aut pudoris solet esse indicium. Rubicundi ergo sunt Nazarei, id est virgines et casti, id est calore devotionis fervidi et reverentia honestatis pudibundi : Sunt enim sensus eorum delicati : quia ad omnem turpitudinem erubescunt, pudet inhonesta videre, pudet non de se solum, sed etiam de aliis turpia audire, pudet turpia dicere, pudet turpia cogitare. Per ebur antiquum illi possunt significari, qui sub lege Moysi fortes fuerunt, quibus debent perfectiores esse illi, qui sub lege Christi sunt, quia Hbr. 7.c. Lex neminem perduxit ad perfectum.
marg.| HSC1. {c} Saphiro pulchriores. Saphirus habet colorem ethereum et significat meditationem celestium. Et sequitur ex tribus precedentibus. Is. 54.c. Fundabo te in saphiris. Sap. 5.d. Cogitatio illorum apud altissimum. Phil. 3.c. Nostra conversatio in celis est.
Numérotation du verset Lam. 4,8 
marg.| HSC1. {d} Denigrata est super carbones facies eorum evac uatis spiritibus et subtracto naturali colore propter famem et afflictionem captivitatis. Vel ad litteram propter calorem Solis, quem sustinuerunt, cum ducerentur in captivitatem. Naum. 2.c. In cunctis renibus defectio et facies eorum sicut nigredo olle.
marg.| HSC1. {f} Et non sunt cogniti in plateis prop ter mutationem coloris.
marg.| HSC1. {g} Adhesit cutis eorum ossibus pre fame.
marg.| HSC1. {h} Et facta est quasi   lignum id est aspera et hirsuta quasi cortex ligni. Am. 2.c. Fortis ipse quasi quercus.
Numérotation du verset Lam. 4,8 
moraliter
marg.| HSC1. {d} Denigrata est facies eorum qui prius erant candidiores nive.
marg.| HSC1. {4. 304vb} {e} Super carbones. Hoc quando peccant mortaliter. Et hoc deplorat hic Ieremias. Carbo ignitus rubens est, sed extinctus niger, sic anima in caritate existens colorata est. et pulchra, sed quando incidit in peccatum, tunc deturpatur. Naum. 2.c. Facies omnium sicut nigredo olle, Is. 13.b. Facies combuste vultus eorum. Ioel. 2.b. Omnes vultus redigentur in ollam.
marg.| HSC1. {f} Et non sunt cogniti in plateis : quia creduntur esse boni, cum sint mali. Ps. 143 « Filie eorum composite circumornate ut similitudo Templi ». Et quamvis sit lateant, tamen possunt per duo cognosci, per verba, scilicet et per opera. De primo Eccles. 27.a. Sicut rusticatio de ligno ostendit fructum illius, sic verbum ex cogitatu cordis hominis. Mt. 26.g. Loquela tua manifestum te facit : De secundo, Mt. 7.c. A fructibus eorum cognoscetis eos, id est ab operibus. Vel,   Non sunt cogniti id est distincti, quia modo ita induuntur Religiosi, sicut Reges, vel Comites. Unde Rm. 10.c. Non est distinctio Iudei et Greci. Iudeus confitens est Religiosus, Grecus secularis.
marg.| HSC1. {g} Adhesit cutis eorum ossibus. Hoc dicitur de hypocritis, qui se macerant ieiunantes et vigilantes, ut videantur boni.
marg.| HSC1. {h} Et facta est quasi   lignum arid um, insensibile, sterile et inflexibile, ut dicit Glossa <Glossa> interlinearis Et ipsi Hypocrite aridi sunt a devotione. Ecclesiast. 6.a. Non te extollas in cogitatione anime tue velut taurus, ne forte elidatur virtus tua per stultitiam et folia tua comedat et fructus tuos perdas et relinquaris velut lignum aridum in eremo. Item insensibiles, quia sine compassione. Iob. 41.c. Indurabitur cor eius quasi lapis. Item steriles a bonis operibus, vel potius a fructu, id est a mercede operum Iob. 15.d. Congregatio enim hypocrite sterilis. Sapient. 3.c. Vacua est spes illorum et labores fine fructu. Item inflexibiles : quia curvari per obedientiam, vel per correctionem non possunt. Is. 48.a. Durus es tu et nervus ferreus cervix tua. Hoc totum.
marg.| HSC1. {d} Denigrata est etc.   pote st de bonis exponi et in bono, quorum facies exterior tribulationibus denigrata, facies interior manet splendida, Cantic. 1.b. Nigra sum, sed formosa. Hoc significatum est. Ex. 26. in opertura tabernaculi quod erat exterius tectum sagis cilicinis, per que ariditas exterior et penitentia designatur, interius vero cortinis depictis, per quas interior pulchritudo. Ps. 44. Omnis gloria eius filie regis ab intus, hi.
marg.| HSC1. {f} Non sunt cogniti in plateis quia , ut dicit Bernardus, Multi vident nostras cruces, qui non vident nostras unctiones. Horum cutis adheret ossibus : quia ipsi se mortificant propter Deum. Iob. 19.c. Pelli mee consumptis carnibus adhesit os meum. Iob. 17.a. Cutis mea aruit.
marg.| HSC1. {h} Et facta est quasi   lignum quod plantatum est secus decursus aquarum. De quo Iob. 14.b. Lignum habet spem, si precisum fuerit per mortem, rursus virescet, quando, scilicet de morte resurget.
Numérotation du verset Lam. 4,9 
marg.| HSC1. {i} Melius id est minus malum.
marg.| HSC1. {k} Fuit occisis gladio quam interfectis fame. Ecc l. 30.c. Melior est mors, quam vita amara et requies eterna, quam languor perseverans.
marg.| HSC1. {m} Quoniam isti scilicet interfecti fame.
marg.| HSC1. {n} Extabuerunt paul atim morientes.
marg.| HSC1. {o} Consumpti sunt a sterilitate terre id est quia non habuerunt fructus terre, quibus reficerentur : Terra enim {4. 305ra} Δ erat sterilis.
Numérotation du verset Lam. 4,9 
moraliter
marg.| HSC1. {i} Melius fuit occisis gladio. Ver bi Dei, hec est mors bona.
marg.| HSC1. {l} Quam interfectis fame doctrine, vel eruditionis. Est autem fames defectus fidei. Item defectus divine consolationis. Item duritia cordis. Item defectus predicationis. De his omnibus exponitur. Item est gladius multiplex.
marg.| Gladius : Verbi Dei. Eph. ultim. c. Et gladium spiritus quod est verbum Dei. Hoc gladio occiduntur, qui de malis fiunt boni. Dt. 32.f. Percutiam et ego sanabo.
marg.| Gladius : Sententie iudicii. Dt. 32.f. Gladius meus devorabit carnes.
marg.| Gladius : Mundane tribulationis. Isidorus super Gn. 3.d. Gladius versatilis pene temporales, que versatiles sunt, quoniam temporalia volubilia sunt. Ad arborem igitur vite non reditur, nisi per Cherubim, id est scientie plenitudinem, id est caritatem et per gladium versatilem, id est tolerantiam temporalem.
marg.| Gladius : Tyrannidis persecutionis. Ez. 21.c. Hic est gladius occisionis magne, qui obstupescere faciet eos.
marg.| Gladius : Compassionis. Lc. 2.e. Et tuam ipsius animam pertransibit gladius.
marg.| HSC1. {m} Quoniam isti extabuerunt. Spi ritualiter extabescit, qui verbo Domini, vel divina consolatione, vel virtutum pinguedine non roboratur.
marg.| HSC1. {o} Consumpti sunt a sterilitate terre id est Ecclesie. Gn. 1.a. Terra Θ erat inanis et vacua. Ier. 4.f. Aspexi terram et ecce vacua erat.
Numérotation du verset Lam. 4,10 
marg.| HSC1. {a} Manus enim, mulierum misericordium etc. ut, scilicet eos comederent. Et hic in duobus notatur misericordia matrum, quia et filiis fame deficientibus, ne diutius languerent, subvenerunt et sibiipsis, ne morerentur de cibo providerunt. Hoc factum est in captivitate Romanorum, sicut legitur in Evangelica historia.
marg.| HSC1. {b} Facti sunt cibus earum secu ndum illud. Dt. 28.f. Comedes, fructum uteri tui. Et Ier. 19.c. Cibabo eos carnibus filiorum suorum.
marg.| HSC1. {c} In contritione : filie populi mei. Ier. 19.c. Unusquisque carnes amici sui comedet in obsidione et angustia, in qua concludent eos inimici eorum. Et post pauca. Sic conteram populum istum, sicut conteritur vas figuli quod non potest ultra restaurari. Hoc est quod dicitur hic ; Simile factum legitur 4Rg. 6.f. Coximus ergo filium meum et comedimus, sic dicit mulier petens a Rege iudicium de muliere altera, que filium suum nolebat exponere, iam filio alterius comesto ab illis.
Numérotation du verset Lam. 4,10 
moraliter
marg.| HSC1. {a} Manus mulierum misericordium coxerunt filios suos. Per mulierum manus Prelati intelliguntur propter fecunditatem, sedulitatem et compassionem. Misericordium, dicit, quia ipsi debent esse misericordes. Lc. 6.f. Estote misericordes. Sed obliti misericordie coquunt filios suos, id est subditos, affligendo eos et opprimendo. Ignis autem, qui huic decoctioni supponitur, est pravum exemplum Prelatorum et cupiditas eorum. Iob. 1.c. Ignis cecidit de celo, id est de maioribus et tactas oves et pueros consumpsit. Sed audiant, quid dicitur Ex. 22.a. Si egressus ignis invenerit spicas et comprehenderit acervos frugum, sive stantes segetes in agris, reddet damnum, qui ignem succenderit. Acervi frugum sunt, qui iam ceciderunt, stantes segetes, qui adhuc stant in bono.
marg.| HSC1. {b} Facti sunt cibus earum. Hoc ad litteram dicitur de illis, que vendunt filias suas, ut inde satientur et vivant. Ioel. 3.a. Posuerunt puerum in prostibulo et puellam vendiderunt pro vino, ut biberent. Vel de Prelatis, qui subditos comedunt. Ez. 13.c. Et violabant me ad populum meum propter pugillum hordei et fragmen panis. Et hoc.
marg.| HSC1. {c} In contritione id est ad contritionem.
marg.| HSC1. {d} Filie populi mei id est Ecclesie, Per ipsos enim, qui tales sunt, destruitur Ecclesia, cum deberent ipsi custodire eam. Vel ad contritionem ipsorum, quia qui alios comedunt, conterentur. Prv. 28.b. Os stulti contritio eius.
Numérotation du verset Lam. 4,11 
marg.| HSC1. {e} Complevit Dominus furorem suum captivando Iudeos.
marg.| HSC1. {g} Effudit iram indignationis sue. In hoc notatur abundantia.
marg.| HSC1. {i} Et succendit Dominus.
marg.| HSC1. {k} Ignem in Sion et devoravit fundamenta eius secundum illud Am. 2.b. Mittam ignem in Iudam et devorabit edes Hierusalem.
Numérotation du verset Lam. 4,11 
moraliter
marg.| HSC1. {e} Complevit id est complebit.
marg.| HSC1. {f} Dominus furorem suum id est vindicabit se de malis. Prv. 6.d. Zelus et furor viri non parcet in die vindicte, nec acquiescet cuiusquam precibus. Unde Iob. 14.c. dicebat. Quis mihi hoc tribuat, ut in Inferno protegas me et abscondas me, donec pertranseat furor tuus ? Dt. 32.d. et sagittas meas complebo in eis.
marg.| HSC1. {g} Effudit id est effundet iram.
marg.| HSC1. {h} Indignationis sue id est vindictam sup. 2.b. Effundit, quasi ignem indignationem suam. Et hoc, quia ipsi prius se effuderunt per luxuriam et gulam, de primo Gn. 49.a. Ruben effusus es sicut aqua, non crescas, quia {4. 305rb} ascendisti cubile patris tui. De secundo Ier. 50.b. Effusi estis sicut vituli super herbam. Effunde ergo prius cor tuum coram Domino, sicut dicitur sup. 2.f. ne Dominus effundat super te indignationem suam.
marg.| HSC1. {i} Et succendit id est succendet.
marg.| HSC1. {k} Ignem in Sion id est in Clericos et Religiosos. Ignem dico eternum. Mt. 25.d. Ite maledicti in ignem eternum Is. ultimo g. Ignis eorum non extinguetur. Et hoc, quia ipsi prius succenderunt se igne luxurie et avaritie et superbie.
marg.| HSC1. De primo Iob. 31.b. Ignis est usque ad consumptionem devorans. Hic assimilatur igni Infernali, quia ardet per concupiscentiam, fetet per infamiam, omnia membra devastat et cutem denigrat. Iob. 32.b. Omnia eradicans genimina. Hic ignis non extinguetur nisi per miracula. Qui igitur ardet hoc igne, debet venire in Templum religionis, ut ibi sanetur. Hunc ignem pascit Diabolus cibariis delicatis, quibus fomes nutritur et concupiscentia augmentatur.
marg.| HSC1. Item divitiis, que prebent opportunitatem, quia non habet paupertas, unde suum pascat amorem.
marg.| HSC1. Item exteriori ornatu, qui provocat libidinem et nitore cutis. Hieronymus Nitida cutis sordidum ostendit animum et in pannis sericis libido dominatur. Hic ignis extinguitur per subtractionem predictorum, quia « Subtrahe ligna foco protinus ignis abest »
marg.| HSC1. Item per aque appositionem, id est tribulationum perpessionem. Eccles. 11.d. Malitia unius hore oblivionem facit luxurie maxime.
marg.| HSC1. Item per fugam. 1Cor. 6.d. Fugite fornicationem. « Qua specie Martis cedit victoria Parthis. Cypris eo Marte, vel ea devincitur arte ».
marg.| HSC1. De secundo igne, scilicet avaritie dicitur Eccles. 23.c. Anima calida, quasi ignis ardens non extinguetur, donec aliquid glutiat. Iste ignis est sulphureus vel Grecus, qui vix potest extingui, quia avarus non implebitur pecunia. Eccles. 5.b.
marg.| HSC1. De tertio igne. Iob. 1.c. Ignis cecidit de celo et tactas oves et pueros consumpsit. Iste ignis est fulgureus. Ardet enim superbus per appetitum proprie excellentie et succendit alios per violentiam opprimendo, Ps. 9. Dum superbit impius, incenditur pauper.
marg.| HSC1. Item fetet Deo et Angelis. Eccl. 10.a. Odibilis coram Deo et hominibus superbia.
marg.| HSC1. Item fumigat gestu et ornatu exteriori, quia sicut fumus signum est ignis, sic superbiam cordis manifestat ornatus et gestus corporis. Eccles. 19.d. Amictus corporis et risus dentium et gressus hominis enuntiant de illo. Quia ergo illo triplici igne succensi sunt, propter hoc igne gehennali succendentur. Dt. 32.c. Ignis succensus est in furore meo et ardebit usque ad inferni novissima.
marg.| HSC1. {l} Et devorabit fundamenta eius id est occultas cogitationes. Sap. 4.d. Commovebit eos a fundamentis et usque ad supremum desolabuntur.
Numérotation du verset Lam. 4,12 
marg.| HSC1. {m} Non crediderunt Reges terre Iude , scilicet Ioachim et Sedechias.
marg.| HSC1. {n} Et universi habitatores orbis id est Iudee. Non crediderunt inquam Ieremie dicenti.
marg.| HSC1. {4. 305va} {Δ} {a} Quod ingrederetur hostis id est Chaldei.
marg.| HSC1. {b} Et inimicus id est Idumei.
marg.| HSC1. {c} Per portas Hierusalem. Ier . 26.b. Apprehenderunt eum, id est Ieremiam. Sacerdotes et pseudo-prophete et omnis populus dicentes, morte moriatur, quare prophetavit in nomine Domini, dicens sicut Silo erit domus hec et urbs ista desolabitur : eo quod non sit habitator ? Et hoc totum factum est.
Numérotation du verset Lam. 4,12 
moraliter
marg.| HSC1. {m} Non crediderunt Reges terre. Est triplex terra. Suprema, media, infima Suprema, Paradisus, media : quam terimus, infima Infernus.
marg.| HSC1. De prima. Ps. 26. Credo videre bona Domini in terra viventium.
marg.| HSC1. De secunda. Gn. 3.d. Terra es et in terram ibis. Ps. 23. Domini est terra et plenitudo eius.
marg.| HSC1. De tertia. Iob. 10.d. Terram tenebrosam et opertam mortis caligine etc. Quel ibet terra habet suos Reges. Paradisus habet Reges, Patrem. Mal. 1.d. Rex magnus ego sum.
marg.| HSC1. Item filium. Ps. Deus autem Rex noster ante secula. Item. Ego autem constitutus sum Rex ab eo. Apc. 19.c. Habet in vestimento et in femore scriptum, Rex regum et Dominus dominantium. Item Spiritum sanctum. Hi tres sunt Rex unus, Nec proprie dicuntur tres Reges sed unus ibi etiam sunt Reges Angeli et Sancti. Iob. 3.c. Nunc dormiens silerem et somno meo requiescerem cum Regibus et Consulibus terre. Reges medie terre sunt Iusti. 1Pt. 2.b. Vos estis genus electum, regale Sacerdotium. Apc. 1.b. Qui fecit nos Deo nostro regnum et Sacerdotes. Reges infime terre sunt Demones. Gn. 14.b. Quatuor Reges tulerunt substantiam Loth, id est Demones, qui asportant omne bonum hominum per quatuor genera tentationum. De quibus Ps. 90. Non timebis a timore nocturno. A sagitta volante etc. Rege s ergo, id est Angeli et iusti et Demones. Non crediderunt et universi habitatores terre. Θ
marg.| HSC1. {a} Quod ingrederetur hostis id est Diabolus. Iob. 16.b. Hostis meus terribilibus oculis intuitus est me.
marg.| HSC1. {b} Et inimicus id est peccatum Ps. 37. Non est pax ossibus meis a facie peccatorum meorum.
marg.| HSC1. {c} Per portas Hierusalem. id est per prelatos Ecclesie Apc. 21.f. singule porte erant ex singulis margaritis. Is. 54.c. Ponam Iaspidem propugnacula tua et portas tuas in lapides sculptos. Notandum est autem quod est multiplex porta.
marg.| HSC1. Prima est Christus, Gn. 28.d. Non est aliud nisi domus Dei et porta celi. Custos huius porte est Petrus et ceteri Prelati. Mt. 16.c. Et tibi dabo claves regni celorum. Hec porta aperietur bonis Apc. 22.c. Beati, qui lavant stolas suas in sanguine Agni ; ut per portam intrent in civitatem. Sed claudetur malis Apc. 21.g. Non intrabit in illam aliquid coinquinatum.
marg.| HSC1. Secunda porta est Beata Virgo. Ezechiel. 44.a. Porta hec clausa erit et non aperietur. Custos huius porte, qui semper eam seratam tenuit, fuit Spiritus sanctus. Lc. 1.d. Spiritus sanctus superveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi.
marg.| HSC1. Tertia porta est Iudicium. Prv. ultimo c. Nobilis in portis vir eius, cum sederit cum Senatoribus terre. Huius porte clavem et potestatem habebunt Apostoli et Apostolici viri, Mt. 19.d. In generatione cum sederit filius hominis in sede maiestatis sue, sedebitis et vos etc. Hec porta aperietur eis, quibus dicetur. Venite benedicti : Sed claudetur eis, quibus dicetur. Ite maledicti in ignem eternum etc. Mt. 25.d.
marg.| HSC1. Quarta porta sunt Doctores et Prelati, Is. 54.c. Ponam iaspidem propugnacula tua et portas tuas in lapides sculptos per has portas intratur in Ecclesiam. Mt. ultimo d. Ite, docete omnes gentes. Et exitur, quando excommunicant. Custos et claviger huius porte Christus est. Lc. 21.c. Ego dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere omnes adversarii vestri.
marg.| HSC1. Quinta porta sunt Sacramenta. Ps. 99. Introite Portas eius in confessione, Ct. 7.b. Oculi tui sicut piscine in Esebon, que sunt in porta filie multitudinis. Clavis, qua hec porta aperitur, est illa forma, quam Dominus dedit in Sacramentis.
marg.| HSC1. Hec porta fuit aperta in latere arce, quando unus militum lancea latus Christi aperuit. Io. 19.f. sed clauditur his, qui ficte et indigne accedunt 1Cor. 11.g. Quicunque manducaverit indigne etc.
marg.| HSC1. Sexta porta est conversatio honesta et operatio bona Iob. 29.b. Si quando procedebam ad portam civitatis, in platea parabant cathedram mihi, Ps. 126. Non confundetur cum loquetur inimicis suis in porta. Custos huius porte est discretio. Rm. 21.a. Rationabile sit obsequium vestrum.
marg.| HSC1. Hec porta est aperta adultis, qui habent tempus operandi, qui tamen salvantur per sacramenta.
marg.| HSC1. Septima porta sunt virtutes, quibus ad Deum imus, {4.305vb} et maxime humilitas, spes et caritas. De his Idt. 13.b.
marg.| HSC1. Aperite portas, quia nobiscum est Deus. Custos huius porte est perseverantia, quia Mt. 10.c. et 24. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit, Apc. 3.c. Tene quod habes, ne alius coronam tuam accipiat.
marg.| HSC1. Hec porta generaliter aperitur omnibus, qui volunt intrare. Mt. 11.d. Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis et ego reficiam vos virtutibus, scilicet. Custos huius porte male servavit Iudam. Humilitas igitur est porta ab Oriente.
marg.| HSC1. A nostro enim ortum habemus quod debet alios humiliare. In hac porta stabat sponsa, cum dicebat : Cum esset Rex in accubitu suo, nardus mea dedit odorem suum, Ct. 1.d. Item spes est porta ab Aquilone, que incendia vitiorum et persecutionem facit refrigescere, Rm. 12.c. Spe gaudentes, in tribulatione patientes.
marg.| HSC1. In hac porta stabat sponsa, cum dicebat : Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum, Ct. 1.a.
marg.| HSC1. Item Caritas porta est ab Austro, que ortum mentis in gratia calefacit et virtutum germina resolvit, Lc. 12.f. Ignem veni mittere in terram et quid volo, nisi ut accendatur ? In hac porta stabat sponsa, cum dicebat : Surge Aquilo et veni Auster et perfla hortum meum et fluent aromata illius, Ct. 4.d. Ab Occidente nulla porta est, quia Sancti, quando moriuntur, non occidunt, sed vivere incipiunt. Unde mors eorum vocatur natalis. Unde Iob. 11.b. Si iniquitatem, que est in manu tua, abstuleris a te et non manserit in tabernaculo tuo iniustitia, tunc levare poteris faciem tuam absque macula et eris stabilis et non timebis, miserie quoque oblivisceris et quasi aquarum, que pretereunt, non recordaberis et quasi meridianus fulgor consurget tibi ad vesperam et cum te consumptum putaveris, orieris ut Lucifer.
marg.| HSC1. He sunt septem porte Hierusalem de quibus Neh. 5.b Per primam portam, que est Christus, non est ingressus hostis, quia peccatum non fecit, nec est inventus dolus in ore eius, 1Pt. 2.d. Per secundam portam, id est beatam Virginem, ingressus est hostis humani generis, id est peccatum originale, in quo concepta fuit sed ab hoc sanctificata in utero et post conceptum Filii non potuit hostis ingredi quia etiam nec venialiter peccare potuit.
b 2Esr. 5.
marg.| HSC1. Per tertiam, que est Iudicium, ingredietur hostis Diabolus, scilicet in plenam possessionem malorum.
marg.| HSC1. Per quartam, que est Doctores et Predicatores, ingreditur quotidie hostis per peccatum.
marg.| HSC1. Per quintam, scilicet Sacramenta Ecclesie ingreditur hostis, quando venialia exponuntur. Unde Is. 1.f. Quomodo facta est meretrix, vendendo Sacramenta, civitas fidelis, scilicet Ecclesia ?
marg.| HSC1. Per sextam, portam, que est operatio bona, vel conversatio sancta et per septimam, que est virtutes, ingreditur hostis, quando homo propter bonum opus quod facit, vel propter virtutes, quas habet, superbit. Unde Augustinus Superbia vero etiam bonis operibus insidiatur, ut pereant. Hec autem omnia.
Numérotation du verset Lam. 4,13 
marg.| HSC1. {d} Propter peccata Prophetarum eius et iniquitates Sacerdotum eius Quia Ier. 5.g. Prophete prophetaverunt mendacium et Sacerdotes applaudebant manibus suis et populus dilexit talia.
marg.| HSC1. {e} Qui effuderunt in medio eius id est Hierusalem.
marg.| HSC1. {f} Sanguinem iustorum sicu t legitur de Manasse. 4Rg. 24.a. Implevit Hierusalem cruore innocentium et ob hanc causam noluit Dominus propitiari.
Numérotation du verset Lam. 4,13 
moraliter
marg.| HSC1. {d} Propter peccata Prophetarum eius et iniquitates Sacerdotum eius id est malorum Prelatorum.
marg.| HSC1. {e} Qui effuderunt in medio eius id est aperte et in publico, sanguinem iustorum. Hoc est quod dicitur Dn. 13.a. Iniquitas egressa est a senioribus populi, qui videbantur regere populum. Effundunt autem Prelati sanguinem iustorum.
marg.| HSC1. Vel animis aspere corripiendo, quia Prv. 30.d. Qui vehementer emungit, eligit sanguinem.
marg.| HSC1. Vel aperte peccando, Is. 3.b. Peccatum suum, ut Sodoma predicaverunt, nec absconderunt.
marg.| HSC1. Vel bona subditorum rapiendo. Ier. 2.g. In alis tuis inventus est sanguis animarum pauperum. Ale sunt Prelati, quibus debet Ecclesia volare, Is. 3.c. Rapina pauperis in domo vestra.
Numérotation du verset Lam. 4,14 
marg.| HSC1. {g} Erraverunt {4.306ra} Δ ceci in   plateis quia de nocte ducebantur in captivitatem.
marg.| HSC1. {b} Polluti sunt sanguine ) occisorum.
marg.| HSC1. {c} Cumque non possent intrare in d omos, scilicet.
marg.| HSC1. {d} Tenuerunt lacinias suas id est extremitates palliorum, ut sic introducerentur, sicut cecus tenet scissuram vestis illius, a quo ducitur sic isti. Vel excecati, ad litteram velati oculos ab hostibus in captivitatem ducebantur. Vel, lascivias, sicut legit quedam Glossa Sed verior littera est lacinias. Lacinie autem sunt, vel extremitates vestium, vel lingue, quas habent iaculatores in vestibus suis.
Numérotation du verset Lam. 4,14 
moraliter
marg.| HSC1. Erraverunt ceci in plateis. Cec i sunt, qui non habent oculos : De quibus Za. 3.d. Super lapidem unum septem oculi sunt. Primus oculus est Deus. Za. 9.a. Dominus est oculus hominis. Hunc oculum qui non habet per gratiam, cecus est. Ipse enim illuminat hominem interiorem. Ps. 26. Dominus illuminatio mea et salus mea, quem timebo ? Secundus oculus est Prelatus bonus, Iob. 29.c. Oculus fui ceco : et pes claudo. Tertius est Predicator. Apc. 1.d. Oculi eius tamquam Θ flamma ignis. Ct. 5.c. Oculi eius sicut columbe super rivos aquarum, que lacte sunt lote. Ipsi enim debent esse Columbe per mansuetudinem ; super rivos aquarum stare, per scripturarum continuam meditationem ; lacte lavare per castitatem. Quartus est ratio. Ct. 6.a. Averte oculos tuos, quia ipsi me avolare fecerunt. Cum enim homo per rationes humanas Deum querit cognoscere, Deus avolat. Ps. 63. Accedet homo ad cor altum, id est ad subtilitatem rationum et exaltabitur Deus, Iob. 22.d. Qui inclinaverit oculos suos, id est intellectum, ipse salvabitur. Quintus conscientia. Mt. 7.a. Quid vides festucam in oculo fratris tui et trabem in oculo tuo non vides ? Sextus est intentio. Lc. 11.e. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit. Septimus, meditatio. Ecclesiast. 2.c. Oculi sapientis in capite eius, id est in Christo. Ct. 4.c. Vulnerasti cor meum in uno oculorum tuorum, id est in una meditatione tua. Qui ergo hos oculos non habent, ceci sunt et ideo errant. Corde male cogitando. Ps. 94. Et dixi, semper hi errant corde. Sap. 2.d. Hec cogitaverunt et erraverunt, excecavit enim eos malitia ipsorum. Item ore male loquendo, vel male docendo. Prv. 21.c. Vir, qui erraverit a via doctrine, in cetu gigantium commorabitur. Item, opere mala perpetrando. Prv. 14.c. Errant, qui operantur malum.
marg.| HSC1. {a} In plateis. id est in latitudine vite secularis, que trifurcata est, scilicet in divitias, in delicias et honores. De his plateis dicitur Predicatori, Lc. 14.e. Exi cito in vicos et plateas.
marg.| HSC1. {b} Polluti sunt sanguine. id est peccatis, Ps. 105. Et infecta est terra in sanguinibus et contaminata est in operibus eorum.
marg.| HSC1. {c} Cumque non possent intrare In E cclesiam Dei, ut ibi promoverentur, impedientibus eorum peccatis.
marg.| HSC1. {4. 306rb} {d} Tenuerunt lacinias suas. id est peccatis amplioribus et lasciviis se exposuerunt, de promotione sua amplius desperantes. Os. 4.d. Sicut vacca lasciviens declinavit Israel. Non attendentes, quid dicat Am. 6.a. Ve vobis, qui opulenti estis in Sion et confiditis in monte Samarie, id est in arca pecunie. Et post pauca. Qui dormitis in lectis eburneis et lascivitis in stratis vestris. Vel aliter.
marg.| HSC1. {c} Cumque non possent intrare. in Ecclesiam, ut ibi fiant Prelati contradicentibus sibi multis, vel e contrario aliis electis.
marg.| HSC1. {d} Tenuerunt lacinias suas. id est faciunt conspirationes et colligationes iniquas, 1Cor. 11.d. Audio inter vos scissuras esse et ex parte credo.
Numérotation du verset Lam. 4,15 
marg.| HSC1. {e} Recedite hic Propheta deplorat scelera populi, que tanta fuerunt, ut eis hostes insultarent. Dicit ergo.
marg.| HSC1. {g} Clamaverunt eis host es, scilicet Iudeis dicentes.
marg.| HSC1. {e} Recedite a sa nctuario Dei vos Iudei.
marg.| HSC1. {f} Polluti crim inibus multis, quasi iuste debetis captivari, quia multis sceleribus estis pleni.
marg.| HSC1. {h} Recedite. In captivitatem.
marg.| HSC1. {i} Abite de Hierusalem .
marg.| HSC1. {k} Nolite tangere Temp lum, vel nos, ne vestris criminibus nos inficiatis. Et hoc dicunt Chaldei, vel Romani abominantes peccata Iudeorum. Hec omnia dixerunt eis.
marg.| HSC1. {m} Quippe. id est quia.
marg.| HSC1. {l} Iurgati sunt), In imici eorum.
marg.| HSC1. {n} Et commoti sunt utrique hostes ad iram, Iudei ad lacrimas.
marg.| HSC1. {o} Dixerunt Gent iles, vel ipsi Iudei habitantes inter gentes.
marg.| HSC1. {p} Non addet Domi nus, scilicet.
marg.| HSC1. {q} Ultra ut habitet in eis. id est non revertentur de captivitate. Et hoc verum est de illa, que facta est per Romanos, in qua erunt usque in finem mundi. Vel hoc dicit, quia Iudei inter gentes habitantes negaverunt Dominum.
Numérotation du verset Lam. 4,15 
moraliter
marg.| HSC1. {e} Recedite polluti, clamaverunt eis sic clamant peccatoribus Predicatores, ut recedant a peccatis. Quia Eccl. 35.a. Salutare sacrificium est attendere mandatis et discedere ab iniquitate Za. 2.b. O, o, o, fugite de terra Aquilonis. Tripliciter dicit, o, propter tria, que impediunt hominem, ne recedat a peccato, scilicet timor, pudor et amor ; hic est funiculus triplex, qui difficile rumpitur, Eccl. 4.c.
marg.| HSC1. {h} Recedite a co nsortio malorum. Ier. 50.b. Recedite de medio Babylonis et de terra Chaldeorum egredimini. Nm. 16.d. Recedite de tabernaculis impiorum, 2Cor. 6.d. Exite de medio eorum et separamini, dicit Dominus et immundum ne tetigeritis.
marg.| HSC1. {i} Abite ment e ab eis, non solum corpore. E contra dicit Pharao, scilicet Diabolus, Ex. 8.g. Longius ne abeatis.
marg.| HSC1. {k} Nolite tangere), Is . 52.d. Exite inde, pollutum nolite tangere. Quia qui tangit picem, inquinabitur ab ea, Eccl. 13.a.
marg.| HSC1. {l} Iurgati quippe sunt post predicationem Predicatorum et clamorem, ostendit, quid faciant mali dicens, Iurgati etc.   Quia Prv. 17.b. Semper iurgia querit malus. Prv. 6.b. Omni tempore iurgia seminat. E contrario faciunt boni. Gn. 13.b. Ne sit iurgium inter me et te, sic dixit Abraham ad Loth.
marg.| HSC1. {n} Et commoti sunt a statu rectitudinis, quia peiores fiunt ex admonitione bonorum, Sap. 4.a. infirmiter positi a vento commovebuntur. Sed tamen Predicatores.
marg.| HSC1. {o} Dixerunt inter gentes id est gentibus predicaverunt hoc quod sequitur.
marg.| HSC1. {p} Non addet ultra Domi nus, scilicet.
marg.| HSC1. {r} Ut habitet in eis. id est in pollutis. Postquam enim in peccatis sunt mortui, non possunt ad misericordiam Dei reverti, quia ubicunque ceciderit lignum, sive ad Austrum, sive ad Aquilonem, ibi erit. Eccl. 11.b.
Numérotation du verset Lam. 4,16 
marg.| HSC1. {s} Facies Domini divisit eos id est dispersit Iudeos.
marg.| HSC1. {u} Non addet, ut respiciat eos usqu e in finem mundi.
marg.| HSC1. Et : Quare ? Quia.
marg.| HSC1. {y} Facies Sacerdotum non erubuerunt quin peccarent coram eis : vel quia eos cederent, vel conspuerent.
marg.| HSC1. {z} Neque senum miserti sunt {4.306va} Δ cum sit miseranda senectus. Lc. 19.g. Honora faciem senis.
Numérotation du verset Lam. 4,16 
moraliter
marg.| HSC1. {s} Facies Domini. id est filius.
marg.| HSC1. {t} Divisit eos. id est dividet peccatores et pollutos a bonis in die Iudicii. Mt. 25.c. Separabit agnos ab hedis. Vel.
marg.| HSC1. {s} Facies Domini. id est amor temporalis boni, in quo aliquantulum apparet Bonitas Dei.
marg.| HSC1. {t} Divisit eos. id est clericos in pluribus Ecclesiis, vel sunt prebendati, quia enim Deus non sunt, simul tot in diversis locis esse non possunt et ideo sunt divisi. Sed quid dicitur Os. 10.a. Divisum est cor eorum, nunc interibunt. Notandum autem est hic quod Christus habet faciem pueri. Mal. 3.a. Ecce ego mitto Angelum meum, qui preparabit viam ante faciem meam. Hic Angelus fuit Ioannes Baptista, qui puerum nasciturum precessit. Item dicitur Deus habere faciem peregrini, Lc. 9.f. Facies eius erat euntis in Hierusalem. Item matris consolantis. Iob. 13.d. Quare faciem tuam abscondis. Item patroni defendentis. Ps. 79. Ostende faciem tuam et salvi erimus. Item iudicis potentis. Iob. 13.b. Numquid faciem eius accipitis et iudicare pro eo nitimini ?
marg.| HSC1. {u} Non addet. In die iudicii.
marg.| HSC1. {x} Ut respiciat eos ad l iberandum, Iud. 10.c. Non addam, ut liberem eos, Mt. 25.a. Clausa est ianua misericordie. Et quare hoc ? Quia.
marg.| HSC1. {y} Facies Sacerdotum non erubuerunt sed coram eis peccaverunt. Ier. 3.b. Frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere. Ier. 6. Confusione confusi non sunt et erubescere nescierunt.
marg.| HSC1. {z} Neque senum miserti sunt id est non compatiebantur senibus, sed eos deridebant. Θ Cum tamen dicat Eccles. b.8. Ne spernas hominem in senectute sua, etenim ex nobis senescunt.
Numérotation du verset Lam. 4,17 
marg.| HSC1. {a} Cum adhuc hic deplorat stultitiam Iude orum, qui plus in Egyptiis, quam in Deo confidentes, eorum auxilium exspectabant quod sibi videntes deesse dicebant. Cum adhuc subsisteremus, defendentes nos contra Romanos.
marg.| HSC1. {b} Defecerunt oculi nostri id est spes nostra.
marg.| HSC1. {c} Ad auxilium nostrum vanum quod ab Egyptiis exspectavimus et frustra et inaniter. Et dicit : Oculi, quia tota die respiciebant in vias Egypti, si venirent Egyptii liberare eos.
marg.| Unde sequitur
marg.| HSC1. {d} Cum respiceremus attenti ad gentem, que salvare nos non poterat ) Unde Is. 30.b. Egyptus enim frustra et vane auxiliabitur.
Numérotation du verset Lam. 4,17 
moraliter
marg.| HSC1. {a} Cum adhuc subsisteremus vox est damnatorum dicentium in Inferno. Cum adhuc subsisteremus, id est viveremus.
marg.| HSC1. {b} Defecerunt oculi nostri id est intentiones nostre, que sunt oculi interiores. Iob. 11.d. Oculi impiorum deficient et effugium peribit ab eis et spes eorum abominatio anime.
marg.| HSC1. {c} Ad auxilium nostrum vanum id est ad temporalia, in quibus confidebamus, que tamen vana sunt, quia iuvare non possunt. Ez. 7.e. Argentum eorum et aurum eorum non valebit liberare eos in die furoris Domini.
marg.| HSC1. {d} Cum respiceremus attenti quasi in exemplari, quasi in speculo, quasi in libro nostro.
marg.| HSC1. {e} Ad gentem, que salvare nos non poterat id est ad parentes et amicos, pro quibus multis nos exposuimus peccatis ; qui non poterunt liberare nos. Sapien. 4.a. Multigena impiorum multitudo non erit utilis. Et in eodem paulo post. Ex iniquis enim omnes filii, qui nascuntur, testes sunt nequitie adversus parentes in interrogatione sua.
Numérotation du verset Lam. 4,18 
marg.| HSC1. {f} Lubricaverunt vestigia nostra in itinere platearum nostrarum ad littera m, propter sanguinem effusum, qui vias facit lubricas. Vel sic, quia nimis ingravescente dolore, velut amentes effecti, inceperunt undique discurrere, in uno loco, vel ad modicum subsistere non valentes, quasi in lubrico. Et impletum est in eis illud Ps. 43. Fiant vie illorum tenebre et lubricum. Et Ier. 23.c. Idcirco via illorum erit, quasi lubricum in tenebris, impellentur et corruent in ea.
marg.| HSC1. {h} Appropinquavit finis noster hoc factum est sub Tito et Vespasiano, De quo fine Ez. 7.b. Venit finis, finis venit.
marg.| HSC1. {i} Completi sunt dies nostri per completionem peccati et bene dico, completi.
marg.| HSC1. {k} Quia venit finis noster Plan um est.
Numérotation du verset Lam. 4,18 
moraliter
marg.| HSC1. {f} Lubricaverunt. Adh uc sunt verba damnatorum confitentium in Inferno se errasse et dicentium.   Lubricaverunt vestigia nostra id est affectus.
marg.| HSC1. {g} In itinere platearum nostrarum id est divitiarum, deliciarum et bonorum, de uno, scilicet cadentes in alterum, sicut pila cadens in terra plana, de latere super latus volvitur, Is. 22.e. quasi pilam mittet te in terram latam et speciosam, de hoc lubrico Ier. 23.c. Via eorum erit quasi lubricum in tenebris, impellentur et corruent in ea.
marg.| HSC1. {h} Appropinquavit finis noster hoc dicunt damnati penitentes. Finis, id est mors temporalis, vel eterna Eccles. 21.b. Via impiorum complanata lapidibus et in fine {4. 306vb} eorum inferi et tenebre et pene, Tria dicit, contra tria peccata, superbiam, avaritiam et luxuriam.
marg.| HSC1. {i} Completi sunt dies nostri id est consummati.
marg.| HSC1. {k} Quia venit finis noster id est mors, Ez. 7.b. Venit finis, finis venit. Ps. Appropinquaverunt usque ad portas mortis.
Numérotation du verset Lam. 4,19 
marg.| HSC1. {l} Velociores fuerunt persecutores nostri Aquilis celi que ad escam properantes, velociter descendunt. Is. 5.g. Festinus velociter veniet. Hab. 1.c. Volabunt, quasi Aquila festinans ad comedendum.
marg.| HSC1. {m} Super montes persecuti sunt nos ad littera m. Et hic captat benevolentiam Iudicis a persona adversarii.
marg.| HSC1. {n} In deserto insidiati sunt nobis ad o ccidendum et captivandum. Mi. 7.a. Omnes in sanguine insidiantur.
Numérotation du verset Lam. 4,19 
moraliter
marg.| HSC1. {l} Velociores fuerunt persecutores nostri id est Demones, Ex. 15.b. Dixit inimicus, persequar et comprehendam, dividam spolia. Dat enim carnem hominis vermibus : substantiam parentibus, animam sibi, Eccles. 10.b. Cum morietur homo, hereditabit serpentes, bestias et vermes. Sed quia Diabolus, cum dividit, deteriorem partem sibi non retinet. Propter hoc sequitur, Implebitur anima mea. Isti sunt.
marg.| HSC1. {l} Velociores Aquilis celi id est Predicatoribus celestium gaudiorum. Predicatores veloces sunt. Is. 18.d. Ite Angeli veloces ad gentem convulsam et dilaceratam, ad populum terribilem, post quem non est alius, ad gentem exspectantem et conculcatam, cuius diripuerunt terram eius. Convulsam, per superbiam, id est ad illos ite, quos ventus superbie convulsit ab horto Paradisi. Dilaceratam, per avaritiam, que cor in diversa trahit. Ad populum terribilem, per invidiam, que facit similem Inferno. Post quem non est alius, ita vilis per luxuriam, Exspectantem, per acediam. Conculcatam, per iracundiam, que lapides pretiosos, id est correctionem conculcat. Cuius diripuerunt flumina terram eius, per gastrimargiam. Flumina enim sunt nimius cibus, nimius potus.
marg.| HSC1. Ad vos debent velociter currere Predicatores. Sed velociores sunt Demones, quia prevenerunt, ut predicationem impediant : faciendo choreas, duci, vel ad nundinas iri, vel ad forum, vel huiusmodi. Ps. 17. Prevenerunt me in die afflictionis mee. Ier. 4.d. Velociores Aquilis equi illius.
marg.| HSC1. {m} Super montes dignitatum persecuti sunt nos. Dig nitates enim sunt montes Gelboe, 2. Regum 1.d. Unde Gn. 31.c. Assumptis fratribus suis persecutus est eum septem diebus et comprehenderunt eum in monte Gabaa.
marg.| HSC1. {n} In deserto insidiati sunt nobis : id est in claustro. Eccles. 27.b. Leo venationi insidiabitur semper Ps. 9. Insidiatur in abscondito, quasi Leo in spelunca sua. Vult claustrales decipere in occulto, sicut ipsi latent in occulto. Ier. 5.f. Inventi sunt in populo meo impii, insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros. Sicut decipula plena avibus, sic domus eorum plene dolo. Ecclesiastic. 11.d. Multe sunt insidie dolosi. Dicuntur autem Predicatores Aquile, propter multa. Aquila enim alte volat, sic isti. Iob. 39.d. Numquid ad preceptum tuum elevabitur Aquila ? Et predicatores dicunt et Prelati, Phil. 3.d. Nostra conversatio in celis. Item manet in petris ; sic Predicator in dura vita Iob. 39.d. In petris manet et in preruptis silicibus commoratur, atque inaccessis rupibus, inde contemplatur escam. Item rostrum terit ad petram, hoc est quod Predicator silentium sibi imponit, cum tempus est, ut postea ad loquendum sit habilior. Is. 32.d. Erit opus iustitie pax et cultus iustitie silentium ; sicut e contrario dicitur, Prv. 25.d. Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir, qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum. Item est Rex avium, sicut bos iumentorum et Leo ferarum et homo rationalium et isti et se et alios regunt. Iob. 3.b. Nunc enim dormiens silerem cum Regibus et Consulibus, qui edificant sibi solitudines, id est claustra. Item venatur Columbas ; sic isti acquirunt dona Spiritus Sancti in orationibus, meditationibus et lectionibus, non muscas, id est temporalia. Item ieiunat ut dicitur, per quindecim dies, sic isti sunt abstinentes. Quia, Eccles. 27. Qui abstinens est, adiiciet vitam. Item gemmam ponit in nido suo, ut pullos suos a serpentibus defendat. Hec gemma est correctio. Prv. 25.b. Inauris aurea et margarita fulgens, qui arguit sapientem et aurem obedientem. Item Solem intuetur in rota quod non facit alia avis ; sic Predicator ad Dominum debet loqui in contemplatione familiaritate secreta. Ex. 33.b. Loquebatur Θ Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut loqui solet homo ad amicum suum, Nm. 12.b. Ore ad os loquar ei, scilicet Moysi et palam, non per enigmata et figuras Dominum videt.
marg.| HSC1. Item probat pullos suos ad radium Solis, sic Predicator bona opera sua, vel discipulos ad exemplum Christi. Ieremie 6.g. Probatorem dedi te in populo meo robustum. 4Rg. ultimo e. Sophar, id est speculator, Princeps exercitus, qui probabat tyrones de populo terre. Item lambit sanguinem, sic isti diligentius revolvunt in corde et narrant in lingua Christi Passionem, Iob. trigesimo-nono d. Pulli Aquile lambunt sanguinem.
marg.| HSC1. Item alas innovat pennas veteres deponendo, sic isti familiam suam in fonte penitentie innovant. Za. 13.a. In die illa erit fons patens, quia nulli negatur domui David et habitatoribus Hierusalem in ablutionem peccatoris et menstruate.
marg.| HSC1. Item fulva est exterius, similis Milvo, sic isti sunt exterius similes peccatoribus : quia omnibus se conformat sine peccato, 1Cor. 9.d. Omnibus omnia factus sum, ut omnes lucrifacerem.
marg.| HSC1. Item quando stat, respicit ungues. Per ungues, quibus fit rapina, designantur peccata : quia isti recepti sunt in quiete, in sua conscientia, propria deflent peccata, quamvis sperent ea esse sibi dimissa. Eccl. 5.b. De propitiato peccato noli esse sine metu.
marg.| HSC1. Item piscatur pisces, sicut dicit Glossa super Dt. 14. Per pisces mundani et curiosi homines, quos Predicatores piscantur extrahentes eos de mari mundi et peccati. Mt. 4.d. Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum. Item de preda, quam, rapit, vivit Mt. 24.c. Ubicunque fuerit corpus, ibi congregabuntur et Aquile. Et presta istorum est Regnum celorum. Mt. 11.b. Violenti rapiunt illud. Item vocem habet clamosam, sic isti predicationem. Is. 58.a. Clama, necesses. Os. 8.a. In gutture tuo sit tuba, quasi Aquila super domum Domini. Is. 40.b. Vox dicentis : clama. De his sunt quatuor versus : “ {4. 307rb} Alta volat, manet in petris, rostrum terit, est Rex. Venatur, ieiunat, habet gemmam rota Solis. Sole probat pullos, lambit, fons innovat alas. Fulva videns ungues pisces predam reboans vox”.
Numérotation du verset Lam. 4,20 
marg.| HSC1. {4.307ra} {Δ} {a} Spiritus oris nostri Christus Dominus Hoc exponitur secundum fabulas Iudeorum de Iosia, quem Iudei vocant spiritum oris sui : quia sub ipso pacificum Regnum habuerunt, sicut spiritus bene regit corpus. Vel sic dicitur propter iactantiam Iudeorum, qui semper in ore habebant Iosiam, de eo se iactantes. Hic inquam.
marg.| HSC1. {b} Captus est in peccatis id est pro peccatis nostris, interfectus a Pharaone Nechao. 4Rg. 23.f. pro peccatis enim populi aliquando punitur Prelatus. Dt. 3.d. Iratusque est mihi Deus propter vos.
marg.| HSC1. {c} Cui diximus, in umbra tua vivemus in gentibus id est sub tua protectione securi erimus : ubique enim ipsum gentibus opponebant Iudei.
Numérotation du verset Lam. 4,20 
moraliter
marg.| HSC1. {a} Spiritus oris nostri Christus Dominus. Apt issima est hec prophetia de Iesu Christo, qui captus est a Iudeis propter peccata nostra : Et hoc est quod dicit.
marg.| HSC1. {b} Captus est in peccatis nostris. Is. 54.b. Vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra. Et Mt. 26.e. Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me. Dicitur autem Christus spiritus oris : quia sicut attrahimus aerem et respiramus, sic Christum attrahimus per fidem et respiramus per confessionem. Ps. 118. Os meum aperui et attraxi spiritum. Romanorum 10.b. Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Vel attrahimus per bonam voluntatem et respiramus per bonam actionem. Vel ideo Christus dicitur spiritus oris : quia sicut caro sine spiritu non vivit, sic nec spiritus noster sine Christo, Io. 14.a. Ego sum via, veritas et vita.
marg.| HSC1. {c} Cui diximus id est dicere debuimus.
marg.| HSC1. {d} In umbra tua id est in protectione tua.
marg.| HSC1. {e} Vivemus et v ita nature et vita gratie et vita glorie.
marg.| HSC1. {f} In gentibus id est nos, qui fuimus Gentes, in quo notatur conversio gentium. Gn. 49.b. Et ipse erit exspectatio gentium. Is. 2.a. Ad ipsum fluent omnes Gentes. In umbra dicit, quia sicut gallina alas suas extendit, ut pullos suos foveat et protegat ; sic Christus brachia sua extendit in Cruce, ut sub protectione ipsius vivamus. Mt. 33.d. Quotiens volui congregare filios tuos quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alis et noluisti. Et notandum quod sicut umbra facit refrigerium, sic Christi Passio refrigerium prestat contra omnia incentiva vitiorum. Tb. 6.b. Exentera hunc piscem et cor eius et fel et iecur repone tibi : sunt enim hec necessaria ad medicamenta utiliter. Et post. Cordis eius particulam, si super carbones ponas, fumus eius extricat omne genus Demoniorum, Christus est piscis, qui in aquis tribulationum non potuit naufragari. Hic habuit oculos a latere sicut piscis, quicquid sustinuit pro Ecclesia, fecit. Hunc exenterat, qui passionem eius profunde cogitat. Cor eius reponit, qui ex quanto corde nos dilexerit, attendit. Fel reponit, qui quanta fuerit Passionis eius amaritudo intelligit. Et quia non sufficimus totum amorem meditari et cogitare, ideo dicitur de cordis particula quod extricat omne genus Demoniorum et non de toto corde, si tamen super carbones ponatur, id est si quis de hoc vere et efficaciter meditetur. Ps. 38. In meditatione mea exardescet ignis. Sive etiam loquatur : Verbum enim Dei ignis est. Ier. 23.f. Nonne verba mea quasi ignis est ? Propter hoc dicitur, 1Pt. 4.a. Christo igitur passo in carne et vos eadem cogitatione armamini. Et Ps. 56. In umbra alarum tuarum sperabo.
Numérotation du verset Lam. 4,21 
marg.| HSC1. {g} Gaude et letare, filia Edom Hic queritur, quare comminetur Idumeis, cum deberet comminari Romanis. Et solvunt Iudei dicentes quod Romani fuerunt de Idumeis. Sed constat quod non dicunt verum : quia fuerunt de Iaphet filio Noe, Idumei vero de Sem. Sed causa litteralis est, quia plus nocuerunt eis Idumei : quia cum Chaldeis venientes templum succenderunt, vel quia ipsi de malis Iudeorum letati sunt, cum deberent iuvare eos, utpote fratres eorum : dicit ergo : Gaude, Ironice, quasi non debes gaudere.
marg.| HSC1. {k} Que habitas in terra Hus. Con tra, immo in Seir, Gn. 36.b. He sunt generationes Esau patris Edom in monte Seir. Item aliud contra Gn. 22.d. legitur quod Hus fuit primogenitus Nachor fratris Abrahe, qui de Melcha uxore sua octo filios habuit, qui omnes fuerunt in Mesopotamia Syrie. Sol. De Hus filio Nachor non est hic sermo, sed de Hus, que est terra, que dicitur esse in finibus Idumee et Arabie, que alio nomine terra Ausitidis vocatur. Unde Ier. 25.d. Cunctis regibus terre Ausitidis. Ubi dicit Glossa que Hebraice dicitur Hus, de qua dicitur : homo quidam erat in Regione Ausitidis nomine Iob. : Large itaque sumitur ad Idumeam et Arabiam et terram Ausitidis.
marg.| HSC1. {4. 307va} {Δ} {a} Ad te quoque perveniet calix persecutionis.
marg.| HSC1. {b} Inebriaberis amaritudine.
marg.| HSC1. {c} Atque nudaberis pre paupertate. Unum sequitur alterum, sic Noe primo inebriatus, postea nudatus. Ier. 49.b. Ego discooperui Esau, revelavi abscondita eius.
Numérotation du verset Lam. 4,21 
moraliter
marg.| HSC1. {g} Gaude et letare, filia Edom filia Edom, est omnis, qui Edom, id est Esau imitatur, qui sua primogenita dedit pro modico edulio ; sic multi pro temporali delectatione peccati, vel pro modica abundantia temporali, dant Paradisum, sup. 1.d. Dederunt pretiosa queque pro cibo.
marg.| HSC1. {k} Que habitas in terra Hus que interpretatur consilium, vel consiliator. Et hoc bene consulit Diabolus, ut pro mundanis relinquantur celestia et tamen fatuum est consilium eorum. Is. 10.b. Stulti principes Thaneos, sapientes consiliarii Pharaonis, dederunt consilium insipiens. Horum consilio noluit acquiescere Iob, qui dicebat Iob. 21.b. Consilium impiorum longe sit a me. Istis ironice dicitur, ut gaudeant in presenti, qui in futuro lugebunt. Prv. 14.b. Risus dolore miscebitur. Θ Unde et sequitur hic.
marg.| HSC1. {a} Ad te quoque perveniet calix id est pena eterna, que dicitur calix a mensura : Quia, Is. 27.b. In mensura contra mensuram : cum abiecta fuerit, iudicabit eam.
marg.| HSC1. {b} Inebriaberis id est maxima abundantia penam patieris. Iob. 27.d. Apprehendet eum, quasi aqua, inopia, supra 3.b. Replevit me amaritudinibus, inebriavit me absinthio.
marg.| HSC1. {c} Atque nudaberis quia omnia peccata malorum in futuro omnibus apparebunt. Naum. 3.b. Revelabo pudenda tua in facie tua et ostendam gentibus nuditatem tuam et Regni ignominiam tuam. Eccl. 11.d. In sinu hominis denudatio operum illius.
marg.| HSC1. Vel potest exponi in bono sic.
marg.| HSC1. {g} Gaude inte rius tu, qui iustus es. Prv. 17.d. Animus gaudens etatem floridam facit.
marg.| HSC1. {h} Et letare exte rius, Is. 51.d. Gaudium et letitiam tenebunt.
marg.| HSC1. {i} Filia Edom id est Christi, qui suo sanguine fuit in Passione rubricatus. Is. 63.a. Quare rubrum est indumentum tuum ? et Edom interpretatur sanguineus.
marg.| HSC1. {k} Que habitas in terra Hus id est quia consilio Dei credis. Prv. 12.c. Qui pacis intrant consilia, sequitur eos gaudium. Prv. 8.b. Ego sapientia habito in consiliis et eruditis intersum cogitationibus.
marg.| HSC1. {Λ} {a} Ad te quoque perveniet calix quad ruplex, Primus eruditionis. Hic est sacra Scriptura. Gn. 40.b. Videbam coram me vitem, id est Christum, in qua erant tres propagines, id est anima, corpus et Divinitas, crescere paulatim in gemmas et post flores uvas maturescere, calicemque Pharaonis, id est Scripturam, in manu mea, id est in opere. Secundus calix est tribulationis. Ps. 115. Quid retribuam domino pro omnibus, que retribuit mihi. Calicem salutaris etc. Mt. 20.c. potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum. Tertius est eterne iucunditatis. Ps. 22.c. Calix meus inebrians, quam preclarus est. Quartus est interne devotionis. Ps. 74. Calix in manu Domini vini meri plenus etc.
marg.| HSC1. {b} Inebriaberis. Pri mus calix inebriat. Ieremie 23.b. Factus sum quasi vir ebrius et quasi homo madidus a vino a facie Domini et a facie verborum sanctorum eius. Item secundus inebriat, supra 3.b. Inebriavit me absinthio. Tertius inebriat. Ps. 35. Inebriabuntur ab ubertate domus tue. Item quartus inebriat. Eccles. 24.d. Rigabo hortum plantationum mearum et inebriabo partus mei fructum. Prima ebrietas facit oblivisci carnalitatem parentum. Ps. 44. Obliviscere populum tuum etc.   Secu nda facit oblivisci propriam dilectionem, Eccles. 11.d. Malitia, id est penalitas hore oblivionem facit luxurie maxime. Tertia facit oblivisci omnes miserias preteritas, Is. 65.c. Et non erunt in memoria priora. Item in eodem Oblivioni tradite sunt angustie priores, quia abscondite sunt ab oculis nostris. Quarta facit oblivionem egestatis. Prv. 31.a. Date siceram merentibus et vinum his, qui amaro sunt animo : bibant et obliviscantur egestatis sue.
marg.| HSC1. {c} Atque nudaberis tuni ca temporalium bonorum. Gregorius {4. 307vb} Quid sunt ista temporalia, nisi quedam vestimenta ? Ct. 5.b. Expoliavi me tunica mea, quomodo induar illa ? Item Atque nudaberis. Hoc ad litteram fuit verum de Beat. Agnete que vestibus fuit nudata, sed propriis crinibus crescentibus, usque ad pedes per totum corpus suit a Domino velata. Unde thema est in festo eius.
Numérotation du verset Lam. 4,22 
marg.| HSC1. {d} Completa est iniquitas tua, filia Sion id est completum est tempus, captivitatis tue, ut in terram tuam revertaris, que pro iniquitatibus tuis ab ea recessisti. Et est hic vox Prophete consolantis Iudeos et reditum de captivitate promittentis. De quo dicitur Ieremie 25.c. Donec veniat tempus eius, cum impleri ceperint septuaginta anni.
marg.| HSC1. {g} Non addet ultra, ut transmigret te si t amen ei fideliter adheseris. Am. 8.a. Non adiiciam ultra, ut pertranseam eum. Hoc exponunt Iudei de fabula auree Hierusalem, quam futuram dicunt tempore sui Messie.
marg.| HSC1. {h} Visitabit iniquitatem tuam filia Edom. Hoc est quod dicitur Abdie 1.f. Et erit domus Iacob ignis et domus Ioseph flamma et domus Esau stipula. Et hoc est : quod dicit Ps. 136. Memor esto, Domine, filiorum Edom in die Hierusalem.
marg.| HSC1. {k} Discooperiet peccata tua id est penam manifestam tibi inferet pro peccatis.
Numérotation du verset Lam. 4,22 
moraliter
marg.| HSC1. {d} Completa est id est finita et terminata.
marg.| HSC1. {e} Iniquitas tua id est pena pro iniquitate, simile 1Pt. 2.d. Qui peccata nostra, id est penam pro peccatis nostris ipse pertulit in corpore suo super lignum. Et loquitur hic Propheta bonis, qui in fine mundi liberabuntur ab omni pena et miseria, quando in bonis consummabuntur actus eorum. Unde bene huic ultime clausule preponitur. Tau quod interpretatur consummatio.
marg.| HSC1. {f} Filia Sion id est o Ecclesia. Apc. 14.c. Amodo iam dicit spiritus, ut requiescant a laboribus suis.
marg.| HSC1. {g} Non addet ultra, ut transmigret te modo enim transit Dominus in suis, quando eos tribulationibus exponit. Is. 54.b. Ad punctum in modico dereliqui te ; vel quando internam consolationem subtrahit. Ct. 2.b. Ecce iste venit saliens in montibus, transiliens colles. Sed tunc nec exponetur Ecclesia tribulationibus. Naum. 1.b. Celebra Iuda festivitates tuas et vota tua, quia non adiiciet ultra, ut pertranseat in te Belial, universus interiit. Nec interna consolatio subtrahetur. Is. 20.e. Non faciet a te avolare ultra doctorem tuum. Unde Dt. 33.b. Beniamin amantissimus Domini, habitabit confidenter in eo, quasi in thalamo tota die, id est assidue commorabitur. Io. 16.b. Gaudium vestrum nemo tollet a vobis.
marg.| HSC1. {h} Visitabit iniquitatem tuam ad p uniendum.
marg.| HSC1. {i} Filia Edom id est congregatio malorum. Hic convertit se ad consumptionem malorum. Is. 13.b. Visitabo super orbis mala.
marg.| HSC1. {k} Discooperiet peccata tua Ier. 49.b. Ego discooperui Esau, revelavi abscondita eius et celari non poterit. Iob. 20.d. Revelabunt celi iniquitatem eius et terra consurget ad eum.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Lam. Capitulum 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=35&chapitre=35_4)
Signaler un complément d'information

Notes :