Hugo de Sancto Caro

Capitulum 3

Numérotation du verset Am. 3,1 

Audite verbum quod locutus est Dominus super vos
filii Israel
super omnem1 cognatione quam eduxi de terra Egypti
1 omnem] omni Weber
dicens :
Numérotation du verset Am. 3,2 

tantummodo vos cognovi ex omnibus cognationibus terre, idcirco visitabo super vos omnes iniquitates vestras.
Numérotation du verset Am. 3,3 

Numquid ambulabunt duo pariter nisi convenerit eis?
Numérotation du verset Am. 3,4 

Numquid rugiet leo in saltu nisi habuerit predam? Numquid dabit catulus leonis vocem de cubili suo nisi aliquid apprehenderit?
Numérotation du verset Am. 3,5 

Numquid
cadet avis in laqueum terre absque aucupe?
numquid auferetur laqueus de terra antequam quid
ceperit?
Numérotation du verset Am. 3,6 

si clanget tuba in civitate et populus non expavescet?
si erit malum in civitate
quod Dominus non fecerit2?
2 fecerit] fecit Weber
Numérotation du verset Am. 3,7 

Quia non faciet Dominus Deus verbum nisi revelaverit secretum suum
ad servos suos prophetas.
Numérotation du verset Am. 3,8 

Leo rugiet,
quis non timebit?
Dominus Deus locutus est, quis non prophetabit?
Numérotation du verset Am. 3,9 

Auditum facite
in edibus Azoti
et in edibus terre Egypti et dicite : Congregamini super montes Samarie
et videte insanias multas in medio eius
et calumniam patientes in penetrabilibus eius.
Numérotation du verset Am. 3,10 

et nescierunt facere rectum, dicit Dominus
thesaurizantes
iniquitatem
et rapinam3 in edibus suis.
3 rapinam] repinas Weber
Numérotation du verset Am. 3,11 

Propterea hec dicit Dominus Deus :
tribulabitur
et circuietur
terra
et detrahetur4
4 detrahetur] + ex te Weber
fortitudo tua
et diripientur
edes tue.
Numérotation du verset Am. 3,12 

hec dicit Dominus quomodo si eruat pastor de ore leonis
duo crura aut extremum auricule
sic eruentur
filii Israel
qui habitant in Samaria in plaga lectuli
et in Damasci grabato5
5 Damasci grabato] Damasco grabatto Weber
Numérotation du verset Am. 3,13 

audite
et contestamini
in domo Iacob
dicit Dominus Deus exercituum.
Numérotation du verset Am. 3,14 

quia in die
cum visitare
cepero prevaricationes Israel
super eum visitabo
et super altaria Bethel et amputabuntur cornua altaris
et cadent in terram.
Numérotation du verset Am. 3,15 

Et percutiam domum Hiemalem
cum domo estiva
et peribunt domus eburnee
et dissipabuntur edes multe
dicit Dominus.

Capitulum 3

Numérotation du verset Am. 3,1 
marg.| Audite verbum] etc. Hoc de rugitu Leonis, id est de omnipotentis comminatione agitur. Et primo, comminatur. Secundo, probat, quod iuste, ibi   [Numquid ambulabunt] Tertio, vocat Azotios, et Egyptios in testimonium iuste vindicte, ibi   [Auditum facite] Quarto penam describit, ibi :   [Propterea hec dicit Dominus] Dicit ergo.
marg.| {m} Audite verbum] etc. aure cordis. {n}   Super vos filii Israel] oppressionem notat. {o}   Super omnem cognationem] etc. quasi dicat non tantum ad decem tribus, sed et ad duas comminatio egreditur. {p}   Dicens] Dt. 7.a. Te elegit Dominus Deus tuus. {q}   Tantummodo vos cognovi] etc. per gratiam electionis, et specialium beneficiorum collationem. Symmachus   [Solos vos cognovi] {r}   Idcirco visitabo super vos] Hbr. 12.d. Flagellat Dominus omnem filium quem recipit. 2Mcc. 9.d. Non multo tempore sinere, etc.
marg.| {s} Omnes iniquitates vestras] etc. Glossa ut nihil sit impunitum. Et hoc non sine iusta causa faciet Dominus.
marg.| {t} Numquid ambulabunt duo pariter] etc. quia nec duo homines simul vivunt, vel in via ambulant, nisi in aliquo eis convenerit, {5. 184vb} nec Leo in saltu rugit nisi habuerit, id est habere voluerit predam. Tunc enim rugit, et audita voce, fere stante stupefacte, nec catulus Leonis in spelunca dat vocem nisi propter famem, ut, scilicet, aut quia ipse vult aliquid apprehendere, aut matrem suam, quod aliquid apprehenderit prestolatur. Nec avis capitur sine aucupe, nec auceps laqueum de terra sublevat nisi aliquid ceperit. Nec tuba in civitate clangit nisi ad concitandum populum. Sicut ergo ista minima sine causa non fiunt, ita nec accidet fortuito in civitate aliquod malum pene, imo Dominus ex iusta causa illud inferet, qui facit pacem, et creat malum. Is. 45.a. Et non solum iuste, sed et cum multa misericordia, et benignitate hoc ipsum facit, quia non immittit penam nisi prius revelet eam Prophetis, ut ipsi populo nuncient, et populus audiens timeat, et corrigatur sicut factum est Ninivitis. Ion. 3.a. Et hoc est quod sequitur.
marg.| {u} Quia non faciet Dominus verbum] quasi dicat vere non erit malum in civitate, quod non fecit Dominus. Et hoc non tantum iuste, sed et clementer faciet. {u}   Quia non faciet Dominus verbum] rem dignam verbo.
marg.| {x} Nisi revelaverit] etc. Glossa. Non omnia revelat Dominus Prophetis, sed utilia nobis, ut Noe, diluvium : Abrahe, subversionem Sodome, Ioseph, famem septem annorum, Amos, captivitatem decem tribuum, ut converse peniteant, et penitentes liberentur. Ier. 18.b. Si penitentiam egerit gens illa. Non ergo debetis murmurare contra nos Prophetas penam vobis comminantes futuram, quia ad bonum vestrum hoc facimus, nec silere audemus. Unde sequitur.
marg.| {y} Leo rugiet] etc. Hieronymus Si ad Leonis vocem cuncta animalium natura terretur, iubente nobis Deo, ut annuntiemus populo ventura supplicia, quis non loquetur, quis non prophetabit ? quasi dicat nullus, vel rarus est, qui tacere audeat iubente Domino, ut loquatur, cuius vocem Am. pastor solitus timere Leonem, Leonis rugitui comparat. Refert Hieronymus in Originali, se legisse in commentariis cuiusdam volentis octo sceleribus Damasci, Gaze. Tyri, etc. totidem comminationes hic redditas comparare, quod utrum verum sit, inquit, noverit ille qui scripsit. Alii sunt qui premissa, scilicet [  Numquid ambulabunt, etc.   Numquid rugiet] et cetera que consequuntur, de Ieroboam, et decem tribubus, qui pari consensu in idololatria ambulaverunt, exponere conantur, quod utrum verum sit, iterum noverint ipsi qui scripserint. Nos potius propter mysterium tot similitudines credimus inculcatas.
marg.| Mystice. {t} Numquid ambulabunt] etc. Hic contexitur catena peccati. Primo est consensus, secundo opus, tertio consuetudo, quarto necessitas, quinto desperatio, sexto sequitur horror sententie extreme, septimo illatio eterne pene. Dicit ergo   [Numquid ambulabunt] quasi dicat, non ambulabunt simul Diabolus, et homo nisi per consensum, Tunc ergo simul ambulant, quando homo peccato consentit. Sed Leo diabolus quasi predam habet, quando pravum opus est perpetratum. Per consuetudinem autem in corde quasi in cubili quiescit. Sed quando ex consuetudine fit necessitas, tunc anima laqueo stringitur. Sed quia ex necessitate hac sequitur desperatio, ideo laqueus iste non aufertur, donec in morte animam miseram capiat, Tuba autem que omnia terret erit illa vox. Mortui surgite. Vel illa potius. Ite maledicti. Ultimo sequetur malum a Domino in civitate Babylonica, quando mittetur Babylon quasi lapis molaris in ignem eternum. Apc. 28.g.
marg.| {t} Numquid ambulabunt] etc. Hieronymus Iudeus, et gentilis, simul non ambulant nisi prius consenserint {5. 185ra} in unum Christum lapidem angularem. {a}   Auditum facite] Ecce quam paterne decem tribus Dominus corripit. Primo, dixit quod propter specialis dilectionis amorem eas castigat. Secundo, probavit quod iuste. Tertio, secretum suum per Prophetas eis revelare voluit hic. Quarto, Prophetas iubet vicinas gentes vocare ad videndum confusiones eorum, et in testimonium iuste damnationis, ut sic etsi Deum non timerent, homines forsitan revereantur   [auditum facite] o vos Prophete.
marg.| {b} In edibus Azoti] etc. id est terra Philistinorum. Septuaginta habent   [in Assyriis]
marg.| {c} Congregamini super montes Samarie] Hoc dicit, quia Samaria in monte sita est.
marg.| {d} Et videte insanias multas in medio eius] quia pro Deo vitulos adorabant. Et non solum hoc. Sed.
marg.| {e} Et calumniam patientes in penetralibus eius] quia incarcerabant pauperes, ut magis extorquerent.
marg.| {f} Et nescierunt facere rectum] id est scire noluerunt. Ecce tertium peccatum, quod iniusta iudicia faciebant.
marg.| {g} Thesaurizantes iniquitatem] etc. Ecce quartum, quia iniustas exactiones.
marg.| {h} Propterea hec dicit Dominus Deus] Hic describit penam, et primo ponit vastationem terre, postea populi, ibi : [  Quomodo si eruat,
marg.| {i} Tribulabitur] ab Assyriis.
marg.| {l} Terra] tua o Samaria. {k}   Et circuietur] id est ab hostibus circumdabitur. {m}   Et diripientur edes tue] ad litteram, vel ea que in edibus ex lachrymis pauperum congregasti.
marg.| {n} Quomodo si eruat pastor de ore leonis] etc. Adhuc sumit comparationem ex pastorali officio. Et est. Sicut parve reliquie vix auferuntur interdum a Leone de ove, sic pauci de filiis Israel dilacerati, et miseri eruentur. Qui filii Israel modo quiescunt, et confidunt in Samaria, quasi.
marg.| {o} In plaga lectuli] id est sicut plagatus in lecto.
marg.| {p} Et in Damasci grabato] id est in rege Syrie, et Damasco, que est eis quasi locus confidentie, et quietis 4Rg.16.a. Et Is. 7.a. Dicitur quod Phacee filius Romelie, Rasin regem Syrie conduxit ad expugnandum Iudam. Dicitur autem Samaria plaga lectuli, quia ipsa fuit occasio quare fuerunt plagati. Et Damascus grabatum, quia sicut grabatum maius est lectulo, ita magis in Damasco quam in Samaria confidebant.
marg.| {q} Audite] Hic iubet prophetas audire que ventura sunt decem tribubus, et cum attestatione iurisiurandi nunciare ea ipsis, ut sint inexcusabiles.
marg.| {r} Et contestamini] id est cum attestatione iurisiurandi dicite.
marg.| {s} Domui Iacob] etc. decem tribubus.
marg.| {t} Quia in die] cum captivitas venerit.
marg.| {u} Cum visitare cepero] id est ulcisci   [prevaricationes] vel   [impietates Israel]
marg.| {x} Super eum visitabo] id est super populum.
marg.| {y} Et super altaria Bethel] que fecit Ieroboam 3Rg. 13.g.
marg.| {z} Et amputabuntur cornua altaris] etc. id est Assyrio vastante confringentur, et in terram ruent.
marg.| {a} Et percutiam domum hyemalem cum domo estiva] Glossa Principes decem tribuum duas domos habebant, unam hyemalem versam ad Austrum, et aliam estivam versam ad Aquilonem. De domo hyemali habetur Ier. 36.e. De estivali. Idc. 3.c.
marg.| {a} Et peribunt domus eburnee] Ad litteram legitur Achab domum eburneam construxisse 3Rg. 22.f.
Numérotation du verset Am. 3,mystice 
marg.| Mystice. {a} Auditum facite] etc. Hieronymus Precipit divinus sermo, ut in gentibus predicetur, ut considerent falsam Samariam, id est Hereticos qui se custodes mandatorum Dei mentiuntur, ut videant insanias multas, dum {5. 185rb} unusquisque quod vult facit, et figmentum suum colit, qui simplices credentes calumniantur, qui extra tramitem veritatis errantes rectum facere nesciunt, et iniquitatis sibi dogmata thesaurizant, ideo tribulabuntur, vel in die iudicii, vel cum testimoniis Scripturarum, fortitudo syllogismorum suorum detrahetur, ut qui rapti ab eis fuerint, ad Ecclesiam revertantur.
marg.| {n} Quomodo si eruat] etc. Diabolus, vel Hereticus oves Ecclesie dilaniat, sed pastor Ecclesie tunc duo crura excutit, cum deceptum simplicem ad viam bone operationis reducit, extremum auricule, cum secure ad audiendum verbum Dei accedit.
marg.| {q} Audite, et contestamini] etc. Hieronymus Altare Ecclesie unum est, id est uniformis doctrina : Heretici tot habent altaria, quot sunt eorum schismata. Et Domos habent hyemales quidam eorum, qui continentia, et ieiuniis inaniter laborant. Estivas habent quidam, ut Nicolaite, qui omnem recipiunt voluptatem. Domus eburnee sunt eorum doctrine rhetorici nitoris splendore composite. Hec omnia, et edes multe, id est eorum mendacia per totum orbem dispersa, una veritate veniente destruentur.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Am. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=42&chapitre=42_3)
Signaler un complément d'information

Notes :