Capitulum 8
Numérotation du verset
Am. 8,1
Hec
ostendit mihi Dominus Deus et ecce uncinus pomorum
Numérotation du verset
Am. 8,2
et dixit : quid tu vides Amos? et dixi : uncinum pomorum, et dixit Dominus ad me : venit finis
super populum meum Israel
non adiiciam ultra ut pertranseam eum.
Numérotation du verset
Am. 8,3
Et stridebunt cardines templi in die illa,
dicit Dominus Deus, multi morientur
in omni loco proicietur,
silentium.
Numérotation du verset
Am. 8,4
Audite hoc, qui conteritis pauperem et deficere facitis egenos terre,
Numérotation du verset
Am. 8,5
dicentes : quando transibit mensis
et venundabimus merces et sabbatum et aperiemus frumentum
ut imminuamus mensuram
et augeamus siclum et supponamus stateras dolosas.
Numérotation du verset
Am. 8,6
ut possideamus in argento
egenos et pauperes pro calciamentis
et quisquilias frumenti vendamus.
Numérotation du verset
Am. 8,7
iuravit Dominus
in
superbiam1 Iacob :
1 superbiam] superbia
Weber
si oblitus fuero
usque in2 finem
2 in] ad
Weber
omnia opera eorum.
Numérotation du verset
Am. 8,8
Numquid super isto
non commovebitur
terra
et lugebit omnis habitator eius
et ascendet quasi fluvius universus et eicietur et defluet quasi rivus Egypti.
Numérotation du verset
Am. 8,9
Et erit in die illa,
dicit Dominus, occidet sol meridie
et tenebrescere faciam terram in die luminis.
Numérotation du verset
Am. 8,10
Et convertam festivitates vestras in luctum et omnia cantica vestra in planctum
et inducam super omne dorsum vestrum saccum et super omne caput calvitium, et ponam eam
quasi luctum unigeniti
et novissima eius quasi diem amarum.
Numérotation du verset
Am. 8,11
ecce dies
veniunt, dicit Dominus et mittam famem in terram
non famem panis
neque sitim aque, sed audiendi verbum Domini.
Numérotation du verset
Am. 8,12
Et commovebuntur
a mari
usque ad mare
et ab aquilone usque ad orientem circuibunt
querentes verbum Domini et non invenient
Numérotation du verset
Am. 8,13
in illa die3
3 illa die]
inv. Weber
deficient virgines pulchre
et
adolescentes
in siti
Numérotation du verset
Am. 8,14
qui
iurant in delicto Samarie
et dicunt vivit deus tuus Dan et vivit via Bersabee
et cadent
et non resurgent ultra.
Capitulum 8
Numérotation du verset
Am. 8,1
marg.|
{5.
189ra} Hec ostendit mihi Dominus Deus, etc. Primo more solito captivitatem celerem, et perfectam sub metaphora uncini pomorum ostendit. Secundo, causam pene, scilicet eorum peccata exponit ibi
[Audite hoc]
etc. Tertio penam infligendam diutius tractat ibi
[Intravit Dominus in superbiam Iacob]
etc. Quarto, penam spiritualem annectit, ibi
[Ecce dies veniunt
Dicit ergo.
marg.|
{a}
Hec ostendit mihi Dominus Deus]
que dicturus sum.
marg.|
{b}
Et ecce]
quasi in proximo est quod sequitur.
marg.|
{c}
Uncinus pomorum]
Post generalem collectionem fructuum, attractis per uncinum ramis arborum, fructus residui capiuntur. In quo metaphorice intelligitur, quod particularibus captivitatibus relicti sunt citius, et plenius captivandi. Et intelligitur hoc secundum Hieronymus vel de finali translatione decem tribuum, vel captivitate Babylonica, vel potius de Romana. Pro, uncino, Septuaginta habent, vias aucupis. Et significat tendiculas hostium, quibus citius essent capiendi Iudei, qui prius fuerant sublimes, et liberi sicut aves.
marg.|
{d}
Venit finis]
Hec est expositio metaphore.
marg.|
{e}
Super populum Israel]
decem tribuum.
marg.|
{f}
Non adiiciam ultra ut pertranseam eum]
id est ut scelera eorum negligam impunita.
marg.|
{g}
Et stridebunt cardines templi]
etc. Hoc hyperbolice dicitur, quasi cardines in quibus porte templi volvuntur, miseriam populi sentientes debeant ululare. Simile Ioel. 2.c. A facie eius contremuit terra, etc. Et quia de templo fecit mentionem, videtur hoc potius ad duas tribus referri, maxime ad captivitatem factam per Romanos. Illa enim fuit finalis, ubi multi sunt mortui, alii in captivitatem ducti, vel venundati, et ululaverunt cardines templi super occisum populum corruentis. Septuaginta habent, ululabant laquearia templi.
marg.|
{h}
Proiicietur silentium]
quasi dicat non erunt ibi habitatores. Is. 13.c. Pretiosior erit vir auro. Vel non audebunt loqui vel mutire, sicut modo est, quia in omni loco ubi sunt Iudei potius mussitant, quam loquuntur, ut dicit Hieronymus Et etiam quia omnis interpretatio Scripturarum muta est apud eos.
marg.|
{i}
Audite hoc]
etc. Ne sine causa videatur facta comminatio ideo, audite hoc Hieronymus O Iuda et Israel.
marg.|
{k}
Qui conteritis pauperem]
in iudicio, supra 2.b. Qui conterunt super pulverem terre, etc.
marg.|
{l}
Et deficere facitis egenos terre]
violentia et oppressione, ita ut fame confecti cogantur fugere de terra, vel quasi alimenta terre reponitis, ut fiat caristia, et sic pauperes fame moriuntur.
marg.|
{m}
Dicentes, quando transibit messis]
etc. id est tempus messionis, quando pauperes habent illud tantillum quod lucrati sunt in messe, et instante hyeme necesse habent emere vestes, et alia necessaria.
marg.|
{n}
Et sabbatum]
id est multitudo festorum, quando pauperes nihil lucrantur, et ideo post festa necesse habent, aut emere frumentum ad terminum qualemcumque et quomodocumque aut si hoc non possunt, locant operas suas, et possidentur pro argento modico ad longum tempus. Quandoque etiam dicunt divites, non mutuabimus vobis denarios, sed denariatas nostras accipiatis, ut puta calceamenta, vel similia, que vendunt in duplo, et operas pauperis habent pro medietate iusti.
marg.|
{o}
Et aperiemus frumentum]
horrea, que clausa erant in festis.
marg.|
{p}
Ut imminuamus mensuram]
etc. Ecce tres iniquitates
{5.
189rb} mercatorum, quia ad mensuram maiorem accipiunt, et ad minorem dant, valorem monete augent, et minuunt quando volunt. Et hoc est : Et augeamus siclum. Vel, siclum, id est pretium. Stateras etiam dolosas faciunt. Et hoc est : Et supponamus stateras dolosas. {q}
Ut possideamus in argento egenos]
servos omnino, vel ad tempus. {t}
Et pauperes pro calceamentis]
id est pro virili pretio. Vel : Pro calceamentis, id est quasi calceamenta conculcemus. {s}
Et quisquilias frumenti vendamus]
Hoc est pessimum, quia quando vendiderunt rem suam quanto volunt et emerunt pauperem, vel conduxerunt pro quanto volunt, in fine pro frumento dant quisquilias Hieronymus id est purgamenta frumenti, pulverem, et paleas tritico commiscentes. Septuaginta sic : Quando erit messis, et negotiabimur, et sabbatum, et aperiemus horreum, ut faciamus mensuram, et maius pondus, faciamus monetam cariorem, cum vendimus quam cum emimus.
marg.|
Mystice. {i}
Audite hoc]
etc. Hieronymus Perversi Principes et doctores Ecclesie, columbas, id est dona Spiritus S. vendunt. Mensuram maiorem, et minorem faciunt, ut pauperibus, vel parum, vel nihil dent, sed divitibus longo sermone loquuntur, et propter pecuniam capita pauperum conculcant, et non frumentum Domini quod cor confirmat, sed vilissimum pulverem etiam vendentes ingerunt, cum dicat Dominus : Gratis accepistis, gratis date. Tertia pars :
marg.|
{t}
Iuravit Dominus in superbiam Iacob]
id est contra superbiam. {u}
Si oblitus fuero]
id est non obliviscar, vel Aposiopesis est.
marg.|
{x}
Usque in finem omnia opera eorum]
id est quin ante diem iudicii puniantur, vel quin in die iudicii bene recolam, et plene puniam. {y}
Numquid super isto]
supple malo, quod agunt.
marg.|
{z}
Non commovebitur terra]
a gaudio in tristitiam. Terra enim quasi horret peccata inhabitantium, et punitur pro eis, sicut Pentapolis. Gn. 19.a.
[Et lugebit omnis habitator eius]
Glossa Non advena vel colonus.
marg.|
{h}
Et ascendet]
etc. His verbis ostendit Dominus, quod penitentes revertentur, impenitentes in captivitatem descendent in mare mortis ; et gehenne. Nilus enim semel in anno totam terram Egypti irrigat, tumulis aranearum nutu Dei claudentibus ostia eius ne defluat in mare, et ita nutu Dei ascendent isti penitentes, et totam Iudeam operient. Post irrigationem autem solutis tumulis redit Nilus ad alveos, et absorbetur a mari, sic populus si perseveret in malo, in captivitatem descendit, et damnationem eternam. Et hoc est, et ascendet habitator, ille si penituerit, id est de captivitate redibit universaliter. {c}
Quasi fluvius universus]
id est sicut totus Nilus ascendit super terram Egypti.
marg.|
{d}
Et si]
non penituerit, eiicietur, a terra sua. {e}
Et defluet quasi rivus Egypti]
in captivitatem, mortem, gehennam. Vel sic. {b}
Ascendet universus habitator]
qui penituerit, scilicet quasi fluvius, etc. Unde Septuaginta : Ascendet quasi fluvius consummatio. {f}
Et erit in die illa]
captivitatis decem, et duarum tribuum. {g}
Occidet sol]
id est tolletur omnis letitia ab eis. {h}
In meridie]
id est in aperta captivitate, vel in maiori eorum prosperitate. {i}
Et tenebrescere faciam terram]
id est tristitia replebo habitatores terre huius. {k}
In die luminis]
id est in manifestatione veritatis, huius, vel captivitatis. {l}
Et convertam festivitates vestras in luctum]
De quibus supra 6.b. Qui dormitis, etc. {m}
Et omnia cantica vestra in planctum]
De quibus supra 6.b. Qui canitis ad vocem psalterii, etc. {n}
Et inducam super omne dorsum vestrum]
quia hostes spoliabant eos vestibus suis, et ipsi induebant se saccis. {o}
Et super omne caput calvitium]
id est radebantur ab hostibus, vel secundum morem veterum radebant se pre tristitia.
marg.|
{5.
189va} {a}
Et ponam eam]
terram. {b}
Quasi luctum unigeniti]
id est tantus erit luctus, ut vincat dolorem matris in morte unigeniti. {c}
Et novissima eius]
id est novissimam captivitatem. {d}
Quasi diem amarum]
quasi diem mortis intolerabilem. Hieronymus possunt hec referri ad tempus Passionis Christi, quando a sexta hora sol non sustinens Dominum videre in Cruce retraxit radios, et quando obcecatis Iudeorum cordibus in die luminis verus Sol occubuit, et advenientibus Romanis festa eorum, et cantica versa sunt in luctum, et ex tunc repleti sunt lachrymis, et cilicio, et decalvati sunt, quia Christum non habent qui est operimentum electorum, et tunc populus Israel quondam primogenitus Dei, eterno luctui traditus est. Tunc etiam oppressit eos fames animarum, et sitis, quia sublatus est ab eis panis qui de celo descendit, et aque que de ventre Iesu emanarunt, et ablata est ab eis lex, et Prophete, et moventur in toto orbe peregrini, sed verbum Dei invenire non valent. Et hoc est quod sequitur. {f}
Et mittam famem in terram]
id est legem subtraham, et Prophetas quos ipsi prius contempserunt. {g}
Non famem]
etc. Hieronymus Nihil fame durius, que sepe compellit obsessos humanis carnibus vesci, et in suam sevire naturam.
marg.|
{h}
Sed audiendi verbum Dei]
que fames gravius ledit quam ea, que corporis, licet non sentiatur. Quippe cito moriuntur, et insensibiles fiunt anime, que hoc cibo non vescuntur. Unde Iudei modo legunt libros, sed quia non intelligunt, refectionem non percipiunt. {i}
Et commovebuntur a mari]
id est ab Oceano Britannico. {k}
Usque ad mare]
id est usque ad Oceanum Atlanticum, id est ab occidente ad meridiem. {l}
Et ab Aquilone]
etc. id est toto orbe peregrini circuibunt. {m}
In die illa]
cum misero famem. {n}
Deficient virgines pulchre]
id est synagoge, que fuerunt virgines in patribus. {o}
Et adolescentes]
id est doctores synagogarum. {p}
In siti]
verbi Dei. {q}
Qui]
id est quia. {r}
Iurat]
modo. {s}
In delicto Samarie]
id est in idolo quod in eis erat causa delicti. Septuaginta : Qui iurant per propitiationem Samarie. {t}
Vivit Deus tuus Dan, et vivit via tua Bersabee]
Via Bersabee erat in duabus tribubus, et illuc ibant illi de decem tribubus ad colendum idola, ut dictum est supra 5.b. quasi pro peregrinatione. Sic ergo iuraverunt. Per passus quos feci in Bersabee. Vel sic. Ita possim sanus ire in Bersabee, et redire. {u}
Et cadent]
in captivitatem.
marg.|
{x}
Et non resurgent ultra]
Hieronymus Statum quem prius habuerant non recipient.
marg.|
Mystice. {e}
Ecce dies venient]
etc. Hieronymus Mittit Deus in eos qui terrena sapiunt, famem verbi Dei, quando propter peccata populi deficit doctrina in Ecclesia. {i}
Et commovebuntur]
etc. id est ab una amara doctrina usque ad aliam veniunt, quia eis fontes Ecclesie non occurrunt. Aquilonem deserere, et orientem invenire volunt, sed nequeunt, quia deviis amfractibus circumeunt. Subtractione itaque verbi pabulo, deficiunt virgines fatue, que oleum, id est lumen virtutum non habent, Vel virgines, id est castitas, et cetere virtutes pereunt, et adolescentes, qui mundum fortiter vicerant deficiunt. Ideo quia. {r}
Iurat in delicto Samarie]
id est firmiter permanent in doctrina Hereticorum, et in ea confidunt, qui Heretici, quandoque in Dan, que erat in extremis finibus duarum tribuum confidentes, id est in extremis sacrarum Scripturarum finibus spem habentes, viam Bersabee desiderant, id est Ecclesie Sacramenta cupiunt imitari, sed isti a veritate cadent, et per penitentiam non resurgent.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Am. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=42&chapitre=42_8)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Am. Capitulum 8), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=42&chapitre=42_8)
Notes :