Hugo de Sancto Caro

Capitulum 9

Numérotation du verset Am. 9,1 

Vidi
Dominum stantem super altare
et dixit
percute cardinem
et commoveantur superliminaria.
Avaritia enim
in capite hominum1
1 hominium] omnium Weber
et novissimum eorum
in gladio interficiam
non erit fuga eis
et qui fugerit ex eis non salvabitur2.
2 et… salvabitur] fugiet et non salvabitur ex eis qui fugerit Weber
Numérotation du verset Am. 9,2 

Si descenderint usque ad infernum
inde manus mea educet eos
et si ascenderint usque ad celum inde detraham eos.
Numérotation du verset Am. 9,3 

Et si absconditi fuerint in vertice Carmeli
inde scrutans
auferam eos, et si celaverint se ab oculis meis in fundo maris
ibi
mandabo
serpenti
et mordebit eos.
Numérotation du verset Am. 9,4 

Et si abierint in captivitatem coram inimicis suis
ibi mandabo gladio
et occidet eos
et ponam oculos meos
super eos
in malum et non in bonum.
Numérotation du verset Am. 9,5 

et
Dominus Deus exercituum
qui tangit terram
et tabescet
et lugebunt omnes habitantes in ea
et ascendet sicut rivus omnis et defluet sicut fluvius Egypti.
Numérotation du verset Am. 9,6 

Qui
edificavit3 in celo ascensionem suam et fasciculum suum super terram fundavit.
3 edificavit] edificat Weber
Qui vocat aquas maris et effundit eas super faciem terre Dominus nomen eius.
Numérotation du verset Am. 9,7 

Numquid non ut filii Ethiopum vos estis mihi, filii Israel? Ait Dominus
Numquid non Israel ascendere feci de terra Egypti et Palestinos
de Cappadocia
et Syros
de Cyrene.
Numérotation du verset Am. 9,8 

Ecce oculi Domini Dei
super regnum
peccans et conteram illud a facie terre verumtamen conterens
non conteram domum Iacob,
dicit Dominus
Numérotation du verset Am. 9,9 

ecce enim ego mandabo
et concutiam
in omnibus gentibus
domum Israel, sicut concutitur
in cribro
et non cadet lapillus super terram.
Numérotation du verset Am. 9,10 

In gladio morientur omnes peccatores populi mei
qui dicunt non appropinquabit
et non veniet super nos malum.
Numérotation du verset Am. 9,11 

In die illo
suscitabo tabernaculum David
quod cecidit
et reedificabo
aperturas murorum eius
et ea
que corruerant
instaurabo
et reedificabo eum
sicut diebus antiquis.
Numérotation du verset Am. 9,12 

Ut possideant
reliquias Idumee
et omnes nationes eo quod invocatum sit nomen meum super eos
dicit Dominus, faciens hec.
Numérotation du verset Am. 9,13 

Ecce dies veniunt, dicit Dominus et comprehendet arator messorem
et calcator uve mittentem semen, et stillabunt
montes
dulcedinem
et omnes colles
culti
erunt.
Numérotation du verset Am. 9,14 

Et convertam captivitatem populi mei Israel
et edificabunt
civitates desertas
et habitabunt
et plantabunt vineas
et bibent vinum earum
et facient hortos et comedent fructus eorum.
Numérotation du verset Am. 9,15 

Et plantabo eos super humum suam et non evellam eos ultra de terra sua quam dedi eis,
dicit Dominus Deus tuus.4
4 tuus] + EXPLICIT AMOS PROPHETA Weber

Capitulum 9

Numérotation du verset Am. 9,1 
marg.| Vidi Dominum stantem] etc. Primo ostendit quomodo due tribus captivabuntur, quia destruetur templum, et populus occidet. Secundo ostendit, quod manum Domini nemo {5. 189vb} illorum effugere poterit nisi qui penituerit, ibi :   [Si descenderint] etc. Tertio dicit, quod merito patrum non parcet cuiquam, sed sine acceptione personarum salvabit iustum, puniet impium, ibi   [Numquid non ut filii] Quarto, ponitur consolatio, et finis prophetie, ibi   [In die illa suscitabo] etc. Dicit ergo. {y}   Vidi] imaginaria visione.
marg.| {z} Dominum stantem super altare] holocaustorum in Hierusalem.
marg.| {a} Et dicit] Hieronymus Prophete, vel Angelo, qui reddendis peccatorum suppliciis mancipatus est.
marg.| {b} Percute] proprie o tu Angele, vel percutiendum prenuncia o tu Propheta.
marg.| {c} Cardinem] templi, id est templum, synecdochice. Septuaginta. Percute propitiatorium, et commovebuntur vestibula, et disseca capita omnium.
marg.| {d} Avaritia] etc. id est cupiditas temporalium. {e}   In capite omnium] id est in principibus, vel in mente. {f}   Et] ideo, novissimum eorum, id est viles, et abiectos in populo. {g}   In gladio] Nabuchodonosor, et Chaldeorum, interficiam. {h}   Non erit fuga eis] Voluit fugere Sedecias, sed captus est Ier. 52.b. {i}   Et qui fugerit ex eis] in Egyptum.
marg.| {k} Non salvabitur] quia Nabuchodonosor postea sibi subiugavit Egyptum, Is. 30.a. Ve filii desertores etc. {l}   Si descenderint usque ad infernum] etc. Hieronymus Hyperbolice loquitur quasi etsi possent hoc, et hoc facere, non evaderent.
marg.| {m} Etsi absconditi fuerint in vertice Carmeli] ubi habitavit Nabal 1Rg.25.a. Iste mons densissimam silvam habet, et est in terra duarum tribuum. Ideo dicit : Inde scrutans auferam eos. Alius est Carmelus inter Phenicem et terram promissionis, ubi oravit Elias, 3Rg. 18.g.
marg.| {n} Et si celaverit] id est celare voluerit.
marg.| {o} In profundo maris] ut Ionas in ventre ceti.
marg.| {p} Ibi mandabo serpenti] ceto vel Leviathan, qui secundum Hebreos est serpens in profundo maris, qui hic per serpentem intelligitur. Septuaginta habent, draconi.
marg.| {q} Et mordebit eos] id est devorabit quasi hostis.
marg.| {r} Et si abierint] etc. Hieronymus Que sub enigmate dixerat, hic exponit. Et si abierint in captivitatem, sponte.
marg.| {s} Ibi mandabo gladio] id est ministris meis, Sennacherib, Nabuchodonosor, etc.
marg.| {t} Et occidet eos] Hieronymus Ne malorum suorum extrema existiment servitutem.
marg.| {5. 190ra} Δ {a} Et ponam oculos meos super eos] Hieronymus Qui etiam ibi mortem evaserint, Dei aspectum non effugient. {b}   In malum] id est ut per tormenta ad penitentiam compellat. {c}   Ait Dominus Deus exercituum] quasi bene potens est hec facere, ille. {d}   Qui tangit terram] Hieronymus Si terra insensibilis ad nutum illius concutitur, quanto magis homo fragilis ? {f}   Et tabescet] concutietur, vel deficiet. Vel {d}   Qui tangit] per persecutores. {e}   Terram] duodecim tribuum. {g}   Et lugebunt omnes habitantes in ea] Iudei omnes.
marg.| {h} Et ascendet sicut rivus omnis] etc. Hoc expositum est in precedenti cap. ubi idem dicitur, quia qui penituerit, liberabitur, et non peribit. Et hoc faciet, subaudi, ille.
marg.| {i} Qui edificat] id est collocat. {k}   In celo ascensionem suam] id est solium suum.
marg.| {l} Et fasciculum suum] id est semen Abrahe, vel alios, qui sibi serviunt quos per religionem in faciem religat, ut eos in celum in humeris suis portet. Septu.   [Promissionem suam] id est filios promissionis. {m}   Super terram fundavit] id est stabilivit, quasi dicat hoc faciet ille, qui habitat in celo, et in terra Ecclesie in unitatem fidei quos vult eligit, et colligat quasi in fasciculum, quia pauci sunt respectu aliorum. Unde Is. 66.a. Celum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. Vel   [Super terram fundavit] id est posuit. {l}   Fasciculum suum] id est pondus ipsius terre, quia terra seipsam portat. {n}   Qui vocat aquas maris] etc. calore solis in nubes elevat, etc. ut supra 5.c. {o}   Dominus nomen eius] et ideo potest facere omnia que minatur. {p}   Numquid non ut filii Ethiopum] etc. Gloriabantur Iudei dicentes se esse de genere Abrahe, et quod Dominus eos de Egypto ascendere fecisset, et se esse illum fasciculum quem Dominus super terram fundavit. Ad hoc respondet Dominus, Omnes gentes de eodem luto feci, et sicut vos de Egypto, ita Ethiopes, et Syros, et alias nationes de diversis partibus pro voluntate mea adduxi, ideo omnes sine personarum acceptione huic sententie subiacebunt. Dicit ergo :   [Numquid non ut filii] etc. quasi dicat tantum sunt illi mihi quantum vos. {q}   De Cappadocia] etc. Iste historie ignote sunt nobis. {r}   De Cyrene] ubi iterum propter peccatum suum Syri detrusi sunt, supra 1. ita et Israel de Egypto ascendit, et post captivitatem in Egyptum fugit. {s}   Super] oppressionem notat. {t}   Regnum peccans] quodcumque, sine loci vel persone acceptione finaliter, et eternaliter punietur. {u}   Verumtamen conterens] id est omne regnum peccans puniens. {x}   Non conteram domum Iacob] omnino, sed eligam quos voluero, et salvabo iustos. Ps. 88.b. Visitabo in virga iniquitates eorum. Unde sequitur. {y}   Ecce enim mandabo ego] Glossa, ministris meis Antiocho Epiphane et successoribus Alexandri. {z}   Et concutiam in omnibus gentibus] etc. huc illucque iactabo Septuaginta [  Ventilabo in cunctis gentibus domum Israel] etc. {a}   Sicut concutitur triticum in cribro] etc. ubi pulvis cadit, et granum ac lapilli solidi remanent, ita mali de filiis Israel a gentibus in quibus dispersi fuerint conterentur, et conculcabuntur, et morientur. Iusti autem fructiferi, ut granum, graves et solidi, ut lapilli, purgabuntur, et reservabuntur. Concutitur triticum, scilicet, vel temporaliter, lapillus, iustus, bonus, et solidus non peribit. Lc. 22.d. Ecce Satan, etc. Sicut triticum, non dicit sicut paleam, aut pulverem, quia grana vere erant, sed adhuc purganda. Sed. {b}   In gladio] hostium vel sententie divine. {c}   Morientur omnes peccatores populi mei] perseverantes in malo. {d}   Qui dicunt non appropinquabit] etc. Glossa, Confisi in dignitate generis.
marg.| Mystice. {y} Vidi Dominum] etc. Per cardines, minores prelati, per superliminaria maiores, Propter quorum peccata, et ipsi in fine percutientur a Domino, et novissimi, id est subditi eorum exemplo corrupti, divine sententie gladio ferientur, nec erit fuga in die iudicii. Ps. 74. Neque ab oriente, neque ab occidente, etc. Sed nec modo si ascenderint in celum per superbiam, si in infernum descenderint per desperationem si in silva Carmeli per hypocrisim se occultaverint, si inter falsos sollicitudinum secularium fluctus usque ad profunditatem humane sapientie pervenerint, aut si sponte preveniendo tentationes in captivitatem abierint, manum potentie, vel gladium vindicte, vel aspectum divine sapientie non evadent, sed aut hic per tormenta convertentur, aut ibi in tormentis perpetuis punientur. Ipse enim est qui tangit terram, id est corda terrena, et tabescent penitendo. Ipse est qui ascendit super Cherubim, et ponit nubem ascensum suum. Ipse est, qui etiam in cordibus sanctorum ascensionem suam edificat, dum eos de virtute in virtutem proficere facit. Et fasciculum suum, id est collectionem mandatorum, aut operum bonorum, aut virtutum sanctarum, aut affectionum devotarum, super fundamentum terre, id est fidei, et humilitatis firmiter collocat, et aquas maris, id est graves peccatores in alta virtutum elevat, et dulcoratos in gratia per predicationem super terrenos effundit.
marg.| Mystice. {p} Numquid non ut filii] etc. Hieronymus Ethiopes nigri peccatores si penituerint, in filios Dei vertuntur. Et {5. 190rb} Cappadoces qui iacebant sub frigido Aquilone vertuntur in Palestinos, dum bibentes cadunt, et Dei sentientes iudicium conteruntur. Syri de Cyrene transferuntur, cum infirmi prius sublimes in bono esse incipiunt. Regnum autem peccans punit Dominus, id est peccatum, cum usque in finem regnare permittitur. Rm. 6.b. Non regnet peccatum, etc. Iacob autem, id est penitentem, et contra peccata luctantem conterens in presenti, non conteret in futuro. Tenet enim Dominus margines terre quasi cribrum in manu, et simul grana, et pulverem in bonos, et malos pressuris, et tribulationibus concutit, ut cadentibus sordibus in infernum purgatum triticum in horrea recondatur.
marg.| {e} In die illa suscitabo] etc. Quidam volunt exponere de reedificatione Templi, et Hierusalem sub Neemia. Sed Hieronymus in Originali dicit, ubi Apostolorum precedit auctoritas, maxime Petri, et Iacobi, quos columnas Ecclesie vas electionis vocat, ibi omnis varie expositionis tollenda suspicio est, et quod a tantis viris exponitur, hoc sequendum. Cum ergo Iacob. Act. 15.c. Istud de tempore resurrectionis exponat, dicatur secundum Glossam : In die illa resurrectionis, et concussionis.
marg.| {f} Suscitabo] Hieronymus Iudei et hec, et alia que de edificatione Hierusalem, et rerum omnium beatitudine in ceteris Prophetis predicantur, in ultimo tempore vana sibi expectatione promittunt, nos autem iam in Ecclesia completa convincimus, et in singulis, qui quotidie ruentes reedificantur per penitentiam expleri cernimus   [Suscitabo] Hieronymus ut quod in synagogis ceciderat, surgat in Ecclesiis.
marg.| {g} Tabernaculum David] Iudaicum populum.
marg.| {h} Quod cecidit] Glossa negando Christum, vel prius per idololatriam. {i}   Reedificabo] Glossa ut sicut placuit Ecclesia in Iudeis constans ex patribus, sic placeat Ecclesia ex Iudeis, et gentibus congregata.
marg.| {k} Aperturas murorum eius] id est eos qui dissipati erant per idololatriam, in Ecclesia per Apostolos compensabo.
marg.| {l} Et ea] loca. {m}   Que corruerant] de Iudeis.
marg.| {n} Instaurabo] de gentibus. {o}   Et reedificabo eum] populum. Hieronymus illud tabernaculum scilicet. {p}   In diebus Antiquis] David et sanctorum Patrum.
marg.| {q} Ut possideant] predicatores.
marg.| {r} Reliquias Idumee] etc. idest gentilem populum.
marg.| {s} Nomen meum] ut a Christo dicantur Christiani.
marg.| {t} Ecce dies venient] etc. Glossa, dicit, quod hec omnia contigerunt Iudeis post reditum de Babylone, quia arationi successit messio, et vindemie seminum iactatio, quod potuit verum esse, maxime sub Simone. 1Mcc. 13.g. Sed Glossa hec quoad partem, que dicta est, non est Hieronymi, finis autem qui sequitur est Hieronymi. Sed ipse totum spiritualiter ad tempus gratie refert, quando omnium charismatum copia abundavit. Et dicit quod per omnes istos, aratorem, scilicet, messorem, uve calcatorem, significatur ordo Predicatorum, qui propter diversas gratias, vel diversa officia diversimode nominantur, quorum alius alteri succedit, ut semen Dei seminet in cordibus electorum, tamen propter diversa nomina ista, videtur velle Hieronymus diversos intelligi Ecclesie status. Messores ergo dicuntur Apostoli, quibus dicit Dominus : Ego misi vos metere. Io. 4.e. Istos secuti sunt aratores, cum boni auditores intantum profecerunt, ut et ipsi essent mittentes semen verbi Dei per mundum, quos comprehenderunt calcatores uve, id est Martyres, qui et carnem, et mundum, et diabolum pariter calcaverunt, quorum sanguis, ut dicit Hieronymus melius quam Abel in mundo predicando clamabat.
marg.| Post istos {5. 190va} {b} Montes] id est viri virtutibus eminentes, ut Augustinus , Gregorius et alii Confessores.
marg.| {a} Stillabunt dulcedinem] id est prudenter mella sacri eloquii dispensabant. {c}   Et colles] minus perfecti fide, et confessione   [culti] fructum uberem bonorum operum proferebant. Et de his sequitur.
marg.| {d} Et convertam captivitatem populi mei Israel] Hieronymus Tunc si quis in infidelitate captivus est convertetur.
marg.| {e} Et edificabunt] Glossa Hi montes, et colles.
marg.| {f} Civitates desertas] multitudinem gentium in Ecclesia.
marg.| {g} Et habitabunt] ut eas firmas custodiant.
marg.| {h} Et plantabunt vineas] alias congregationes fidelium.
marg.| {i} Et bibent vinum earum] id est in eorum profectu delectabuntur.
marg.| {k} Et facient hortos, et comedent fructus eorum] Glossa In seipsis omnia genera virtutum implebunt. Vel per civitates, accipe multitudinem plebium, per vineas dignitatem prelatorum, per hortos pulchritudinem religiosorum. Et horum omnium hi montes, et colles comedent fructus, quia ut dicit Glossa Qui plantat, et rigat, fructus comedat.
marg.| {l} Et plantabo eos super humum suam] etc. Hieronymus Post hec ipsos plantatores, et plantatos plantabo super terram viventium, et non evellentur, nec in presenti nec in futuro. In quo intelligimus Ecclesiam posse quidem concuti, sed non everti. Et hec fient, quia Dominus se facturum pollicitus est, cuius promissio lex nature est.
<Explicit postilla Hugonis de Sancto Caro super Amos>


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Am. Capitulum 9), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=42&chapitre=42_9)
Signaler un complément d'information

Notes :