Hugo de Sancto Caro

Capitulum 2

Numérotation du verset Agg. 2,1 

In die vicesima et quarta mensis in sexto mense in anno secundo Darii regis.
Numérotation du verset Agg. 2,2 

1 In septimo mense vicesima et prima mensis, factum est verbum Domini
1 Hic incipit capitulum 2 Rusch
in manu Aggei prophete dicens :
Numérotation du verset Agg. 2,3 

Loquere ad Zorobabel filium Salathiel ducem Iuda et ad Iesum filium Iosedech sacerdotem magnum et ad reliquos populi
dicens :
Numérotation du verset Agg. 2,4 

Quis in vobis est derelictus qui vidit domum istam in gloria sua prima et quid vos videtis hanc nunc ?
Numquid non ita est quasi non sit in oculis vestris
Numérotation du verset Agg. 2,5 

et nunc confortare Zorobabel
dicit Dominus et confortare Iesu fili Iosedech sacerdos magne et confortare omnis populus2 terre dicit Dominus exercituum et facite
2 populus] popule Weber
quoniam ego
vobiscum sum dicit Dominus exercituum.
Numérotation du verset Agg. 2,6 

Verbum
quod pepigi vobiscum est3 cum egredimini4
3 pepigi vobiscum est] placui vobiscum Weber |
4 egredimini] egrederemini Weber |
de terra Egypti et spiritus
meus erit in medio vestrum
nolite timere
Numérotation du verset Agg. 2,7 

quia hec dicit Dominus exercituum : Adhuc unum modicum est et ego movebo5 celum et terram et mare et aridam
5 movebo] commovebo Weber
Numérotation du verset Agg. 2,8 

et movebo omnes gentes
et veniet desideratus cunctis gentibus et implebo domum istam gloria dicit Dominus exercituum.
Numérotation du verset Agg. 2,9 

Meum est aurum et meum est argentum 6 dicit Dominus exercituum.
6 aurum... argentum] inv. Weber
Numérotation du verset Agg. 2,10 

Magna erit gloria domus istius novissime plus quam prime, dicit Dominus exercituum et in loco isto dabo pacem
dicit Dominus exercituum.
Numérotation du verset Agg. 2,11 

In vicesima et quarta die7
7 die] om. Weber
noni mensis in anno secundo Darii
factum est verbum Domini ad Aggeum prophetam dicens :
Numérotation du verset Agg. 2,12 

Hec dicit Dominus Deus8 exercituum : Interroga sacerdotes legem dicens :
8 Deus] om. Weber
Numérotation du verset Agg. 2,13 

Si tulerit homo carnem sanctificatam in ora vestimenti sui et tetigerit de summitate eius panem aut pulmentum
aut vinum aut oleum aut omnem cibum, numquid sanctificabitur. Respondentes autem sacerdotes dixerunt : Non
Numérotation du verset Agg. 2,14 

Et dixit Aggeus : Si tetigerit pollutus
in anima ex omnibus his, numquid contaminabitur ? Et responderunt sacerdotes
et dixerunt : Contaminabitur.
Numérotation du verset Agg. 2,15 

Et respondit Aggeus
et dixit : Sic populus iste
et sic gens ista
ante faciem meam, dicit Dominus,
et sic omne opus manuum eorum
et omnia
que obtulerunt9 ibi contaminata erunt.
9 obtulerunt] obtulerint Weber
Numérotation du verset Agg. 2,16 

Et nunc ponite corda vestra
a die hac et supra antequam poneretur lapis super lapidem
in domo templo10 Domini
10 domo templi] templo Weber
Numérotation du verset Agg. 2,17 

cum accederetis
ad acervum viginti modiorum
et fierent decem et11 intraretis
11 et] om. Weber
ad torcular ut exprimeretis quinquaginta lagenas et fiebant viginti.
Numérotation du verset Agg. 2,18 

Percussi vos vento urente
et uredine12
12 uredine] aurugine Weber
et grandine omnia opera manuum vestrarum et non fuit in vobis qui reverteretur ad me dicit Dominus.
Numérotation du verset Agg. 2,19 

Ponite corda vestra ex die ista
et in futurum a die vicesima et quarta noni mensis a die qua fundamenta iactata13
13 iactata] iacta Weber
sunt templi Domini ponite super cor vestrum.
Numérotation du verset Agg. 2,20 

Numquid
iam semen in germine est?
Et adhuc
vinea et ficus et malogranatum et lignum olive non floruit.
Ex die ista benedicam.
Numérotation du verset Agg. 2,21 

Et factum est verbum Domini secundo ad Aggeum14 vicesima et quarta mensis dicens :
14 Aggeum] + in Weber
Numérotation du verset Agg. 2,22 

Loquere ad Zorobabel ducem Iuda dicens: Ego movebo celum pariter et terram
Numérotation du verset Agg. 2,23 

et subvertam
solium regnorum
et conteram fortitudinem regni gentium
et subvertam quadrigam
et ascensorem eius et descendent equi et ascensores eorum
vir in gladio fratris sui.
Numérotation du verset Agg. 2,24 

In die illo, dicit Dominus exercituum,
assumam te Zorobabel fili Salathiel serve meus
dicit Dominus et ponam te quasi signaculum quia te elegi dicit Dominus exercituum15.
15 exercituum] + EXPLICIT AGGEUS PROPHETA Rusch

Capitulum 2

Numérotation du verset Agg. 2,1 
marg.| {5. 211vb} In septimo mense] etc. Hec est secunda visio, licet dicatur in Glossa quod hic tertio fit verbum Dei ad Aggeum, quia etsi bis supra scriptum sit   [Et factum est] tamen eadem fuit visio, et eadem die facta. Hec autem facta est tribus septimanis post diem qua ceperunt edificare. Et dicuntur hic duo. Primo ostendit dolorem eorum qui viderant templum Salomonis in gloria sua, et ideo flebant, et quasi desperabant. Secundo confortat eos dicens, quod maior erit gloria templi huius quam illius, ibi : Et nunc confortare. Dicit ergo.
marg.| {p} In septimo mense] etc. qui pene totus erat eis solemnis, ideo forte tunc magis congregabantur ad annuntiandum verbum Domini, sicut factum est, Nehem. 7.
marg.| {q} In manu Agg. Prophete] Glossa Quia bene operando, ut in eo sermo Dei amplius fieret, merebatur.
marg.| {r} Quis in vobis est derelictus] etc. 1Esr. 3.b. Principes patrum, et seniores flebant, nec poterat quisquam agnoscere vocem clamoris letantium, et vocem fletus. Ideo dicit eis.
marg.| {s} Numquid non ita est quasi non sit in oculis vestris ?] quasi vos desperatis, et quasi frustra laborare vos reputatis. Sed.
marg.| {t} Nunc confortare] Noli te desperare, fortiter insiste operi.
marg.| {u} Quoniam ego] Glossa Pater omnipotens. {x}   Verbum] Glossa filius. {y}   Quod pepigi] quem promisi vobis, Dt. 18.c. Prophetam de gente tua, et de fratribus tuis, etc.
marg.| {z} Et spiritus meus erit in medio vestrum] Glossa Spiritus sanctus in medio vestrum adiutor, et protector, et inceptor, et consummator, cuius dicere est.
marg.| {a} Adhuc] etc. Per hoc notatur quod alias fecit quale facturum se dicit : Et verum est. In datione legis movit celum quando audita est vox eius. Ex. 20. Movit terram, quando turbo, et caligo cernebantur, vel quando montes exultaverunt, ut requiescerent in Arcon, Nm. 21.d. Movit mare faciens viam populo. Ex. 14.e. Movit aridam, Egyptum per plagas castigando. Et qui hec feci :   [Adhuc unum modicum est] id est valde modicum. Hoc valde est contra Iudeos.
marg.| {b} Et movebo omnes gentes] iterum in adventu Salvatoris. Hieronymus Celum motum est in Passione, quando Sol obscuratus est. Terra, quando petre scisse sunt. Mare, infernus, et draco magnus, arida gentium solitudo.
marg.| {c} Et veniet] id est venisse scietur.
marg.| {d} Desideratus] Iesus Christus David noster, aspectu desiderabilis, Rex pacificus, cuius vultum desiderat universa terra. {e}   Cunctis gentibus] et cunctis Angelis, 1Pt. 1.c. In quem desiderant Angeli prospicere. {f}   Et implebo domum istam gloria] id est filii mei presentia. Prv. 10.f. Gloria patris filius sapiens. Ad litteram ipse multa miracula ibi fecit : Et ita ex hoc fuit longe maior gloria domus posterioris ; quam prime : sicut maius, et pretiosius est veritas, quam umbra. In prima fuerunt arca, mensa, candelabrum, etc. que omnia ipsius presentiam figurabant. Alias ad litteram, numquam domus {5. 212ra} illa quam vidit Aggeus tante glorie fuit, quante fuit alia tempore Salomonis. Sed nec esse poterit, quia olim destructa est. Si autem per primam domum intelligitur synagoga, per secundam Ecclesia, tunc planum est, quia maior est gloria Ecclesie in numero, in merito, in gratia, in Salvatoris presentia, quia tantum distat hec ab illa, quantum Christus a Moyse, Dominus a servo. Creator a creatura, libera ab ancilla ; et quia magnum est quod promittitur, ideo toties interserit hic.
marg.| {a} Dicit Dominus exercituum] qui scilicet omnia potest, ideo etiam dicit.
marg.| {b} Meum est argentum] etc. quasi dicat bene possum facere quod promitto, quia omnia mea sunt. Argentum Glossa Opes omnes quas dabo vobis in ornamentum templi, ut sit gloria domus huius maior quam prioris. Videtur ergo quod Glossa hec velit intelligere hoc ad litteram. Sed non est verum.
marg.| Unde Hieronymus in originali. Non puto aliquem existimare quod de argento loquatur, et auro que a divitibus possidentur.
marg.| Nam argentum eloquia Dei casta significat, aurum occultum sanctorum sensum, quibus fit illustrior Ecclesia Salvatoris quam fuerat olim synagoga Iudee.
marg.| {c} Et in loco isto dabo pacem] que exuperat omnem sensum. Unde Lc. 2.b. Et in terra pax hominibus, etc.
marg.| {d} In vicesima, et quarta noni mensis] etc. Cum vicesima, et quarta sexti mensis edificare cepissent, occurrit impedimentum desperationis, contra quod fuit visio iam prehabita. Iterum occurrit postea aliud impedimentum, Erant enim qui dicerent, habemus iam altare ubi hostias offerimus, quid nobis est opus ultra exstruere templum quod nos numquam intrabimus, sed soli sacerdotes. Contra hoc datur hec visio, in qua primo ostendit quod non sufficit eis altare eorum sine templo. Secundo edificantibus multa bona promittit. Primo, temporalia, postea spiritualia, et eterna ibi : [  Et nunc ponite corda vestra] etc. Dicit ergo : {e}   Factum est, etc.   ad Aggeum] Hieronymus Non iam in manu Agg. ut supra ubi notatur quod primo propter bona opera tantum que habebat merebatur suscipere verbum, nunc autem ex his que audivit, factus est spiritualis, et plenus prophetia, et ideo ad totum sermo fit Domini.
marg.| {f} Interroga sacerdotes legem] Hieronymus Sacerdotum est scire legem, et ad interrogata respondere de lege Si sacerdos est, legem Domini sciat, si ignorat legem, ipse se arguit non esse sacerdotem.
marg.| {g} Si tulerit homo carnem] etc. Summa horum que hic dicuntur hec est. Quero primo, sic dicit Propheta, si quis acceperit in vestimento suo aliquid de carnibus que oblate sunt Domino, quarum pars est Domini, pars sacerdotum, pars offerentium. Lv. 6.7. et tetigerit ex ora illius vestimenti panem, aut cibum aliquem, numquid ex illo tactu sanctificabitur panis ille, vel cibus ? Responderunt. Non. Et bene. Item contrario quero, si pollutus aliquis tangeret panem illum, aut cibum numquid pollueretur ? Responderunt. Sic. Et bene. Lv. 7. Ex his ergo duobus ita arguit. Vos offertis hostias vestras in altari, et habetis carnes, et comeditis. Sed carnes ille non sanctificabunt vos, cum sitis polluti in anima, eo quod negligatis opus Dei, sed magis econtra opera vestra polluta, et mortua que facitis vobisipsis polluunt vos, et polluerunt hucusque et ideo omnia vobis hactenus evenerunt contraria. Dicit ergo.
marg.| {g} Si tulerit homo] aliquis de populo. {h}   Carnem sanctificatam] id est oblatam Domino in altari vestro. {i}   Numquid sanctificabitur] panis ille, aut pulmentum ex tactu illo ? {k}   Respondentes autem sacerdotes dixerunt. Non] Contra. Levit. 6.d. Qui tetigerit ex eis sanctificabitur Responsio, id est nullus debet tangere nisi Sanctus. Dixerunt. Non, Et bene, Ier. 11.c. Numquid carnes sancte auferent a te, etc. {l}   Et dixit {5. 212rb}   Aggeus] Ecce secunda questio. {m}   Si tetigerit pollutus in anima] ut ex contactu morticini, vel alias pollutus secundum legem. {n}   Numquid contaminabitur] ille panis, vel oleum, etc. {o}   Et responderunt : etc.   contaminabitur] Lv. 12. et 15, Sed quare pollutum tactu suo polluit, et sanctum non sanctificat ? Responsio, quia malum ex nobis est. Unde si imitamur malos efficimur mali. Sed bonum non. Unde si imitamur bonos, non a nobis est, nec ab ipsis, sed a gratia, ut simus boni.
marg.| {p} Sic populus iste] etc. Ecce conclusio, quasi dicat sic, quia populus pollutus est, ideo quicquid tangit, quicquid offert, polluitur. Unde ipse polluit munera, et non ut credit munera eum sanctificant. Ecclesiast. 33.c. Dona iniquorum non probat Altissimus. Is. 1.d. Cum veneritis ante conspectum meum, etc. E contra Gn. 4.a. Respexit Dominus ad Abel, et munera eius.
marg.| {p} Sic populus iste] supple pollutus est.
marg.| {q} Et] ideo [  sic omne opus manuum eorum] Glossa Ieiunia, et orationes, et eleemosyne, etc.
marg.| {r} Et omnia, que obtulerunt ibi] antequam edificationi instarent :
marg.| {s} Contaminata erunt] quia nec placuerunt, nec placebunt. Argumentum, quod opera mortua non reviviscunt.
marg.| {t} Et nunc ponite] etc. Hec est sententia ; Videte, dicit Propheta, quomodo seminastis hucusque multum et intulistis parum, et omnia evenerunt vobis contraria. Ut ergo sciatis quod hoc fuit ideo, quia opus Dei negligenter fecistis : Ecce nunc mensis Decembris est, nec aliquod germen apparet in seminibus vel arboribus, et tamen ego certissime predico vobis, quod deinceps erit vobis fertilitas, et abundantia in omnibus bonis, eo quod viriliter facitis opus Dei.
marg.| {t} Et nunc ponite corda vestra] id est cogitate, que
marg.| {u} A die hec] vicesimaquarta noni mensis, vel vicesimaquarta sexti mensis, quia tunc inceperunt operari.
marg.| {x} Supra] id est retro gesta sunt.
marg.| {y} Antequam poneretur lapis, etc.   viginti modiorum] ubi putabatis esse viginti modios.
marg.| {z} Et fierent decem] vix media pars erat ibi eius quod sperabatis.
marg.| {a} Et intraretis ad torcular] etc. quasi similiter evanescebat,
prol.| Δ id est
marg.| Mystice. {d} In vicesima, et quarta noni mensis] etc. Hieronymus Doctor Ecclesiasticus, qui immolat agnum immaculatum, et induit Iesum Christum, ligat carnem in pallio, quando de exterioribus sacramentis auditores informat : Et hoc pallio tangit exponendo divinam scripturam, que panis est, quia confirmat cor : vinum, quia letificat ; oleum, quia faciem exhilarat ; pulmentum, dum carnes veteris legis decoquit, et esibiles facit. Sed qui tantum oram pallii tangit, id est quod exterius est Sacramenti, non sanctificatur nisi humorem vivificum, et interiorem agni pinguedinem spiritualiter tangendo pregustet.
marg.| Sed cum in anima pollutus Hereticus quicquam sua perversa doctrina inficit, statim reddit immundum, et munera talium simul et opera omnia sunt immunda. Ideo dicitur talibus, sed et ethnicis, et peccatoribus, quando convertuntur, ut sciant quod dum erant in peccato, et non edificarent super fundamentum Apostoli Christum, quicquid habere videbantur bonorum operum infecundum erat, secundum illud ; Si linguis hominis loquar, etc. 1Cor. 13.a. Et vix aliquando mediam partem laboris receperint, scilicet prosperitatem in presenti, quam ex mera liberalitate aliquando dat Dominus, etiam malis, ut alliciat, et ne desperent. Sed eorum qui non revertuntur penitendo, omnia opera vento urente, id est sententia damnationis percutit, et redigit in favillam. Is. 59.b. Opera eorum, opera inutilia. Prv. 25.c. Amittit pallium in die frigoris. Ex quo autem homo in se templum Dei edificat, omnia ei cooperantur in bonum, et eius opera in thesauris celestibus
prol.| Θ colliguntur
marg.| {5. 212va} Δ id est modicum quod vinea dabat. {a} Percussi vos vento urente, et uredine] vel aurugine, etc. idem est. Am. 4.c. Percussi vos vento, etc.
marg.| {b} Ponite corda vestra ex die ista] quasi ita fuit vobis hactenus, sed nunc cogitate que faciet vobis Deus de cetero.
marg.| {c} Et in futurum a die vicesima, et quarta noni mensis] apud Iudeos, scilicet ab Aprili, apud nos autem dicitur December. Hoc mense semina in terra latitant, nec futura fecunditas coniecturari potest. Et hoc est quod sequitur.
marg.| {d} Numquid iam semen in germine est] quasi dicat, non.
marg.| {e} Et] numquid lignum olive non floruit, id est nondum floruit ? quasi dicat ita est, vel remissive potest legi. Quidam libri habent floruit, sine   [non] sed in originali est, non floruit. Et hoc vult littera Septuaginta, que habet : Et si adhuc vinea, et ficus, et malogranatum, et ligna olive, que non ferunt fructum, a die ista benedicam : omnia hec, scilicet si ut cepistis opere persistatis.
marg.| Θ colliguntur. Et ex tunc oliva, Deus Pater, vinea, Deus Filius, ficus, Spiritus sanctus, necnon et malogranatum, id est Ecclesia que multitudinem granorum, et intertextis membranulis diversas cellulas continet sub uno fidei cortice ei proferunt fructum sine mensura.
marg.| {f} Et factum est verbum Domini] Promisit temporalia bona, hic promittit spiritualia. Non enim potest hic fingi sensus litteralis de facili sine mendacio.
marg.| {g} Secundo] Hoc non dicitur respectu visionum precedentium, quia pluries factus est ad eum sermo, sed quia eadem die, scilicet vicesima quarta noni mensis bis factus est ad eum sermo, quia duplex facta est promissio, quia nonus mensis non invenitur in bonam partem accipi. {h}   Ad Aggeum] Hieronymus Non in manu Aggei, ut prius, sed ad Aggeum letum, et festa Dei celebrantem, quia non venturum, sed venientem nunciat et cernit. {i}   Loquere ad Zorobabel ducem Iuda] Ad ipsum maxime loqui precipitur, quia de semine eius nasciturus erat Christus, et ideo maius ei gaudium pre ceteris nunciatur. {k}   Ego movebo] etc. Hoc exponitur de primo adventu, ut supra De secundo, quando ad litteram movebuntur celi, et terra, 2Pt. 3.c. Celi magno impetu transient, etc. vel, celum, etc. id est sanctos ad predicandum cum Helia, et Enoch, et terrenos ad penitendum. {l}   Et subvertam solium regnorum] etc. humiliando, vel in iudicio damnando, quia evacuabit omnem principatum, et potestatem, ut sit Deus omnia in omnibus, 1Cor. 15.d. Eccl. 10.c. Radices gentium superbarum arefecit Deus, etc. {m}   Et subvertam quadrigam] etc. omnem superbiam, et bellandi studium. Ioel 3.c. Concidite aratra vestra in gladio, etc. {n}   Et descendent equi, et ascensores] per humilitatem. Is. 2.c. Humiliabitur altitudo virorum. {o}   Vir] descendet [  in gladio fratris sui] sermone, et exhortatione. Ex. 32.f. Ponat vir gladium super femur suum. {p}   In die illo] per hoc quod dicit [  illo] rem longe positam demonstrat, quomodo ergo intelligitur hoc ad litteram de Zorobabel, qui iam erat totus senex.
marg.| {5. 212vb} {q} Assumam te Zorobabel] id est sumam carnem de te, o Zorobabel. Vel per Zorobabel intelligitur Christus homo, qui et homo assumptus dicitur. Is. 42.a. Ecce servus meus suscipiam eum, etc. {r}   Et ponam te quasi signaculum] id est ut sis vere imago Dei patris, et figura substantie eius. Vel, Ponam te, ut   [signaculum] id est ut tu filii sis signum sagittantium, vexillum pugnantium, bravium finisque currentium, distinctio ovium, custodia cordium, exemplar operantium, forma normaque servorum. Ct. ult. b. pone me, ut signaculum. Lam. 3.b. Posuit me quasi signum ad sagittam, etc. {s}   Quia te elegi] Ct. 5.c. Electus ex millibus. Ps. 64. Beatus quem elegisti.
Explicit Postilla Domini Hugonis super Aggeum Prophetam.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Agg. Capitulum 2), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 15/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=49&chapitre=49_2)
Signaler un complément d'information

Notes :