Capitulum 12
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 1
marg.|
{CMC12d1.1}
GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus prudenti interrogatione temptatorum ora concluserat, consequenter eorum malitiam parabolice demonstrat.A
a
Unde dicitur:
a
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Glossa ordinaria; LLT; PL [MM2019]
Numérotation du verset
Mc. 12:1
Et cepit illis1* in parabolis loqui: Vineam pastinavit homo etc.2*
1 illis]
om. Ed1953
2 etc.]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d1.2}
HIERONYMUS.
3 − Homo Deus pater dicitur humano affectu; vinea domus Israel est. Sepis est custodia angelorum; lacus est lex; turris templum; agricole sacerdotes.B
b
b
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 51.65-69: «Coepit illis in parabolis loqui et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est». [FG2014]
3 Hieronymus] Beda
Md214
marg.|
{CMC12d1.3}
BEDA. − Vel sepis murus est urbis, lacus sive torcular aut4* altare aut illa torcularia quorum tres psalmictitulo prenotantur5* .C
d
c Cf. Ps. 8, 1; Ps. 80, 1; Ps. 83, 1.
d
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1611,-1613: «Et sepem circumdedit ei uel murum urbis uel angelorum auxilia et fodit in ea lacum siue torcular aut altare aut illa torcularia quorum et tres psalmi titulo praenotantur octauus et octogesimus et octogesimus tertius et aedificauit turrem haud dubium quin templum de quo dicitur per michaeam: et tu turris nebulosa filiae sion». <ex quo> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 196.1554-1556: «Et saepe circumdedit ei, uel murum urbis uel angelorum auxilia. et fodit in ea torcular, aut altare aut illa torcularia quorum et tres psalmi titulo praenotantur, octauus et octogesimus et octogesimus tertius». [FG2017]
4 aut]
om. Ed1953
5 titulo prenotantur]
inv. Ed1953
marg.|
{CMC12d1.4}
THEOPHYLACTUS. − Vel sepis est lex, prohibens eos alienigenis commisceri.D
e
Sequitur:
e
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 1), PG 123, 621C6-7. [CGC2016]
Et peregre profectus est.
marg.|
{CMC12d1.5}
BEDA. − Non loci mutatione sed abire videtur a vinea ut vinitoribus liberum operandi arbitrium derelinquat.E
f
Sequitur:
f
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1619-1623: «Et peregre profectus est, non loci mutatione nam deus unde abesse potest quo complentur omnia et qui dicit per hieremiam, ego deus adpropinquans et non de longe, dicit dominus, sed abire uidetur a uinea ut uinitoribus liberum operandi arbitrium derelinquat». [FG2017]
Numérotation du verset
Mc. 12:2
Et misit ad agricolas in tempore servum ut ab agricolis acciperet de fructu vinee.
marg.|
{CMC12d1.6}
HIERONYMUS. − Servi missi prophete, fructus vinee obedientia est. De prophetis alii cesi, alii vulnerati alii occisi sunt.F
g.
Unde sequitur:
g
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 51.65-69: «Coepit illis in parabolis loqui et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est». [FG2015]
Numérotation du verset
Mc. 12:3
Qui apprehensum eum ceciderunt et dimiserunt6 vacuum.
6
dimiserunt
Weber
] eum +
Li447@ Li447
marg.|
{CMC12d1.7}
BEDA. − Servus qui primo missus est, ipse legifer Moyses intelligitur. Sed cesum eum dimiserunt vacuum: « Irritaverunt enim Moysen in castris ».h
Sequitur:
h Ps. 105, 16.
Numérotation du verset
Mc. 12:4
Et iterum misit7 ad illos alium servum et illum in capite vulneraverunt et contumeliis affecerunt.
7 misit Li447@ Weber] mise. Li447
marg.|
Servus alter David regem et ceteros psalmistas significat. Sed et8* hunc affectum contumeliis in capite vulneraverunt quia9 psalmistarum carmina parvipendentes, ipsum David abiecerunt dicentes i: « Que nobis pars cum David? ».
Sequitur:
i 3Rg. (1Rg.) 12, 16.
8 et]
om. Ed1953
9 quia] qui
Li447
Numérotation du verset
Mc. 12:5
Et rursus alium misit et10 illum occiderunt et plures alios quosdam cedentes, alios vero occidentes.
10
et
Li447 Weber
] ad
Li447@
marg.|
Tertium cum suis sociis servum, prophetarum chorum intellige. Sed quem prophetarum non sunt persecuti? His sane tribus servorum gradibus, omnium sub lege doctorum figuram posse comprehendi Dominus alibi pronuntiat dicensj: « Quoniam necesse est impleri11 omnia que scripta sunt in lege Moysi12* et prophetis et psalmis de me ».G
k
j Lc. 24, 44.
k
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 583.1629-584.1672: «Seruus ergo qui primo missus est ipse legifer moyses intellegitur qui quadraginta annos continuos fructum aliquem legis quam dederat a cultoribus inquirebat, sed caesum eum dimiserunt uacuum. Inritauerunt enim moysen in castris et aaron sanctum domini; et uexatus est moyses propter eos quia exacerbauerunt spiritum eius. Qui et ipse seruus quid de fructu uineae huius sentiat palam carmine declarat dicens: ex uinea enim sodomorum uitis eorum, et propago eorum ex gomorra, uua eorum uua fellis botrus amaritudinis ipsis, furor draconum uinum eorum et furor aspidum insanabilis
. Et iterum misit ad illos alium seruum. Et illum in capite uulnerauerunt et contumeliis affecerunt.
Seruus alter dauid regem prophetam que et ceteros psalmistas significat qui post moysen missi sunt ut colonos uineae post edicta legalia psalmodiae modulatione et dulcedine citharae ad exercitium boni operis excitarent. Nam et ipse dauid quo cor populi ad caelestia desideranda suspenderet inter ritus carnalium uictimarum laudes domini continuas suaui melodia decantari constituit. Sed et hunc affectum contumeliis in capite uulnerauerunt quia psalmistarum carmina quae ad laudem domini uocabant paruipendentes ipsum qui psalmodiae caput in spiritu sancto et Fonsclaruerat dauid abiecerunt dicentes enim: quae nobis pars in dauid aut quae hereditas in filio isai. Tertium cum suis sociis seruum prophetarum chorum intellege qui continuis attestationibus populum conuenerunt et quae huic uineae uentura imminerent mala praedixerunt. Sed quem prophetarum non sunt persecuti? et occiderunt eos qui praenuntiabant de aduentu domini saluatoris. Et hi autem multa de huius uineae sterilitate dixerunt, sed unius hieremiae planctum ponere sufficiat. Ego autem, inquit, plantaui te uineam electam omne semen uerum; quomodo conuersa es in prauum uinea aliena? his sane tribus seruorum gradibus omnium sub lege doctorum figuram posse comprehendi dominus alibi manifeste pronuntiat dicens: quoniam necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege moysi et prophetis et psalmis de me». [FG2017]
11
impleri] imple
cacogr. Li447
12 Moysi]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d1.8}
THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Per primum servum intellige prophetas qui circa tempus Elie fuerunt, quoniam Micheam verberavit13 Sedechias pseudopropheta, secundum vero servum quem in capite vulneraverunt, id est affecerunt iniuria, intellige prophetas qui fuerunt circa tempus Osee et Isaie, tertium vero servum intellige prophetas qui fuerunt circa tempus Danielis et Ezechielis.H
l
Sequitur:
l
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 4-5), PG 123, 621C11-D4. [CGC2016]
13 verberavit] verbavit
Li447
Numérotation du verset
Mc. 12:6
Adhuc ergo14 unum habens filium carissimum et illum misit ad eos novissimum dicens: Quia forte15 reverebuntur16 filium meum.
14
ergo]
om. Li447@
15
forte
Li447@
]
om. Li447 Weber
16
reverebuntur
Weber
] verebuntur
Li447@ Li447
marg.|
{CMC12d1.9}
HIERONYMUS. − Filius carissimus et novissimus, unigenitus est. Quod autem dicit:
verebuntur
17*
filium meum
, per ironiam hoc dicitur.I
m
m
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.7-9: «
Coepit illis in parabolis loqui
et reliqua. Homo pastinauit uineam. Homo deus dicitur pater, humano affectu; uinea domus Israhel est; sepis est custodia angelorum; lacus lex est; turris templum; agricolae sacerdotes; peregrinatio Dei, libertas nostri arbitrii; serui missi prophetae; fructus uineae oboedientia. De prophetis alii caesi, alii uulnerati, alii occisi sunt; filius carissimus et nouissimus unigenitus est. Verebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei». [FG2015]*
17 verebuntur] reverebuntur
Ed1953
marg.|
{CMC12d1.10}
BEDA. − Vel aliter. Quod ait quia
verebuntur
18
filium meum
, non de ignorantia venit sed ambigere dicitur Deus ut libera voluntas homini reservetur.J
n
n
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 584.1674-585.1678: «Adhuc ergo unum habens filium carissimum et illum misit ad eos nouissimum dicens: quia reuerebuntur filium meum. Quod ait, quia reuerebuntur filium meum, non de ignorantia uenit. Quid enim nesciat paterfamilias qui hoc loco deus pater intellegitur? sed semper ambigere dicitur deus ut libera uoluntas homini reseruetur». <ex quo> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 197.1584-1586: «Porro quod iungitur: uerebuntur filium meum, non de ignorantia uenit. quid enim nesciat paterfamilias qui hoc loco deus pater intellegitur? sed semper ambigere dicitur deus ut libera uoluntas homini reseruetur». [FG2017]
18 verebuntur] forte reverebuntur
Ed1953
marg.|
{CMC12d1.11}
THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Non ignorans quod futurum erat, hoc dixit sed ostendens quid erat decens et congruum eos19 operari.K
o
Sequitur: 20
o
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 6), PG 123, 621D6-8. [CGC2016]
19 eos] eis
Mt366
20 Sequitur]
om. Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:7
Coloni autem dixerunt ad invicem: Hic est21 heres. Venite, occidamus eum et nostra erit hereditas.
21
est
Li447 Weber
]
om. Li447@
marg.|
{CMC12d1.12}
BEDA. − Manifestissime Dominus probat, Iudeorum principes non per ignorantiam sed per invidiam crucifixisse filium Dei. Intellexerunt enim hunc esse cui dictum estp: « Dabo tibi gentes hereditatem tuam ». Hanc autem occiso eo22* mali
coloni
preripere moliebantur, cum, crucifigentes eum Iudei, fidem que per eum est extinguere et suam magis que ex lege est iustitiam preferre ac gentibus imbuendis conabantur inserere.L
q
Sequitur:
p Ps. 2, 8.
q
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1683-1695: «Manifestissime dominus probat iudaeorum principes non per ignorantiam sed per inuidiam crucifixisse filium dei. Intellexerunt enim hunc esse cui dictum est, postula a me et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et propterea quasi sibi consulentes aiebant, ecce mundus totus post eum abiit, et si dimittimus eum sic, omnes credent in eum. Hereditas ergo filii ecclesia est cunctis ei data de gentibus quam non moriens illi pater reliquit sed ipse sua morte mirabiliter adquisiuit quia resurgendo possedit. Hanc autem occiso eo mali coloni praeripere moliebantur cum crucifigentes eum iudaei fidem quae per eum est extinguere et suam magis quae ex lege est iustitiam praeferre ac gentibus imbuendis conabantur inserere». [FG2017]
22 autem occiso eo mali] occisionem eius
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:8
Et apprehendentes eum, occiderunt et eiecerunt extra vineam.
marg.|
{CMC12d1.13}
THEOPHYLACTUS. − Scilicet extra Ierusalem; extra civitatem quippe crucifixus est Dominus.M
r
r
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 8), PG 123, 621D10-13. [CGC2016]
marg.|
{CMC12d1.14}
HIERONYMUS. −
[1]
Vel eiecerunt eum extra vineam, id est extra plebem, dicentess: « Samaritanus es et demonium habes ».
[2]
Vel quia quantum in se erat a23* suis eum finibus excludentes, gentibus suscipiendum dederunt.N
t
u
v
Sequitur:
s Io. 8, 48.
t
¶Fons:
u
[1]
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua».
v
[2] <revera>
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1699-1701: «Et adprehendentes eum occiderunt et eiecerunt extra uineam. Notat eos malitiae pertinacis qui nec crucifixo ac resuscitato a mortuis domino ad praedicationem apostolorum credere uoluerint sed quasi cadauer uile proiecerint quia quantum in se erat a suis eum finibus excludentes gentibus suscipiendum dederunt». [FG2014]
23 a] ex
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:9
Quid ergo faciet dominus vinee ? Veniet et perdet colonos et dabit vineam aliis.
marg.|
{CMC12d1.15}
AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Et quidem Mattheuswillos respondisse subiungit, atque dixisse malos male perdet, quod Marcus hic non ab ipsis responsum esse commemorat, sed Dominum post interrogationem suam ipsum sibi quodammodo respondisse. Sed facile potest intelligi vel illorum vocem ita subiunctam ut non interponeretur illi responderunt aut illi dixerunt sed tamen intelligeretur aut ideo responsionem istam Domino potius attributam quia cum verum dixerunt, etiam de illis hoc ipse respondit qui veritas est.O
x
w Cf. Mt. 21, 41.
x
¶Fons:
Augustinus Hipponensis
, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 70, § 134, p. 237.11-22: «Nullius hic ergo repugnantiae quaestio nascitur, nisi quod Mattheus, cum dixisset quod dominus interrogauerit iudaeos: cum uenerit dominus uineae, quid faciet agricolis illis? illos respondisse subiungit adque dixisse: malos male perdet et uineam locabit aliis agricolis, qui reddent ei fructum temporibus suis. quod Marcus non ab ipsis responsum esse commemorat, sed dominum hoc consequenter locutum post interrogationem suam ipsum sibi quodammodo respondisse. ita enim dicit: quid ergo faciet dominus uineae? ueniet et perdet colonos et dabit uineam aliis. sed facile potest intellegi uel illorum uocem ita subiunctam, ut non interponeretur illi dixerunt aut illi responderunt, sed tamen intellegeretur aut ideo responsionem istam domino potius adtributam, quia, cum uerum dixerunt, etiam de illis hoc ipse respondit qui ueritas est». [FG2014]
marg.|
{CMC12d1.16}
THEOPHYLACTUS. − Dominus ergo vinee est Pater Filii interempti et ipse Filius interfectus24* qui perdet colonos, tradens ipsos Romanis. Et populum dabit aliis colonis, id est Apostolis. Perlegas Actus Apostolorum et invenies tria millia et quinque millia repente credentium et fructificantium Deo.P
y
y
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 9), PG 123, 621D14-624A7: «Ὁ οὖν κύριος τοῦ ἀμπελῶνος, ὁ Πατὴρ τοῦ φονευθέντος Υἱοῦ, μᾶλλον δὲ αὐτὸς ὁ φονευθεὶς Υἱὸς, ἀπολέσει τοὺς γεωργοὺς, παραδοὺς αὐτοὺς τοῖς Ῥωμαίοις. Καὶ τὸν λαὸν ἐκδόσεται ἄλλοις γεωργοῖς, τουτέστι τοῖς ἀποστόλοις. Θέλεις γὰρ ἰδεῖν πῶς ἐγεώργησαν οἱ ἀπόστολοι τὸν ἀμπελῶνα; Ἀνάγνωθι τὴν τῶν Πράξεων βίβλον, καὶ εὑρήσεις τρισχιλίους καὶ πεντακισχιλίους ἀθρόον πιστεύοντας καὶ καρποφορουμένους τῷ Θεῷ». [CGC2016] [VS2022]*
24 interfectus] interemptus
Ed1953
marg.|
{CMC12d1.17}
HIERONYMUS. − Vel datur vinea aliis, id est “ab oriente” et “occidente” et “austro” et ab “aquilone” venientibus et recumbentibus “cum Abraham, Isaac et Iacob in regno” Dei.Q
z
z
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Verebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]
marg.|
{CMC12d1.18}
BEDA. − Hoc autem ita divinitus fuisse procuratum prophetico statim affirmavit exemplo, subiciens:
Numérotation du verset
Mc. 12:10
Nec scripturam hanc legistis: Lapidem quem reprobaverunt edificantes, hic factus est in caput anguli?
marg.|
Quasi dicat: quomodo implebitur hec prophetia nisi quia Christus a vobis reprobatus et occisus, traditus est gentibus predicandus ut quasi lapis angularis duos populos condat in semetipsum atque ex utroque populo unam sibi fidelium civitatem, unum templum edificet? Eosdem enim synagoge magistros, quos supra colonos dixerat, nunc edificantes appellat quia qui25* subditam sibi plebem ad ferendos vite fructus quasi vineam videbantur excolere; ipsi quoque hanc Deo inhabitatore dignam quasi domum construere atque ornare precipiebantur.R
aa
aa
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1713-586.1727: «Cum autem dixisset quia ueniens dominus uineae post perditionem malorum agricolarum uineam daturus esset aliis hoc idem ita diuinitus fuisse procuratum prophetico statim affirmauit exemplo subiciens: nec scripturam hanc legistis: lapidem quem reprobauerunt aedificantes hic factus est in caput anguli; a domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris? quomodo, inquit, implebitur haec prophetia quae lapidem ab aedificantibus reprobatum in caput anguli dicit esse ponendum, nisi quia christus a uobis reprobatus et occisus credituris est gentibus praedicandus ut quasi lapis angularis duos condat in semet ipsum atque ex utroque populo unam sibi fidelium ciuitatem unum templum aedificet? eosdem enim sinagogae magistros quos supra colonos dixerat nunc aedificantes appellat quia qui subditam sibi plebem ad ferendos uitae fructus quasi uineam iubebantur excolere ipsi quoque hanc deo inhabitatore dignam quasi domum construere atque ornare praecipiebantur». [FG2017]
25 qui]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d1.18}
THEOPHYLACTUS. −
Lapis
ergo
quem reprobaverunt
doctores,
hic factus est in caput anguli
ab, id est in caput Ecclesie. Angulus namque Ecclesia est, quasi coniungens Iudeos et Gentiles. Hic autem26* angulus, scilicet Ecclesia,
a Domino factus est et est mirabilis in oculis nostris
, scilicet fidelium27. Nam ab infidelibus miraculis detrahitur.
Mirabilis
quidem est Ecclesia quasi miraculis sistens, Domino cooperante Apostolis, et sermonem confirmante sequentibus signis. Et hoc est quod dicitur:S
ac
ab Cf. Ps. 117, 22.
ac
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 10), PG 123, 624B2-14. [CGC2016]
26 autem]
om. Li447
27
scilicet fidelium]
inv.
Li447
Numérotation du verset
Mc. 12:11
A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris.
marg.|
{CMC12d1.19}
HIERONYMUS. − Vel aliter. Hic
lapis
reprobus28, quem gestat angulus coniungens in cena agnum cum pane, finiens vetus, novum inchoans testamentum, prestat mira in oculis nostris, ut topazion.T
ad
ad
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]
28
reprobus
Li447
2
] repobrat
Li447*
marg.|
{CMC12d1.20}
BEDA. − Principes autem sacerdotum ostendebant vera esse que Dominus dixerat. Quod patet ex hoc quod subditur:
Numérotation du verset
Mc. 12:12
Et querebant eum tenere etc.29
29 etc.]
om. Ed1953
marg.|
Ipse enim est heres, cuius iniustam necem dicebat esse vindicandam a patre. Moraliter autem quod30* cuique fidelium cum mysterium baptismi committitur, quasi vinea quam excolat31 locatur. Sed missus servus contumeliis affectus vel cesus eicitur, cum sermo auditus vel contemnitur, vel, quod peius est, etiam blasphematur. Missum insuper heredem, quantum in se est, occidit qui filium Dei conculcaverit32* . Perdito malo cultore, vinea datur alteri, cum dono gratie, quod superbus sprevit, humilis quisque ditabitur. Sed et33* hoc quod principes sacerdotum manum mittere querentes in Iesum, timore turbe retinentur, quotidie geritur in Ecclesia, cum quilibet solo nomine frater eam quam non diligit ecclesiastice fidei et pacis unitatem, propter cohabitantium fratrum bonorum multitudinem aut erubescit aut timet impugnare.U
ae
ae
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 585.1713-586.1727: «Principes sacerdotum et scribae quasi mentientem contra se dominum quaerebant interficere sed hoc idem quaerendo docebant uera esse quae dixerat. Ipse quippe est heres cuius iniustam necem aiebat esse uindicandam a patre, illi nequam coloni qui ab occidendo dei filio ad modicum quidem timore humano retardari donec ueniret hora eius numquam uero diuino amore potuere cohiberi. Morali sane intellectu cuique fidelium cum mysterium baptismi quod exerceat operando committitur quasi uinea quam excolat locatur. Mittitur seruus unus alter et tertius qui de fructu accipiant cum lex psalmodia prophetia quarum ammonitionem bene agendo sequatur legitur. Sed missus seruus contumeliis affectus uel caesus eicitur cum sermo auditus uel contemnitur uel quod peius est etiam blasphematur. Missum insuper heredem quantum in se est occidit qui et filium dei conculcauerit et spiritui gratiae quo sanctificatus est contumeliam fecerit. Perdito malo cultore uinea dabitur alteri cum dono gratiae quod superbus spreuit humilis quisque ditabitur. Sed et hoc quod principes sacerdotum scribae ac seniores manum mittere quaerentes in iesum timore turbae retinentur cotidie geritur in ecclesia cum quilibet solo de nomine frater eam quam non diligit ecclesiasticae fidei ac pacis unitatem propter cohabitantium fratrum bonorum multitudinem aut erubescit aut timet impugnare». [FG2017]
30 quod]
om. Ed1953
31
excolat] extollat
Li447
32 conculcaverit] conculcavit
Ed1953
33 et]
om. Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 2
marg.|
{CMC12d2.1}
BEDA. − Querentes Dominum comprehendere summi sacerdotes timuerunt turbam atque ideo quod per se non poterant34*, terrenis potestatibus efficere temptabant, ut velut35* ipsi a morte eius viderentur immunes.V
af
Et ideo dicitur:
af
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1767-1771: «Quaerentes ergo dominum comprehendere summi sacerdotes scribae et seniores timuerunt turbam atque ideo quia per se non poterant terrenae potestatis manibus efficere temptabant ut uelut ipsi a morte eius uiderentur immunes». [FG2017]
34 poterant] potuerunt
Ed1953
35 velut] vel
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:13
Et mittunt ad eum quosdam ex Phariseis et Herodianis ut eum caperent in verbo.
marg.|
{CMC12d2.2}
THEOPHYLACTUS. − Diximus alibi de Herodianis quod heresis quedam nova erat dicentium Christum esse Herodem, propter hoc quod defecerant successiones regum36* Iudeorum. Alii vero dicunt Herodianos milites fuisse Herodis, quos Pharisei pro testibus inducebant de his que dicebantur37 a Christo, ut eum caperent et adducerent. Vide autem eorum malitiam, qualiter cum adulatione Christum decipere volebant.W
ag
Nam sequitur:
ag
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (
Mc. 12, 13), PG 123,
624C13-D7
. [CGC2016]
36regum
cum gr.
] regni
Ed1953
37 de his que dicebantur
Li447
² (al. m. med. marg.)]
om. hom. Li447
*
Numérotation du verset
Mc. 12:14
Qui venientes dicunt ei: Magister, scimus quia verax es38*.
38 quia verax es]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d2.3}
HIERONYMUS. − Mellitis enim verbis eum interrogant39* et circumdabant eum, sicut apes mel portantes in ore et
40* aculeum in tergo.X
ah
ah
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.8-19: «Uerebuntur filium meum. Per ironiam hoc dicitur.Et eiecerunt eum extra uineam, id est extra plebem, dicentes,"Samaritanus es et daemonium habes"; datur uinea aliis, id est"ab oriente" et ab"occidente" et ab"austro" et ab"aquilone" uenientibus et recumbentibus"cum Abraham et Isaac et Iacob in regno" Dei. Hic lapis reprobus quem gestat angulus, coniungens in caena pura agnum cum pane. Finiens uetus, nouum inchoans testamentum. Hic praestat mira"in oculis nostris" ut topazion. Tunc interrogant eum mellitis uerbis. Et circumdant eum"sicut apes", mel portantes in ore, aculeum in tergo dicentes,"magister, scimus quoniam uerax es", et reliqua». [FG2014]*
39 interrogant] interrogabant
Ed1953
40 et]
om.
Li447
marg.|
{CMC12d2.4}
BEDA. − Blanda autem et fraudulenta interrogatio illuc provocat respondentem ut magis Deum quam Cesarem timeat, et dicat non debere tributa solvi, ut statim audientes Herodiani, seditionis contra Romanos auctorem habeant.Y
ai
Et ideo subdunt:
ai
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1786-1789: «Blanda et fraudulenta interrogatio illuc prouocat respondentem ut magis deum quam caesarem timeat et dicat non debere tributa solui ut statim audientes herodiani seditionis contra romanos auctorem teneant». <cuius fons> = Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 203.1762-1765. [FG2017] [MM2019]
Et non curas quemquam nec enim vides in41 faciem hominum.
41
in
Li447 Weber
]
om. Li447@
marg.|
{CMC12d2.5}
THEOPHYLACTUS. − Ita ut Cesarem non honores, scilicet contra veritatem. Unde42* subdunt:
42 Unde] Ideo
Ed1953
Sed in veritate viam Dei doces: Licet tributum dari Cesari an non dabimus?
marg.|
Totum enim artificium eorum erat undique precipitium habens ut si diceret quod licet censum Cesari dari, provocent contra eum plebem, quasi in servitutem reducentem ipsum populum. Si vero diceret quod non licet dari, sic accusarent eum tamquam excitaret populum contra Cesarem. Sed sapientie fons fugit dolos eorum.Z
aj
Unde sequitur:
aj
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 14), PG 123, 624D9-625A1. [CGC2016]
Numérotation du verset
Mc. 12:15
Qui sciens versutiam eorum43, ait illis: Quid me temptatis? Afferte mihi denarium, ut videam. At illi attulerunt44* .
43
eorum
Weber
] illorum
Li447@ Li447
44 attulerunt] obtulerunt ei
Ed1953
marg.|
{CMC12d2.6}
BEDA. − Denarius est genus nummi quod pro decem nummis imputabatur et habebat imaginem Cesaris.
Unde sequitur:
Numérotation du verset
Mc. 12:16
Et ait illis: Cuius est imago hec et inscriptio? Dicunt ei: Cesaris.
marg.|
Qui putant interrogationem salvatoris ignorantiam esse, non dispensationem, ex hoc discant quod potuit scire cuius imago esset, sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat.AA
ak
Unde sequitur:
ak
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 587.1793-588.1799: «Hoc est genus nummi quod pro decem nummis imputabatur et habebat imaginem caesaris. Et ait illis: cuius est imago haec et inscriptio? qui putant interrogationem saluatoris ignorantiam esse et non dispensationem discant ex praesenti loco quod utique potuerit scire iesus cuius imago esset in nummo. Sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat».
<cuius fons> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 204.1775-1781: «Hoc est genus nummi quod pro decem nummis inputabatur et habebat imaginem caesaris. et ait illis iesus: cuius est imago haec et superscriptio? qui putant interrogationem saluatoris ignorantiam esse et non dispensationem discant ex praesenti loco quod utique potuerit scire iesus cuius imago esset in nummo, sed interrogat ut ad sermonem eorum competenter respondeat». [FG2017]
Numérotation du verset
Mc. 12:17
Respondens autem Iesus dixit illis: Reddite45 igitur que sunt Cesaris Cesari et que sunt Dei Deo.
45 Reddite
Li447@* Ed1953
] Reddi
Li447@
2, Red.
Li447
marg.|
{CMC12d2.7}
THEOPHYLACTUS. − Quasi dicat: Date quod imaginem habet imaginato, id est denarium Cesari. Potestis enim et Cesari censum46* dare et Deo propria offerre.AB
al
al
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 17), PG 123, 625A3-6. [CGC2016]
46 Cesari censum]
inv. Ed1953
marg.|
{CMC12d2.8}
BEDA. − Id est decimas et47 primitias et oblationes48 ac49* victimas, quomodo et ipse reddidit ⸢tributa pro50 se et Petro et Deo reddidit51* que Dei sunt, Patris faciens voluntatem.AC
am
am
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 588.1804-1807: «Porro quod ait: reddite quae sunt caesaris caesari, id est nummum tributum et pecuniam, et quae sunt dei deo,
decimas
,
primitias
et
oblationes
ac
uictimas
sentiamus
quomodo
et
ipse
reddit tributa pro se et petro, et deo reddit
quae
dei
sunt,
patris
faciens
uoluntatem
».
<cuius fons> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 204.1788-1792. [FG2017]* [MM2019]
47 et]
om.
Arag3
48 et primitias – et oblationes]
inv. V795
49 ac] et Ed1470 Ed1475c Ed1493 Ed1570 Ed1611 Ed1657
Ed1953
50 pro] per
Md214
51
tributa... reddidit]
om. hom. Arag3
Ed1470
Ed1570 Ed1953,
tributa pro se et Petro et Deo
Ed1611 Ed1637
marg.|
{CMC12d2.9}
HIERONYMUS.
52 − Vel aliter. Nummum habentem Cesaris imaginem reddite coactum Cesari, vosipsos libenter Deo reddite. “Signatum est enim super nos lumen vultus Dei53* ”an, non Cesaris.AD
ao
an Ps. 4, 7.
ao
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 52.20-23: «Licet dare tributum Caesari, et reliqua. Respondit illis imaginem Caesaris habentibus,"nummum coactum Caesari, uos ipsos libenter Deo reddite"."Signatum est super nos lumen uultus tui, Domine" Dei, non Caesaris». [FG2014]*
52 Hieronymus] Chrysostomus
Arag3
53 Dei] tui Domine
Ed1953
marg.|
{CMC12d2.10}
THEOPHYLACTUS. − Quasi Cesar etiam est uniuscuiusque nostrorum corporum inevitabilis necessitas. Iubet ergo Dominus dare54* corpori cibaria propria et vestitum,
et que sunt Dei Deo
55.
Sequitur:
54 dare] dari Ed1611 Ed1657
Ed1953
55 Deo] + scilicet vigilias orationes etc.
Ed1657 (Nicolai restit. ex Theophylacto)
marg.|
Qui credere debuerant, ad tantam sapientiam mirati sunt56 quod calliditas eorum non invenisset locum.AE
ap
ap
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 17), PG 123, 625A7-14 (ad sensum). [CGC2016]
56 mirati sunt]
inv. Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 3
prol.|
[Parall. bibl.: Mt. 22, 23-33 // Mc. 12, 18-27 // Lc. 20, 27-38]
marg.|
{CMC12d3.1}
GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus sapienter57 Phariseorum callidam temptationem evitavit, ostenditur quomodo etiam Sadduceos temptantes confundit.AF
aq
Unde dicitur:
aq
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; LLT; PL. [MM2019]
57 Dominus sapienter]
inv. Md214
Numérotation du verset
Mc. 12:18
Et venerunt58 ad eum Sadducei qui credunt59* resurrectionem non esse60.
58
venerunt
Weber
] veniunt
Li447@
, ve.
Li447
59 credunt] dicunt
Ed1953
60 qui credunt... esse] etc.
Ed1657
marg.|
{CMC12d3.2}
THEOPHYLACTUS. − Heresis quedam Iudeorum erat qui dicebantur Sadducei, et hi resurrectionem negabant et dicebant quod non sit angelus neque spiritus. Hi ergo accedentes ad Iesum, dolose narrationem quamdam inquisierunt per quam ostenderent resurrectionem non esse nec factam nec fiendam.
Et ideo subditur:
Et interrogabant eum dicentes:
Numérotation du verset
Mc. 12:19
Magister [Moyses nobis scripsit, ut si cujus frater mortuus fuerit, et dimiserit uxorem, et filios non reliquerit61, accipiat frater ejus uxorem ipsius, et resuscitet semen fratri suo.
61
et…reliquerit
Weber
] et non reliquerit filios
Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12:20
Septem ergo fratres erant: et primus accepit uxorem, et mortuus est non relicto semine.
Numérotation du verset
Mc. 12:21
Et secundus accepit eam, et mortuus est: et nec iste reliquit semen. Et tertius similiter.
Numérotation du verset
Mc. 12:22
Et acceperunt eam similiter septem: et non reliquerunt semen. Novissima omnium defuncta62 est et mulier.
62
defuncta] mortua
Li447@
Numérotation du verset
Mc. 12:23
In resurrectione ergo cum resurrexerint, cujus de his erit uxor ? septem enim habuerunt eam uxorem63.]64
63
uxorem
Weber
]
om. Li447@
64 Moyses... eam uxorem] etc.
Li447, om. Ed1953
marg.|
In qua quidem narratione septem ponunt qui mulierem acceperant ut magis retrahant a resurrectione.AG
ar
ar
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 18), PG 123, 625A3-6. [CGC2016]
marg.|
{CMC12d3.3}
BEDA. − Recte enim istiusmodi fingunt fabulam que deliramenti arguat eos qui resurrectionem asserunt corporum. Potest autem fieri ut vere in gente eorum aliquando hoc acciderit.AH
as
as
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 588.1834-1838: «Qui resurrectionem corporum non credebant animas iudicantes interire cum corporibus recte istiusmodi fingunt fabulam quae deliramenti arguat eos qui resurrectionem adserant corporum. Potest autem fieri ut uere in gente eorum aliquando hoc acciderit».
<cuius fons> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 205.1815-1818: «Qui resurrectionem corporum non credebant et animam putabant interire cum corporibus, recte istiusmodi fingunt fabulam quae deliramenti arguat eos qui resurrectionem adserant mortuorum. potest autem fieri ut uere in gente eorum aliquando hoc acciderit». [FG2017]
marg.|
{CMC12d3.4}
HIERONYMUS. − Mystice autem mulier sterilis non relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens, quid aliud significat quam iudaicam synagogam relictam a spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit, qui non reliquerunt ei semen Abrahe, quod est Iesus Christus. Licet enim puer natus est illis, nobis tamen gentibus datus est; que mulier mortua erat Christo, nec cuiquam patriarche de septem in resurrectione coniungetur. Septeno65* namque numero universitas perfectorum significatur ut versa vice per Isaiamatdicitur: « Apprehendent septem mulieres virum unum », id est septem Ecclesie quas Dominus amat, arguit et castigat, eum una fide adorant.AI
au
Sequitur: 66
at Is 4, 1.
au
¶Fons:
Hieronymus (pseudo)
, In Mc., interpolatio Bedae, CCSL 82, appendix, p. 90.88-98 [PL 30, 624D]: «Mulier sterilis non relinquens semen ex septem fratribus novissime moriens, quid aliud significat, quam Iudaicam synagogam relictam, ac si mortuam a spiritu septiformi, qui septem patriarchas implevit ? Qui non reliquerunt ei semen Abrahae, quod est Iesus Christus, licet enim «puer natus est illis», nobis tamen gentibus datus est; quae mulier mortua erat Christo nec cuiquam patriarchae de septem in resurrectione coniungitur* . Septeno
namque numero universitas perfectorum signatur ut versa vice per Isaiam dicitur: «Apprehendent septem mulieres virum unum", id est septem Ecclesiae. Quas Dominus unus amat, arguit et castigat, adorant eum una fide».* coniungitur] –getur PL, -geretur G (Sankt-Gallen, saec. 9 inc.), R (Nonantola, 800 c.) ante correctionem. [MM2016]
65 Septeno] Septenario
Ed1953
66 Sequitur] Unde
praem. Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:24
Et respondens Iesus ait illis: Nonne ideo erratis, non scientes Scripturas neque virtutem Dei?
marg.|
{CMC12d3.5}
THEOPHYLACTUS. − Quasi dicat: Vos non intelligitis qualem resurrectionem Scriptura annuntiet. Creditis enim quod restauratio corporum talium sit futura qualia nunc sunt. Non autem sic erit. Sic igitur ignoratis Scripturam sed etiam virtutem ignoratis divinam. Vos enim consideratis quasi difficile, dicentes qualiter poterunt membra dissoluta coniungi, et animabus adunari. Hoc autem67* respectu divine potentie quasi nihil est.
Sequitur:
67 autem] enim
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:25
Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur sed erunt68 sicut Angeli Dei in celis.
68
erunt] sunt
Li447@ Li447 Weber
marg.|
Quasi dicat: Divina69 quedam erit vite restauratio et angelica, cum ulterius non corrumpemur sed eodem modo manebimus et propter hoc nuptie auferentur. Nam nuptie quidem nunc sunt propter corruptionem ut per successionem generis persistamus et non deficiamus. Tunc vero sicut Angeli erimus qui sunt sine successione nuptiali et numquam desinunt.AJ
av
av
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 24-25), PG 123, 625D4-628A3. [CGC2016]
69 Divina] Divinã
cacogr. Li447
marg.|
{CMC12d3.6}
BEDA. − Considerandum autem
70* quod
latina consuetudo hic greco idiomati non respondet. Nubere enim proprie dicuntur mulieres et viri uxores ducere. Sed nos71 simpliciter dictum intelligamus ut nubere de viris et nubi de uxoribus scriptum sit.AK
aw
aw
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 589.1853-1853: «Cum enim a mortuis resurrexerint neque nubent neque nubentur sed sunt sicut angeli in caelis.
Latina consuetudo graeco idiomati non respondet [respondit
Hieron.].
Nubere enim proprie dicuntur mulieres, et uiri uxores ducere. Sed non simpliciter dictum intellegamus quod
nubere de uiris et nubi de uxoribus scriptum sit».
<cuius fons> Cf.
Hieronymus,
In Mt., lib. 3, CCSL 77, p. 205.1828-206.1831. [FG2017]*
<Paral. Thomae de Aquino>
CMT22d3.16
(Hieronymus) [MM2019]
70 autem] est hic
Ed1953
71
nos] non
Li447@
marg.|
{CMC12d3.7}
HIERONYMUS. − Sic igitur errant non intelligentes Scripturas quia in resurrectione homines erunt
sicut angeli Dei,
id est nemo ibi moritur, nemo ibi nascitur nec infans est ibi nec senex.AL
ax
ax
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 53.24-27: «Et ueniunt ad eum Sadducaei et reliqua. De hac quaestione alias disputans, hic nobis non est cura erroris alieni. Sed quod erint homines"sicut angeli" Dei, id est nemo ibi moritur, nemo ibi nascitur, nec infans nec senex». [FG2014]*
marg.|
{CMC12d3.8}
THEOPHYLACTUS. − Et aliter etiam decipiuntur non intelligentes Scripturas. Si enim has intellexissent, intelligerent quomodo per Scripturas resurrectio mortuorum possit probari.AM
ay
Unde subdit
72* :
ay
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (
Mc. 12, 26), PG 123,
626A6-8
. [CGC2016]
72 subdit] subditur
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:26
De mortuis autem* 73 quod resurgant non legistis in libro Moysi, super rubum quomodo dixit74 illi75 Deus, inquiens: Ego sum Deus Abraham76*, Deus Isaac et Deus Iacob?
73 autem]
om. Ed1953
74
dixit] dixerit
Li447@ Weber
75 illi Mt366 Ed1470 Ed1953 Weber] ei Li447
76 Abraham
Li447 Mt366
Ed1470 ] et
Li447
@
Mt366
@
Ed1953
marg.|
{CMC12d3.9}
HIERONYMUS.
77 − Dico autem
super rubum
, in quo est similitudo vestra, in quo ignis ardebat sed non eius spinas consumebat; sic vos inflammat eloquium meum nec spinas vestras sub maledicto germinatas assumit78* .AN
az
az
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 53.28-32: «De mortuis autem quod resurgant non legistis in libro Moysi super rubrum. In qua est similitudo uestra, in qua ignis ardebat sed non eius spinas consumebat. Sic uos inflammat eloquium meum nec spinas uestras sub maledicto germinatas absumpsit». [FG2014]
77 Hieronymus]
om. Ed1470
78 assumit] absumit
Ed1470 Ed1953
marg.|
{CMC12d3.10}
THEOPHYLACTUS.
79 − Dicit80* autem:
Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob
quasi dicat Deus viventium.
Unde subdit:
79 Theophylactus]
om. Ed1470
80 Dicit
cum gr.
] Dico
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:27
Non est Deus mortuorum sed vivorum.
marg.|
Non enim dixit: Ego fui, sed
Ego sum
, tamquam illi presentes existant. Sed forte aliquis dicet quod hoc dixit solum Deus de anima Abrahe, non de corpore. Ad quod dicimus quod Abraham utrumque importat, scilicet corpus et animam ita et81* corporis ipse sit Deus et corpus vivat apud Deum, id est in Dei ordinatione.AO
ba
ba
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (
Mc. 12, 26-27), PG 123,
628A7-B2
. [CGC2016]*
¶Nota La leçon
ita et est un possible reliquat du littéralisme de la traduction initiale de
ὣστε καί τοῦ σώματόσς... , corrigé spontanément par le syntagme latin
ita ut, puis recorrigé en
ita ut et pour faire droit et au grec et au latin. [MM2019]
81 ita et
Li447
cum grec.] ita ut
Mt366
, ita ut et
Ed1470 Ed1953
marg.|
{CMC12d3.11}
BEDA. − Vel quia cum probavit animas permanere post mortem, neque enim poterat fieri ut eorum esset Deus qui nequaquam subsisterent, consequenter introduceretur et corporum resurrectio que cum animabus bona malaque gesserunt.AP
bb
bb
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1885-1889: «Porro ad aeternitatem animarum probandam ponit exemplum, ego sum deus Abraham et deus isaac et deus iacob, statim que infert, non est deus mortuorum sed uiuorum, ut cum probauerit animas permanere post mortem, neque enim poterat fieri ut eorum esset deus qui nequaquam subsisterent, consequenter introduceretur et corporum resurrectio quae cum animabus bona mala ue gesserunt». [FG2017]
marg.|
{CMC12d3.12}
HIERONYMUS. − Cum autem dicit:
Deus Abraham et
82*
Deus Isaac et Deus Iacob
, ter Deum nominando Trinitatem intimavit.
Cum autem dicit:
Non est Deus mortuorum
, unum Deum iterans, unam substantiam significavit. Vivunt autem qui vindicant83 portionem quam elegerant. Mortui autem sunt qui quod vindicaverunt84*, perdiderunt.AQ
bc
Sequitur: 85
bc
¶Fons:
Hieronymus (pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 53.33-38: «Inquiens, ego sum, Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob. Ter Deum nominando trinitatem intimauit. Non est Deus mortuorum. Unum Deum iterans unam substantiam significat. Viuunt autem qui uindicant portionem quam elegerant. Mortui uero sunt qui quod uindicauerunt perdiderunt». [FG2014]*
82 et]
om. Ed1953
83 vindicant] vendicant
Li447
84 vindicaverunt] vendicaverunt
Li447
, vindicaverant
Ed1953
85 Sequitur]
om.
Ed1470
Ed1953
Vos ergo multum erratis.
marg.|
{CMC12d3.13}
GLOSSA<TOR>.
86 − Quia videlicet et87 Scripturis contradicebant et virtuti Dei derogabant.AR
bd
bd
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
<non hab.> Gloss-e; PL; LLT
<Paral. Thomae de Aquino> cf. nota infra.
¶Nota L’exploration des sources, le contexte et la paléographie de la Catena, font retenir l’expression derogare virtuti Dei comme vraisemblablement authentique et thomasienne. Derogare virtuti (Dei / gratie / passionis Christi / sacramenti) revient 5 fois dans le corpus thomasien , en plus de la CMC (In Sent. 3, d. 15 q. 1 a. 1 arg. 5; Summa theol., III q. 86 a. 1 co.; In Mt. 16, lect. 2, ed. Marietti, n° 1390). On ne la trouve pas chez les Pères latins, ni chez Alexandre de Halès, Bonaventure, Albert le Grand. Derogare veritati (Scripture / sacramenti / humanitatis Christi; etc.), paléographiquement très proche de derogare virtuti, revient 16 fois chez Thomas, alors qu’elle est pratiquement inexistante chez les autres auteurs cités. Derogare veritati Scripture est propre au Thomas des Sentences (In Sent. 3, q. 4 a. 1 co.; In Sent. 4, d. 10 q. 1 a. 1 co.; d. 44 q. 1 a. 1 qa. 2 co.), tandis que contradicere Scripturis est trop répandu dans la littérature scolastique pour être discriminant. [MM2019]
86 Glossa] Hieronymus
Ed1470
87 et] etiam
Md214
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 4
prol.|
[Parall. bibl.: Mt. 22, 34-44 // Mc. 12, 28-34 // Lc. 20, 39-40]
marg.|
{CMC12d4.1}
GLOSSA<TOR>. − Postquam Dominus confutavit Phariseos et Sadduceos temptantes, hic ostenditur quomodo satisfecit scribe querenti.AS
be
Unde dicitur:
be
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; PL; LLT [MM2019]
Numérotation du verset
Mc. 12:28
Et accessit88 unus de scribis qui audierat illos conquirentes et videns quod bene89 illis responderit90, interrogavit eum quod esset primum omnium mandatum.
88 accessit] hac
cacogr. Md214
89 quod bene] quam oñ
Md214
, quoniam bene
Li447@ Li447 Weber
90
responderit] respondit
Li447@
marg.|
{CMC12d4.2}
HIERONYMUS. −
[1] [b] Que est hec questio problematis quod est commune omnibus peritis in lege nisi quod91 diversa in Exodo et Levitico et Deuteronomio ordinantur mandata. Unde non unum sed duo intulit mandata quibus quasi duobus uberibus super pectus sponse elevatis92 nostra alitur infantia.
[a]
Et ideo subditur:
91 quod] que
Md214
92 elevatis] elevatur
Md214
Numérotation du verset
Mc. 12:29
Quia93* primum omnium mandatum est: Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est.
93 Quia]
om.
Ed1470
Ed1953
, Iesus autem respondit ei
praem. Li447@ Weber
marg.|
[2]
Primum omnium, maximum94* mandatum dicit95, hoc est quod ante omnia debemus in corde singuli quasi unicum pietatis fundamentum locare, id est cognitio atque confessio divine unitatis cum executione bone operationis, que in dilectione Dei et proximi perficitur96.AT
bf
Unde subdit:
bf
¶Fons: [1]
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 53.39-45: «[a] Et interrogauit eum unus de scribis, quid esset primum omnium mandatum. Respondit,"audi Israhel, Dominus Deus noster Deus unus est", et reliqua. [b]
Quae est hic quaestio problematis quod est commune omnibus peritis in lege, nisi quod diuerse in Exodo, et Leuitico, et Deuteronomio ordinantur mandata? Unde non unum sed duo intulit mandata. De his etenim duobus uberibus, super pectore sponsae eleuatis, nostra alitur infantia».
[2] <revera>
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1897-1905: «Primum omnium et maximum omnium mandatum dicit, hoc est quod ante omnia debeamus intimo in corde singuli quasi unicum pietatis fundamentum locare. Quod apertius in conclusione demonstrauit cum ait: maius horum aliud mandatum non est. Primum ergo omnium et maximum mandatum est cognitio atque confessio diuinae unitatis cum exsecutione bonae operationis.Bona autem operatio in dilectione dei et proximi perficitur quam breuiter aliis uerbis commendat apostolus dicens: in christo enim iesu neque circumcisio aliquid ualet neque praeputium sed fides quae per dilectionem operatur». [FG2014]
94 maximum
Li447
] in praem.
Md214
,
om. Ed1953
95 dicit] dixit
Md214
96 perficitur] proficitur
Md214
Numérotation du verset
Mc. 12:30
Et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua97 et ex tota98 mente tua et ex tota virtute tua. Hoc est99 primum mandatum.
97 et ex tota anima tua]
om. Md214
98 tota] toto
Md214
99 est]
om.
Md214
marg.|
{CMC12d4.3}
THEOPHYLACTUS. − Attende qualiter omnes anime vires enumeravit. Est100 enim virtus anime animalis, quam expedit in dicendo
Ex tota
101
anima tua
, ad quam pertinet ira et desiderium; que omnia tribui vult divino amori102. Est et alia vis anime103* que dicitur naturalis, ad quam pertinet nutritiva et augmentativa, et ista etiam est104* danda Domino tota. Propter quod dicit: E
x toto corde
. Est et alia vis105 rationalis quam mentem vocat. Et ista etiam danda est106* Deo tota.AU
bg
bg
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (
Mc. 12, 30), PG 123,
629B7-14
. [CGC2016]
100 vires enumeravit. Est] viros emuneravit. Cum
Md214
101 tota] toto
Md214
102 amori] amaiori
cacogr. Md214
103 Est... anime
cum gr.
] Et alius anime
cacogr. Md214,
Est et alia vis
Ed1470 Ed1953
104 etiam est]
inv.
Ed1470
Ed1953
105 vis] vita
Md214
106 danda est]
inv.
Ed1470
Ed1953
marg.|
{CMC12d4.4}
GLOSSA<TOR>. − Quod autem subdit: E
t ex tota fortitudine
, ad vires corporales referri potest.AV
bh
Sequitur: AW
bh
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; PL; LLT; Albertus magnus e-corpus [MM2019]
Numérotation du verset
Mc. 12:31
Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum sicut107 teipsum.
107 sicut] tamquam Li447@ Li447 Md214 Weber
marg.|
{CMC12d4.5}
THEOPHYLACTUS. − Propter hoc dicit esse simile108 quia hec duo mandata alternatim sunt sibi consona, et reciproce109 convertuntur. Nam qui diligit Deum, diligit et facturam suam. Principale autem factorum eius est homo. Unde qui diligit Deum, diligere debet omnes homines. Qui vero diligit proximum, qui multoties dat causam scandali, multo magis eum debet diligere qui semper prestat beneficia. Et ideo propter coherentiam horum mandatorum subdit:
108 esse simile]
inv. Li447
109 reciproce Li447² (al. m. post. marg.) Ed1953] recip<er>e cacogr. Li447*
Maius horum aliud mandatum non est.AX
bi
bi
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 30-31), PG 123, 629A6-14. [CGC2016]
Numérotation du verset
Mc. 12:32
Et ait illi scriba: Bene, magister, in veritate dixisti etc.110
110 etc.]
om.
Md214,
quia unus est Desu (
om. Weber
)
et
non est alius preter eum et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam se ipsum
Li447@ Weber
marg.|
{CMC12d4.6}
BEDA. − Ostendit ex hoc quod dicit:
Numérotation du verset
Mc. 12:33
Maius est omnibus holocaustomatibus111* et sacrificiis,
111 holocaustomatibus
Li447 Md214 Mt366
] holocaumatibus
Ed1953
marg.|
gravem sepe inter scribas et Phariseos questionem esse versatam quod esset mandatum primum sive maximum divine legis; quibusdam videlicet hostias et sacrificia laudantibus; aliis vero fidei et dilectionis opera preferentibus eo quod plurimi patrum ante legem ex fide tantum que per dilectionem operatur, placerent Deo. In hac sententia scriba iste se fuisse declaravit112* .AY
bj
Sequitur:
bj
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 590.1913-591.1923: «Et ait illi scriba: bene magister in ueritate dixisti quia unus est et non est alius praeter eum et ut diligatur ex toto corde et ex toto intellectu et ex tota anima et ex tota fortitudine et diligere proximum tamquam se ipsum maius est omnibus holocaustomatibus et sacrificiis. Ostenditur ex hac responsione scribae grauem saepe inter scribas et Pharisaeos quaestionem esse uersatam quod esset mandatum primum siue maximum diuinae legis quibusdam uidelicet hostias et sacrificia laudantibus aliis uero maiore auctoritate fidei et dilectionis opera praeferentibus eo quod plurimi patrum ante legem absque omni uictimarum et sacrificiorum consuetudine ex fide tantum quae per dilectionem operatur placerent deo summi que apud ipsum loci haberentur nemo autem umquam absque fide ac dilectione per holocausta solum et sacrificia deo placuisse inueniretur. In qua sententia scriba iste etiam se fuisse declarauit». [FG2017]
112 declaravit] declarat
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:34
Iesus autem videns quod sapienter respondisset, dixit illi: Non longe es113 a regno Dei.
113 longe es Li447@]
inv.
Li447 Weber
marg.|
{CMC12d4.7}
THEOPHYLACTUS. − In quo non eum esse perfectum testatur. Non enim dixit quod114* intra regnum celorum es, sed
Non longe es a regno Dei
.AZ
bk
bk
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 30-31), PG 123, 629A6-14. [CGC2016]
114 quod]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d4.8}
BEDA. − Ideo autem non fuit115* longe a regno Dei quia sententie illius que Novi Testamenti et evangelice perfectionis est propria, fautor116 extitisse probatus est.BA
bl
bl
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 591.1925-1927: «Non longe fuit a regno dei quia sententiae illius quae noui testamenti et evangelicae perfectionis est propria fautor extitisse probatus est». [FG2017]
115 fuit] fit
Ed1953
116 fautor] fauctor
Li447 Mt366
marg.|
{CMC12d4.9}
AUGUSTINUS. De consensu evangelistarum. − Nec moveat quod Mattheus dicit temptantem fuisse a quo Dominus interrogatus est. Fieri enim potest117 ut quamvis temptans accesserit, Domini tamen responsione correctus sit; aut certe ipsam temptationem non accipiamus malam, tamquam decipere volentis inimicum, sed cautam potius, tamquam experiri amplius volentis ignotum.BB
bm
bm
¶Fons:
Augustinus Hipponensis
, De consensu evangelistarum, lib. 2, c. 70, § 134, p. 237.11-22: «Nec moueat, quod Mattheus dicit temtantem fuisse illum, a quo dominus interrogatus est, Marcus autem hoc tacet et in fine ita concludit, quod ei dominus sapienter respondenti dixerit: non longe es a regno dei. fieri enim potest, ut, quamuis temtans accesserit, domini tamen responsione correctus sit. aut certe ipsam tentationem non accipiamus malam tamquam decipere uolentis inimicum, sed cautam potius tamquam experiri amplius uolentis ignotum». [FG2014]
117 enim potest]
inv. Li447
marg.|
{CMC12d4.10}
HIERONYMUS. −
[1]
Vel non est longe qui venit callide. Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra Sadduceis: « Erratis, inquit, nescientes Scripturam118* neque virtutem Dei ».
Sequitur:
118 Scripturam] Scripturas
Ed1953
Et nemo iam audebat119* eum interrogare.
119 iam audebat]
inv. Ed1953
marg.|
[2]
Quia enim in sermonibus confutati sunt, ultra non interrogant sed apertissime comprehensum romane tradunt potestati. Ex quo intelligimus venena invidie posse quidem superari sed difficile conquiescere.BC
bn
bn
¶Fons: [a]
Hieronymus
(
pseudo)
,
In Mc., CCSL 82, p. 54.46-54: «Et ait illi scriba, bene, magister, in ueritate dixisti et reliqua. Et dixit illi Iesus, non es longe a regno Dei. Quare
non est longe qui uenit callide? Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra, sadducaeis,"erratis", inquit, nescientes"scripturas
neque uirtutem Dei". Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera."Hii" accipiunt"prolixius iudicium"».
[b] <revera>
Hieronymus,
In Mt., lib. 4, p. 210.35-42: «et nemo poterat respondere ei uerbum neque ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare. Pharisaei et sadducaei quaerentes occasionem calumniae et uerbum aliquod inuenire quod pateret insidiis,
quia in sermonibus confutati sunt ultra non interrogant, sed apertissime comprehensum romanae tradunt potestati. ex quo intellegimus uenena inuidiae posse quidem superari sed difficile conquiescere» [FG2014]
<Paral. Thomae de Aquino>
CLC20d4.
(Beda) [MM2019]
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 5
marg.|
{CMC12d5.1}
THEOPHYLACTUS. − Quia Christus ad passionem venturus erat, opinionem falsam corrigit Iudeorum qui Christum filium David esse dicebant, non Dominum eius.BD
bo
Unde dicitur:
bo
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 35), PG 123, 629C15-632A2. [CGC2016]
Numérotation du verset
Mc. 12:35
Et respondens Iesus dicebat120* docens in templo.
120 dicebat] dixit
Ed1953
marg.|
{CMC12d5.2}
HIERONYMUS. − Id est palam eis de se loquitur ut inexcusabiles sint.BE
bp
Sequitur enim:
bp
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 54.51-52: «Et ait illi scriba, bene, magister, in ueritate dixisti et reliqua. Et dixit illi Iesus, non es longe a regno Dei. Quare non est longe qui uenit callide? Longior namque est ignorantia a regno Dei quam scientia. Unde supra, sadducaeis,"erratis", inquit, nescientes"scripturas neque uirtutem Dei". Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera."Hii" accipiunt"prolixius iudicium"». [FG2014]*
Quomodo dicunt scribe Christum filium David esse?
marg.|
{CMC12d5.3}
THEOPHYLACTUS. − Ostendit vero Christus se esse Dominum per verba David.
Nam sequitur:
Numérotation du verset
Mc. 12:36
Ipse autem121 dicebat in Spiritu Sancto: Dixit Dominus Domino meo sede a dextris meis,
121
autem] enim
Li447@ Li447 Weber
marg.|
marg.
|pecia 15|
122 quasi dicat: Non potestis mihi dicere quod David absque gratia Spiritus sancti hoc dixerit; sed in Spiritu sancto vocavit eum Dominum. Et quod sit Dominus, ostendit per hoc quod subdit:
122
hic incipit
«
xv
pecia »
Li447
(61vb)
Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.
marg.|
Ipsi enim erant inimici eius quos Deus Pater posuit scabellum123 Christi. Quod autem a Patre subiciuntur ei inimici, non infirmitatem Filii, sed unitatem nature, qua in altero alter operatur, significat. Nam et Filius subicit inimicos Patris, quia Patrem clarificat super terram.BF
bq
bq
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 36), PG 123, 632A2-14 (ad sensum). [CGC2016]
123
posuit scabellum]
inv.
Li447
marg.|
{CMC12d5.4}
GLOSSA<TOR>. − Sic ergo Dominus ex premissis124* concludit dubitabilem questionem. Nam ex verbis David premissis habetur quod Christus sit Dominus David. Ex dicto autem scribarum habetur quod sit filius eius. Et hoc est quod subditur:
124 premissis] predictis
Ed1953
Numérotation du verset
Mc. 12:37
Ipse ergo David dicit eum Dominum et unde est filius eius?BG
br
br
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.
<non hab.> PL; LLT; Albertus magnus e-corpus, Bonaventure, Alexandre de Halès, etc. [MM2019]
¶Nota La formule “quaestio dubitabilis”, héritée de Boèce (Commentaria in Ciceronis Topica, 1, § 8, ed. J. C. Orelli, 1833, p. 284.13 CPL 888), est caractéristique de la langue thomasienne. Thomas d’Aquin est pour ainsi dire le seul à en faire usage à plusieurs reprises, spécialement dans ses commentaires philosophiques (cf. LLT et PL). L’expression “concludit questionem dubitabilem” ne se retrouve que dans son oeuvre (Sententia libri Ethicorum, lib. 9, lect. 8, Leonina t. 47, p. 528; voir aussi In Metaphysicorum libr., Marietti, n° 363, 1755)
<non hab.> PL; LLT; Albertus maguns e-corpus, Bonaventure, Alexandre de Halès, etc. [MM2019]
marg.|
{CMC12d5.5}
BEDA. − Interrogatio Iesu nobis profuit usque hodie contra Iudeos. Et hi enim qui confitentur Christum esse venturum, hominem simplicem et sanctum virum asserunt de genere David. Interrogemus ergo eos docti a Domino, si simplex homo est et tantum filius David, quomodo vocet eum David Dominum suum in Spiritu sancto. Non autem reprehenduntur quod David filium dicunt sed quod Dei filium eum esse non credunt.BH
bs
Sequitur:
bs
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1954-1961: «Interrogatio iesu nobis proficit usque hodie contra iudaeos. Et hi enim qui confitentur christum esse uenturum hominem simplicem et sanctum uirum adserunt de genere dauid. Interrogemus ergo eos docti a domino, si simplex homo est et tantum filius dauid, quomodo uocet eum dauid dominum suum non erroris incerto nec propria uoluntate sed in spiritu sancto. Non autem reprehenduntur quia dauid filium dicunt sed quia dei filium eum esse non credunt». [FG2017]
Et multa turba libenter eum audiebat.
marg.|
{CMC12d5.6}
GLOSSA<TOR>. − Quia scilicet videbant eum sapienter respondentem et interrogantem.BI
bt
bt
¶Fons: Nullus dehinc inventus nisi verissimiliter Glossator ipse, Thomas de Aquino.<non hab.> Gloss-e; LLT; PL. [MM2019]
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 6
marg.|
{CMC12d6.1}
HIERONYMUS. − Confutatis scribis et Phariseis ut ignis eorum arida exempla incendit.
BJ
bu
Unde dicitur:
bu
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 54.51: «Et docebat eos Iesus in templo, id est palam eis de se loquitur"ut inexcusabiles sint"; et ut ignis incendit arida scribarum et Pharisaeorum exempla"qui uolunt in stolis ambulare", et cetera». [MM2015]*
Numérotation du verset
Mc. 12:38
Et dicebat eis in doctrina sua: Cavete a scribis qui volunt in stolis ambulare.
marg.|
{CMC12d6.2}
BEDA. − Ambulare in stolis, cultioribus vestimentis indutos ad publicum procedere significat in quo inter cetera dives ille qui epulabatur quotidie splendide peccasse describitur.BK
bv
bv
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1970-1972: «Ambulare in stolis cultioribus uestimentis indutos ad publicum procedere significat. In quo inter cetera diues ille qui epulabatur cotidie splendide peccasse describitur». [FG2017]
marg.|
{CMC12d6.3}
THEOPHYLACTUS. − In stolis autem venerabilibus ambulabant, ex hoc volentes prehonorari, et similiter alia appetebant que cedunt ad gloriam.
Nam sequitur:
Numérotation du verset
Mc. 12:39
et in primis cathedris sedere in synagogis et primos discubitus in cenis,
marg.|
scilicet volunt.BL
bw
bw
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 38), PG 123, 632B2-5. [CGC2016]
marg.|
{CMC12d6.4}
BEDA. − Notandum autem quod non salutari in foro, non primos sedere vel discumbere vetat eos quibus hoc officii ordine competit sed eos qui hec sive habita sive non habita indebite amant, a fidelibus quasi improbos docet esse cavendos, animum videlicet et
125* non gradum redarguens; quamvis126* culpa non careat, si idem in foro litibus interessent qui in cathedra Moysi synagoge magistri cupiunt appellari. Duplici sane ratione a vane glorie cupidis attendere iubemur127 ne scilicet eorum vel simulatione seducamur, estimantes bona esse que faciunt vel emulatione inflammemur, frustra gaudentes in bonis que laudari simulant128* .BM
bx
bx
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1973-1984: «Notandum autem quod non salutari in foro non primos sedere uel discumbere uetat eos quibus hoc officii ordine competit sed eos nimirum qui haec siue habita seu certe non habita indebite amant a fidelibus quibusque quasi improbos docet esse cauendos animum uidelicet non gradum iusta districtione redarguens quamuis et hoc culpa non careat, si idem in foro litibus interesse qui in cathedra moysi sinagogae magistri cupiunt appellari. Duplici sane ratione a uanae gloriae cupidis attendere iubemur ne scilicet eorum uel simulatione seducamur aestimantes bona esse quae faciunt uel aemulatione inflammemur frustra gaudentes in bonis laudari quae simulant». [FG2017]
125 et]
om. Ed1953
126 quamvis] licet
Ed1953
127
iubemur] scilicet +
Li447
128 laudari simulant]
inv. Ed1953
marg.|
{CMC12d6.5}
THEOPHYLACTUS. − Specialiter etiam apostolos docet ut nullam cum scribis habeant conversationem sed ipsum Christum imitentur ordinansque ipsos magistros in his que sunt circa vitam agenda, alios eis supponit.BN
by
by
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 39-40), PG 123, 631B14-16. [CGC2016]
marg.|
{CMC12d6.6}
BEDA. − Non solum autem laudes ab hominibus, verum etiam pecunias querunt.
Unde sequitur:
Numérotation du verset
Mc. 12:40
Qui devorant domos viduarum sub obtentu prolixe orationis.
marg.|
Sunt enim qui se iustos simulantes, a peccatorum suorum conscientia turbatis129*, quasi patroni pro eis in iudicio futuri, pecunias accipere non dubitant et cum porrecta manus pauperi preces iuvare soleat, illi ob hoc maxime in precibus pernoctant ut pauperi nummum tollant.BO
bz
bz
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 592.1973-1984: «Non tantum ait, accipient iudicium sed adiunxit prolixius ut insinuet etiam illos qui in angulis stantes orant ut uideantur ab hominibus damnationem mereri sed eos qui haec prolixius quasi religiosiores agendo non solum laudes ab hominibus uerum etiam pecunias quaerunt grauiori esse iudicio plectendos. Sunt enim qui se iustos et magni apud deum meriti simulantes ab infirmis quibuslibet et peccatorum suorum conscientia turbatis quasi patroni pro eis in iudicio futuri pecunias accipere non dubitant. Et cum porrecta manus pauperi preces iuuare soleat illi ob hoc maxime in precibus ut pauperi nummum tollant pernoctant». [FG2017]*
129 turbatis] turbati
Ed1953
marg.|
{CMC12d6.7}
THEOPHYLACTUS. − Accedebant130 autem Scribe ad has mulieres, que sine protectione viri manebant, quasi earum131 fierent protectores; et simulatione orationis, et habitu reverentie, et hypocrisi viduas decipiebant, et sic etiam devorabant divitum domos. ca
Sequitur:
ca
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 40), PG 123, 632B7-13. [CGC2016]
130
Accedebant] Accedant
Li447
131
earum] eorum
Li447
Hi accipient prolixius iudicium,
marg.|
scilicet quam ceteri Iudeorum peccantium.BP
Numérotation du verset
Mc. 12:
distinctio 7
marg.|
{CMC12d7.1}
BEDA. − [b] Dominus qui appetitores132* primatus et vane glorie cavendos133 esse monuerat, etiam134 dona ferentes in domum Domini certo examine discernit.
Unde dicitur:
132 appetitores] appetitus
Ed1953
133 cavendos] precavendos
Mt366
134 etiam] et
Li447
Numérotation du verset
Mc. 12:41
Et sedens Iesus contra gazophylacium aspiciebat quomodo turba iactaret es in gazophylacium.
marg.|
[a] Sermone greco phylaxe
135 ‘servare’ dicitur et gaza lingua persica136* divitie vocantur. Unde gazophylacium locus appellari solet quo divitie servantur. Quo nomine et arca in qua donaria populi congregabantur ad usus templi necessarios et porticus, in quibus servabantur appellabantur. Habes exemplum de porticibus in Evangeliocb: « Hec, inquit137*, verba locutus est in gazophylacio, docens in templo ». Habes et de arca in libro Regumcc: « Et attulit Ioiada138 pontifex gazophylacium unum etc.139 ».BQ
cd
cb Io. 8, 20.
cc 4Rg. (2Rg.) 12, 9.
cd
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 593.1998-2023: «Condemnatus quippe cum iudicatur exit et orationem suam in peccatum recipit qui magnae nunc aestimationis apud homines habitus in diuino tunc examine non solum se pro aliis interuenire non posse sed nec sua sibi merita sufficere posse deprehendit immo ipsarum quibus humanum iudicium fefellerat precum inter crimina poenas luit. Et sedens iesus contra gazophilacium aspiciebat quomodo turba iactaret aes in gazophilacium. Quia [a]
sermone graeco φυλάσσειν seruare dicitur et gaza lingua persica diuitiae uocantur gazophilacium locus appellari solet quo diuitiae seruantur. Quo nomine et archam in qua donaria populi congregabantur ad usus templi necessarios et porticus in quibus seruabantur appellabant. Habes exemplum de porticibus in evangelio. Haec, inquit, uerba locutus est in gazophilacio docens in templo. Habes de archa in libro regum: et tulit ioiada pontifex gazophilacium unum aperuit que foramen desuper et posuit illud iuxta altare ad dexteram ingredientibus domum domini mittebant que in eo sacerdotes qui custodiebant ostia omnem pecuniam quae deferebatur ad templum domini; cum que uiderent nimiam pecuniam esse in gazophilacio ascendebat scriba regis et pontifex effundebant que et numerabant pecuniam quae inueniebatur in domo domini. Itaque [b]
dominus qui appetitores primatus et uanae gloriae cauendos esse monuerat qui simulatis orationibus prolixius iudicium praedixerat esse rependendum etiam dona ferentes in domum domini certo examine discernit ut retribuat singulis secundum cor et opera eorum quia eodem modo semper in ecclesia idem internus arbiter agere non cessat.». [FG2017]*
135 phylaxe
Ed1953
] philasse
Li447,
phylax
Mt366 ; cf.
φυλάσσειν.
136 lingua persica]
inv. Li447
137 inquit]
om. Ed1953
138 Ioiada] Ioyada
Li447
139 etc.]
om. Ed1953
marg.|
{CMC12d7.2}
THEOPHYLACTUS. − Erat autem laudabilis consuetudo apud Iudeos, ut scilicet habentes et volentes aliquid in gazophylacio ponerent, quod esset pro sacerdotibus et pauperibus et viduis, ut exinde nutrirentur.
Et ideo
140* subditur:
140 Et ideo] Unde
Ed1953
Et multi divites141 iactabant multa.
141
multi divites
Weber
]
inv.
Li447@
marg.|
Multis autem hoc facientibus, accessit et vidua, ostendens affectum in oblatione142 pecunie secundum propriam virtutem.BR
ce
Unde subditur:
ce
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (Mc. 12, 41), PG 123, 632C11-D3. [CGC2016]
142
oblatione] oblivione
Li447
Numérotation du verset
Mc. 12:42
Cum venisset autem una vidua pauper, misit duo minuta quod est quadrans.
marg.|
{CMC12d7.3}
BEDA. − Quadrantem vocant calculatores quartam partem cuiuslibet rei, videlicet aut loci, aut temporis aut pecunie. Forsitan ergo hoc loco quartam partem sicli, id est quinque obolos significat.
Sequitur:
Numérotation du verset
Mc. 12:43
Et, convocans discipulos suos, ait illis: Amen dico vobis quoniam vidua hec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophylacium.
marg.|
Deus enim non substantiam offerentium sed conscientiam pensat nec perpendit quantum in eius sacrificio sed ex quanto proferatur.BS
cf
Unde subdit:
cf
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 593.2028-594.2036: «Quadrantem uocant calculatores quartam partem cuiuscumque rei uidelicet aut loci aut temporis aut pecuniae. Forsitan ergo hoc loco quartam partem sicli, id est quinque obolos, significat. Et conuocans discipulos suos ait illis: amen dico uobis quoniam uidua haec pauper plus omnibus misit qui miserunt in gazophilacium. Hic nobis locus moraliter quidem intimat quam sit acceptabile deo quicquid bono animo obtulerimus qui non substantiam offerentium sed conscientiam pensat nec perpendit quantum in eius sacrificio sed ex quanto proferatur». [FG2017]
Numérotation du verset
Mc. 12:44
Omnes enim, ex eo quod abundabat illis, miserunt. Hec vero de penuria sua omnia que habuit misit, totum victum suum.
marg.|
{CMC12d7.4}
HIERONYMUS. − Mystice autem divites sunt qui proferunt de thesauro cordis sui “nova et vetera” que sunt “incerta et occulta sapientie” divine utriusque testamenti. Paupercula autem que est ut143* ego et mei similes, qui mitto quod possum, et desidero quod non possum vobis explanare. Nam non quantum vos audistis, sed ex quanto considerat Deus. Unusquisque autem quadrantem potest offerre, que est voluntas prompta; que dicitur quadrans quia cum tribus consistit, scilicet cogitatu, verbo et facto. Quod dicit144* totum victum suum misit, hoc significat quia tota voluntas corporis in victu consistit. Unde dicitur: cg: « Totus labor hominis in ore suo est ».BT
ch
cg Qo. (Ecl.) 6, 7.
ch
¶Fons:
Hieronymus
(
pseudo)
, In Mc., CCSL 82, p. 54.59-69: «Et sedens Iesus contra gazophilacium, id est diuitiarum custodiam. Aspiciebat quomodo"diuites iactabant multa". Et ueniens una uidua paupera, aera duo minuta, quod est quadrans, misit, et ait ad discipulos suos,"uidua haec pauper plus omnibus misit". Diuites qui sunt, nisi qui proferunt de thesauro cordis sui"noua et uetera", quae sunt"incerta et occulta sapientiae" utriusque testamenti? Paupercula uero quae est nisi ego et similes mei, qui mitto quod possum, et desidero quod non possum uobis explanare. Non quantum, ut audistis, sed ex quanto considerat Deus. Unusquisque quadrantem potest offerre. Haec est torta panis in Leuitico quae est uoluntas prompta. Quae cur quadrans dicitur? Quia cum tribus consistit, cogitatu, uerbo ac facto. Quid dicit"totum"uictum suum" misit"? Tota enim uoluntas corporis in uictu consistit. Unde dicitur, totus"labor hominis in ore" suo est». [FG2014]*
143 nisi] ut
Li447
144 dicit] dicitur
Ed1953
marg.|
{CMC12d7.5}
THEOPHYLACTUS. − Vel aliter. Vidua ista anima hominis est, relinquens satanam, cui fuerat adiuncta. Que mittit in templi erario duo minuta, carnem scilicet et mentem. Carnem quidem per abstinentiam, mentem vero per humilitatem ut sic audire valeat quod totum victum suum posuit, et sacrum fecit, nihil de suo mundo145 relinquens.BU
ci
ci
¶FonsG:
Theophylactus,
Enarratio in Evangelium Marci (
Mc. 12, 42), PG 123,
632D4-11
. [CGC2016]
145 mundo
cum gr.
] mende
Li447
marg.|
{CMC12d7.6}
BEDA. − Allegorice autem, divites: qui in gazophylacium munera mittebant, Iudeos de iustitia legis elatos146*, vidua: pauper Ecclesie simplicitatem designat. Pauper quidem, quia spiritum superbie vel concupiscentias temporalium abiecit; vidua vero, quia147* vir eius pro ea mortem pertulit. Hec in gazophylacium duo minuta mittit quia dilectionem Dei et proximi, seu fidei et orationis munera defert, que consideratu148* proprie fragilitatis minuta, sed merito pie intentionis accepta cunctis superbientibus Iudeorum operibus prestant. Ex abundanti sibi Iudeus149 mittit in munera Dei150* qui de iustitia sua presumit. Omnem autem151* victum suum in Dei munera mittit Ecclesia, quia omne quod vivit, non sui meriti, sed divini muneris esse intelligit.BV
cj
cj
¶Fons:
Beda Venerabilis,
In Mc., lib. 3, c. 12, CCSL 120, p. 594.2036-2059: «Iuxta uero leges allegoriae diuites qui in gazophilacium munera mittebant iudaeos de iustitia legis elatos porro uidua pauper ecclesia simplicitatem designat. Quae recte pauper appellatur quia uel superbiae spiritum uel concupiscentias temporalium rerum quasi mundi diuitias abiecit uidua uero quia uir eius pro ea mortem pertulit et nunc in caeli penetralibus ab eius oculis occultus quasi in parte alterius regionis uiuit. Haec in gazophilacium minuta duo mittit quia in conspectum diuinae maiestatis qua oblationes deuotae nostrae operationis quasi certo numero conscripta et consignata seruantur siue dilectionem dei et proximi seu fidei orationis que suae munera defert quae consideratu propriae fragilitatis minuta sed merito piae intentionis accepta cunctis superbientium iudaeorum operibus praestant. Omnes enim ex eo quod abundabat illis miserunt, haec uero de penuria sua omnia quae habuit misit totum uictum suum. Ex abundantia sibi iudaeus mittit in munera dei qui de iustitia sua praesumens haec apud se orat: deus, gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri hominum raptores iniusti, et cetera. Omnem autem uictum suum in dei munera mittit ecclesia quia omne quod uiuit non sui esse meriti sed diuini muneris intellegit dicens: deus propitius esto mihi peccatori; et iterum: fortitudinem meam ad te custodiam quia tu deus susceptor meus es, deus meus misericordia eius praeueniet me». [FG2017]
146 elatos] + designat
Ed1953
147 quia] + Iesus
Ed1953
148 consideratu] considerantur
Ed1953
149
Iudeus] Iudeis
Li447
150 munera Dei]
inv. Ed1953
151 autem]
om. Ed1953