Capitulum 21
Numérotation du verset
Apc. 21:1
marg.|
ET
VIDI. In hac septima visione agit de innovatione elementorum et glorificatione sanctorum, describens merita per que sancti ita glorificati sunt.
interl.|
id est aerem innovatum
marg.|
CELUM
NOVUM
ET
TERRAM
NOVAM. Immutatio aeris et terre dubitabilis non est quin per ignem fiat. Sed de aqua dubitatur, nam purgationem in se ipsa habere creditur.
interl.|
id est status ille quo prius erant amplius non est necessarius
interl.|
secundum priorem statum
interl.|
quia grossities et amaritudo aufertur
Numérotation du verset
Apc. 21:2
Et ego Ioannes1 vidi civitatem
1 ego Ioannes]
om. La85 Weber
interl.|
id est Ecclesiam in omnimoda quiete positam
interl.|
id est firmiter quod habet habituram
novam2
2 vidi – civitatem… novam]
inv. Weber
interl.|
id est immortalem impassibilem
interl.|
id est Deum qui est pax plene videntem
interl.|
quia intellexit quicquid boni habet Ecclesia a sola Dei gratia accepisse
paratam sicut sponsam ornatam
interl.|
virtutibus compositam
marg.|
SICUT
SPONSAM
ORNATAM. Sicut sponsus premittit munera sponse antequam eam ducat, sic Christus Ecclesie fidem et virtutes et bona opera antequam eam suscipiat in gloria.
Numérotation du verset
Apc. 21:3
interl.|
id est annuntiationem propheticam
interl.|
quia de secretis agit principaliter
interl.|
id est ab illis in quibus Dus sedet
marg.|
VOCEM
MAGNAM
DE
THRONO. Cum dixisset se vidisse innovationem elementorum et glorificationem sanctorum, quia incognitum erat et incredibile videretur apponit, auctoritatem sanctorum patrum qui hoc predixerunt.
marg.|
ECCE. Id est in evidenti est quod in eadem gloria erit humanitas Christi in qua militavit et homines eum imitati et ratione bene usi.
tabernaculum Dei cum hominibus
interl.|
Christi humanitas in qua contra diabolum militavit
interl.|
id est sicut sibi illa eterna gloria erit sic et suis
Et ipsi populus eius erunt
interl.|
ET IPSI POPULUS EIUS. Id est in nullo offendentes, quod non esse potest dum sunt in carne.
et ipse Deus cum eis erit
interl.|
secundum divinitatem et presens eis
interl.|
quia numquam ab eis repelletur quia numquam peccabunt
Numérotation du verset
Apc. 21:4
et absterget Deus omnem lacrimam
interl.|
que pro qualitate rerum diversarum
interl.|
id est dissolutio anime et corporis
marg.|
ET
MORS. Vere non erunt ibi lacrime, quia non erit causa lacrimarum.
ultra non erit, neque luctus,
interl.|
continuus fletus
interl.|
aliqua inquietatio
interl.|
subitus et transitorius
erit ultra que prima abierunt.
interl.|
id est iam non est locus eorum cum non sit peccatum de quo hec procedunt
Numérotation du verset
Apc. 21:5
Et dixit qui sedebat in throno : Ecce nova
interl.|
quasi : in evidenti et statim
Et dixit mihi3 : Scribe
3 dixit mihi
Cor4 Rusch
] dicit
Weber ,
dicit mihi
Cor2
V (sic habent anti.), dixit
La85
interl.|
scilicet in corde tuo et aliorum
marg.|
ET
DIXIT. Quasi dicat :
scribe
quicquid ostensum est mihi de hac innovatione pro utilitate presentium factum est, quibus hec scribere iussus sum.
marg.|
SCRIBE
HEC
VERBA. Iubens scribere et aliis nuntiare, supponit exhortationem ut omnes ad hanc innovationem laborent pertinere.
interl.|
habilia quibus fides habeatur
interl.|
quia complebuntur
Numérotation du verset
Apc. 21:6
marg.|
ET
DIXIT
MIHI. Ego. Posita auctoritate sanctorum de hac innovatione, ponit auctoritatem ipsius Dei.
interl.|
completa sunt que complenda fuerunt
marg.|
FACTUM
EST. Ne quereret aliquis quid post illam innovationem futurum esset, dicitur sibi nihil restare ad faciendum.
Ego sum alpha et omega, initium et finis.
interl.|
id est desideranti
Ego sitienti4
4 sitienti] sitientibus
La85
marg.|
ALPHA
ET
OMEGA. Quasi dicat : hanc innovationem facere potero, quia ego omnia creavi, et in me omnia consummabuntur.
interl.|
qui est ipse Christus
aque5
5 aque] + vite
P588,
+ vive
La85
interl.|
quia vivere facitA
interl.|
per solam gratiamB
Numérotation du verset
Apc. 21:7
interl.|
firmiter obtinebit
marg.|
SITIENTI
QUI
VICERIT. Non dabo sitienti ad horam, sed perseveranti.
marg.|
POSSIDEBIT
HEC. Id est meipsum qui sum principium omnis beatitudinis.
interl.|
in presenti per gratiam et in futuro per gloriam
interl.|
quod supra populus
Numérotation du verset
Apc. 21:8
interl.|
de hac innovatione desperantibus
marg.|
TIMIDIS. Id est illis qui timore penarum fidem accipere fugiunt vel acceptam relinquunt.
et incredulis, et execratis,
interl.|
id est excommunicatis
et homicidis, et fornicatoribus, et veneficis, et idolatris, et omnibus mendacibus,
interl.|
quibus mendacium est in usu
interl.|
scilicet participantes vel plus vel minus
in stagno6 ardenti igne et sulphure,
6 stagno] stagnum
La85
interl.|
pro qualitate culpe
interl.|
corporis et anime
Numérotation du verset
Apc. 21:9
Et venit ad me7 unus de septem angelis habentibus phialas plenas septem plagis novissimis,
7 ad me]
om. La85 Weber
interl.|
quantum ad malos
et locutus est mecum dicens : Veni
interl.|
amplia intellectum
et8 ostendam tibi sponsam,
8 et
Rusch Cor2
V (antique habent)
Cor4*
]
om. Cor4²
(
et
cancellatum est in .<Parisiensi>.)
La85 Weber
marg.|
VENI
ET
OSTENDAM etc. Descripta gloria quam habituri sunt sancti dicit quo merito, vel quo auxilio sint accepturi.
interl.|
in futuro glorificandam et traducendam
Numérotation du verset
Apc. 21:10
Et sustulit me in spiritu in montem
interl.|
quantum ad humanitatem
marg.|
IN
MONTEM
MAGNUM. Christus 'mons' quia monumentum suorum magnus est, quia totum mundum replet, altus quia insuperabilis.
interl.|
quantum ad divinitatem
interl.|
in qua Deus per gratiam habitat
marg.|
OSTENDIT
MIHI
CIVITATEM. Et super illum montem ostendit Ecclesie fundamentum.
descendentem de celo a Deo9,
9 a Deo]
om. P588
interl.|
per infusionem gratie
Numérotation du verset
Apc. 21:11
habentem10 claritatem Dei.
10 habentem – a Deo]
inv. La85
interl.|
id est cognitionem de Deo
Et11 lumen eius
11 et
Cor4
(
et
bene ponitur in .<Parisiensi>)
Rusch
]
om. Cor2
V
Weber
interl.|
id est luminosa opera, endiadis figura est
marg.|
LUMEN. Ipsa lucens pro modo suo, similis Christo qui fuit in proposito firmus, et lucens in virtutibus.
simile lapidi pretioso tamquam lapidi iaspidis12
12 iaspidis] iaspidi
La85
interl.|
nihil ibi contristans sed totum delectans sicut viriditas iaspidis
marg.|
IASPIDIS. Durus hic et viridis, sic Ecclesia nitet fide, et in ea firmata est.
interl.|
nihil celans quia ibi pura confessio
Numérotation du verset
Apc. 21:12
Et habebat murum magnum et altum,
marg.|
MURUM. Id est Christum defensorem, qui magnus in Sion, altus cum Patre. Vel defensores aliorum, qui magni in vincendo alios, alii ne vincantur.
habentem13 portas duodecim,
13 habentem] habens
Cor2
V
La85 Weber
interl.|
Id est apostolos vel prophetas vel angelos veritatis nuntios.
marg.|
PORTAS
DUODECIM. id est patriarchas, per quorum exemplum alii ad fidem introducuntur.
interl.|
id est in fide et in vestigiis prophetarum
marg.|
Vel porte : apostoli qui alios introducunt in Ecclesiam. Angeli, id est subditi qui perfecte instructi in loco angelorum sunt substituti.
marg.|
Numerus portarum duodecim que per quatuor mundi partes sub ternario comprehenduntur : ad mysterium pertinet duodecim apostolorum per quos fides Trinitatis diffunditur per orbem quadripartitum.
angelos14 duodecim,
14 angelos
Cor2
V*(
perpera) CorS3 Cor4
(.<Parisiensis>.)
Weber
] angl’os
P588,
angulos
CorS3*
(ibi Beda dicit
angulos
)
Cor2
V
² La85
=
Beda Venerabilis,
In Apc
., loc. cit., PL 93, 196B
et nomina inscripta15 que sunt nomina duodecim tribuum filiorum Israel,
15 inscripta] scripta
Cor2
V (grec. anti. sic habent)
La85
interl.|
id est memoria sanctorum patrum in veteri lege
marg.|
NOMINA. Id est memoria sanctorum patrum in veteri lege est {t. 4 : Erfurt, f. 1208rb ; facsim., p. 575b} in apostolis, quia quod illi predixerunt futurum hi docent completum. Vel omnes gentes in fide apostolorum posite et dilectione eorum, undea :"Epistola nostra vos estis scripti in cordibus nostris".
a Cf. 2Cor. 3, 2 : « Epistola nostra vos estis, scripta in cordibus nostris, que scitur, et legitur ab omnibus hominibus ».
Numérotation du verset
Apc. 21:13
ab oriente porte tres16, ab aquilone porte tres17, ab austro porte tres et18 ab occasu porte tres.
16 tres] + et
Weber
17 tres] + et
Cor2
V
Weber
18 et
La85 Rusch
]
om. P588
marg.|
AB
ORIENTE. Oriens : Iudei a quibus sol iustitie ortus estb, et in his
porte tres
, quia in his primum fides Trinitatis nuntiata ab apostolis et a prophetis ; aquilo : frigide gentes que post Iudeos crediderunt.
Ab Austro
, id est a claritate fidei que est ab adventu Christi ;
ab occasu
, id est ab ultima etate mundi que per Eliam et Enoch fidem Trinitatis recipiet.
b Cf. Mal. 4, 2.
Numérotation du verset
Apc. 21:14
interl.|
id est in memoria et predicatione eorum
habens fundamenta duodecim, et in ipsis
marg.|
MURUS. Id est fides Christi que minuit ipsam civitatem, habet duodecim patriarchas per quos fundatur, quia illi primi hanc fidem tenuerunt, et in illis innituntur quicumque ad fidem accedunt.
interl.|
quia super fidem patriarcharum fuit fundata fides et doctrina apostolorum
marg.|
ET
IN
IPSIS
DUODECIM. Quam fidem isti tenent illi venturam intellexerunt et prenuntiaverunt.
duodecim19 apostolorum
19 duodecim²
P588 Rusch
]
om.La85
interl.|
quem dixerunt venturum
et20 agni.
20 et]
om. Weber
interl.|
angelus in persona Christi
Numérotation du verset
Apc. 21:15
interl.|
ad beneplacitum meum
marg.|
ET
QUI
LOQUEBATUR etc. Vidi civitatem istam ita munitam et ornatam, et non omnes ibi vidi equales inter se, sed tamen unumquemque perfectum pro modo suo.
habebat mensuram arundineam21 auream,
21 arundineam] harundinem
La85 Weber
marg.|
Mensuram arundineam
etc., id est divinam Scripturam Dei sapientia compositam qua tangit et illustrat corda fidelium.
ut metiretur civitatem et portas eius22
22 eius
P588 Rusch
]
om. La85
interl.|
id est illos qui alios ad fidem introducunt
marg.|
UT
METIRETUR
CIVITATEM. Id est secundum mensuram daret etiam minoribus intelligentiam ipsarum Scripturarum.
interl.|
id est defensores aliorum
Numérotation du verset
Apc. 21:16
Et civitas in quadro posita23 :
23 posita] + est
La85 Weber
marg.|
IN
QUADRO
POSITA. Quatuor latera : fides, spes, caritas, operatio, que sunt equalia, quia quantum quis credit tantum sperat, quantum sperat tantum diligit, quantum diligit tantum operatur. In quadro ergo quia robusta fide, longanimis spe, ampla caritate, efficax opere. Vel quatuor latera quatuor principales virtutes, quarum una non debet aliam excedere in homine : prudentia appetendi boni et vitandi mali, quam sequitur temperantia ut a voluptatibus homo se retrahat, post hec fortitudo ut quod intelligit operetur, dehinc iustitia ut sic suos actus temperet ne nimis iustus vel sapiens sibi videatur.
longitudo24 eius
24 longitudo] et
praem. La85 Weber
interl.|
expositio quadrationis
eius tanta25 quanta et latitudo
25 tanta] est +
La85 Weber
interl.|
id est caritas qua quantum credit tantum amat. c
c
¶Fons : Cf.
Gregorius
, Super Ezechielem, lib. 2, hom. 10, CCSL 142, p. 393.464-465.
interl.|
id est minorem Ecclesiam
de arundine aurea26 per stadia
26 aurea
Cor2
V (grec. anti.)
Rusch Clementina
]
om. Cor4²
(
aurea
cancellatum est in .<Parisiensi>.)
CorS2
(sine
aurea :
non est Textus)
La85 Weber
marg.|
PER
STADIA. Stadia est locus et cursus, notat tendentes ad bravium.
duodecim millia27,
27 duodecim millia
La85 Rusch Clementina Weber
] duodecim
CorS2
(Beda .XII. sine millia)
interl.|
quantum ad incipientes, proficientes et perfectos
marg.|
DUODECIM
MILLIA. Id est qui perfecti sunt in fide Trinitatis ex quatuor mundi partibus.
et28 longitudo,
28 et
Cor4 Rusch
]
om. Cor4²
(
et
cancellatum est in .<Parisiensi>.)
La85 Weber
interl.|
id est fides vel longanimitasD
et latitudo,29
29 et latitudo
Cor2
V
Rusch
] latitudo
Cor2
V (al.)
et altitudo eius30
30 et longitudo... altitudo eius
P588 Rusch Weber
] longitudo et altitudo et latitudo eius
Cor4
(.<Parisiensis>. ista tria ponit non duo can<cellavit>)
La85
interl.|
id est spes vel contemplatio
interl.|
quoad rationem eliciendi actum non quo ad meritum
Numérotation du verset
Apc. 21:17
Et mensus est muros31 eius
31 muros
Cor2
V
Cor4
(.<Parisiensis>.)
Rusch
] murus
Cor2
V (grecus)
Weber
interl.|
id est defensores eorum
centum quadraginta et32 quatuor cubitorum,
32 et
Cor4
(.<Parisiensis>)]
om. Cor2
V (
al.
)
La85 Weber
| Et mensus.. .CXLIIII.]
Cor4
(.<Parisiensis> totum habet in neutro genere), et murus eius centum quadraginta quatuor
Cor2
V (grecus)
interl.|
cubitus in quo est manus operationem significat
mensura hominis que est angeli.
interl.|
vel quia equales angelis vel quia tante multitudinis
marg.|
MENSURA
HOMINIS
QUE
EST
ANGELI. Iuxta litteram ostendit angelum apparuisse sibi in specie hominis, ut aperte denotet eum qui significabatur verum angelum, id est Filium Dei et verum hominem fuisse.
Numérotation du verset
Apc. 21:18
33 de]
om.La85 P588
34 iaspide] iaspidis
P588
interl.|
lapide Christo vel viris fortibus in fide
marg.|
STRUCTURA
MURI
EIUS
EX
LAPIDE. Id est35 si aliquis ad hoc36 instruitur ut sit defensor aliorum, hoc habet ex fide quam firmiter tenet et predicat quam iaspis viridis significat, ut sit defensor aliorum37.E
35 Structura... id est] et
P588
36 ad hoc]
om. P588
37 ut sit... aliorum]
om. P588
interl.|
id est minor EcclesiaF
interl.|
quia :"Fulgebunt sancti" etc. d
d
¶Fons : Cf. Sap. 3, 7 : « Fulgebunt iusti et tamquam scintille in harundineto discurrent » ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 2907 ; Mt. 13, 43 : « Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum » ; cf. Corpus antiphonalium officii, n° 2908.
marg.|
aurum sapientiam denotat, vitrum fidei puritatem que ore promittit quod38 corde credit.G
38 quod] om. P588
mundum39
39 aurum mundum] auro mundo
La85,
ex auro mundo
P588
interl.|
quantum ad animam
simile vitro mundo40
40 vitro mundo
Cor2
V (anti.) =
P588
interl.|
quia et corda sanctorum translucebunt
interl.|
quantum ad corpus
marg.|
Dixerat41 in hac civitate esse muros et portas et fundamenta, et ipsos inter se alios maiores alios minores, hic exequitur murus ipse qualis sit, {t. 4 : Erfurt, f. 1208va ; facsim., p. 576a} et qualis ipsa civitas et fundamenta et porte.H
41 Dixerat] ET ERAT
praem. Rusch, post
vitro mundo
P588
Numérotation du verset
Apc. 21:19
et42 fundamenta muri civitatis
42 et
Cor2
V (anti. habent)
Rusch
]
om. La85 Weber
interl.|
id est propheteI
I
¶Codd. : Rusch, om. P588
omni lapide pretioso ornata.
interl.|
id est43 omni genere virtutum vel imitatoribus qui vita et gloria44 Ecclesiam ornantJ
43 id est]
om. P588
44 et gloria]
om. P588
Et45 fundamentum primum46 iaspis,
45 et]
om. Cor1
LP
La85 P588 Weber
46 primum… secundum... duodecimum
Cor1
LP
Rusch Clementina
] primus… duodecimus
Cor2
V (
fundamentum primus iaspis secundus saphirus :
anti<qui> et moderni a secundo usque ad duodecimum (.XII.) habent in masculino genere quod ubi referatur ad lapides non videtur convenire cum
fundamentum
sit neutri generis, tamen sciendum quod
fundamentum
in greco est masculinum, greco alichemelios [
sic pro o <id est> li themelios =
Ὁ θεμέλιος ὁ πρῶτος,])
Weber
| primum... secundus... duodecimus
La85
| iaspis
Cor1
LP
Cor2
V
La85²
] iaspidis
Weber (F S
Λ Φ
) La85*
marg.|
iaspis
viridis virorem fidei immarcescentem significat, vel iaspis est sanctorum fides non marcescens, sed semper in operis virore perseverans.K
secundum47 saphirus,
47 secundum] secundus
La85 P588
marg.|
SAPHIRUS. Similis sereno celo, qui percussus radiis solis ardentem emittit fulgorem, significat"altitudinem spei sanctorum" quorum"conversatio in celis est", qui et a vero sole innovati ardentius eterna querunt, et alios querere docent, dicentese : «Nostra conversatio in celis est».L
e Phil. 3, 20.
tertium calcedonius48,
48 tertium calcedonius] tertius carcedonius
La85 Weber ,
tertius calcedon
P588
marg.|
CALCEDONIUS. Colorem pallentis lucerne habet fulget subdivo, in domo obscurus omnium sculpentium argumentis resistit, radio solis vel digitorum attriti excandens paleas ad se trahit, significat flammam interne caritatis sanctorum, qui foris despecti lucent in occulto, que caritas in abscondito bona agit, et in secreto conscientie sue quantum ad hoc quod se celat et alios operatione sua lateat non lucet. Sed cum aliis prodesse iubetur, tunc apparet quid fulgoris habeat intus. Sculpentibus resistit, quia inter adversa seculi fortis et insecabilis est, a nullo vinci potest, vel si quis eam vult sculpere et pingere adulatoria laude, resistit. Non ei concedit, quia vanam gloriam contemnit, et hi tales calefacti radiis solis veri, id est Christi vel digiti, id est Spiritus sancti, quasi contrectati paleas, id est peccatores et fragiles ad se trahunt sibique coniungunt.M
quartum49 smaragdus,
49 quartum] quartus
La85 P588
marg.|
SMARAGDUS. Quartus nimie viriditatis super omnes herbas et frondes, ut etiam circumfluum aerem reddat viridem. Huius multa genera, sed pretiosus reperitur in Scythia regione deserta, quos custodiunt gryphes animalia leoninum corpus, pedes autem caput et alas ut aquile, habent quatuor pedes quibus ut leones super terram currunt, per aerem volant ut aves, qui servant predictos lapides, non sibi sed hominibus auferunt contra quos Arimaspus pergens pugnat et eis aufert. Gryphes diabolus qui Christum vel fidei gemmam a fidelibus conatur auferre. Sed contra pugnat populus ille habens unum oculum, id est Christum qui non incedunt duabus viis, nec habent duplex cor, Christumque vel fidem eius rapiunt, quarta dicitur propter quatuor evangelia.N
Numérotation du verset
Apc. 21:20
quintum sardonyx,50
50 quintum sardonyx] quintus sardonyx
La85,
quintus sardonius
P588
marg.|
SARDONYX. Quintus tricolor, niger in imo candidus, in medio rubeus in summo id est sancti in passione exterius rubei, interius candidi, sed per humilitatem despecti, que quia ex infirmitate corporis descendit, quod quinque sensibus agitur quinta dicitur.O
sextum sardius51,
51 sextum sardius] sextus sardius
La85 P588,
sextus sardinus
Weber
marg.|
SARDIUS. Sextus sanguinei coloris unicolor martyrii gloriam significat. Sextus, quia sexta feria crucifixus est Christus. Vel sardius rubee terre habens speciem, significat sanctos qui licet cum mentis sublimes intellectu, tamen fragilitatis sue recordantur, attendentes se filios Ade qui rubra terra dicitur, qui sexta die factus est, unde et sardius sextus inducitur.P
septimum52 chrysolithus53,
52 septimum] septimus
La85
53 chrysolithus] chrisolithis
Cor2
V (... sic debent scribi), crisolitus
La85,
grisolitus
P588
marg.|
CHRYSOLITHUS. Aureum fulgorem habet, et videtur scintillas ardentes emittere, id est spiritualis inter miracula predicatio, aurum superna sapientia, scintillas quas emittit exhortationes vel miracula, quibus ad amorem Dei et proximi accendunt significantur. Quod quia per Spiritum sanctum fit septimo loco ponitur. Inde etiam
chrysolithus
dictus quia fulget ut aurum.Q
octavum54 beryllus55,
54 octavum] octavus
La85 P588 Weber
55 beryllus] berillus
La85 P588 Cor2
V (... sic debent scribi)
marg.|
BERYLLUS. Octavus est predicantium operatio. Lucet ut aqua sole percussa. Urit etiam manum tenentis, quia qui sancto iungitur eius conversatione accenditur. Dicunt et alii, quia bicolor est viridis et pallens, significat"sanctos in contemplatione positos virides, sed cura terrene administrationis ad pallorem {t. 4 : Erfurt, f. 1208vb ; facsim., p. 576b} active vite redeuntes".R
nonum56 topazius,
56 nonum] nonus
La85 P588
marg.|
TOPAZIUS. Nonus, quo rarior eo pretiosior, et habet duos colores ex auro et etherea claritate, maxime lucens cum splendore solis tangitur, superans omnium gemmarum claritates, in aspectum suum singulariter provocans aspicientes, quem si plus polis obscuras, si nature relinquis clarior est, et nihil est carius regibus inter divitias. Contemplativam vitam significat quam sancti reges omnibus operum divitiis et gemmis virtutum preferunt, et in eam maxime aspectus suos dirigunt, et tanto amplius quanto frequentius divina illustrantur gratia. Ex interna caritate color aureus, ex dulcedine contemplationis ethereus, que ex attritu seculi semper obscurascit, vix enim potest quis simul doloribus attingi, et tranquilla mente celi gaudia intueri. Vel si polis, quasi si dignitatibus seculi honoras eos et ornas obscuras, quia contemplationi minus vacant, vel minoris meriti sunt. Et sicut in octavo activa vita, sic in nono contemplativa que est angelorum, quorum sunt novem ordines. Dicunt quidam quod omnium lapidum colores habet, unde et nomen habet, quia pan id est omne et invenitur in insula Egypti, que dicitur topazon significat"sanctos omnibus coloribus virtutum fulgidos".S
decimum57 chrysoprassus58,
57 decimum] decimus
La85 P588
58 chrysoprassus] chrysoprasus
Cor2
V (... sic debent scribi), crisoprassus
CorS3
(cum .r. in penultima : Parisiensis)
La85
, grisoprassus
P588
marg.|
CHRYSOPASSUS. In India nascitur, viridis aureeque mixture. Quidam etiam purpureus cum guttis aureis, significat"eos qui virorem eterne patrie caritate merentur", et aliam purpuram martyrii ostendunt, et quia exemplum Domini sequuntur in India, id est prope ortum solis sunt, et cum Christo regnare exspectant. In denario numero sunt, et decalogus implebitur per dilectionem que non finit, igitur in chrysopasso opus martyrii signatur et premium. Chryson : aurum, passos : porrum dicitur.T
marg.|
Hec glossa est alterius pagine. Chrysoprassus viridis aureeque59* coloris esse dicitur qui, pro eo quod in decimo loco ponitur, quosdam doctores Ecclesie significat. Qui et nobis60 in corpore positi multas docuerunt, et multo plures suis scriptis erudierunt. Quotidie erudiunt sicut Hieronymus, Gregorius, Ambrosius, Augustinus et ceteri tales. Qui et iam lumina Ecclesie recte dici possunt. In quorum viridi colore fidei firmitas in aureo vero sapientie fulgor accipitur. In denario numero Vetus Testamentum prout decem precepta legis accipiatur. Sed, quia Vetus Testamentum sine doctrina Novi non potest intelligi eo quod specialis intelligentia in Veteri nihil aliud sit quam Novum Testamentum, convenienter in decimo loco ponitur eo quod scientiam Veteris ac Novi plenissimam habuerunt. Possumus et aliud per denarium numerum intelligere. Denarius quippe numerus et div<i>dit et ordinat et perficit omnes numeros, ita et isti diviserunt quodam modo Scripturas cum eas per sententias et libros partiti sunt exponendo. Ordinaverunt eas cum earum obscuritates aperuerunt et, cum ordinata videbantur, quam rectum ordinem habuerunt manifestaverunt. Perfecerunt autem cum ea que deesse videbantur suppleverunt. U
f
f
¶Fons : Apc. cum glossa prisca, Paris, BnF, lat. 11197, France : Centre, s11 3/3.
59 auree]
corr.,
aureaque
P11967
60 nobis] coniec., ûb’ P11967
undecimum61 hyacinthus62,
61 undecimum] undecimus
La85 P588
62 hyacinthus] hiacinctus
Cor2
V (... sic debent scribi), iacinctus
La85 P588
marg.|
HYACINTHUS. Undecimus, cum aere mutatur, in sereno perspicuus, in nubilo obscurus, significat discretissimos doctores, omnibus qualitatibus, moribus, etatibus, intellectibus se contemperantes, ut Paulus qui dicebatg : «Sapientiam loquimur inter perfectos». Item h : «Non potui vobis loqui» etc. Itemi : «Quis infirmatur» etc. Itemj :"Omnibus omnia factus sum ut omnes lucrifacerem".V
g 1Cor. 2, 6.
h 1Cor. 3, 1.
i 2Cor. 11, 29.
j 1Cor. 9, 22 : « Factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem. Omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos ».
duodecimum63 amethystus64.
63 duodecimum] duodecimus
La85
64 amethystus] amechistus
Cor2
V (... sic debent scribi), ametistus
La85
marg.|
AMETHYSTUS. Duodecimus, purpureus mixto colore viole et rose, quasdam flammulas de se effundens. Purpureus color significat celestis regni habitus et angelice societatis principatum ad quem venturi sunt sancti. Viola humilem sanctorum verecundiam, cum odore bone operationis. Rosa pretiosam mortem martyrum qui non modo inter se sed etiam ad inimicos et persecutores flammas caritatis emittunt. Significat igitur amethystus celestis regni semper memoriam in cordibus humilium et illam egregiam virtutem, ut etiam pro inimicis orent, et de salute eorum curent, que est virtus virtutum. Colorum varietas, virtutum multiplicitas.W
Numérotation du verset
Apc. 21:21
Et duodecim porte65
65 porte
La85 Rusch
] portis
P588
marg.|
ET
DUODECIM
PORTE. Quasi66 dixi esse duodecim portas, et cum ita sint duodecim ille porte, id est prophete67 introducentes ad fidem Trinitatis ex quatuor mundi partibus, per singulas, id est per instructionem singulorum68 sunt margarite, id est imitatores eorum, qui de quacumque parte mundi69 ad fidem70 Trinitatis vocentur71 sunt splendidi virtutibus.Y
66 Et .XII. porte quasi]
om. P588
67 prophete]
om. La85 P588
68 instructionem singulorum] singularum instructionem
P588
69 parte mundi]
inv. La85 P588
70 fidem] + sancte
La85
71 vocentur] vocantur
P588
marg.|
Duodecim porte
id est omnes introductores in quatuor partibus mundi fundati fide sancte Trinitatis introducunt singuli duodecim id est omnes ex quatuor partibus ad fidem sancte Trinitatis qui sunt mar<garite> id est lucidi et solidiZ
k
k
¶Fons :
Anselmus Laodonensis,
In Apc. 21, PL 162, 1582B : “Et duodecim portae duodecim margaritae sunt per singulas, id est, omnes introductores in quatuor mundi partibus fundati fide sanctae Trinitatis, introducunt duodecim, id est, omnes ex quatuor partibus mundi ad fidem Trinitatis, qui sunt margaritae, id est lucidi et solidi. Et singulae portae erant ex singulis margaritis, id est, unusquisque de introductoribus sunt splendentes et firmi virtutibus”. [MM2024]
interl.|
quia et72 ipsi similiter virtutibus splendidi73
AA
72 et] om. P588
73 virtutibus splendidi]
inv. P588
marg.|
SINGULE
PORTE. Quasi74 : ad hoc ut essent porte opertuit esse margaritas.AB
74 Singule... quasi] Q. d.
P588
et platee75 civitatis
75 platee
Cor1
LP
Cor2
V] platea
La85 Weber
interl.|
id est coniugatiAC
interl.|
id est simpliciores qui76 laxius mundo utuntur77
AD
76 simpliciores qui] ipsi simplices
P588
77 utuntur] utentes
P588
marg.|
PLATEE
CIVITATIS
AURUM, id est78 sapientia vel claritate79 pleni mundi a criminali macula.AE
78 Platee... id est]
om. P588
79 claritate] caritate
P588
aurum mundum80, tamquam vitrum perlucidum81.
80 aurum mundum
P588 Rusch
] auro mundo
Weber
81 perlucidum] lucidum
P588
marg.|
VITRUM
PERLUCIDUM, id est nullas sordes in se celantes, vel quia possunt mali in operibus82 nequitiam suam velut in speculo cognoscere.AF
82 operibus] + illorum
P588
Numérotation du verset
Apc. 21:22
interl.|
hoc est83 locus orationis et oblationis que ibi locum non habebitAG
83 est] om. P588
non vidi in ea. Dominus enim Deus omnipotens templum illius84 est
84 illius] eius
La85
interl.|
id est omnimoda requiesAH
interl.|
similiter est templum eiusAI
AI
¶Codd. : Rusch ; om. P588
Numérotation du verset
Apc. 21:23
interl.|
lumine fideiAJ
AJ
¶Codd. : Rusch ; om. P588
marg.|
NON
EGET.85 Hic egent ad servitium Dei sole et luna, ibi non Deus enim plene illuminabit eos86.AK
85 Non eget]
om. P588
86 eos] illos
P588
interl.|
scientia acquisitaAL
AL
¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.|
Vel non eget sole neque luna, id est maioribus vel minoribus predicatoribus.AM
AM
¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.|
ad hocAN
AN
¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.|
id est TrinitasAO
illuminabit87 eam88 et lucerna eius
87 illuminabit] illuminavit
Weber
88 nam claritas... eam] om. P588* (sec. m. compl. marg.)
interl.|
id est lumine scilicet continens89 deitatemAP
89 scilicet continens]
inv. P588
erit90 agnus.
90 erit] est
La85 P588 Weber
interl.|
id est humanitasAQ
Numérotation du verset
Apc. 21:24
interl.|
ad aliorum illuminationemAR
marg.|
ET
AMBULABUNT.91 Tanta erit lux in futuro quod usque ad finem mundi ambulabunt gentes, id est promovebuntur de bono in melius.AS
91 ambulabunt]
om. P588
interl.|
minores et subitiAT
AT
¶Codd. : Rusch ; om. P588
92 in lumine
CorS2 Rusch
] per lumen
CorS2
(Beda)
Weber
93 huius] eius
P588
94 vel per lumen vel per lucem]
om. P588
interl.|
maioresAV
AV
¶Codd. : Rusch ; om. P588
marg.|
REGES
TERRE. Id est illi maiores qui regunt terrenitatem suam et aliorum95.AW
95 et aliorum]
om. P588
interl.|
id est acquisitos pro quibus coronabunturAX
interl.|
puritatem96 conscientieAY
96 puritatem] id est
praem. P588
in illam97.
97 illam] viam
P588
interl.|
pro ea habendaAZ
AZ
¶Codd. : Rusch ; om. P588
Numérotation du verset
Apc. 21:25
interl.|
ad videndum et laudandum Deum intellectus et affectus
marg.|
In98 presenti aliquando subtrahitur predicatio, ne fures intrent et conculcent dum nox est, id est locus insidiarum, sed quia ibi dies perpetua et99 omnis timor auferetur.BB
98 In] ET PORTE
praem. Rusch
99 et] om. P588
per noctem100,
100 noctem] diem
P588 Cor2
V
Weber
interl.|
per aliquam adversitatemBC
BC
¶Codd. : Rusch ; om. P588
Numérotation du verset
Apc. 21:26
interl.|
in ipso futuroBD
interl.|
id est representabunt Deo PatriBE
marg.|
AFFERENT. Ad similitudinem victorum qui spolia in suas urbes ferunt.BF
interl.|
glorificatas gentesBG
et honorem gentium in illam.
interl.|
id est puritatem conscientiarum gentiumBH
Numérotation du verset
Apc. 21:27
Non101 intrabit102 in eam103*
101 Non Rusch Clementina] nec P588 Cor2V CorS2 (al.) Weber
102 intrabit P588 Rusch] intravit Weber (F A I S)
103 eam
CorS2 (al.) Cor4 Clementina
] illam
La85 P588 Weber (S) CorS2 (al.) Rusch,
illa
Weber (F),
ea
Cor2
V
Weber
marg.|
NON
INTRABIT. Dicta honestate civitatis ne quisquam falsus frater ad aliquem horum graduum pertingere104 presumeret, determinat qui sunt intraturi qui non.BI
104 pertingere] pertinere
P588
aliquid105 coinquinatum
105 aliquid
Rusch
] aliquod
Clementina
interl.|
cum aliis per consensum inquinatum quantum ad peccatum cordis106
106 inquinatum quantum ad peccatum cordis] coinquinatum
P588
abominationem107*
107 abominationem
Amiatinus
Φ
Cor4
(
et
non interponitur in .<Parisiensi>. nec aliquid aliud)] aut
praem. Rusch Clementina,
et
praem. Cor2
V
La85 Weber
marg.|
id est aliquid criminaleBJ
faciens108
108 abominationem faciens
Rusch Clementina
]
inv. Cor2
V
Cor4 La85 Weber,
faciens abominationem
interl.|
vel quantum ad peccatum operisBK
BK
¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.|
mendacium
facit qui in mendaciis inveniendis delectatur109
BL
109 in mendaciis inveniendis - delectatur]
inv. P588
interl.|
vel : quantum ad peccatum orisBM
BM
¶Codd. : Rusch ; om. P588
interl.|
quasi110 : quid per singula nemo intrabit
nisi
BN
110 quasi] + d.
P588
qui scripti sunt et111* in libro vite agni.
111 et
Cor2
V
Cor4 (et interponitur in .<Parisiensi>.) Wordsworth (U)
]
om. La85 Rusch Clementina Weber
interl.|
id est humanitatis per quam dabitur