Nicolaus de Lyra

Capitulum 12

Numérotation du verset Qo. 12,1 

Memento creatoris tui
in diebus iuventutis tue antequam veniat tempus afflictionis tue1
1 tue] om. Weber
et appropinquent anni de quibus dicas : non mihi placent.
Numérotation du verset Qo. 12,2 

Antequam
tenebrescant2
2 tenebrescant] -cat Weber
sol et lumen et stelle et luna3
3 et stelle - et luna] inv. Weber
et revertantur nubes
post pluviam.
Numérotation du verset Qo. 12,3 

Quando commovebuntur
custodes domus
et nutabunt4
4 nutabunt] -tur Weber
viri fortissimi
et otiose
erunt molentes
in minuto5 numero et tenebrescent
5 in minuto] imminuto Weber
videntes
per foramina
Numérotation du verset Qo. 12,4 

et claudent ostia in platea
in humilitate vocis molentes6
6 molentes] -tis Weber
et consurgent
ad vocem
Volucris
et obsurdescent omnes filie carminis.
Numérotation du verset Qo. 12,5 

Excelsa
quoque timebunt
et formidabunt
in via,
florebit
amigdalus7,
7 amigdalus] -lum Weber
Impinguabitur
Locusta
et dissipabitur capparis
quoniam ibit
Homo
in domum
eternitatis sue et circuibunt
in platea plangentes.
Numérotation du verset Qo. 12,6 

Antequam rumpatur funis argenteus
et recurrat
vitta8 aurea
8 vitta] vita Rusch
et conteratur hydria
super fontem et confringatur
Rota
super cisternam
Numérotation du verset Qo. 12,7 

et revertatur
pulvis in terram suam
unde erat et spiritus
redeat ad eum9
9 eum] Deum Weber
qui dedit illum.
Numérotation du verset Qo. 12,8 

Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes, et10 omnia vanitas.
10 et] om. Weber
Numérotation du verset Qo. 12,9 

Cumque esset sapientissimus
Ecclesiastes docuit populum et enarravit que fecerat11 et investigans
11 fecerat] -rit Weber
composuit parabolas multas
Numérotation du verset Qo. 12,10 

que sunt12 verba utilia
12 que sunt] quaesivit Weber
et conscripsit sermones rectissimos
ac veritate plenos.
Numérotation du verset Qo. 12,11 

Verba sapientium
sicut stimuli
et quasi clavi in altum
defixi que per magistrorum
concilium
data sunt a pastore uno.
Numérotation du verset Qo. 12,12 

His
amplius fili mi ne requiras
faciendi plures libros nullus est finis
frequensque meditatio
carnis est afflictio13
13 est afflictio] inv. Weber
Numérotation du verset Qo. 12,13 

Finem loquendi pariter omnes14
14 pariter omnes] inv. Weber
audiamus,
Deum time
et
mandata eius observa.
Hoc est15 omnis homo.
15 est] + enim Weber
Numérotation du verset Qo. 12,14 

Cuncta16 que fiunt adducet17 in iudicium
16 Cuncta] Et praem. Weber |
17 adducet] + Deus Weber |
pro omni errato,
sive bonum sive malum sit18.
18 sit] + Explicit Coeleth id est Ecclesiastes versus numero .DCCC. ΩN, Explicit liber Ecclesiastes Weber

Capitulum 12

Numérotation du verset Qo. 12,ad litteram 
marg.| {3.1809} .1. Aufer iram a corde tuo. vindictam de aliis non querendo. Ira enim est appetitus vindicte, quam solent iuvenes magis querere quam senes propter caliditatem nature.
marg.|  .2. Et amove malitiam. idest luxuriam. Et subdit utriusque dicti causam.
marg.|  .3. Adolescentia. querens vindictam.
marg.|  .4. Et voluptas. exercens luxuriam.
marg.|  .5. Vana sunt. quia cito transeunt, et ad finem malum perducunt.
marg.|  .6. Memento creatoris. Superius Salomon induxit multipliciter ad felicitatis humane acquisitionem, hic consequenter inducit ad huius acquisitionis accelerationem. Et dividitur in tres partes, quia primo ponitur hec acceleratio. Secundo quedam brevis recapitulatio, ibi : Cumque esset. Tertio, infertur intenta conclusio, ibi : His amplius. Circa primum {3.1810} dicit : Memento creatoris tui. qui te fecit de nihilo ad imaginem suam, Gn. 1. propter quod obligatus es totus ad eius servitutem.
marg.|  .7. In diebus. quia tunc potes ei promptius et melius servire, ideo subditur.
marg.|  .8. Antequam veniat. idest senectutis, quia sicut dicit Horatius : Multa senem circumveniunt incommoda.
marg.|  .9. Et appropinquent. tue mortis.
marg.|  .10. De quibus. Omnes enim mortem refugiunt et abhorrent.
marg.|  .11. Antequam tenebrescant. Resumendum est quod dictum est in principio cap. Memento creatoris tui, in principio huius clausule et etiamclausularum sequentium. Antequam tenebrescant. Dicuntur autem sol luna et stelle obtenebrescere seni, et maxime ad mortem appropinquanti, quia deficit virtus eius visiva, et sic non potest claritatem eorum bene videre, nec de die, nec de nocte.
marg.|  .12. Et revertantur nubes. id est tribulatio mortis super tribulationem {3.1811} senectutis. ita quod Salomon loquitur hic metaphorice secundum omnes expositores Hebr. et Latinos.
Numérotation du verset Qo. 12,ad litteram 
marg.|  .1. Quando commovebuntur. id est corporis, quod est domicilium anime. Huius autem domus custodes sunt sensus, qui precavent corpori a noxiis. Et dicuntur hic commoveri, quando incipiunt deficere, et hebetari.
marg.|  .2. Et nutabunt viri. id est crura, et tibie, que dicuntur viri a virtute, quia sustinent corporis pondus : sed nutant, id est tremunt, seu vacillant in senectute deficiente naturali virtute.
marg.|  .3. Et otiose erunt molentes. id est dentes quibus molitur cibus in ore : sed appropinquante morte non possunt hoc facere.
marg.|  .4. In minuto numero. Numerus enim dentium in communi cursu minuitur in senectute.
marg.|  .5. Et tenebrescent. id est oculi intra foramina capitis collocati.
marg.|  .6. Et claudent ostia. id est labia in plano faciei sita, que dicuntur claudi, quando non possunt bene loqui. ideo subditur.
marg.|  .7. In humilitate. id est exilitate vocis, quod contingit in appropinquatione mortis.
marg.|  .8. Et consurgent ad vocem. id est galli. Senes enim non possunt bene dormire, et sic excitantur in primo gallorum cantu, et hec excitatio dicitur hic resurrectio. Et quia ad litteram non possunt diu retinere urinam propter debilitatem organorum, et ideo oportet eos tunc surgere.
marg.|  .9. Et obsurdescent. id est aures, que dicuntur filie carminis, eo quod delectantur in melodiis.
marg.|  .10. Excelsa quoque. id est superior pars anime : quia omnes naturaliter timent mortem propinquantem, etiam secundum partem superiorem corpori compatientem.
marg.|  .11. Et formidabunt. quia timent exire viam presentis vite.
marg.|  .12. Florebit amygdalus. id est caput canescet.
marg.|  .13. Impinguabitur locusta. id est venter intumescet humoribus indigestis.
marg.|  .14. Et dissipabitur. idest concupiscentia carnis, que sic nominatur, eo quod {3.1812} capparis est herba, qua luxuria excitatur.
marg.|  .15. Quoniam ibit homo. per mortem.
marg.|  .16. In domum eternitatis sue. quia inde numquam revertetur ad vitam presentem.
marg.|  .17. Et circumibunt. hominem iam defunctum.
marg.|  .18. Antequam rumpatur. Resumatur. Memento creatoris tui, antequam rumpatur funis argenteus, idest harmonia, qua elementa colligantur in corpore vivente, que rumpuntur in morte.
marg.|  .19. Et recurrat. idest vita futura, que secundum veritatem melior est iustis, quam vita presens, sicut aurum melius est argento.
marg.|  .20. Et conteratur hydria. Fons dicitur hic cor, a quo procedunt spiritus vitales, sicut aque vivide ex fonte. Hydria cum qua hauritur aqua de fonte, dicitur hic compago ceterorum membrorum, recipiens vitam a corde, que conteritur super fontem : quia moritur cum corpore.
marg.|  .21. Et confringatur. Rota dicitur hic caput, quia appropinquat ad figuram rotundam. Cisterna vero dicitur ipsum cor, eo quod inde accipitur vita, ut predictum est : et sic rota confringitur super cisternam, quando omnes sensus, qui vigent in capite, deficiunt totaliter corde moriente.
marg.|  .22. Et revertatur. idest corpus humanum, quod pro maiori parte factum est de elemento terre.
marg.|  .23. Et spiritus. secundum merita eius, et demerita iudicandus per ipsum.
marg.|  .24. Vanitas. Exponatur, ut supra cap. j.
marg.|  .25. Cumque esset. Hic ponitur brevis recapitulatio de libris Salomonis, cum dicitur : Cumque esset sapientissimus. idest Salomon, cuius sapientia precedebat sapientiam omnium illius temporis, ut habetur. iij. Regum iiij.
marg.|  .26. Docuit populum. verbo, et scripto.
marg.|  .27. Et enarravit. supra. ij. ca. et in pluribus aliis locis.
marg.|  .28. Et investigans. sapientiam.
marg.|  .29. Composuit parabolas. scilicet tria milia, ut habetur. iiij. Reg. iij.
marg.|  .30. Quesivit verba. ad bonum regimen populi.
Numérotation du verset Qo. 12,ad litteram 
marg.| {3.1813} .1. Et conscripsit sermones. Quia nulla est in eis distortio a veritate.
marg.|  .2. Ac veritate. Quia cum veritate litterali continent plures veritates mysticas.
marg.|  .3. Verba sapientum. ad excitandum pigros in opere virtutis.
marg.|  .4. Et quasi. id est in profundum, sicut dicitur Io. 4.b. Puteus altus est. id est profundus. et ideo sicut clavi in profundum ligni defixi, sunt ibi quasi immobiles, sic verba prophetarum non possunt a veritate removeri.
marg.|  .5. Que per magistrorum. id est sapientum.
marg.|  .6. Data sunt a pastore. scilicet ipso Deo qui omnia regit, et pascit. Magistri vero isti possunt dici tres persone in divinis, vel angeli, in quibus primo revelantur divina secreta, et sunt executores divine voluntatis.
marg.|  .7. His amplius. Hec est ultima pars huius libri, in qua ponitur intenta conclusio : et hoc quantum ad duo. Primum est, quod homo non sit curiosus in investigatione scripturarum preter necessariorum, et quantum ad hoc dicitur : His amplius. id est sacre scripture libris, ut exponit Rabbi Salomon Amplius fili mi ne requiras, per hoc tamen non excluduntur libri alii ad intellectum sacre scripture necessarii, sed illi, qui non sunt ad salutem necessarii, de quibus subditur :
marg.|  .8. Faciendi plures libros. quia semper emergunt nove difficultates in talibus.
marg.|  .9. Frequensque meditatio. circa talia.
marg.|  .10. Carnis est afflictio. scilicet affective, et sine utilitate, cum sit de preter necessariis ad salutem, et impediat necessariorum cognitionem : {3.1814} quia impedit studium circa ipsa. Secundum est, quod homo intendat totis viribus necessariis ad salutem. ideo dicit :
marg.|  .11. Deum time. timore filiali, per quem receditur a malo.
marg.|  .12. Et mandata eius observa. exercendo te in bono : et he sunt due partes iustitie, que faciunt hominem perfectum in virtute, ideo sequitur :
marg.|  .13. Hoc est omnis homo. id est totus, sive perfectus homo, quia totum, et perfectum sunt idem. 5. Metaph. ita quod accipitur hic signum totius universalis pro signo totius integralis. quia in Hebreo pro utroque est una sola dictio equivoca ad utrunque, et est sensus : Hoc est omnis homo. idest iste due partes iustitie faciunt perfectum hominem in virtute, et subditur motivum ad ista duo, cum dicitur :
marg.|  .14. Cuncta, que fiunt. scilicet ab hominibus, qui per liberum arbitrium possunt mereri, et demereri.
marg.|  .15. Adducet Deus in iudicium. generale.
marg.|  .16. Pro omni errato. in Hebreo habetur : Pro omni celato, quod ibi manifestabitur.
marg.|  .17. Sive bonum sit. ut remuneretur.
marg.|  .18. Sive malum. ut puniatur. Ad hanc sententiam potest trahi quantum ad aliquid nostra littera, cum dicitur : Pro omni errato, id est delicto ex malitia, vel ignorantia. Sive sit bonum. de genere, malum tamen ex circunstantia : sicut cum aliquis dat eleemosynam mulieri paupercule, ut eam pertrahat ad luxuriam : Sive malum. de genere, sicut furtum, et homicidium. Punitio tamen talium cedet ad gloriam electorum, sicut dicitur Ps. 57.b. Letabitur iustus cum viderit vindictam. et ad gloriam Dei : Cui honor, et gloria in secula seculorum. Amen.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Qo. 12), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=29&chapitre=29_12)
Signaler un complément d'information

Notes :