Capitulum 11
Numérotation du verset
Sir. 11,1
sapientia humiliati exaltabit caput illius
et in medio magnatorum
consedere illum faciet
Numérotation du verset
Sir. 11,2
non laudes virum in specie sua neque spernas hominem in visu suo
Numérotation du verset
Sir. 11,3
brevis in volatilibus est apis et initium dulcoris habet fructus illius
Numérotation du verset
Sir. 11,4
in vestitu ne glorieris umquam
nec in die honoris tui extollaris quoniam mirabilia opera Altissimi solius
et gloriosa et absconsa et invisa opera illius
Numérotation du verset
Sir. 11,5
multi tyranni sederunt in throno et insuspicabilis portavit diadema
Numérotation du verset
Sir. 11,6
multi potentes
pressi sunt valde1
1 valde] valide
Weber
et gloriosi traditi sunt in manus alterorum
Numérotation du verset
Sir. 11,7
priusquam interroges ne vituperes quemquam
et cum interrogaveris
corripe iuste
Numérotation du verset
Sir. 11,8
priusquam audias ne respondeas verbum et in medio sermonum ne adiicias loqui
Numérotation du verset
Sir. 11,9
de re ea que te non molestat ne certeris et in iudicio peccantium ne consistas
Numérotation du verset
Sir. 11,10
fili ne in multis sint actus tui
et si dives fueris non eris immunis a delicto
si enim secutus fueris
non apprehendes
et non effugies
si precucurreris
Numérotation du verset
Sir. 11,11
est laborans et festinans et dolens impius et tanto magis non abundat
Numérotation du verset
Sir. 11,12
est homo marcidus egens recuperatione plus deficiens virtute
et abundans paupertate
Numérotation du verset
Sir. 11,13
et oculus Dei respexit illum in bono et erexit illum ab humilitate ipsius et exaltavit caput eius et mirati sunt in illo multi et honoraverunt Deum
Numérotation du verset
Sir. 11,14
bona
et mala
Vita
et mors et paupertas et honestas a Deo sunt
Numérotation du verset
Sir. 11,15
[ ]
Numérotation du verset
Sir. 11,16
[ ]
Numérotation du verset
Sir. 11,17
datio Dei
permanet iustis
et profectus
illius successus
habebunt in eternum
Numérotation du verset
Sir. 11,18
est qui locupletatur parce agendo et hec pars mercedis illius
Numérotation du verset
Sir. 11,19
in eo quod dicit inveni requiem mihi et nunc manducabo de bonis meis solus
Numérotation du verset
Sir. 11,20
et nescit quod tempus pretereat et relinquet omnia aliis
Numérotation du verset
Sir. 11,21
sta in testamento tuo
et in illo colloquere
et in opera
mandatorum tuorum veteresce
Numérotation du verset
Sir. 11,22
ne manseris in operibus peccatorum fide autem in Deo et mane in loco tuo
Numérotation du verset
Sir. 11,23
facile est enim in oculis Dei de subito honestari pauperem
Numérotation du verset
Sir. 11,24
Benedictio
Dei in mercedem iusti festinat et in honore veloci processus illius fructificat
Numérotation du verset
Sir. 11,25
ne dicas quid est mihi opus
et que erunt mihi ex hoc bona
Numérotation du verset
Sir. 11,26
ne dicas sufficiens sum
et quid ex hoc pessimabor
Numérotation du verset
Sir. 11,27
in die bonorum ne immemor sis malorum
et in die malorum ne immemor sis bonorum
Numérotation du verset
Sir. 11,28
quoniam facile coram Deo in die obitus retribuere unicuique secundum vias suas
Numérotation du verset
Sir. 11,29
malitia hore
oblivionem facit luxurie magne
et in fine hominis denudatio operum illius
Numérotation du verset
Sir. 11,30
ante mortem ne laudes hominem quemquam quoniam in filiis suis
agnoscitur vir
Numérotation du verset
Sir. 11,31
non omnem hominem inducas in domum tuam multe enim insidie sunt dolosi
Numérotation du verset
Sir. 11,32
sicut enim eructant precordia fetantium sicut perdix inducitur in caveam et ut caprea in laqueum sic et cor superborum et sicut prospectator
videns casum
proximi sui
Numérotation du verset
Sir. 11,33
bona enim in mala convertens
insidiatur et in electis imponet maculam
Numérotation du verset
Sir. 11,34
ab scintilla una augetur ignis
et ab uno doloso augetur sanguis
homo vero peccator sanguini
insidiatur
Numérotation du verset
Sir. 11,35
attende te a pestifero
fabricat enim mala
ne forte inducat super te subsannationem in perpetuum
Numérotation du verset
Sir. 11,36
admitte ad te alienigenam
et subvertet te in turbore
et abalienabit te a tuis propriis
Capitulum 11
Numérotation du verset
Sir. 11,ad litteram
marg.|
{3.2025}
Sapientia humiliati.
Postquam induxit ad humiliationis actum, hic consequenter ostendit humilitatis fructum, dicens.
marg.|
.1.
Sapientia humiliati exaltabit.
Sicut patet de Daniele, qui positus in captivitate, propter sapientiam suam fuit exaltatus non solum inter populares, sed etiam inter principes, et huius mundi potentes, Danielis 6. et similiter {3.2026} Ioseph in Egypto, Gn. 61.
marg.|
.2.
Non lau, virum.
id est non iudices de valore hominis secundum exteriorem apparentiam corporis, nam frequenter ille qui est minoris apparentie, est melioris existentie. Et inducitur ad hoc exemplum, cum dicitur.
marg.|
.3.
Brevis in volatilibus est apis.
Habet enim corpus valde parvum, et tamen facit meliorem fructum, quam milvus habens corpus magnum.
marg.|
{3.2027} Et si non est gloriandum de statura corporis, minus de decore vestis, que est quid extrinsecum, ideo subditur. In vestitu. et subditur.
Numérotation du verset
Sir. 11,ad litteram
marg.|
.1.
Nec in die honoris tui.
id est sublimationis tue temporalis.
marg.|
.2.
Extollaris.
per superbiam.
marg.|
.3.
Quoniam mirabilia opera altissimi.
superbos subito deiiciendo, et humiles exaltando, Luce. 1.e. Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles. ideo subditur.
marg.|
.4.
Multi tyranni sederunt in throno.
qui postea sunt deiecti propter suam superbiam.
marg.|
.5.
Et insuspicabilis portavit diadema.
Tyranni deiecti sicut patet Esther 6. et 8. de Aman suspenso. et Mardocheo honorem illius adepto, de quo tamen facto nullus ante suspicabatur, unde et adhuc subditur.
marg.|
.6.
Multi potentes oppressi sunt.
quod patet in pluribus exemplis veteris ac novi testamenti, et in historiis antiquorum.
marg.|
.7.
Priusquam interroges.
Superius ordinavit iudicem quantum ad animam, hic consequenter ordinat ipsum quantum ad verbum, dicens : priusquam interroges. veritatem diligenter inquirendo.
marg.|
.8.
Ne vituperes quenquam.
ipsum contemnendo.
marg.|
.9.
Et cum interrogaveris.
id est veritatem diligenter inquisieris.
marg.|
.10.
Corripe iuste.
contra veritatem nulli parcendo.
marg.|
.11.
Priusquam audias.
complete loquentem.
marg.|
.12.
Ne respondeas verbum.
quia non responderes ad eius intentionem, cuius intellectus ex fine locutionis dependet.
marg.|
.13.
Et in medio seniorum ne adiicias loqui.
interrumpendo verbum loquentis, eadem ratione. Alia littera : Et in medio seniorum ne adicias loqui. ubi magis tacere debent iuniores.
marg.|
.14.
De ea re.
quia hoc est fatuum et inutile.
marg.|
.15.
Et in iudicio peccantium.
qui pervertunt iudicium.
marg.|
.16.
Ne consistas.
eorum sententiam approbando, vel eis consentiendo.
marg.|
.17.
Fili ne in multis.
Post quam ordinavit iudicem quantum ad animum et verbum, hic consequenter ordinat quantum ad actum. Et dividitur in duas partes, quia primo ipsum retrahit ab his que bonum actum impediunt, secundo inducit ad ea que pro bono actu expediunt, ibi. Sta in testamento. Primum vero quod impedit bonum actum iudicis est confusio negotiorum scilicet quando multa inchoantur, antequam aliquod eorum terminetur, quia sic unum per aliud impeditur. ideo dicitur : Fili ne in {3.2028} multis. simul et confuse. sint actus tui. subditur.
marg.|
.18.
Et si dives fueris.
Secundum quod impedit actum bonum iudicis, est cupiditas munerum, que excecant etiam sapientes, et subvertunt verba iustorum, Ex. 23.a. Aqua retrahitur dupliciter. Primo, propter dilationem acquisitionis. Secundo, propter defraudationem fruitionis, ibi : Et qui locupletatur. Circa primum dicitur : Et si dives fueris. id est divitiarum cupidus immoderate, sicut accipitur, Mt. 19.c. Facilius est camelium per foramen acus transire, quam divitem hominem intrare in regnum celorum. ideo subditur : Non eris immunis a delicto. Et subditur ratio.
marg.|
.19.
Si enim secutus fueris.
divitias immoderate querendo.
marg.|
.20.
Non apprehendes.
id est non assequeris intentum, s. habere sufficientiam propter quam divitie queruntur, quia per eas non satiatur cupido, sed magis acquiritur indigentia. Nam quanto plus sic acquirit ad habendum, tanto plus habere sitit.
marg.|
.21.
Et non effugies.
scilicet indigentiam.
marg.|
.22.
Si precurreris accipiendo divitias a parentibus tuis.
nam si fueris cupidus, non eris contentus, sed ad habendum maiora anxius, ut dictum est. Et si fueris prodigus cito consumes, et indigens fies. Et de cupido subdit exemplum.
marg.|
.23.
Est homo laborans.
mente et corpore.
marg.|
.24.
Et festinans.
ad divitias.
marg.|
.25.
Et dolens.
de aliorum prosperitate.
marg.|
.26.
Impius.
erga Deum et proximum.
marg.|
.27.
Et tanto magis.
id est indiget, nam avaro deest tam quod habet, quam quod non habet, ut dicit Hieronymus in epistola ad Paulinum. Et per oppositum est de non cupido, ideo subditur.
marg.|
.28.
Est homo marcidus.
id est debilis viribus.
marg.|
.29.
Egens recuperatione.
Virtutis corporee.
marg.|
.30.
Plus deficiens virtute,
scilicet corporali, quam aliis communiter.
marg.|
.31.
Et abundans paupertate.
quia illud modicum quod habet, sufficit sibi, secundum illud Apostoli. 2. Cor. 6.b. Quasi nihil habentes, et omnia possidentes.
marg.|
.32.
Et oculus Dei respexit.
spirituali propter suam patientiam. Et aliquando etiam in bono temporali, propter quod subditur.
marg.|
.33.
Et erexit eum.
Idest a statu infimo ipsum temporaliter exaltando.
marg.|
.34.
Et mirati sunt.
eo quod sit exaltatus absque solicitudine sui.
marg.|
.35.
Et honoraverunt.
de bono sibi collato. Exemplum habetur in Iob, qui post maximam paupertatem a Deo fuit mirabiliter exaltatus, Iob ultimo. Et subditur predictorum ratio, cum dicitur.
marg.|
.36.
Bona et mala.
Idest prospera et adversa.
Numérotation du verset
Sir. 11,ad litteram
marg.|
{3.2029} .1.
Vita et mors,
scilicet corporalis.
marg.|
.2.
Paupertas honestas.
id est sufficientia bonorum.
marg.|
.3.
A Deo sunt.
id est dispensantur homines, et his omnibus iusti bene utuntur. propter quod subditur.
marg.|
.4. Datio Dei permanet iustis. ad meritum.
marg.|
.5.
Et profectus illius.
id est cumulatio meritorum.
marg.|
.6.
Successus habebunt in eternum.
Nam eis succedet premium gloriosum.
marg.|
.7.
Et qui locupletatur.
Hic consequenter retrahit a cupiditate divitiarum propter defraudationem fruitionis, que fruitio frequenter subtrahitur per celerem mortem divitiarum copiam habentis. Ideo dicitur. Et qui locupletatur parce agendo. Idest parum aut nihil aliis tribuendo.
marg.|
.8.
Et hec est pars mercedis illius,
scilicet quod bona congregata comedat, et bibat solus.
marg.|
.9.
Et nescit quod tempus,
scilicet vite sue.
marg.|
.10.
Pretereat.
et sic non poterit uti. sicut Luc. 12.c. dicitur de illo qui dicebat sibiipsi. Anima mea habes multa bona reposita in annos plurimos quiesce bibe, epulare, et sequitur. Dictum est autem ei. Stulte hac nocte animam tuam repetent a te, que autem congregasti, cuius erunt.
marg.|
.11.
Sta in testamento.
Hic consequenter inducit ad ea que expediunt pro bono iudicis actu. et primo, facit propositum. se undo, ostendit assequendi modum, ibi. Confide. Circa primum dicitur. Sta. immobiliter.
marg.|
.12.
In testamento tuo.
id est in mandato Dei, quod tibi statutum est ad servandum. Ex. 20.
marg.|
.13.
Et in illo colloquere.
secundum illud subditos iudicando.
marg.|
.14.
Et in opere mandatorum.
id est mandatorum Dei tibi impositorum.
marg.|
.15.
Veterasce.
id est persevera usque in finem. Mt. 10.c. Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.
marg.|
.16.
Ne manseris in operibus peccatorum.
eis consentiendo, et si ex humana fragilitate consenseris, cito peniteas resiliendo.
marg.|
{3.2030}
marg.|
.17. {3.
marg.|
Confide autem.
Hic consequenter ostendit assequendi modum, scilicet per divinum adiutorium. Et primo inducit ad Dei confidentiam, secundo. subtrahit confidentiam falsam, ibi. Ne dicas. Circa primum dicitur. Confide autem in Deo . de obtinendo per ipsum actum meritorium in presenti, et premium in futuro.
marg.|
.18.
Et mane in loco tuo,
scilicet per amorem in Deo qui est locus anime quietativus. Aug. Inquietum est cor meum domine, donec requiescat in te.
marg.|
.19.
Facile est enim in oculis Dei subito honestate pauperem.
transferendo ipsum ad gloriam. ideo subditur.
marg.|
.20.
Benedictio Dei.
que est per gratiam.
marg.|
.21.
In mercedem iusti festinat.
ut ipsum ad gloriam transferat.
marg.|
.22.
Et in honore,
etc. repetitio est eiusdem sententie ad maiorem assertionem.
marg.|
.23.
Ne dicas.
Hic consequenter subtrahit confidentiam falsam, et primo respectu sui, secundo respectu proximi, ibi. Non omnem. Confidentia vero falsa respectu sui est, qua quis confidit de sua potentia, et huiusmodi, et hoc maxime faciunt illi qui tantum credunt vitam presentem. Ideo dicit. Ne dicas quid est, scilicet confidere de alio, quia mihi sufficio propter predicta.
marg.|
.24.
Et que erunt mihi ex hoc bona.
id est post hanc vitam ? quasi dicat nulla.
marg.|
.25.
Ne dicas sufficiens.
ad hanc vitam transeundum.
marg.|
.26.
Et quid ex hoc.
id est post hanc vitam.
marg.|
.27.
Pessimabor.
id est mala sustinebo pro peccatis meis. quasi dicat nulla, hoc enim sentiunt qui animam cum corpore credunt mori. Ideo subditur.
marg.|
.28.
In die bonorum.
id est tempore prosperitatis in hac vita.
marg.|
.29.
Ne immemor sis malorum.
id est punitionis in alia vita.
marg.|
Et in die malorum.
id est adversitatis in presenti vita.
marg.|
Ne immemor sis bonorum.
id est prelationis in vita celesti, nam hec memoria facit patienter tolerare adversa. ideo subditur.
marg.|
Quoniam facile, etc. et patet.
marg.|
Malitia hore.
id est afflictio brevis.
Numérotation du verset
Sir. 11,ad litteram
marg.|
{3.2031} .1.
Oblivionem facit luxurie magne.
id est absorbet voluptatem magnam preteritam. et multo magis afflictio longa. unde in persona afflictorum in inferno dicitur, Sap. 5.b. Quid nobis profuit superbia, et divitiarum iactantia, quid contulit nobis ? transierunt omnia velut umbra.
marg.|
.2.
Et in fine hominis.
id est in morte.
marg.|
.3.
Denudatio operum illius.
quia cognoscuntur certius quam ante propter quod sequitur. .4.
Ante mortem ne laudes hominem.
quenquam scilicet absolute et finaliter. unde dicebat beatus Franciscus : Nemo laudandus cuius incertus est exitus.
marg.|
.5.
Quoniam in filiis suis.
id est in operibus suis que dicuntur hic eius filii sicut et fructus. Mt. 7.c. Ex fructibus eorum cognoscetis eos.
marg.|
.6.
Agnoscitur vir.
id est virtuosus.
marg.|
.7.
Non omnem.
Remota falsa fiducia respectu sui, hic consequenter removetur respectu proximi : nam valde cavendum est a confidentia de doloso. ideo dicitur. Non omnem hominem inducas in domum tuam, scilicet ad contrahendum familiaritatem tecum, sed solum in fidelitate probatum.
marg.|
.8.
Multe enim sunt insidie dolosi.
Nam frequenter querit decipere sub pretextu amicitie.
marg.|
.9.
Sicut enim eructant.
Totum istud usque ibi : Et sicut prospector. ex ponitur ab aliquibus de superbis et dolosis, qui ex malo conceptu cordis proferunt verba pessima, et frequenter capiuntur in laqueis suis sicut perdix et caprea Sed mihi videtur melius exponi de diversis secundum antecedentia et subsequentia. Ad cuius intellectum sciendum, quod scriptura sacra aliquando sub eodem contextu loquitur de diversis, sicut Ps. 77.d. Cum occideret eos, querebant eum, etc. Quod enim {3.2032} dicitur, Cum occideret eos, intelligitur de peccatoribus obstinatis. et propter hoc interfectis. Et quod subditur : Querebant eum, intelligitur de penitentibus territis punitione aliorum, sic et in proposito : Sicut enim eructant. intelligitur de dolosis, qui ex conceptu interiori proferunt verba dolosa sicut homines habentes interiora corrupta eructant per os fetidum odorem. Quid autem subditur.
marg.|
.10.
Et sicut perdix inducitur in caveam.
id est in rete in quo capitur.
marg.|
.11.
Et ut caprea in laqueum.
intelligitur de simplicibus deceptis per dolositatem predictorum. Et quod subditur.
marg.|
.12.
Sic et cor superborum.
refertur ad dolosos, qui dicuntur hic superbi, quia quod potestate suppeditare non possunt, querunt dolositate subiicere, de quibus adhuc subditur.
marg.|
.13.
Et sicut prospector videns.
id est qui attente vigilat ad videndum casum proximi sui, ut inde gaudeat.
marg.|
.14.
Bona enim.
dicens ea facta intentione mala.
marg.|
.15.
Insidiatur.
qualiter possit nocere proximo.
marg.|
.16.
Et in electis.
id est probis viris.
marg.|
.17.
Imponet maculam.
Eis detrahendo. Et quia istud licet in principio sit parvum, tamen frequenter procedit ad magnum malum, subditur.
marg.|
.18.
A scintilla enim una augetur.
propter quod subditur.
marg.|
.19.
Attende tibi a pestifero.
id est ab homine doloso.
marg.|
.20.
Fabricat enim mala.
id est querit tota diligentia subvertere proximum. Et quoniam homines aliene gentis, ut frequenter sunt talis conditionis, sequitur.
marg.|
.21.
Admitte ad.
quasi dicat dolebis si eum admittas ad secreta tua. ideo subditur.
marg.|
.22.
Et subvertet,
etc. concitando iurgia, et tumultum contra te.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 11), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_11)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 11), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_11)
Notes :