Capitulum 17
Numérotation du verset
Sir. 17,1
Deus creavit
de terra hominem
et secundum imaginem suam fecit illum
Numérotation du verset
Sir. 17,2
et iterum convertit illum in ipsam
et secundum se vestivit illum virtutem
Numérotation du verset
Sir. 17,3
numerum dierum et tempus dedit illi
et dedit illi potestatem eorum que sunt super terram
Numérotation du verset
Sir. 17,4
posuit timorem illius super omnem carnem et dominatus est bestiarum et volatilium
Numérotation du verset
Sir. 17,5
creavit ex ipso
adiutorium similem ipsi
consilium et linguam et oculos aures et cor dedit illis excogitandi et disciplinam intellectus replevit illos
Numérotation du verset
Sir. 17,6
creavit illis scientiam spiritus sensum implevit cor illorum et mala et bona ostendit illis
Numérotation du verset
Sir. 17,7
posuit oculum ipsorum super corda illorum ostendere illis magnalia operum suorum
Numérotation du verset
Sir. 17,8
et nomen sanctificationis collaudent et gloriari in mirabilibus illius et magnalia enarrent operum eius
Numérotation du verset
Sir. 17,9
addidit illis disciplinam et legem vite hereditavit illos
Numérotation du verset
Sir. 17,10
testamentum eternum constituit cum illis et iudicia sua ostendit illis
Numérotation du verset
Sir. 17,11
et magnalia honoris eius vidit oculus illorum et honorem vocis audierunt aures illorum et dixit illis attendite ab omni iniquo
Numérotation du verset
Sir. 17,12
et mandavit illis unicuique de proximo
Numérotation du verset
Sir. 17,13
vie illorum
coram ipso sunt semper
non sunt absconse ab oculis ipsius
Numérotation du verset
Sir. 17,14
in unamquamque gentem preposuit rectorem
Numérotation du verset
Sir. 17,15
et pars Dei Israel facta est manifesta
Numérotation du verset
Sir. 17,16
omnia opera illorum
velut sol in conspectu Dei et oculi eius sine intermissione inspicientes in viis eorum
Numérotation du verset
Sir. 17,17
non sunt absconsa testamenta
per iniquitatem eorum
et omnes iniquitates eorum in conspectu Dei
Numérotation du verset
Sir. 17,18
eleemosyna viri
quasi sacculum
cum ipso et gratiam hominis quasi pupillam conservabit
Numérotation du verset
Sir. 17,19
et postea resurget et retribuet illis retributionem unicuique in caput illorum
et convertet in interiores partes terre
Numérotation du verset
Sir. 17,20
penitentibus autem dedit viam iustitie et conrogavit deficientes sustinere
et destinavit illis sortem veritatis
Numérotation du verset
Sir. 17,21
convertere ad Deum et relinque peccata tua
Numérotation du verset
Sir. 17,22
precare ante faciem et minue offendiculum
Numérotation du verset
Sir. 17,23
refer te ad Dominum et avertere ab iniustitia et nimis odito execrationem
Numérotation du verset
Sir. 17,24
et cognosce iustitias et iudicia Dei et sta in sorte propositionis et orationis altissimi Dei
Numérotation du verset
Sir. 17,25
in partes vade seculi sancti cum vivis et dantibus confessionem
Numérotation du verset
Sir. 17,26
non demoreris in errore impiorum
ante mortem confitere1
1 ante mortem confitere Ω
Rusch
Sixta
Clementina
]
om. Weber
a mortuo quasi nihil perit.
Numérotation du verset
Sir. 17,27
confiteberis vivens
vivus et sanus confiteberis et laudabis Deum et gloriaberis in miserationibus illius
Numérotation du verset
Sir. 17,28
quam magna misericordia Dei et propitiatio illius convertentibus ad se
Numérotation du verset
Sir. 17,29
nec enim omnia possunt esse in hominibus
quoniam non est immortalis filius hominis et in vanitate malitie placuerunt
Numérotation du verset
Sir. 17,30
quid lucidius sole et hic deficiet aut quid nequius excogitabit caro et sanguis et hoc arguitur
Numérotation du verset
Sir. 17,31
virtutem altitudinis
celi ipse
Conspicit
et omnes homines terra
et cinis
Capitulum 17
Numérotation du verset
Sir. 17,ad litteram
marg.|
{3.2051}
Deus creavit.
Hic consequenter agitur de formatione hominis specialiter. Et primo quantum ad perfectionem nature. secundo quantum ad perfectionem legis superaddite, ibi : Addidit illis. Circa primum dicitur :
marg.|
{3.2052} .1.
Deus creavit.
id est formavit, nam creatio proprie dicta est de nihilo.
marg.|
.2.
De terra hominem.
quantum ad corpus, Gn. primo capitulo
marg.|
.3.
Et secundum imaginem.
quantum ad animam intellectivam, per quam homo capax est ipsius dei per cognitionem, et amorem.
marg.|
.4.
Et iterum convertit,
scilicet imaginem, dando ei cognitionem dei actualem, {3.2053} nam imago perfectius attenditur secundum actum, quam secundum potentiam.
Numérotation du verset
Sir. 17,ad litteram
marg.|
.1.
Et secundum.
scilicet, idest, secundum decentiam humane nature.
marg.|
marg.|.2.
Vestivit illum.
ad quam humana natura habet aptitudinem. Sicut enim deus formavit hominem perfectum quantum ad corpus, ut in quantitate debita, et huiusmodi, sic quantum ad animam scientiis, et virtutibus perficiendo illam unde, et Adam statim imposuit nomina animalibus secundum nature sue proprietatem, Gn. 2.d. quod non fecisset, nisi habuisset eorum cognitionem. .3.
Numerum dierum, et tempus.
quo viveret in paradiso terrestri, et inde transferretur ad gloriam suam sine morte, si stetisset in statu innocentie.
marg.|
.4.
Et dedit illi potestatem eorum, que sunt super terram.
Gene. 1.
marg.|
.5.
Creavit ex ipso.
de costa eius mulierem formando, que mulier est in adiutorium viri in procreatione prolis, et eius nutritione, et etiam in cohabitatione, nam aliqua opera statim apparent per viros fienda, et aliqua per mulieres.
marg.|
.6.
Consilium.
idest potentiam deliberandi.
marg.|
.7.
Et linguam.
ad conceptum mentis significandum alteri.
marg.|
.8.
Et oculos.
id est potentiam videndi, et audiendi. Hos autem sensus pre ceteris exprimit, quia maxime deserviunt doctrine, ut habetur. 1. Metaph.
marg.|
.9.
Et cor.
idest intellectum.
marg.|
.10.
Dedit illis.
ea que sunt necessaria, et expedientia sibi.
marg.|
.11.
Et disciplina intellectus,
scilicet virum, et mulierem, dando eis notitiam omnium, que competit eis scire per naturam. Et ad idem facit, quod subditur.
marg.|
.12.
Creavit illis scientiam,
scilicet intellectus, qui tamen proprie refertur ad notitiam principiorum, scientia vero ad notitiam conclusionum.
marg.|
.13.
Sensu.
quantum ad certitudinem utriusque notitie, unde et clare cognoscens aliquid, dicitur illud bene sentire.
marg.|
{3.2054}
marg.|
.14.
Et mala, et bona ostendit.
bona ad prosequendum, mala ad vitandum.
marg.|
.15.
Posuit oculum ipsorum super corda.
nam dedit intellectui virtutem super se reflectendi.
marg.|
.16.
Ostendere illis.
idest ad ostendendum illis.
marg.|
.17.
Magnalia operum suorum.
Per hoc enim, quod anima intellectiva est super se reflectiva, maxime proficit in scientia.
marg.|
.18.
Ut nomen sanctificationis.
idest nomen domini, in quo benedicuntur, et sanctificantur omnia.
marg.|
.19.
Collaudent.
Ex notitia namque operum dei debet homo assurgere in laudem conditoris, et alios ad hoc inducere, ideo subditur.
marg.|
.20.
Ut magnalia enarrent operum eius.
marg.|
.21.
Addidit illis disciplinam.
Hic consequenter agitur de perfectione hominis, quantum ad additionem legis, dicens : Addidit illis disciplinam. idest legem divinitus datam.
marg.|
.22.
Et legem vite.
idest ad vitam ducentem, Mt. 19.c. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. tamen hic ingressus retardabatur tempore legis Mosaice, quousque per Christum amoveretur impedimentum nature.
marg.|
.23.
Hereditavit illos.
scilicet filios Israel specialiter, et omnes generaliter, quia nulli denegabatur illa lex, quantum ad ea, que pertinent ad salutem, et multi Gentiles receperunt illam.
marg.|
.24.
Testamentum eternum constituit cum illis.
quantum ad precepta moralia, que manent in lege nova.
marg.|
.25.
Et iustitiam.
quantum ad precepta iudicialia.
marg.|
.26.
Et magnalia honoris.
in ceremoniis, et cultu dei.
marg.|
.27.
Et honoris vocis.
scilicet divine.
marg.|
.28.
Audierunt aures.
in datione decem preceptorum, Exodi. 20.
marg.|
.29.
Et dixit illis. Attendite ab omni iniquo.
scilicet in preceptis negativis, dicens : Non habebis deo s alienos.
marg.|
.30.
Et mandavit illis.
ut vivant iuste cum illo : et hoc in preceptis {3.2055} secunde tabule, que ordinant hominem ad proximum.
Numérotation du verset
Sir. 17,ad litteram
marg.|
.1. Vie illorum coram ipso sunt semper. quia nihil latet eum.
marg.|
.2.
In unamquamque gentem.
id est angelum regentem. unde supremus ordo inferioris hierarchie dicitur ordo principatuum, id est angelorum, qui presunt diversis regnis, gentibus, et provinciis. Potest etiam hoc intelligi de regibus, et principibus terrenis, quorum potestas est a deo .
marg.|
.3.
Et pars dei Israel.
nam regimen illius populi attribuebatur a principio ipsi Deo modo speciali, propter quod cum petivisset regem, dixit dominus Sam. 1Rg. 8.b. Non te abiecerunt, sed me, ne regnem super eos.
marg.|
.4.
Et omnia opera illorum.
scilicet Hebreorum.
marg.|
.5.
Velut sol in conspectu dei.
nam in illo populo vigebat cultus dei ceteris ad idololatriam declinantibus.
marg.|
.6.
Et oculi eius sine.
nam populo Israel dedit prophetas, et alia beneficia multa, Ps. 147.b. Non fecit taliter omni nationi, etc.
marg.|
.7.
Non sunt absconsa.
licet enim in populo Israel fuerint plures reges idololatre conantes legem destruere, tamen in bonis fuit lex, et latria reservata.
marg.|
.8.
Et omnes iniquitates.
ad puniendum eas, quia decem tribus captivavit per reges Assyriorum, et residuas per regem Babylonis, ut patet 4Rg.
prol.|
.9.
Eleemosyna.
Superius actum est de causa peccati, sive principio, hic consequenter agitur de eius remedio, quod potissime est eleemosyna, et penitentia, propter quod primo agitur de eleemosyna. secundo de penitentia, ibi : Penitentibus. Quod autem eleemosyna sit remedium contra peccatum, patet Da. 4. ubi Daniel dixit Nabuchodonosor : Peccata tua eleemosynis redime. Ideo dicitur : Eleemosyna viri. id est, pera. nam in pera ipsa viaticum homo reponit, ad quod in necessitate recurrit, sic eleemosyna in morte homini subvenit. Aug. Sola misericordia comes est defunctorum.
marg.|
.10.
Et gratiam hominis.
idest homini a Deo datum.
marg.|
.11.
Quasi pupillam.
in presenti, nam recipientes eleemosynam orant pro dantibus, ut in gratia conserventur.
marg.|
.12.
Et postea resurget.
nam in resurrectione generali dicet salvator : Venite benedicti patris mei, percipite vobis paratum regnum a constitutione mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi manducare, etc.
marg.|
{3.2056}
marg.|
.13.
Et convertet.
nam eleemosyna valet existentibus in purgatorio, quod a sanctis etiam doctoribus est idem cum inferno, qui est sub terra. Dicit enim Greg. quod sicut in eodem igne aurum rutilat, et palea fumat, sic idem est ignis, qui cruciat reprobos, et purgat electos.
marg.|
.14.
Penitentibus autem.
Hic consequenter agitur de penitentia, que est summum remedium contra peccatum. Et quia datur ex dei misericordia, propter hoc ex consequenti agitur de ipsa ibi : Quam magna misericordia. Circa primum sciendum, quod eleemosyna ad penitentiam disponit, ideo quasi continuando precedentibus dicitur. Penitentibus autem dedit. eleemosynam.
marg.|
.15.
Viam iustitie.
ad eam disponendo.
marg.|
.16.
Et confirmavit.
idest debiles ad sustinendum laborem penitentie.
marg.|
.17.
Et destinavit.
que consistit in clara dei visione. Et quia vere penitentibus conferuntur ista, subditur exhortando ad penitentiam : Convertere ad dominum. et patet.
marg.|
.18.
Et minue offendicula.
Non solum cavendo a peccatis, sed etiam ab occasionibus peccatorum.
marg.|
.19.
Et nimis.
idest valde.
marg.|
.20.
Odito execrationem.
idest culpam execrabilem.
marg.|
.21.
Et cognosce.
non solum speculative, sed etiam practice.
marg.|
.22.
Iustitias, et iudicia.
contenta in scriptura veteris ac novi testamenti.
marg.|
.23.
Et sta in sorte.
idest proposito bono.
marg.|
.24.
Et oratione altissimi.
ut teneat in firmitate propositi.
marg.|
.25.
In partes.
id est cum viris iustis, qui dicuntur seculum sanctum.
marg.|
.26.
Cum vivis.
vita gratie.
marg.|
.27.
Et dantibus confessionem Deo .
ipsum devote laudando.
marg.|
.28.
Non demoreris in errore.
idest cum eis, ne ab eis inficiaris.
marg.|
.29.
Ante mortem confitere.
Et subditur causa.
marg.|
.30. A mortuo quasi nihil perit. scilicet.
marg.|
.31.
Confessio.
quia inutilis est sibi, sicut dicitur Sap. 5.b. in persona existentium in inferno : Quid nobis profuit superbia, et divitiarum iactantia, quid contulit nobis ? ideo subditur.
marg.|
.32.
Confiteberis vivens.
Tunc enim melius potest homo conscientiam suam purgare, quia non impeditur infirmitatis gravitate.
Numérotation du verset
Sir. 17,ad litteram
marg.|
{3.2057} .1.
Quam magna.
Hic consequenter agitur de misericordie dei magnitudine. Et primo specialiter erga penitentes. secundo generaliter erga omnes, sequenti ca. Circa primum ostenditur primo propositum. secundo declaratur quoddam dictum, ibi : Quid lucidius. Circa primum dicitur : Quam magna misericordia. idest, valde magna est.
marg.|
.2.
Et propitiatio illius convertentibus.
idest vere penitentibus, nam de filiis diaboli fiunt filii dei, et coheredes regni, eo quod condonantur eis simul omnia peccata, et cum hoc aliquando tota pena debita, sicut tenetur de Maria Magdalena, et semper virtuti sacramenti penitentie remittitur aliqua pars pene, ideo subditur.
marg.|
.3.
Nec enim omnia possunt esse in hominibus.
idest non semper potest homo de omnibus peccatis suis satis facere.
marg.|
.4.
Quoniam non est immortalis.
propter quod ex carne corruptibili fragilis est, et pronus ad peccata. .5.
Et in vanitate.
vite presentis.
marg.|
{3.2058} .6.
Malitie.
idest peccata.
marg.|
.7.
Placuerunt.
scilicet homini, propter quod indiget magna misericordia dei.
marg.|
.8.
Quid lucidius sole.
Hic consequenter declarat fragilitatem hominis, et hoc per mutabilitatem magis stabilium, dicens : Quid lucidius. Q. diceret : Nihil inter visibilia.
marg.|
.9.
Et hic deficiet.
non secundum substantiam, sed secundum apparentiam, quando patitur eclypsim.
marg.|
.10.
Aut quid nequius, quam quod excogitavit.
idest homo. Est enim homo peccator pessimum animalium, ut dicit Phil. 1. Politi.
marg.|
.11.
Et hoc arguetur.
a Deo et acriter punietur.
marg.|
.12.
Virtutem altitudinis celi.
idest virtutem angelorum in celo empyreo existentium.
marg.|
.13.
Ipse.
scilicet deus.
marg.|
.14.
Conspicit.
tanquam nullam respectu sue virtutis, et multo fragilior est homo. ideo subditur. Et omnis homo terra, et cinis, etc.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_17)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 17), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_17)
Notes :