Nicolaus de Lyra

Capitulum 20

Numérotation du verset Sir. 20,1 

Quam bonum est arguere quam irasci
et confitentem in oratione non prohibere
Numérotation du verset Sir. 20,2 

concupiscentia spadonis devirginavit iuvenem
Numérotation du verset Sir. 20,3 

sic qui facit per vim iudicium inique
Numérotation du verset Sir. 20,4 

quam bonum est correptum manifestare penitentiam sic enim effugies voluntarium peccatum est tacens qui invenitur sapiens
Numérotation du verset Sir. 20,5 

et est odibilis
qui procax est ad loquendum.
Numérotation du verset Sir. 20,6 

Est autem tacens
non habens sensum loquelle et est tacens sciens tempus apti temporis
Numérotation du verset Sir. 20,7 

homo sapiens tacebit
usque ad tempus lascivus autem et imprudens non servabunt tempus
Numérotation du verset Sir. 20,8 

qui multis utitur verbis ledit animam suam
et qui potestatem
sibi assumit iniuste odietur
Numérotation du verset Sir. 20,9 

est processio in malis viro indisciplinato
et est inventio in detrimentum
Numérotation du verset Sir. 20,10 

est datus qui non sit utilis
et est datus cuius retributio duplex
Numérotation du verset Sir. 20,11 

est propter gloriam minoratio
et est qui ab humilitate levavit caput
Numérotation du verset Sir. 20,12 

est qui multa redimat modico pretio et restituens ea septuplum
Numérotation du verset Sir. 20,13 

sapiens
in verbis
se ipsum amabilem facit
Gratie
autem fatuorum
effundentur
Numérotation du verset Sir. 20,14 

datus insipientis
non erit utilis tibi oculi enim illius septimplices sunt
Numérotation du verset Sir. 20,15 

Exigua
Dabit
et multa improperabit
et apertio oris illius inflammatio est
Numérotation du verset Sir. 20,16 

hodie fenerat quis et cras expetit et odibilis homo huiusmodi
Numérotation du verset Sir. 20,17 

fatuo non erit amicus
et non erit gratia bonis illius
Numérotation du verset Sir. 20,18 

qui enim edunt panem illius
falsi lingue
sunt quotiens et quanti irridebunt eum
Numérotation du verset Sir. 20,19 

neque enim quod habendum erat directo sensu distribuit similiter et quod non erat habendum
Numérotation du verset Sir. 20,20 

lapsus false lingue quasi qui pavimento cadens nam et sic casus malorum festinanter venient
Numérotation du verset Sir. 20,21 

homo acharis quasi fabula vana in ore indisciplinatorum assidua erit
Numérotation du verset Sir. 20,22 

ex ore fatui reprobabitur parabola
non enim dicit illam in tempore suo
Numérotation du verset Sir. 20,23 

est qui vetatur peccare ab inopia et in requie sua stimulabitur
Numérotation du verset Sir. 20,24 

est qui perdit animam suam pre confusione et ab imprudenti persona perdet eam persone autem acceptione perdet se
Numérotation du verset Sir. 20,25 

est qui pre confusione promittit amico et lucratus est eum inimicum gratis
Numérotation du verset Sir. 20,26 

obprobrium nequa in homine mendacium et in ore indisciplinatorum assidue erit
Numérotation du verset Sir. 20,27 

potius furem
quam assiduitas viri mendacis perditionem autem ambo hereditabunt
Numérotation du verset Sir. 20,28 

mores hominum mendacium sine honore
et confusio illius cum ipso sine intermissione
Numérotation du verset Sir. 20,29 

VERBUM PARABOLARUM Sapiens in verbis producet se ipsum et homo prudens
placebit magnatis
Numérotation du verset Sir. 20,30 

qui operatur
terram suam
inaltabit acervum
Fructuum
et qui operatur iustitiam
ipse exaltabitur qui
vero placet magnatis
effugiet iniquitatem
Numérotation du verset Sir. 20,31 

xenia et dona excecant oculos iudicum
et quasi mutus
in ore avertit correptiones eorum
Numérotation du verset Sir. 20,32 

sapientia absconsa et thesaurus invisus que utilitas in utrisque
Numérotation du verset Sir. 20,33 

melius in hominibus qui abscondent insipientiam suam
quam qui abscondunt sapientiam suam

Capitulum 20

Numérotation du verset Sir. 20,ad litteram 
marg.| {3.2067} .1. Quam bonum est arguere. Postquam autor induxit ad discrete locutionis actum, hic consequenter ostendit ipsius fructum. Et quoniam opposita iuxta se posita magis elucescunt : ideo primo ostendit fructum locutionis discrete, et damnum oppositum indiscrete coniunctim. Secundo se paratim, ibi : Homo acharis. Prima in tres : quia primo propositum ostendit in verbo correctionis. secundo in verbo eruditionis, ibi. Est tacens. tertio in verbo humane communicationis, ibi. Sapiens in verbis. Circa primum dicit. Quam bonum est arguere. dulciter et caritative delinquentem.
marg.|  .2. Quam irasci. ipsum arguendo indiscrete. nam per hoc impeditur fructus correctionis.
marg.|  .3. Et confitentem. humiliter peccata sua.
marg.|  .4. In oratione. ut sibi dimittantur a Deo .
marg.|  .5. Non prohibere. id est, ipsum ad hoc inducere : minus enim dicit, et plus signat.
marg.|  .6. Concupiscentia spadonis devirginavit iuvenculam. polluens ipsam absque fructu prolis.
marg.|  .7. Sic qui facit per vim iudicium iniquum. id est, indiscretam correctionem et indebitam : quia maculat iustitiam absque fructu {3.2068} emendationis. Et quoniam non solum corripiens debet se discrete habere, sed etiam correptus, subditur.
marg.|  .8. Quam bonum est correptum manifestare penitentiam. id est, ostendere, quod sit vere penitens verbo et facto.
marg.|  .9. Sic enim. id est, si sic feceris.
marg.|  .10. Effugies voluntarium peccatum. id est, quodlibet actuale peccatum : originale namque est voluntarium, nisi voluntate primorum parentum.
marg.|  .11. Est tacens. Hic consequenter ostendit propositum in verbo doctrine, dicens : Est tacens. a doctrina usque ad tempus conveniens.
marg.|  .12. Qui invenitur sapiens. nam dicitur Eccl. 3.a. Tempus tacendi, et tempus loquendi.
marg.|  .13. Et est odibilis. Deo et hominibus.
marg.|  .14. Qui procax est ad loquendum. preveniens tempus debitum, et sic facit scandalum.
marg.|  .15. Est autem tacens, non habens sensum loquele. et talis licet ex defectu sensus non sit commendabilis, tamen ex hoc quod tacet, ne loquendo deficiat, est laudabilis.
marg.|  .16. Et est tacens. ad horam.
marg.|  .17. Sciens tempus apti temporis. id est, tempus aptum ad dicendum, ideo subditur.
marg.|  .18. Homo sapiens tacebit usque, etc. ut patet ex dictis.
Numérotation du verset Sir. 20,ad litteram 
marg.| {3.2069} .1. Qui multis utitur verbis. id est, superfluis et inanibus.
marg.|  .2. Ledet animam suam, etc. nam in multiloquio non deerit peccatum, Proverb. 10.c.
marg.|  .3. Et qui potestatem. docendi vel corrigendi.
marg.|  .4. Sibi assumit. iniuste.
marg.|  .5. Odietur. a Deo et hominibus.
marg.|  .6. Est processio in malis. quoniam immediate mentionem fecit de assumente sibi potestatem iniuste, in quo male procedit : ideo huius occasione tractat de processu in malis dicens. Est processio in malis. de malo in peius, sicut in bonis de virtute in virtutem fit processus.
marg.|  .7. Viro indisciplinato, etc. Hic enim prius vult esse magister quam discipulus.
marg.|  .8. Et est inventio. quia talis nititur invenire nova.
marg.|  .9. In detrimentum. sui et aliorum, quia communiter sunt erronea que invenit. Et sicut male processit docendo, sic et sua dispensando. ideo subditur.
marg.|  .10. Est datum quod non est utile. quia caret debitis circunstantiis, et repletur malis, ut quia fit propter vanam gloriam vel aliam pravam intentionem, et huiusmodi.
marg.|  .11. Et est datum. sapientis per oppositum.
marg.|  .12. Cuius retributio est duplex. scilicet augmentum gratie in presenti, et donum glorie in futuro.
marg.|  .13. Est propter gloriam. assumentis sibi indebito potestatem.
marg.|  .14. Minoratio. quia communiter deiicitur a statu suo.
marg.|  .15. Et est. sapiens.
marg.|  .16. Qui an humilitate levabit caput. meritorie, et ab aliis sublimatur effective, quia sicut dicitur Hebr. 5. Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo .
marg.|  .17. Est qui multa redimat. scilicet peccata.
marg.|  .18. Modico pretio. id est, parva penitentia respectu peccatorum, que merebantur penam eternam, sed penitentia commutat eam in temporalem.
marg.|  .19. Et restituens ea in septuplum. id est, multipliciter. vel septuplum, id est, in septenarium gratiarum spiritussancti, nam ubi abundavit delictum, aliquando superabundat gratia.
marg.|  .20. Sapiens in verbis seipsum amabilem facit. Hic ponitur fructus locutionis discrete, et damnum indiscrete in verbo communicationis humane, cum dicitur : Sapiens in verbis {3.2070} seipsum amabilem facit. quia cavet dicere odiosa, et studet proferre Deo et hominibus gratiosa.
marg.|  .21. Gratie autem fatuorum effundentur. per indiscretam locutionem : per quam Deo et hominibus odiosi redduntur, licet aliquas gratias gratis datas habeant, ut robur corporis, decorem, et nobilitatem generis, et huiusmodi.
marg.|  .22. Datus insipientis non erit utilis tibi. recipienti. Et subditur ratio.
marg.|  .23. Oculi enim illius septemplices sunt. id est, eius intentio est multiplex et varia : propter quod ex parvo dono ad vanitates et alia mala vult habere plura obsequia. Vel, dicet recipienti improperia, ideo subditur.
marg.|  .24. Exigua dabit, et multa improperabit : et apertio, etc. Et sicut male dat, ita male accommodat. ideo subditur.
marg.|  .25. Hodie feneratur quis. accommodando proximo.
marg.|  .26. Et cras expetit debitum, etc. et cum iurgio. ideo subditur. Et odibilis, etc.
marg.|  .27. Et non erit gratia in bonis illius. quia non communicat ea gratiose, sed magis odiose modo dicto.
marg.|  .28. Qui enim edunt panem illius. consumendo bona eius.
marg.|  .29. False lingue sunt. id est, homines adulatores eius stultitiam commendantes.
marg.|  .30. Quoties et quanti irridebunt, etc. quasi dicat, omnes sapientes et boni.
marg.|  .31. Neque enim quod habendum erat, directo sensu distribuit, etc. id est, sua male distribuit, et aliena, que rapit. Et quia tales adulatores puniuntur. ideo subditur.
marg.|  .32. Lapsus false lingue, quasi qui in pavimento cadens. Gravius enim leditur propter pavimenti duritiam : quam si caderet super mollem terram.
marg.|  .33. Sic casus malorum festinanter venient. id est, ex improviso, sicut lubricans cadit in pavimento.
marg.|  .34. Homo acharis. Hic ponitur fructus locutionis discrete, et damnum indiscrete, separatim. Et primo damnum indiscrete, secundo fructus discrete, ibi. Sapiens in verbis. Prima in duas. nam primo ponitur damnum indiscrete locutionis in docendo. secundo fatue in promittendo, ibi. Est qui pre confusione. Prima in duas : quia primo facit propositum, secundo removet quoddam erroneum dictum ibi. Est qui vetatur. Circa primum dicitur. Homo acharis. id est sine gratia Dei et hominis.
Numérotation du verset Sir. 20,ad litteram 
marg.| {3.2071} .1. Quasi fabula vana in ore indisciplinatorum assidua, etc. nam indisciplinati in fabulis vanis sunt assueti.
marg.|  .2. Erit, etc. scilicet homo acharis. nam de ipso fit derisio et fabulatio communis, etiamsi aliquando dicat bona. ideo subditur.
marg.|  .3. Ex ore fatui reprobabitur parabola, etc. id est, sententia vera et magna. Et subditur ratio.
marg.|  .4. Non enim dicit illam in tempore suo, etc. id est, tempore congruo, sed inepto.
marg.|  .5. Est qui vetatur, etc. Quia locutus fuit autor de peccato oris, hic consequenter removet errorem circa peccatum cordis. Dixerunt enim aliqui (quorum Iosephus fuit unus, ut patet 12. libro Antiquitatis iudaice) quod actus interior cordis non est peccatum, nisi exeat aliqualiter in opere. Quod manifeste patet falsum : quia actus exterior non habet rationem peccati, nisi quia procedit ab actu interiori. Peccatum enim sic est voluntarium, quod si non est voluntarium non est peccatum, propter quod hunc errorem removet dicens. Est qui vetatur. id est, prohibetur peccare.
marg.|  .6. Pre inopia. sicut pauper, qui non potest exercere usuram, licet velit propter inopiam rerum. Similiter debilis et infirmus non potest exercere rapinas et homicidia propter inopiam virium, quamvis faceret hoc libenter.
marg.|  .7. Et in requie sua. id est, in cessatione a malo.
marg.|  .8. Stimulabitur. id est, amaricabitur, eo quod malitiam suam ducere non prevalet ad effectum, propter quod talis voluntas mala pro facto malo reputatur. Et quia talis exit in opus malum quando potest, subditur.
marg.|  .9. Est qui perdet animam suam pre confusione. id est, pre timore confusionis, si appareat pauper, propter quod ad latrocinia convertitur.
marg.|  .10. Et ab imprudentia persone perdet eam. id est, a persuasione mali hominis, cui de facili assentit in latrociniis. ideo subditur.
marg.|  .11. Persone autem acceptione. id est, acceptando persuasionem inique persone.
marg.|  .12. Perdet se. quantum ad animam per peccatum mortale, et quantum ad corpus frequenter suspensione vel decapitatione.
marg.|  .13. Est qui pre confusione. Hic ponitur damnum indiscrete locutionis in promittendo, cum dicitur. Est qui pre confusione. id est timens verecundia innotari de impotentia vel avaritia.
marg.|  .14. Promittit amico. quod non potest solvere.
marg.|  .15. Et lucratus est eum inimicum gratis. id est sine causa rationabili promittendo. Dicitur enim vulgariter. Qui promittit, et non solvit, cor amici sui sibi tollit. Et quoniam in promittendo {3.2072} commisit mendacium, sciens quod solvere non poterat, subditur.
marg.|  .16. Opprobrium nequam in homine mendacium. quando procedit ex libidine mentiendi, quod proprium est hominis indisciplinati. ideo subditur.
marg.|  .17. Et in ore indisciplinatorum assidue erit. Potior fur, etc. id est, minus malus.
marg.|  .18. Quam assiduitas viri mendacis, etc. id est quam homo assuetus mendaciis. Talis enim frequenter dicit mendacium pernitiosum, quod est aliquando gravius quam furtum : ut quando per mendacium alterius denigratur fama, quanto melius est nomen bonum, quam res possessa, que tollitur per furtum.
marg.|  .19. Mores hominum mendacium sine honore. quia magis digni sunt confusione. ideo subditur. Et confusio illorum.
marg.|  .20. Sapiens in verbis producet seipsum. Hic consequenter ponitur fructus locutionis discrete, cum dicitur. Sapiens in verbis producet etc. id est, manifestabit sapientiam suam.
marg.|  .21. Et homo prudens placebit. sicut patet de Ioseph Gn. 41. qui propter prudentiam suam placuit Pharaoni. Et de Daniele, Danie. 2. qui propter sapientiam suam placuit Nabuchodonosor regi. Et quia tales propter suam iustitiam exaltantur, subditur.
marg.|  .22. Qui operatur terram suam inaltabit acervum frugum, etc. Sicut enim talis augmentat fruges, sic operanti iustitiam crescunt honores : et hoc patet de Ioseph et Daniele, qui fuerunt valde exaltati : unus in Egypto, alter in Babylone.
marg.|  .23. Qui vero placet magnatis. dicto modo scilicet propter suam iustitiam et sapientiam.
marg.|  .24. Effugiet iniquitatem. quia non accipiet dona ad subvertendum iustitiam, de quibus subditur : Exenia et dona, etc.
marg.|  .25. Et quasi mutus in ore avertit correctiones eorum. Est autem mutus quedam species rane, que proiecta in os canis facit eum tacentem, et non potentem latrare, sic exenium datum pro subversione iustitie facit iudicem tacere, et a punitione mali cessare. Et quia dictum est, quod sapiens in verbis manifestat sapientiam suam. ideo subditur.
marg.|  .26. Sapientia absconsa, et thesaurus invisus, que utilitas in utrisque ? quasi dicat nulla. et hoc est verum quantum ad utilitatem aliorum, sed non quantum ad propriam. Thesaurus enim invisus nec sibi nec aliis valet, sed sapientia absconsa valet habenti quantum ad actus vite contemplative, licet non valeat aliis per opera vite active.
marg.|  .27. Melior est qui celat insipientiam suam. quia precavet sibi a confusione.
marg.|  .28. Quam homo qui abscondit sapientiam suam. tempore quo manifestanda est per doctrinam vel per iustitiam. Talis enim abscondit in terra talentum domini sui, quod per ipsum debebat multiplicari, secundum quod dicitur Mt. 25. propter quod ibidem dicitur servus piger et malus.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 20), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_20)
Signaler un complément d'information

Notes :