Capitulum 29
Numérotation du verset
Sir. 29,1
Qui facit misericordiam1
1 Qui facit] DE FENORE
praem. Weber
fenerat proximum
et qui prevalet manu
mandata servat
Numérotation du verset
Sir. 29,2
fenera proximum tibi in tempore necessitatis illius et iterum redde proximo in tempore suo
Numérotation du verset
Sir. 29,3
confirma verbum et fideliter age cum illo et in omni tempore invenies quod tibi necessarium est
Numérotation du verset
Sir. 29,4
multi quasi inventionem estimaverunt fenus
et prestiterunt molestiam his qui se adiuvaverunt
Numérotation du verset
Sir. 29,5
donec accipiant osculantur manum dantis et in promissionibus humiliant vocem suam
Numérotation du verset
Sir. 29,6
et in tempore redditionis postulabit tempus et loquetur verba acedie et murmurationum et tempus causabitur
Numérotation du verset
Sir. 29,7
si autem potuerit reddere aversatus solide vix reddet dimidium et computabit illud quasi inventionem
Numérotation du verset
Sir. 29,8
Sin autem fraudavit illum pecunia sua et possidebit illum inimicum gratis
Numérotation du verset
Sir. 29,9
et convicia et maledicta reddet illi et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam
Numérotation du verset
Sir. 29,10
multi non causa nequitie non feneraverunt sed fraudari gratis timuerunt
Numérotation du verset
Sir. 29,11
verumtamen super humilem animo fortior esto et pro eleemosyna non trahas illum
Numérotation du verset
Sir. 29,12
propter mandatum
assume pauperem et propter inopiam eius ne dimittas illum vacuum
Numérotation du verset
Sir. 29,13
perde pecuniam pro fratre et amico
et non abscondas illam sub lapide
in perditionem
Numérotation du verset
Sir. 29,14
pone thesaurum tuum in preceptis Altissimi
et proderit tibi magis quam aurum
Numérotation du verset
Sir. 29,15
conclude eleemosynam
in corde pauperis
et hec pro te exorabit ab omni malo
Numérotation du verset
Sir. 29,16
Eleemosyna viri
quasi sacculus2 cum ipso
2 sacculus Ω
Rusch
] sacculum
Weber
et gratiam hominis
quasi pupillam conservabit
Numérotation du verset
Sir. 29,17
et postea resurget et retribuet illis retributionem unicuique in caput illorum3
3 v. 16-17 ΠH
M
L Q Y Φ Z² T² S ΨD
Ω
(ipsorum)
Rusch
ex Sir. 17, 18-19]
om. Clementina Weber
Numérotation du verset
Sir. 29,18
super scutum potentis et super lanceam adversus inimicum tuum pugnabit
Numérotation du verset
Sir. 29,19
vir bonus
fidem facit proximo suo
et qui perdiderit confusionem derelinquet sibi
Numérotation du verset
Sir. 29,20
gratiam fideiussoris
ne obliviscaris
dedit enim pro te animam suam
Numérotation du verset
Sir. 29,21
repromissorem
Fugit
peccator et immundus
Numérotation du verset
Sir. 29,22
bona repromissoris sibi asscribit peccator et ingratus sensu derelinquet liberantem se
Numérotation du verset
Sir. 29,23
vir repromittit de proximo suo et cum perdiderit reverentiam
relinquetur ab eo
Numérotation du verset
Sir. 29,24
Repromissio nequissima
multos perdidit dirigentes
et commovit illos quasi fluctus maris
Numérotation du verset
Sir. 29,25
viros potentes
gyrans
migrare fecit
et vagati sunt in gentibus alienis
Numérotation du verset
Sir. 29,26
peccator transgrediens mandata Domini incidet in promissionem
nequa et qui conatur multa agere
incidet in iudicium
Numérotation du verset
Sir. 29,27
recupera proximum secundum virtutem tuam et attende tibi ne incidas
Numérotation du verset
Sir. 29,28
initium vite aqua et panis et vestimentum et domus protegens turpitudinem
Numérotation du verset
Sir. 29,29
melior victus pauperis sub tegimen asserum quam epule splendide in peregre sine domicilio
Numérotation du verset
Sir. 29,30
super minimum et magnum placeat tibi et improperium peregrinationis non audies
Numérotation du verset
Sir. 29,31
vita nequa hospitandi de domo in domum
et ubi hospitabitur non fiducialiter aget nec aperiet os
Numérotation du verset
Sir. 29,32
Hospitabit
et pascet
et potabit ingratos et ad hec amara audiet
Numérotation du verset
Sir. 29,33
transi hospes
et orna mensam et que in manu habes ciba ceteros
Numérotation du verset
Sir. 29,34
exi a facie honoris amicorum meorum necessitudine domus mee hospitio mihi factus est frater
Numérotation du verset
Sir. 29,35
gravia hec homini habenti sensum correptio domus et improperium feneratoris
Capitulum 29
Numérotation du verset
Sir. 29,ad litteram
marg.|
{3.
2120
}
Qui facit misericordiam.
Postquam auctor induxit ad observationem amicitie, hic consequenter inducit ad opera misericordie. Et dividitur in duas partes. nam primo ponitur hec inductio. secundo cautele adhibitio, ibi. Initium vite. Prima in tres, nam primo inducit ad subveniendum proximo per accommodationem secundo per eleemosyne dationem. ibi. Multi. tertio per fideiussionem, ibi : Vir bonus. Circa primum dicitur.
marg.|
.1.
Qui facit misericordiam, feneratur proximo.
id est accommodat in sua necessitate : frequenter enim in hoc libro et in proverbiis Salomonis accipitur fenerari pro accommodare, ut sup dictum est. Quando namque proximus non est sic depauperatus, quin probabiliter appareat quod poterit restituere, sibi subveniri debet per accommodationem.
marg.|
{3.
2121
} .2.
Et qui prevalet manu.
id est in potestate ad dandum largiter.
marg.|
.3.
Mandata servat.
non solum accommodando, sed etiam tribuendo.
marg.|
.4.
Et iterum redde proximo.
tu qui accepisti per accommodationem.
marg.|
.5.
Confirma verbum.
que promisisti sibi reddere per effectum.
marg.|
.6.
Et in omni tempore invenies.
nam homines libenter accommodant illis qui bene reddunt. Sed quia plurimi contrarium faciunt, subditur.
marg.|
.7.
Multi quasi inventionem.
rei vage que conceditur occupanti, in quam non cadit restitutio.
marg.|
.8.
Aestimaverunt fenus.
id est rem accommodatam restituere nolentes ipsam. .9.
Et prestiterunt molestiam his qui se adiuverunt.
reddentes malum pro bono.
marg.|
.10.
Donec accipiant osculantur manus.
id est faciunt reverentiam et promissionem magnas illi a quo volunt aliquid accipere mutuo, ut extorquere possint.
marg.|
.11.
Et in tempore redditionis.
id est in quo sic accipiens promisit reddere.
Numérotation du verset
Sir. 29,ad litteram
marg.|
{3.2121} .1.
Postulabit tempus,
scilicet dilationis.
marg.|
.2.
Et loquetur verba tedii.
id est tediosa accommodanti.
marg.|
.3.
Et murmurationum.
dicens quod nimis aspere repetat debitum.
marg.|
.4.
Et tempus.
dicens quod fuit nimis catum. vel aliquid huiusmodi, ad retardandum solutionem debiti.
marg.|
.5.
Solidi vix reddet dimidium.
prima vice, cum tamen receperit simul magnam summam.
marg.|
.6.
Et computabit illud quasi inventionem.
quasi non teneretur ad restitutionem. .7.
Sin autem.
id est non possit sic detinere, quod est sibi accommodatum. .8.
Fraudabit illum pecunia sua.
falsam pecuniam pro vera sibi reddendo, vel debitum negando.
marg.|
.9.
Et possidebit illum inimicum gratis.
id est accomodans habebit illum cui accommodavit inimicum sine causa.
marg.|
.10.
Et convitia et maledicta.
id est reddet accommodanti mala pro bonis.
marg.|
.11.
Multi non causa nequitie.
Hic consequenter inducit ad subveniendum proximo per eleemosyne dationem, et continuando se ad predicta dicit. Multi non causa nequitie. id est duritie ad proximum.
marg.|
.12.
Non fenerati sunt.
id est dimiserunt accommodare proximo.
marg.|
.13.
Sed fraudari gratis timuerunt.
sicut dictum est in parte immediate precedenti.
marg.|
.14.
Verumtamen super humilem animo.
id est pauperiorem debitorem.
marg.|
.15.
Fortior esto.
largitate.
marg.|
.16.
Et pro eleemosyna.
id est pro debito quod in tali casu in eleemosynam est convertendum.
marg.|
.17.
Non tradas illum.
ad iudicium, ut compellatur reddere debitum.
marg.|
.18.
Propter mandatum,
scilicet domini, qui mandavit unicuique de proximo suo sublevando.
marg.|
.19.
Assume pauperem.
ipsum adiuvando.
marg.|
.20.
Perde pecuniam propter fratrem et amicum.
consumendo eam in necessitates eorum. Licet enim in hoc consumetur, tamen maius bonum pro ea reddetur.
marg.|
.21.
Et non abscondas illam sub lapide.
thesaurizando in terra, sed in celo per eleemosyne dationem. ideo subditur. Pone thesaurum tuum in preceptis altissimi, et proderit tibi magis quam aurum, et patet.
marg.|
.22.
Conclude eleemosynam in corde.
ipsum desolatum per eleemosynam tuam consolando.
marg.|
{3.2122}
marg.|
.23.
Et hec pro te exorabit ab omni malo,
scilicet te liberari a Deo .
marg.|
.24.
Eleemosyna viri quasi sacculus cum ipso.
In sacculo reponuntur ea que in tempore necessitatis resumuntur, sic in morte quando deficiunt bona presentis vite, subvenit meritum eleemosyne, quia sicut dicit Augu. Sola misericordia comes est defunctorum.
marg.|
.25.
Et gratiam hominis.
id est gratiam Dei datam homini.
marg.|
.26.
Quasi pupillam conservabit.
in presenti vita.
marg.|
.27.
Et postea resurget.
per receptionem premii in alia vita.
marg.|
.28.
Et retribuit illis retributionem
etc. id est faciet a Deo retribui.
marg.|
.29.
Unicuique in caput illorum.
quia secundum maioritatem et minoritatem misericordie in premio retribuetur plus et minus unicuique.
marg.|
.30.
Super scutum potentis,
etc. quod est armatura ad defendendum.
marg.|
.31.
Et super lanceam.
que est armatura ad invadendum.
marg.|
.32.
Adversus inimicum tuum.
scilicet diabolum.
marg.|
.33.
Pugnabit.
te protegendo in eius tentationibus, et etiam ipsum per victoriam repellendo.
marg.|
.34.
Vir bonus.
Hic consequenter ostenditur qualiter subveniendum sit proximo per fideiussionem, nam per hoc aliquando proximus evadit damnum magnum vel confusionem. Dicit igitur : Vir bonus facit fidem proximo suo. pro ipso in necessitate fide iubendo.
marg.|
.35.
Et qui perdiderit,
scilicet fidem erga proximum discredens ei, quod non vult fideiubere pro ipso.
marg.|
.36.
Confusionem derelinquet sibi.
id est dimittet proximum suum confundi, Si autem li sibi, referatur ad nolentem fideiubere, sic est sensus : Confusionem derelinquet sibi. id est peccatum incurret, per quod confundetur coram Deo, et etiam coram hominibus est sibi confusibile proximo in necessitate sic diffidere. Consequenter informat illum pro quo fideiubetur, dic.
marg.|
.37.
Gratiam fideiussoris ne obliviscaris.
sed cogita de eius liberatione.
marg.|
.38.
Dedit enim pro te animam,
scilicet obligando pro te illud quod est sibi necessarium ad vitam sustentandam, quoniam ingrati faciunt contrarium, subditur.
marg.|
.39.
Repromissorem.
id est fideiussorem.
marg.|
.40.
Fugit peccator et immundus.
nolens eum liberare.
marg.|
.41.
Bona repromissoris sibi.
dicens quod fideiussor tenebatur ei intantum vel huiusmodi.
marg.|
.42.
Et ingratus sensu.
qui non recognoscit bona fideiussoris.
Numérotation du verset
Sir. 29,ad litteram
marg.|
{3.2123} .1.
Derelinquit liberantem se.
dimittens fideiussorem suum tractari dure ab ipso creditore.
marg.|
.2.
Vir repromittit de proximo.
id est fideiubet pro eo.
marg.|
.3.
Et cum perdiderit,
scilicet proximus pro quo fideiussit.
marg.|
.4.
Reverentiam.
id est verecundiam coram Deo et hominibus.
marg.|
.5.
Derelinquetur ab.
fideiussor modo predicto. ideo subditur.
marg.|
.6.
Repromissio.
qua proximus promittebat fallaciter liberare fideiussorem.
marg.|
.7.
Multos perdidit diligentes.
id est destruxit bona amicorum fideiubentium.
marg.|
.8.
Et commovit illos.
nam per hoc incurrunt sepe fideiubentes tempestates tribulationis.
marg.|
.9.
Viros,
etc. nam per hoc expelluntur aliquando de suis hereditatibus.
marg.|
.10.
Et vagati sunt in.
nam aliquando fugiunt de terra ne capiantur, et incarcerentur pro debitis illorum, pro quibus fideiusserunt. Et quia Deus aliquando dimittit hominem talem incurrere tribulationem pro peccatis suis preteritis, subditur.
marg.|
.11.
Peccator
etc. quod fit per fideiussionem in qua promittit se pro alio solvere si deficiat, et dicitur promissio nequam, inquantum ex ea contingunt sibi mala.
marg.|
.12.
Et qui conatur.
ultra possibilitatem suam.
marg.|
.13.
Incidet in.
ad quod trahitur propter obligationem factam, ideo subditur.
marg.|
.14.
Recupera.
subveniendo ei per fideiussionem, ita tamen quod per hoc non incurras dictam tribulationem, ideo subditur.
marg.|
.15.
Et attende tibi ne incidas.
in predicta mala. Et sic patet quod fideiussio non est leviter, sed cum magno pondere facienda.
marg.|
.16.
Initium vite.
Hic consequenter circa misericordie opera ponitur cautela, et maxime circa hospitalitatem, nam per hospites fictos et malos, multi recipientes eos fuerunt defraudati. igitur primo inducit hominem ad sic vivendum sobrie, quod non incurrat necessitatem discurrendi, et apud extraneos hospitari, di. Initiumvite hominis aqua. id est potus et cibus moderatus, nam frequenter in scriptura nomine panis, et aque intelligitur cibus et potus generaliter. unde. 4Rg. 6.e. Appone eis panem et aquam. Et subditur. Et apposita est eis magna ciborum preparatio. Loquitur tamen hic scriptura de cibo et potu simplici.
marg.|
.17.
Et vestimentum.
simplex ad necessitatem, et non ad curiositatem.
marg.|
.18.
Et domus protegens turpitudinem.
id est illa que turpe esset facere in palam, licet {3.2124} non sint mala, ut reddere debitum uxori et huiusmodi.
marg.|
.19.
Melior est victus pauperis.
id est victus tenuis.
marg.|
.20.
Sub tegmine asserum.
id est in parva domo propria.
marg.|
.21.
Quam epule splendide in peregre.
id est in aliena patria.
marg.|
.22.
Sine domicilio.
proprio.
marg.|
.23.
Minimum pro magno.
id est illud modicum quod habes in domo tua reputa magnum.
marg.|
.24.
Et improperium peregrinationis.
id est evagationis per terram.
marg.|
.25.
Non audies.
Tales enim sic evagantes frequenter vocantur trutani et ribaldi et huiusmodi. ideo subditur.
marg.|
.26.
Vita nequam hospitandi.
per talem evagationem et discursum.
marg.|
.27.
Et ubi hospitabitur.
etiam aliquis pro sua pecunia, sicut viator et mercator in taberna.
marg.|
.28.
Non fiducialiter.
dubitans ne in illa domo sint aliqui fures vel huiusmodi.
marg.|
.29.
Nec aperiet os.
non audens de hoc loqui.
marg.|
.30.
Hospitabitur.
in domo aliena.
marg.|
.31.
Et pascet et portabit ingratos,
scilicet dominum domus et eius uxorem, mittendo eis exenium de cibis et potibus suis.
marg.|
.32.
Et adhuc amara.
Et que sunt illa subdit.
marg.|
.33.
Transi hospes.
quia quando superveniunt alie persone potentiores, dicitur sibi, quod de hospitio sibi provideat alibi, et hoc est quod dicitur. Transi hospes. de domo ista ad aliam.
marg.|
.34.
Et orna mensam.
ibi preparando tibi comestionem.
marg.|
.35.
Et que in manu habes, ciba.
exenium mittendo domino illius domus et eius uxori. Et licet hoc non dicatur sibi verbo, dicitur tamen sibi facto, nam oportet eum facere in secunda domo sicut in prima.
marg.|
.36.
Exi a.
de domo mea.
marg.|
.37.
A facie honoris.
quasi dicat Non possem honorifice suscipere in domo mea illos qui supervenerunt qui sunt amici mei notabiles et honorabiles persone nisi tu exires.
marg.|
.38.
Hospitio mihi factus.
quasi dicat ex hoc quod intrasti hospitium meum, non es sic mihi coniunctus familiaritate, quod debeam propter te amicos meos potentiores recipere male.
marg.|
.39.
Gravia hec homini habenti,
scilicet ad audiendum ipsa.
marg.|
.40.
Correptio domus.
id est mutatio hospitii.
marg.|
.41.
Et improperium.
id est hospitis qui dicitur hic fenerator quia vendit hospitibus res suas secundum cursum communem hospitum ultra iustum pretium.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 29), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_29)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 29), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_29)
Notes :