Capitulum 31
Numérotation du verset
Sir. 31,1
Vigilia honestatis
tabefacit carnes
et cogitatus illius
auferet somnum
Numérotation du verset
Sir. 31,2
cogitatus presentie avertit sensum
et infirmitas
gravis sobriam
facit animam
Numérotation du verset
Sir. 31,3
laboravit dives
in congregatione substantie
et in requie sua replebitur bonorum suorum
Numérotation du verset
Sir. 31,4
Laboravit
Pauper
in diminutione victus et in fine
inops fit
Numérotation du verset
Sir. 31,5
qui aurum diligit
non iustificabitur et qui insequitur consumptionem replebitur ex ea
Numérotation du verset
Sir. 31,6
multi dati sunt in auri casus
et facta est in facie ipsius perditio illorum
Numérotation du verset
Sir. 31,7
lignum offensionis est aurum sacrificantium ve
illis qui sectantur illud et omnis imprudens deperiet in illo
Numérotation du verset
Sir. 31,8
beatus dives qui inventus est sine macula
et qui post aurum non abiit nec speravit in pecunia
et thesauris
Numérotation du verset
Sir. 31,9
quis est hic et laudabimus eum fecit enim mirabilia in vita sua
Numérotation du verset
Sir. 31,10
quis probatus est in illo
et perfectus est et erit illi in gloria eterna
qui potuit transgredi
et non est transgressus
et facere mala et non fecit
Numérotation du verset
Sir. 31,11
ideo stabilita sunt bona illius in Deo
et eleemosynas illius enarrabit
ecclesia sanctorum
Numérotation du verset
Sir. 31,12
DE CONTINENTIA Supra mensam magnam sedisti non aperias super illam faucem tuam prior
Numérotation du verset
Sir. 31,13
non dicas simulata sunt que super illa sunt
Numérotation du verset
Sir. 31,14
memento quoniam malum oculus nequa
Numérotation du verset
Sir. 31,15
nequius oculo quid creatum est ideo ab omni facie sua lacrimabitur
cum viderit
Numérotation du verset
Sir. 31,16
ne extendas manum tuam prior et invidia
contaminatus obrubescas
Numérotation du verset
Sir. 31,17
nec comprimaris in convivio
in vino1
1 in vino]
om. Weber
Numérotation du verset
Sir. 31,18
intellige proximi tui ex te ipso
Numérotation du verset
Sir. 31,19
utere quasi homo frugi que tibi apponuntur et non cum manducas multum odio habearis
Numérotation du verset
Sir. 31,20
cessa prior causa discipline et noli nimius esse ne forte offendas
Numérotation du verset
Sir. 31,21
et si in medio multorum sedisti prior illis non extendas manum tuam nec prior poscas bibere
Numérotation du verset
Sir. 31,22
quam sufficiens est homini erudito vinum exiguum et in dormiendo non laborabis ab illo et non senties dolorem
Numérotation du verset
Sir. 31,23
vigilia et cholera et tortura viro infrunito
Numérotation du verset
Sir. 31,24
somnus sanitatis in homine parco dormiet usque in mane et anima illius cum ipso delectabitur
Numérotation du verset
Sir. 31,25
et si coactus fueris in edendo multum surge e medio et vome et refrigerabit te et non adduces corpori tuo infirmitates
Numérotation du verset
Sir. 31,26
audi me fili et ne spernas me et in novissimo invenies mea verba
Numérotation du verset
Sir. 31,27
in omnibus operibus tuis esto velox et omnis infirmitas non occurret tibi
Numérotation du verset
Sir. 31,28
splendidum in panibus benedicent labia multorum et testimonium veritatis illius fidele
Numérotation du verset
Sir. 31,29
in nequissimo pane murmurabit civitas
et testimonium nequitie illius verum est
Numérotation du verset
Sir. 31,30
diligentes in vino noli provocare
multos enim exterminavit vinum
Numérotation du verset
Sir. 31,31
ignis probat ferrum durum sic vinum corda superborum arguet in ebrietate potatum
Numérotation du verset
Sir. 31,32
equavit in vita vinum hominibus si bibas illud moderate eris sobrius
Numérotation du verset
Sir. 31,33
que est vita que minuitur vino
Numérotation du verset
Sir. 31,34
quid defraudat vitam mors
Numérotation du verset
Sir. 31,35
Vinum
in iocunditate creatum est non in ebrietate ab initio
Numérotation du verset
Sir. 31,36
exultatio anime et cordis vinum moderate potatum
Numérotation du verset
Sir. 31,37
sanitas est et corpori et anime
Numérotation du verset
Sir. 31,38
vinum multum potatum irritationem et iram et ruinas multas facit
Numérotation du verset
Sir. 31,39
amaritudo anime vinum multum potatum
Numérotation du verset
Sir. 31,40
ebrietatis animositas imprudentis offensio minorans virtutem et faciens vulnera
Numérotation du verset
Sir. 31,41
in convivio vini non arguas proximum
et non despicias eum in iocunditate illius
Numérotation du verset
Sir. 31,42
verba improperii non dicas illi et non premas illum in repetendo
Capitulum 31
Numérotation du verset
Sir. 31,ad litteram
marg.|
{3.2129}
Vigilia honestatis.
Postquam induxit ad diligentiam circa bonam consistentiam corporis, hic consequenter inducit ad eius moderantiam, per quam corpus remanet subditum legi mentis, quod maxime fit per debitam sobrietatem. Circa quam primo proponit breviter intentum, secundo diffusius prosequitur propositum, ibi : Supra mensam. Prima in duas, scilicet, in partem principalem, et incidentalem, que incipit, ibi : Laboravit dives. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Vigilia honestatis,
scilicet in oratione et sacre scripture lectione.
marg.|
.2.
Tabefaciet carnes.
id est reprimet eas a carnalibus vitiis.
marg.|
Hieronymus. ad Rusticum monachum. Ama sanctarum scripturarum studia, et carnis vitia non amabis.
marg.|
.3.
Et cogitatus illius auferet somnum.
pigritie, anime, et corporis.
marg.|
.4.
Cogitatus prescientie,
scilicet divine qua Deus omnia videt aperte.
marg.|
.5.
Avertit sensum.
ab omni malo. Betius. 5. de consolatione Ovis magna, indicta vobis est necessitas probitatis, si dissimulare non vultis, quoniam cuncta agitis ante oculos iudicis cuncta cernentis.
marg.|
.6.
Et infirmitas gravis sobriam facit animam.
nam quamdiu durat, aufert appetitum comedendi, et in convalescentia oportet, quod homo sobrie vivat, ne recidivum incurrat, et sic per talem consuetudinem disponitur ad sobrietatem.
marg.|
.7.
Laboravit dives.
Hec est pars incidentalis in qua tractatur de vita divitis, eo quod divites solent laute vivere, sicut dicitur Luc. 16.e. de divite, qui epulabatur quotidie splendide, et occasione divitis tractat de paupere. Modus est enim huius auctoris simul tractare de oppositis, ut patet per predicta. Sic igitur procedit, quia primo tractat de divite, et paupere bono et malo. Secundo singulariter de divite bono, ibi. Beatus dives. Circa primum dicit. Laboravit dives, etc. scilicet, bonus.
marg.|
.8.
In congregatione substantie,
etc. ad vivendum secundum statum suum honeste, et ad agendum opera misericordie.
marg.|
.9.
Et in requie sua replebitur bonis
etc. idest, in senecta, que est tempus quietis a laboribus. Vel in requie sua, idest, in morte in qua recipiet eterna bona pro temporalibus.
marg.|
.10.
Laboravit pauper
etc. in expendendo fatuus.
marg.|
.11.
In diminutione victus,
etc. quia plus expendit, quam lucratur.
marg.|
.12.
Et in fine inops fit.
quia non potest laborare sicut prius. Vel in fine, idest, in morte, quia fit vacuus bonis spiritualibus. Et quia commendavit divitem ne credatur, quod omnis dives sit bonus, ostendit contrarium dicens.
marg.|
{3.2130}
marg.|
.13.
Qui aurum diligit,
etc. immoderate.
marg.|
.14.
Non iustificabitur.
nam frequenter acquirit iniuste, et custodit impie.
marg.|
.15.
Et qui insequitur consumptionem,
etc. bonorum temporalium per prodigalitatem.
marg.|
.16.
Replebitur ex ea,
etc., scilicet indigentia, propter quod medium est tenendum, nam liberalitas tenet medium inter prodigalitatem et avaritiam.
marg.|
.17.
Multi dati sunt in auri casus.
id est multi ceciderunt in peccata propter aurum.
marg.|
.18.
Et facta est in specie ipsius.
quam nimis concupierunt.
marg.|
.19.
Perditio illorum.
per iniustitiam male acquirendo, et per avaritiam male conservando.
marg.|
.20.
Lignum offensionis est aurum sacrificantium.
Lignum offensionis hic dicitur lignum vetitum, per cuius concupiscentiam humanum genus incurrit mortem. Gn. 3. sic per concupiscentiam auri incurrunt cupidi mortem peccati. Et dicitur aurum sacrificantium, nam cupidus colit aurum sicut Deum suum, propter quod Apostolus, Col. 3. dicit, quod avaritia est idolorum servitus.
marg.|
.21.
Ve illis qui sectantur illud.
male concupiscendo.
marg.|
.22.
Et omnis imprudens deperiet in illo.
Dicitur autem prudens, quasi porro. id est longe videns, et per oppositum cupidus dicitur imprudens, quia non videt nisi bona presentis vite, propter quod sibi non providet de bonis future vite.
marg.|
.23.
Beatus dives,
etc. Hic prosequitur de bono divite singulariter dicens : Beatus dives, etc. ex acquisitione iusta.
marg.|
.24.
Qui inventus est sine macula,
etc. cupiditatis et avaritie.
marg.|
.25.
Et qui post aurum.
per concupiscentiam malam, sed magis aurum secutum est eum, cuius obsequio usus est in operibus piis et honestatis.
marg.|
.26.
Nec speravit in pecunia,
etc. ibi constituendo finem suum.
marg.|
.27.
Quis est hic et laudabimus eum ?
quasi dicat rarus est, et laude dignus.
marg.|
.28.
Fecit enim mirabilia in vita sua,
etc. Illa enim que rara sunt, mirantur homines, et non consueta.
marg.|
.29.
Qui probatus est in illo.
scilicet, auro.
marg.|
.30.
Et perfectus inventus est.
In operibus liberalitatis et misericordie.
marg.|
.31.
Et erit illi gloria.
Mt. 25. ca. Venite benedicti patris mei, etc. Et subditur : Esurivi, et dedistis mihi manducare.
marg.|
.32.
Qui potuit transgredi.
Nam divitie dant opportunitatem, et occasionem male faciendi.
marg.|
.33.
Et non est transgressus, et facere.
Per stabilitatem voluntatis eius in bono.
Numérotation du verset
Sir. 31,ad litteram
marg.|
{3.2131} .1.
Ideo stabilita sunt bona illius in domino.
Nam pro temporalibus recepit eterna.
marg.|
.2.
Et eleemosynas.
Ad informationem aliorum.
marg.|
.3.
Supra mensam.
Hic revertitur ad propositum, tractans diffusius de sobrietate. Et primo circa cibum et potum generaliter. Secundo, circa potum specialiter, ibi : Diligentes in vino. Prima in duas, quia primo facit propositum. secundo dat remedium contra excessum, ibi : Et sic coactus. Circa primum dicit : Supra mensam magnam sedisti. idest, cum vocatus fueris ad mensam magne persone, non incipias primus comedere.
marg.|
.4.
Non dicas.
id est si queras de ferculorum multitudine, sed accipe quod tibi apponitur in gratitudine. .5.
Memento quoniam.
qui maior est quam venter, quia frequenter plus cupit, quam venter recipere possit. .6.
Ideo ab omni facie sua lachrymebitur.
id est graviter portabit.
marg.|
.7.
Cum viderit.
Paucitatem ferculorum, vel quia non sunt secundum suam concupiscentiam. .8.
Ne extendas manum tuam prior.
Ad cibum et potum. .9.
Et invidia.
idest, improperio alicuius sibi invidentis.
marg.|
.10.
Contaminatus.
idest, de gulositate notatus.
marg.|
.11.
Erubescas.
Coram epulantibus.
marg.|
.12.
Ne comprimaris in convivio vino.
Ultra mensuram accipiendo.
marg.|
.13.
Intellige que sunt proximi tui.
id est, qualiter sentit proximus tuus, de se effundentibus super vinum.
marg.|
.14.
Ex te ipso.
id est sicut tu ebrius aliquando contempsisti.
marg.|
.15.
Utere quasi homo frugi.
id est cum discretione et temperate. Est enim frugi nomen communis generis et indeclinabile, et signat idem quod temperatus et modestus.
marg.|
.16.
His que tibi apponuntur.
Et modum debitum non excedas.
marg.|
.17.
Odio habearis.
Sicut gulosus canis.
marg.|
.18.
Causa discipline.
ut appareas disciplinatus et moderatus. Cetera patent ex dictis usque ibi.
marg.|
.19.
Et in dormiendo non.
Vinum enim potatum excessive impedit {3.2132} opus nature, et similiter excessus cibi. ideo subditur.
marg.|
.20.
Vigilia.
idest, privatio somni suavis et quietis.
marg.|
.21.
Et cholera.
In pectore et gutture.
marg.|
.22.
Et tortura.
idest, torsiones ventris.
marg.|
.23.
Viro infrunito.
id est gulose super cibum et potum effuso.
marg.|
.24.
Somnus sanitatis.
Quia natura non gravatur in digerendo.
marg.|
.25.
Dormiet usque in mane.
id est, pacifice et quiete.
marg.|
.26.
Et anima illius cum ipso delectabitur.
Nam ex digestione non gravabitur.
marg.|
.27.
Et si coactus.
Hic dat quoddam remedium contra cibi et potus excessum. Et si coactus fueris in edendo. Sicut fit in aliquibus terris more barbarico, ubi homines invitant commensales suos ad comedendum et bibendum ultra mensuram et modum.
marg.|
.28.
Surge e medio et vome.
Extra societatem illam, ne forte nimis inter illos sedendo contingat tibi talis passio, et cum hoc corporis mala dispositio.
marg.|
.29.
Audi me fili.
Diligenter et attente.
marg.|
.30.
Et ne spernas me.
idest, doctrinam meam.
marg.|
.31.
Et in novissimo,
etc. Fuisse vera.
marg.|
.32.
In omnibus operibus tuis velox.
secundum enim Philosophum libro Ethicorum. Consiliari debemus morose, sed exequi velociter bene consiliata.
marg.|
.33.
Et omnis infirmitas.
idest, defectus operis.
marg.|
.34.
Non occurret tibi.
Qui frequenter supervenit quando differtur executio boni consilii. unde Peta : Nocuit differre paratis.
marg.|
.35.
Splendidum in panibus.
Sibi bona imprecantium pro sua liberalitate et misericordia.
marg.|
.36.
Et testimonium veritatis illius.
scilicet, veritatis vite.
marg.|
.37.
Fidele.
idest, verax.
marg.|
.38.
In nequissimo pane.
idest, nequiter acquisito, et male dato.
marg.|
.39.
Murmurabit civitas.
Que in hoc gravatur.
Numérotation du verset
Sir. 31,ad litteram
marg.|
{3.2133} .1.
Diligentes.
Hic specialiter agit de sobrietate circa potum, di. Diligentes. Querendo, et potando.
marg.|
.2.
Noli provocare, ad bibendum.
Nam sine hoc sunt ad hoc nimis proni. vel : Noli provocare ad iracundiam, quia cito provocantur ad homicidium, ideo subditur : Multos enim, etc. .3.
Ignis probat.
Ipsum mollificando. .4.
Sic vinum corda superborum arguet.
Totaliter eos sopiendo et deiiciendo, sicut patet de Holoferne, Iudith 13. .5.
Aequa
etc. idest. vita in equalitate humanorum conservata. .6.
Vinum in sobrietate.
supple potatum. .7.
Que est vita.
humana. .8.
Que minuitur vino.
quasi dicat non est vita humana, sed porcina et bestialis. .9.
Quid defraudat vitam Mors.
Nam mors nature defraudat vitam nature, mors culpe vitam gratie, mors gehenne {3.2134}vitam glorie.
marg.|
.10.
Vinum in iucunditatem.
moderata ratione.
marg.|
.11.
Creatum est.
nam letificat cor hominis, Ps. 103.b.
marg.|
.12.
Exultatio anime et corporis.
id est appetitus sensitivi et intellectivi.
marg.|
.13.
Vinum
etc. quia confert virtuti mentis et sanitati corporis ideo subditur : Sanitas est, etc. Vinummultum potatum. id est in magna quantitate vel multa fortitudine.
marg.|
.14.
Irritationem.
id est evacuationem sensus.
marg.|
.15.
Et iram.
id est appetitum vindicte.
marg.|
.16.
Et ruinas
etc. corporales et spirituales. Ex dictis patet quod sequitur usque ibi.
marg.|
.17.
In convivio vini non arguas proximum.
id est quando est bene potatus, tunc enim non est correctionis susceptivus.
marg.|
.18.
Et non despicias eum in iucunditate illius.
id est in ebrietate sua, eadem ratione.
marg.|
.19.
Verba improperii non dicas illi.
nam insurgeret contra te.
marg.|
.20.
Et non premas illum.
scilicet, debitum aspere, quia exasperaretur contra te, et redderet tibi malum pro bono, etc.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 31), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_31)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 31), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_31)
Notes :