Nicolaus de Lyra

Capitulum 32

Numérotation du verset Sir. 32,1 

Rectorem te posuerunt noli extolli esto in illis quasi unus ex ipsis.
Numérotation du verset Sir. 32,2 

Curam illorum habe
et sic considera1 et omni cura tua explicita recumbe
1 considera] conside Weber
Numérotation du verset Sir. 32,3 

ut leteris propter illos ut2 ornamentum gratie accipias coronam et dignationem
2 ut] et Weber
consequaris corrogationis
Numérotation du verset Sir. 32,4 

loquere maior natu
decet enim te
Numérotation du verset Sir. 32,5 

primum verbum diligentis3 scientiam et non impedias musicam4
3 diligentis] diligenti Weber |
4 musicam] musica Weber |
Numérotation du verset Sir. 32,6 

ubi auditus non5 est
5 non] om. Weber
non effundas sermonem
et importune noli extolli in sapientia tua
Numérotation du verset Sir. 32,7 

gemmula carbunculi in ornamento auri et comparatio musicorum in convivio vini
Numérotation du verset Sir. 32,8 

sicut in fabricatione auri signum est smaragdi sic numerus muscorum6 in iocundo et moderato vino
6 muscorum] musicorum Weber
Numérotation du verset Sir. 32,9 

audi
Tacens
et pro reverentia accedet tibi bona gratia
Numérotation du verset Sir. 32,10 

adolescens loquere in tua causa vix cum necesse fuerit7.
7 cum… fuerit] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 32,11 

Si bis interrogatus fueris habeat caput responsum tuum
Numérotation du verset Sir. 32,12 

in multis esto quasi inscius et audi tacens simul et querens
Numérotation du verset Sir. 32,13 

in medio magnatorum loqui8 non presumas et ubi sunt senes non multum loquaris
8 loqui] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 32,14 

ante grandinem preibit coruscatio et ante verecundiam peribit gratia9 et pro reverentia accedet tibi bona gratia
9 et ante verecundiam peribit gratia] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 32,15 

et hora surgendi non te trices
precurre autem prior in domum tuam et illic avocare et illic lude
Numérotation du verset Sir. 32,16 

et age conceptiones tuas et non in delictis et verbo superbo
Numérotation du verset Sir. 32,17 

Super10 his omnibus benedicito Dominum qui fecit te et inebriantem te ab omnibus bonis suis.
10 Super] et praem. Weber
Numérotation du verset Sir. 32,18 

Qui timet Deum excipiet doctrinam eius
et qui vigilaverint ad illum
inveniunt11 benedictionem.
11 inveniunt] invenient Weber
Numérotation du verset Sir. 32,19 

Qui querit legem
replebitur ab ea et qui insidiose agit
scandalizabitur in ea.
Numérotation du verset Sir. 32,20 

Qui timent Deum12 invenient iudicium iustum
12 Deum] Dominum Weber
et iustitias quasi lucem accendent.
Numérotation du verset Sir. 32,21 

Peccator homo vitabit13 correptionem
13 vitabit] devitabit Weber
et secundum voluntatem suam inveniet comparationem
Numérotation du verset Sir. 32,22 

vir consilii non disperdet14 intellegentiam15 alienus
14 disperdet] disperiet Weber |
15 intelligentiam] intelligentia Weber |
et superbus non pertimescet16 timorem
16 pertimescet] pertimescit Weber
Numérotation du verset Sir. 32,23 

etiam postquam fecit cum eo sine consilio
et suis insectationibus arguetur
Numérotation du verset Sir. 32,24 

fili sine consilio nihil facias
et post factum non penitebis17
17 penitebis] peniteberis Weber
Numérotation du verset Sir. 32,25 

in via
ruine non eas et non offendes in lapides
ne credas te vie laboriose
ne ponas anime tue scandalum
Numérotation du verset Sir. 32,26 

et a filiis tuis cave
et a domesticis tuis attende.
Numérotation du verset Sir. 32,27 

In omni opere tuo18 crede ex fide anime tue. Hec est enim conservatio mandatorum
18 tuo] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 32,28 

qui credit Deo attendit mandatis et qui confidit19 in illo non minoratus erit20.
19 confidit] confident Weber |
20 minoratus erit] minorabuntur Weber |

Capitulum 32

Numérotation du verset Sir. 32,ad litteram 
marg.| {3.2133} Rectorem te posuerunt. Superius a ca. 25. et citra actum est de statu activorum, hic consequenter agitur de statu prelatorum. Et dividitur in duas partes. nam primo agitur de eorum officio. Secundo, de honore sibi impendendo, cap. 38. Circa primum sciendum, quod sicut dicit Greg. in pastorali. Prelatus debet esse in actione precipuus, et pre ceteris in contemplatione suspensus, ideo primo agitur de eius actione. secundo de eius contemplatione, ca. 35. Prima adhuc in duas. nam primo agitur de eius actione tempore pacis. Secundo, tempore tribulationis. cap. seq. Prima adhuc in duas, nam primo agitur de actione prelati. Secundo de modo agendi, ibi : Fili sine consilio. Prima adhuc in duas : Nam primo informatur prelatus. Secundo, subditur, ibi : Audi tacens. Circa primum dicitur.
marg.|  .1. Rectorem te posuerunt, noli. ex hoc honore tibi impenso, sed magis humiliare, salvo tamen honore officii.
marg.|  .2. Curam illorum. sicut pater bonus sue familie.
marg.|  .3. Et sic considera. que sunt subditis utilia.
marg.|  .4. Et omni cura tua explicita. quantum ad officium tuum spectat.
marg.|  .5. Recumbe. recreationem tuam accipiendo modeste.
marg.| {3.2134} .6. Ut leteris propter illos. idest, propter illorum bonam dispositionem : profectus enim subditorum, est gloria prelatorum.
marg.|  .7. Et ornamentum gratie accipias coronam, scilicet glorie, que est gratia consummata, et per consequens gratie ornamentum.
marg.|  .8. Et dignitatem consequaris corrogationis. id est congregationis per te bene disposite. Unde versus de compositis huius verbi rogo. Si rogat addideris, con, congregat : e, dat, in, infert, De minuit : sub substituit : pro, protrahit, inter, Querit, pre superat, ab destruit, adque superbit.
marg.|  .9. Loquere maiori. id est tu prelate, qui debes esse maturus moribus, et senex venerabili senectute. ut habetur Sap. 4.b. Aetas senectutis vita immaculata.
marg.| .10. Decet te enim primum. id est, principaliter.
marg.|  .11. Verbum diligenti scientiam. id est verbum Dei, qui diligit scientes, et scientiam.
marg.|  .12. Et non impedias musicam. id est consonantiam verbi ad vitam, quia cuius vita despicitur, restat, ut eius predicatio contemnatur. Greg. homil. 37. Et sic accipitur hic musica metaphorice. Et quia doctrina bona propter malitiam auditorum est dimittenda, subditur.
marg.|  .13. Ubi auditus non est, effundas sermonem. quia magis esset verbi Dei contemptus, quam profectus.
marg.|  .14. Et importune noli. arroganter te iactando de ipsa.
marg.|  .15. Gemmula carbunculi etc. idest, sicut in corporalibus gemma optime coniungitur auro in ornamento.
Numérotation du verset Sir. 32,ad litteram 
marg.| {3.2135} .1. Et comparatio musicorum in convivio. idest, sic est melodia in convivio, quia sicut cibus reficit corpus, ita melodia, sensus.
marg.|  .2. Sicut in fabricatione. Repetitio est predicte sententie. Et est sensus, quod sicut ista gratiose coniunguntur, sic bona vita, et sana doctrina in doctore vel prelato. .3.   Audi tacens. Hic consequenter instituitur subditus, et primo ad audiendum reverenter doctrinam doctoris, et prelati, di. Audi tacens. non garrulans, nec contradicens.
marg.|  .4. Et pro reverentia accedet tibi bona gratia Dei. scilicet, et hominum.
marg.|  .5. Adolescens loquere in tua causa. non in aliena. .6.   Vix. id est tarde.
marg.|  .7. Cum necesse fuerit. et non ante.
marg.|  .8. Si bis interrogatus fueris, habeat. idest, tunc incipias respondere.
marg.|  .9. In multis esto quasi inscius. idest, non loquens.
marg.|  .10. Et audi tacens simul et querens. ad melius intelligendum. Sicut enim legitur de Christo, cum esset annorum. 12. Luc. 2.g. Invenerunt illum in templo in medio doctorum audientem illos et interrogantem. Non tamen interrogabat, ut per hoc melius intelligeret, quia ab instanti conceptionis anima Christi fuit repleta omnibus scientiis, et virtutibus, sed ut iuvenibus exemplum querendi daret, et ut assistentes magis intelligerent.
marg.|  .11. Et ubi sunt senes, etc. id est si oportet te loqui, breviter te expedias.
marg.|  .12. Ante grandinem preibit coruscatio. Sic videmus frequenter accidere, quod in tonitruo aliquando cadit grando, et sonitum tonitrui precedit coruscatio.
marg.|  .13. Et ante verecundiam. Que procedit ex reverentia.
marg.|  .14. Preibit gratia. Divina, que est principium illius reverentie.
marg.|  .15. Et pro reverentia accedet tibi bona gratia. Gratia enim sicut et caritas meretur augeri, ut aucta mereatur et perfici, igitur gratia in minori gradu precedit actum meritorium reverentie, et illum actum sequitur gratia in gradu maiori.
marg.|  .16. Et hora surgendi. Hic secundo subditus instruitur de diligentia circa seipsum, cum dicitur. Et hora surgendi. de lecto.
marg.|  .17. Non te trices. id est non protrahas moram in compensatione, alias compositione capillorum vel huiusmodi, sicut faciunt mulieres, unde dicit Peta : Sint procul a nobis iuvenes ut femina compti.
marg.|  .18. Precurre autem prior in domum tuam. Recurrendo ad propriam conscientiam.
marg.|  .19. Et illic advocare. quasi responsurus de factis tuis coram summo iudice.
marg.| {3.2136}
marg.| .20. Et illic lude. id est responsione facta per hoc, quod non es conscius de mortali culpa, lude cum sapientia bonis meditationibus que sunt delectabiles.
marg.|  .21. Et age conceptiones tuas. id est bonum propositum ibidem conceptum deduc ad effectum.
marg.|  .22. Et non in delictis et verbo superbo. Occupes te. Et quoniam ista procedunt de gratia Dei, subditur.
marg.| .23. Super his omnibus. Tanquam de beneficiis eius gratus. Et quia debet homo semper tendere ad perfectum, sequitur.
marg.|  .24. Qui timet Deum. Quia timor domini principium est sapientie, ut dictum est supra ca. 1.
marg.| .25. Et qui vigilaverint ad illum. Orando et legendo.
marg.|  .26. Invenient benedictionem. Illius gratie in presenti, et glorie in futuro.
marg.|  .27. Qui querit legem. Humiliter a scientibus ipsam.
marg.| .28. Replebitur ab ea. Notitia sancta que non inflat, sed edificat.
marg.| .29. Et qui insidiose agit. querens capere doctorem in verbo sicut Pharisei faciebant Christo.
marg.|  .30. Scandalizabitur ab ea. Tales enim insidie sunt sibi causa ruine.
marg.|  .31. Qui timent Deum. timore filiali.
marg.| .32. Invenient iudicium iustum. idest, premium recipient in iudicio.
marg.| .33. Et iustitias. id est opera iustitie.
marg.| .34. Quasi lumen accendent. Alios in viam iustitie dirigendo.
marg.| .35. Peccator homo. idest, obstinatus in peccato.
marg.| .36. Vitabit Correctionem. Tanquam sibi abominabilem.
marg.| .37. Et secundum voluntatem suam. Malam. Inveniet comparationem. id est aliquem sibi similem vel peiorem, ipsum allegando ad sui excusationem et defensionem.
marg.| .38. Vir consilii. id est acquiescens consilio bono.
marg.| .39. Non disperdet intelligentiam. consilii sibi dati sed ponet ad executionem.
marg.| .40. Alienus. a Deo .
marg.|  .41. Et superbus. contemnens consilium alterius.
marg.| .42. Non pertimescit timorem. id est flagellorum Dei comminationem.
marg.| .43. Etiam postquam fecit cum eo. idest, cum timore divino, scilicet aliqui boni. Alienus enim a Deo et superbus in periculo mortis positus, aliquando facit aliquid boni de genere ex illo timore.
marg.| .44. Sine consilio. id est sine habitu mentis, nam hoc facit ex passione timoris transeuntis. ideo subditur.
marg.| .45. Et suis insectationibus arguetur. Quia timore transeunte, ad consuetudinem pristinam malam revertitur, et sic arguendus efficitur.
marg.| .46. Fili sine consilio. Postquam egit de actione prelati, hic consequenter agit de modo agendi, qui debet esse per consilium bonum. Unde principes quantumcumque sapientes, et prelati quantumcumque litterati, debent habere secum aliquos sapientes, cum quibus conferant de agendis, ideo dicit. Fili sine consilio. Debent etiam vitare periculosa, ideo subditur.
Numérotation du verset Sir. 32,ad litteram 
marg.| {3.2137} .1. In via ruine non eas. idest, occasionibus peccandi non te exponas.
marg.|  .2. Et non offendas in lapides. id est Graviter non peccabis, scilicet mortaliter. Nam talis sic offendens in lapides graviter leditur, secus est de peccato veniali, quod non evitatur totaliter in vita presenti.
marg.|  .3. Nec credas te vie laboriose. Confidens de tuo ingenio, ipsum altioribus te applicando, quorum inquisitio est inutilis et laboriosa, et frequenter noxia, ideo subditur.
marg.|  .4. Ne ponas. Quia frequenter per talem inquisitionem homo cadit in errorem.
marg.|  .5. Et a filiis tuis. Ne illorum amore tractus acquiras male bona alterius.
marg.|  .6. Et a domesticis tuis. idest, servis.
marg.| {3.2138} .7. Attende. Ut non tractent infideliter bona tua.
marg.|  .8. In omni opere tuo crede. idest, fidei fundamentum suppone, sine qua nullum opus Deo placet, Hbr. 11.a. Sine fide impossibile est placere Deo .
marg.|  .9. Ex fide anime tue. id est cordis tui, et non tantum oris, Rom. 10.c. Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem.
marg.|  .10. Hec est enim conservatio mandatorum, scilicet fides operans per dilectionem.
marg.|  .11. Qui credit Deo . Fide formata caritate.
marg.|  .12. Attendit mandatis. Ne transgrediatur ea.
marg.|  .13. Et qui confidit in illo. Per spem firmam, que est certa expectatio future beatitudinis ex gratia et meritis proveniens.
marg.|  .14. Non minoratus erit. id est non deficiet a premio expectato.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 32), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_32)
Signaler un complément d'information

Notes :