Capitulum 33
Numérotation du verset
Sir. 33,1
Timenti Dominum non occurrent mala
sed in temptatione Deus illum conservat
et liberabit a malis
Numérotation du verset
Sir. 33,2
sapiens non odit
mandata et iustitias et non illudetur quasi in procella
navis
Numérotation du verset
Sir. 33,3
homo sensatus credit legi Dei
et lex illi fidelis
Numérotation du verset
Sir. 33,4
qui interrogationem manifestat
parabit verbum
et sic deprecatus
exaudietur et conservabit
Disciplinam
et tunc respondebit
Numérotation du verset
Sir. 33,5
precordia fatui quasi rota carri et quasi axis versatilis cogitatus illius
Numérotation du verset
Sir. 33,6
equus admissarius sicut amicus subsannator sub omni suprasedenti hinnit
Numérotation du verset
Sir. 33,7
Quare
dies diem superat et iterum
lux lucem et annus annum a sole
Numérotation du verset
Sir. 33,8
a
Domini scientia
separati sunt facto sole et preceptum custodiente
Numérotation du verset
Sir. 33,9
et immutavit tempora et dies festos ipsorum et in illis dies festos celebraverunt ad horam
Numérotation du verset
Sir. 33,10
ex ipsis exaltavit et magnificavit Deus et ex ipsis posuit in numerum dierum et homines omnes de solo et ex terra unde creatus est Adam
Numérotation du verset
Sir. 33,11
in multitudine discipline Domini separavit eos et immutavit vias eorum
Numérotation du verset
Sir. 33,12
et ex ipsis benedixit et exaltavit et ex ipsis sanctificavit et ad se applicavit et ex ipsis maledixit et humiliavit et convertit illos a separatione ipsorum
Numérotation du verset
Sir. 33,13
quasi lutum figuli in manus ipsius plasmare illud et disponere
Numérotation du verset
Sir. 33,14
omnes vie eius secundum dispositionem eius sic homo in manu illius qui se fecit reddet illis secundum iudicium suum
Numérotation du verset
Sir. 33,15
contra malum bonum est et contra mortem vita sic et contra virum iustum peccator et sic intuere in omnia opera Altissimi duo duo unum contra unum
Numérotation du verset
Sir. 33,16
et ego
novissimus vigilavi
et quasi qui colligit acinos
post vindemiatores
Numérotation du verset
Sir. 33,17
in benedictione Dei et ipse speravi et quasi qui vindemiat replevi torcular
Numérotation du verset
Sir. 33,18
respicite quoniam non soli mihi laboravi
sed omnibus exquirentibus disciplinam
Numérotation du verset
Sir. 33,19
audite me magnati et omnes populi
et rectores Ecclesie auribus percipite
Numérotation du verset
Sir. 33,20
filio et mulieri fratri et amico non des potestatem super te in vita tua non dederis alio possessionem tuam ne forte peniteat te et depreceris pro illis
Numérotation du verset
Sir. 33,21
dum adhuc superes et asspiras non immutabit te omnis caro
Numérotation du verset
Sir. 33,22
melius est enim ut filii tui te rogent quam te respicere in manus filiorum tuorum
Numérotation du verset
Sir. 33,23
in omnibus operibus tuis precellens esto
Numérotation du verset
Sir. 33,24
ne dederis maculam in gloriam tuam in die consummationis dierum vite tue et in tempore exitus tui distribue hereditatem tuam
Numérotation du verset
Sir. 33,25
cibaria et virga et onus asino panis et disciplina et opus servo
Numérotation du verset
Sir. 33,26
operatur in disciplina et querit requiescere laxa manus illi et querit libertatem
Numérotation du verset
Sir. 33,27
iugum et lorum curvant collum durum et servum inclinant operationes assidue
Numérotation du verset
Sir. 33,28
servo malivolo tortura et compedes mitte illum in operatione ne vacet
Numérotation du verset
Sir. 33,29
multam enim malitiam docuit otiositas
Numérotation du verset
Sir. 33,30
in opera constitue eum sic enim condecet illi quod si non obaudierit grava illum compedibus et non amplifices super omnem carnem verum sine iudicio nihil facias grave
Numérotation du verset
Sir. 33,31
si est tibi servus sit tibi quasi anima tua quasi fratrem sic eum tracta quoniam in sanguine anime parasti eum
Numérotation du verset
Sir. 33,32
si leseris illum iniuste
Numérotation du verset
Sir. 33,33
et extollens discesserit quem queres et in qua via queras illum nescis
Capitulum 33
Numérotation du verset
Sir. 33,ad litteram
marg.|
{3.2137}
Timenti Deum.
Postquam actum est de actione prelati in pace, hic consequenter agitur de ea in tribulatione, et primo in tribulatione ab extraneis, secundo ab intraneis, ibi. Et ego. Prima in tres, quia primo ponitur in tribulatione constantia boni prelati. Secundo, per oppositum, ut propositum magis appareat inconstantia mali, ibi. Precordia fatui. Tertio, solutio consurgentis dubii, ibi. Quare dies. Circa primum dicitur.
marg.|
.1.
Timenti Deum non.
id est prelato timenti Deum timore casto.
marg.|
.2.
Non occurrent mala,
scilicet culpe, licet occurrant mala pene in tribulatione, propter quod subditur.
marg.|
.3.
Sed in tentatione.
tribulationis.
marg.|
.4.
Deus illum conservabit.
In virtute patientie.
marg.|
.5.
Et liberabit a malis.
Culpe, et aliquando cum hoc a malis pene, eripiens eum a tribulatione.
marg.|
.6.
Sapiens.
Prelatus.
marg.|
.7.
Non odit mandata, et iustitias.
Sed magis diligit et implet ea.
marg.|
.8.
Et non illidetur,
etc. id est non frangetur per impatientiam.
marg.|
.9.
Quasi in procella navis
etc. frangitur quando est fragilis.
marg.|
.10.
Homo sensatus credit legi.
que pro merito patientie promittit bona glorie, Mt. 5.a. Beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum celorum.
marg.|
.11.
Et lex illi fidelis,
etc. quia veraciter ei reddit quod promittit.
marg.|
.12.
Qui interrogationem,
etc. id est prelatus qui a subditis interrogatur de lege, debet veritatem manifestare, Malac. 2.b. Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem ex ore eius requirent, etc.
marg.|
.13.
Parabit verbum,
etc. secundum capacitatem auditorum.
marg.|
.14.
Et sic deprecatus.
dominum ut illuminet eum ad respondendum {3.2138} veritatem.
marg.|
.15.
Ex audietur,
etc. a domino.
marg.|
.16.
Et conservabit disciplinam.
idest, aptum modum docendi discipulos.
marg.|
.17.
Et tunc respondebit.
ad interrogata de moribus et fide. Et ex hoc habetur documentum, quod doctor et prelatus de talibus responsurus, vel predicaturus, debet primo dominum deprecari.
marg.|
.18.
Precordia.
Hic consequenter agitur de inconstantia mali prelati, qui secundum dictum salvatoris Io. 10.c. videns lupum venientem dimittit oves et fugit, et hoc est quod dicitur. Precordia fatui. idest, intellectus et affectus mali prelati.
marg.|
.19.
Quasi rota,
etc. quia non habet stabilitatem in bono, ideo subditur.
marg.|
.20.
Et quasi Axis versatilis cogitatus illius.
qui volvuntur de uno ad aliud per inconstantiam mentis.
marg.|
.21.
Equus emissarius sic,
etc. id est derisor, et iste est malus prelatus, qui debet Deum diligere usque ad mortem se exponendo pro populi salute, et tamen Deum deridet accipiens officium vicarie ipsius, et non curans de honore eius.
marg.|
.22.
Sub omni supra sedente,
scilicet Deo et angelis eius.
marg.|
.23.
Hinnit.
per insolentiam vitiorum.
marg.|
.24.
Quare dies.
Hic consequenter ponitur solutio dubii. Quia posset aliquis admirari, et querere, qualiter Deus permittit malos doctores et prelatos ad ecclesie regimen promoveri ? Ad cuius solutionem, primo premittitur exemplum in naturalibus. Secundo applicatur ad propositum in hominibus, ibi. Et omnes homines. Tertio confirmatur per simile in artificialibus, ibi. Quasi lutum. et quarto solvitur dubium de malis prelatis, et doctoribus ibi. Contra malum. Circa primum dicitur. Quare dies diem superat. in longitudine, sicut dies estatis sunt longiores quam dies hyemis.
Numérotation du verset
Sir. 33,ad litteram
marg.|
{3.2139} .1.
Et iterum lux lucem,
etc. Lux enim solis maior est, quam lux lune, et aliarum stellarum.
marg.|
.2.
Et annus annum.
Nam annus solaris excedit annum lunarem in 11. diebus.
marg.|
.3.
A sole,
etc. non quia sint plures soles, sed quia idem sol excedit seipsum in causando calorem, nam in estate causat maiorem calorem in habitatione nostra, quam in hyeme, quia tunc magis appropinquat ad tropicum estivalem. Et respondet unde talis variatio surgat, di.
marg.|
.4.
A domini scientia separati sunt.
idest, dispositi effectus dicti.
marg.|
.5.
Facto sole et preceptum.
idest, ordinationem Dei.
marg.|
.6.
Custodiente.
nam per ipsum illuminantur cetere stelle, et per motum eius in obliquo circulo fit dicta variatio dierum, annorum, et caloris. Quod autem subditur in aliquibus libris.
marg.|
.7.
Per Dei sapientiam.
non est in textu, sed immediate subditur.
marg.|
.8.
Et immutabit tempora.
scilicet sol, per cuius motum distinguuntur quatuor anni tempora, scilicet estas, hyems, ver, et autumnus.
marg.|
.9.
Et dies festos ipsorum.
scilicet temporum.
marg.|
.10.
Et in illis.
scilicet temporibus.
marg.|
.11.
Dies festos celebraverunt.
scilicet Hebrei, de quibus loquitur auctor iste qui fuit Hebreus, et adventum Christi longo tempore precessit.
marg.|
.12.
Ad horam.
in lege determinatam Levi. 23.e. A vespere in vesperum celebrabitis sabbatha vestra.
marg.|
.13.
Ex ipsis.
diebus festivis.
marg.|
.14.
Exaltavit et magnificavit Deus.
precipiendo maiorem solennitatem, et maiora sacrificia fieri in aliquibus quam in aliis, sicut in Paschate, et Pentecoste, et similibus, que celebrabantur semel in anno tantum quam in neomeniis, que celebrabantur quolibet mense et sabatthis in qualibet hebdomada.
marg.|
.15.
Et ex ipsis.
scilicet diebus anni.
marg.|
.16.
Posuit in numerum dierum.
id est dimisit sine tali solennitate, in qua homines vacarent operibus suis, quod subditur in aliquibus libris, et annos, non est de textu.
marg.|
.17.
Et omnes.
Hic magis applicat ad propositum in hominibus, dicens. Et omnes homines de solo, etc. idem signant. Sed dicitur solum a soliditate, et terra, quia teritur pedibus hominum et animalium, supple fecit Deus.
marg.|
.18.
Unde creatus est Adam,
etc. idest, formatus quantum ad corpus, Gn. 1.
marg.|
.19.
In multitudine,
etc. scilicet homines super terram multiplicatos post diluvium, et unitos in edificatione turris Babel contra Deum, propter quod Deus reprimens eos a tali temeritate confudit linguas eorum, Gn. 11.b. et sic divisi sunt per diversas terras ideo subditur.
marg.|
.20.
Et immutavit vias.
secundum distinctionem linguarum.
marg.|
.21.
Et ex ipsis benedixit,
scilicet Abraham, Isaac, et Iacob, et qui descenderunt ex illis.
marg.|
{3.2140}
marg.|
.22.
Et exaltavit.
educendo populum Israel de Egypto in signis et mirabilibus, ut patet in Ex.
marg.|
.23.
Et ex ipsis sanctificavit, et ad se applicavit,
scilicet tribum Levi, que deputata fuit ad cultum domini, et potissime Aaron et filios eius.
marg.|
.24.
Et ex ipsis,
scilicet Core cum eius complicibus, Nu. 16.
marg.|
.25.
Et humiliavit.
eorum rebellionem et superbiam deiiciendo.
marg.|
.26.
Et convertit illos.
in infernum, terram subvertendo, ut illos viventes absorberet.
marg.|
.27.
Ad separationem ipsorum.
id est statim cum fuerunt ab aliis separat id est Moyses enim videns penam eorum imminentem dixit aliis. Recedite a tabernaculis impiorum, etc. et subditur ibidem : Confestim igitur ut cessavit loqui, dirupta est terra sub pedibus eorum, et aperiens os suum devoravit illos.
marg.|
.28.
Quasi lutum.
Hic consequenter confirmatur per exemplum in artificialibus. Sicut enim figulus secundum voluntatem suam format vasa de luto, aliqua in honorem ut in illis serviatur in mensa, et alia in contumeliam, ut illis utantur homines ad urinam, et egestiones, et consimilia.
marg.|
.29.
Sic homo in manu.
Nam electos preparat ad gloriam, et reprobos reservat ad penam. ideo subditur.
marg.|
.30.
Et reddet illi secundum.
id est secundum regulam divine iustitie, secundum quam redditur bonis gloria, malis gehenne pena.
marg.|
.31.
Contra malum.
Hic ex precidentibus solvitur predictum dubium, scilicet qualiter Deus permittit aliquos malos doctores et prelatos cum bonis in regimine populi. Ad cuius intellectum sciendum, quod diversitates et inequalitates inducte de naturalibus et artificialibus non sunt omnino similes distinctioni et inequalitati, que est in bonis et malis hominibus, nam inequalitas in rebus naturalibus est per se intenta et facta a Deo, ut ex diversis gradibus creaturarum consurgat admirabilis pulchritudo universi. Similiter ex intentione figuli per se et directe est, quod faciat aliqua vasa in contumeliam, et aliqua in honorem, ad diversas necessitates hominum supplendas, ad quod ordinatur directe ars fictilis, sed quod aliqui homines sunt mali per culpam, non est ex ordinatione divina, cum Deus nullo modo sit auctor mali culpe, ut declaratum est diffusius supra 15. ca. nec per consequens ex eius intentione et voluntate omnino prima est, quod aliqui reserventur ad gehennam. Nam voluntate eius prima sive antecedente vult omnes homines salvos fieri. 1. Timo. 2.b. sed voluntate consequente previsionem peccatorum in malitia perseverantium vult ipsos damnari. Sic enim malum culpe reducitur ad ordinem iustitie, propter quod, licet Deus nullo modo sit causa efficiens malorum, sed tantum bonorum, est tamen auctor ordinationis tam bonorum quam malorum, quia dedecus culpe punit per decorem iustitie, et secundum quod dicit beatus Aug. in Enchiridion : Deus est aDeoomnipotens et bonus, quod non sineret mala fieri, nisi ex eis eliceret maiora bona, et sic permittit malos cum bonis tam in subditis quam in prelatis usque ad iudicium, in quo separabuntur hi totaliter ab illis. Et sic patet solutio questionis. Dicit igitur : Contra malum bonum est, etc. quia contra malum nature, est bonum nature, et contra malum culpe, bonum gratie, et contra malum gehenne, bonum glorie.
Numérotation du verset
Sir. 33,ad litteram
marg.|
{3.2141} .1.
Et contra virum,
etc. quia contra triplicem vitam, s. nature gratie, et glorie, est triplex mors, s. nature, culpe, et gehenne.
marg.|
.2.
Sic contra virum iustum.
subditum, vel prelatum.
marg.|
.3.
Peccator.
subditus, vel prelatus.
marg.|
.4.
Et sic in omnia opera altissimi.
id est si consideres opera dei, in omnibus invenies quamdam oppositionem diversimode, tamen modo predicto. .5.
Duo contra duo.
idest, duo mala contra duo bona, et unum contra unum Sequitur. .6.
Et ego.
Hic consequenter agit auctor de actione boni prelati in tribulatione a domesticis. Circa quod primo premittit brevem prologum secundo prosequitur propositum, ibi : Audite me. Circa primum dicit : Et ego novissimus, scilicet ad intelligendum, et scribendum sapientiam post doctores, et scriptores precedentes. Scriptor enim huius libri fuit tempore Ptolemei Euergetis, qui regnavit in Egypto post tempora Alexandri magni. .7.
Et quasi, qui colligit acinos.
id est remanentes racemos, et in hoc se humiliat, preponens sibi alios doctores, et scriptores non solum tempore, sed etiam scientia, et auctoritate. .8.
In benedictione Dei, et ipse.
id est confidens de eius adiutorio scribere cepi. .9.
Et quasi, qui vindemiat.
id est ego ex adiutorio dei descripsi sapientiam abundanter, sicut etiam precedentes scriptores.
marg.|
.10.
Respicite quoniam non.
acquirendo meritum per hanc scripturam.
marg.|
.11.
Sed, et omnibus exquirentibus.
quia possunt proficere in studio huius doctrine.
marg.|
.12.
Audite me.
Hic consequenter prosequitur propositum. Circa, quod sciendum, quod homo dupliciter a domesticis tribulatur. Uno modo ab uxore filiis, et propinquis, qui aliquando nimis volunt dominari, et ideo primo ostendit quid circa hoc sit agendum, dicens : Audite me.
marg.|
.13.
Magnates.
idest, principes.
marg.|
.14.
Et omnes populi.
inferiores.
marg.|
.15.
Et rectores ecclesie.
id est, prelati doctores.
marg.|
.16.
Auribus percipite.
idest, aure corporis, et aure mentis.
marg.|
.17.
Filio, et mulieri, fratri, et amico non des,
etc. sed magis a tali tribulatione tua ipsos reprime.
marg.|
.18.
Et non dederis alii,
etc. unde debes vivere.
marg.|
.19.
Ne forte peniteat te, et depreceris,
scilicet pro necessitatibus tue vite.
marg.|
.20.
Dum adhuc,
etc. idest quandiu vivis nullus homo te moveat ab hoc proposito. Et subditur ratio.
marg.|
.21.
Melius est enim.
tanquam inferiores, quia naturaliter tibi debent subesse.
marg.|
{3.2142}
marg.|
.22.
Quod te respicere.
tanquam ad superiores.
marg.|
.23. In omnibus operibus tuis precellens. personis predictis.
marg.|
.24.
Ne dederis,
etc. supponendo te illis quibus debes preesse.
marg.|
.25.
In die,
etc. id est tempore mortis.
marg.|
.26.
Distribue hereditatem tuam.
heredibus tuis, ita quod non possideant illam te vivente.
marg.|
.27.
Cibaria.
Secundo tribulatur patet familias a servis suis rebellibus malis, et infidelibus, propter quod hic ostenditur quid agendum sit cum eis, cum dicitur : Cibaria, et virga, etc. Et sicut ista conveniunt ad bonum regimen asini, s. pabulum, pro eius sustentatione, et virga, pro pigritie sue excitatione, et onus, pro domini necessitate, sic sunt tria, que sequuntur ad bonum servi regimen.
marg.|
.28.
Panis,
etc. id victus, ut vivat.
marg.|
.29.
Et disciplina.
ne superbiat.
marg.|
.30.
Et opus,
etc. ne per otium tepescat.
marg.|
.31.
Operatur,
etc. convenienter.
marg.|
.32.
In disciplina,
etc. idest, quandiu sub disciplina.
marg.|
.33.
Et querit,
etc. idest si querat requiem a laboribus sine causa rationabili.
marg.|
.34.
Laxa manus.
scilicet requiem ei concedendo.
marg.|
.35.
Et querit,
etc. scilicet a te totaliter liberari.
marg.|
.36.
Iugum et lorum
etc. equi, vel bubali.
marg.|
.37.
Et servum.
idest, humiliant.
marg.|
.38.
Operationes assidue.
quia tunc non habent tempus machinandi ad rebellionem.
marg.|
.39.
Servo malevolo.
idest, rebelli, et infideli.
marg.|
.40.
Tortura,
etc. ut eius infidelitas reveletur.
marg.|
.41.
Et compedes,
etc. ne fugiat, et evagetur.
marg.|
.42.
Multam enim malitiam.
machinandi contra dominos.
marg.|
.43.
Docuit otiositas.
servorum. Cetera patent usque ibi.
marg.|
.44.
Et non amplifices.
id est non des ei potestatem super aliquem hominem, quia non debet preesse, sed subesse. Et hoc est contra aliquos principes Christianos, qui Iudeos faciunt ballivos, et prepositos super Christianos, cum tamen inter Christianos debeant esse servi.
marg.|
.45.
Verum sine iudicio.
debite discretionis.
marg.|
.46.
Nihil facias grave.
servis tuis, propter quod subditur de bonis.
marg.|
.47.
Si est tibi servus,
etc. ipsum ex corde diligendo.
marg.|
.48.
Quasi fratrem sic eum tracta.
dulciter, et mansuete.
marg.|
.49.
Quoniam in sanguine anime comparasti.
id est emisti eum pro necessitate vite tue, quia vita consistit in sanguine, Levi. 17.c. Anima omnis carnis in sanguine est.
marg.|
.50.
Si leseris eum iniuste, in fugam convertetur.
et sic carebis tua necessitate.
marg.|
.51.
Et si extollens discesserit.
id est secum exportans aliquid de domo tua, fugiet ad locum remotum, et occultum, et sic eum non poteris invenire.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 33), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_33)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 33), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 23/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_33)
Notes :