Capitulum 39
Numérotation du verset
Sir. 39,1
sapientiam omnium antiquorum
Exquiret sapiens1
1 sapiens]
om. Weber
et in prophetiis
vacabit
Numérotation du verset
Sir. 39,2
narrationem virorum nominatorum
conservabit
et in versutias parabolarum
simul introibit
Numérotation du verset
Sir. 39,3
occulta proverbiorum
exquiret et in absconditis
parabolarum conversabitur
Numérotation du verset
Sir. 39,4
in medio magnatorum
ministrabit
et in conspectu
presidis apparebit
Numérotation du verset
Sir. 39,5
in terram alienarum
gentium pertransiet
bona enim et mala in hominibus temptavit
Numérotation du verset
Sir. 39,6
cor suum tradet
ad vigilandum diluculo ad Dominum qui fecit illum
et in conspectu Altissimi
deprecabitur.
Numérotation du verset
Sir. 39,7
Aperiet os suum
in oratione et pro delictis suis deprecabitur
Numérotation du verset
Sir. 39,8
si enim Dominus magnus voluerit spiritu intelligentie
replebit illum
Numérotation du verset
Sir. 39,9
et ipse tamquam imbres mittet eloquia sapientie sue et in oratione confitebitur Domino
Numérotation du verset
Sir. 39,10
ipse diriget consilium eius
et disciplinam
et in absconditis suis
consiliabitur
Numérotation du verset
Sir. 39,11
ipse palam faciet disciplinam doctrine sue
et in lege testamenti Domini gloriabitur
Numérotation du verset
Sir. 39,12
Collaudabunt
multi sapientiam
eius et usque in seculum non delebitur
Numérotation du verset
Sir. 39,13
non recedet memoria eius
et nomen eius requiretur a generatione in generationem
Numérotation du verset
Sir. 39,14
sapientiam eius enarrabunt gentes et laudem eius nuntiabit ecclesia
Numérotation du verset
Sir. 39,15
si immanserit
nomen
Derelinquet
mille
et si requieverit
proderit illi
Numérotation du verset
Sir. 39,16
adhuc consiliabor
ut enarrem
ut furore
enim repletus sum
Numérotation du verset
Sir. 39,17
in voce dicit obaudite me divini fructus et quasi rosa plantata super rivum aquarum fructificate
Numérotation du verset
Sir. 39,18
quasi libanus odorem suavitatis habete
Numérotation du verset
Sir. 39,19
florete flores quasi lilium date odorem
et frondete in gratiam
et collaudate canticum
et benedicite Dominum in operibus suis
Numérotation du verset
Sir. 39,20
date nomini eius magnificentiam
et confitemini illi
in voce labiorum vestrorum in canticis labiorum
et citharis2
2 citharis] cinyris
Weber
et sic dicetis in confessione
Numérotation du verset
Sir. 39,21
Opera
Domini universa bona valde
Numérotation du verset
Sir. 39,22
in verbo eius
stetit aqua sicut congeries
et in sermone oris eius sicut exceptoria aquarum
Numérotation du verset
Sir. 39,23
quoniam in precepto ipsius placor fit
et non est minoratio in salute illius
Numérotation du verset
Sir. 39,24
opera omnis carnis coram illo et non est quicquam absconditum ab oculis eius
Numérotation du verset
Sir. 39,25
a seculo usque in seculum respicit et nihil est mirabile in conspectu eius
Numérotation du verset
Sir. 39,26
non est dicere quid est hoc aut quid est illud omnia enim in tempore suo querentur
Numérotation du verset
Sir. 39,27
benedictio illius quasi fluvius
inundavit
Numérotation du verset
Sir. 39,28
et quomodo cataclysmus
aridam
Inebriavit
sic ira ipsius gentes
que non exquisierunt eum hereditabit
Numérotation du verset
Sir. 39,29
quomodo convertit aquas et siccata est terra et vie illius
viis illorum directe sunt sic peccatoribus offensiones in ira eius
Numérotation du verset
Sir. 39,30
bona bonis
creata sunt ab initio sic nequissimis bona et mala
Numérotation du verset
Sir. 39,31
initium necessarie rei vite hominum
aqua ignis
sal3
3 sal]
om. Weber
lac et panis similagineus et mel et botrus uve et oleum et vestimentum
Numérotation du verset
Sir. 39,32
hec omnia
sanctis in bona sic et impiis et peccatoribus
in mala
convertentur
Numérotation du verset
Sir. 39,33
sunt spiritus
qui ad vindictam
creati sunt
et in furore suo confirmaverunt tormenta sua
Numérotation du verset
Sir. 39,34
in tempore consummationis
effundent virtutem
et furorem eius qui fecit illos confundent
Numérotation du verset
Sir. 39,35
ignis grando famis et mors omnia hec ad vindictam creata sunt
Numérotation du verset
Sir. 39,36
bestiarum dentes et scorpii et serpentes et romphea vindicans in exterminium impios
Numérotation du verset
Sir. 39,37
in mandatis eius epulabuntur et super terram in necessitatem preparabuntur et in temporibus suis non preterient verbum
Numérotation du verset
Sir. 39,38
propterea ab initio confirmatus et consiliatus sum et cogitavi et in scripta dimisit
Numérotation du verset
Sir. 39,39
omnia opera Domini bona et omne opus hora sua
subministrabit
Numérotation du verset
Sir. 39,40
non est dicere hoc illo nequius est omnia enim in tempore suo comprobabuntur
Numérotation du verset
Sir. 39,41
et nunc in omni corde et ore collaudate et benedicite nomen Domini
Capitulum 39
Numérotation du verset
Sir. 39,ad litteram
marg.|
{3.2167}
Sapientiam omnium.
Superius actum est de statu activorum et prelatorum hic consequenter agitur de statu contemplativorum. Et dividitur in duas partes, quia primo ponuntur quedam ad contemplationem preparantia. Secundo, subditur contemplationis materia, se. ca. Ad contemplationem vero quatuor inter cetera disponunt, scilicet acquisitio sapientie, conservatio munditie, humiliatio intelligentie, et consideratio remunerationis divine. Secundum ponitur ibi. Adhuc consiliabor. {3.2168} Tertium ibi. Date nomini. Quartum ibi : Benedictio illius. Prima in duas, nam sapientia dupliciter acquiritur, scilicet per viam humanam et divinam, secunda ponitur ibi : Cor suum tradet. Circa primum dicitur.
marg.|
.1.
Sapientiam omnium.
eorum dicta diligenter studendo, et que non intelligit, ab aliis querendo. .2.
Et in prophetis.
eorum dicta considerando. .3.
Narrationem virorum.
in scientiis et virtutibus. .4.
Conservabit.
memoriter retinendo. .5.
Et in versutias.
id est varias et occultas sententias earum. .6.
Simul introibit.
ad intelligendum cum illis qui eas protulerunt. .7.
Occulta.
id est sensus mysticos et latentes. .8.
Et in absconditis.
id est sensibus figurativis.
Numérotation du verset
Sir. 39,ad litteram
marg.|
{3.2169} .1.
In medio magnatorum.
id est prelatorum ecclesie.
marg.|
.2.
Ministrabit.
Deo sicut unus ex illis.
marg.|
.3.
Et in conspectu presidis apparebit.
ad ipsum dirigendum, nam temporalia per spiritualia sunt regenda.
marg.|
.4.
In terram alienigenarum gentium.
ad augmentum sue sapientie, sicut dicit Hieronymus in epistola ad Pauli. de Pythagora et Platone, qui cum essent magni philosophi, multas terras peragraverunt, ut doctrinam aliorum addiscerent : ideo subditur.
marg.|
.5.
Bona enim et mala.
id est probabit doctrinam veram et falsam : veram accipiendo, et falsam reiiciendo.
marg.|
.6.
Cor suum tradet.
Hic consequenter ponitur secunda via acquirendi sapientiam, scilicet per divinam infusionem, cum dicitur. Cor suum tradet. voluntarie.
marg.|
.7.
Ad vigilandum.
id est a iuventute.
marg.|
.8.
Ad dominum qui fecit illum.
ad ipsum intentionem dirigens devote et attente.
marg.|
.9.
Et in conspectu.
pro sapientie impetratione. Et quia sicut Sap. 1. dicitur. a. In malevolam animam non introibit sapientia. subditur.
marg.|
.10.
Et pro delictis suis.
emendandis, alias emundandis.
marg.|
.11.
Deprecabitur.
ut sic ad receptionem divine sapientie disponatur.
marg.|
.12.
Si enim dominus magnus voluerit.
Hic ponitur si pro quia : nam oratio semper exauditur, quando est pia, pro se, et perseverans. Sic autem est in proposito, ut patet.
marg.|
.13.
Et ipse.
repletus spiritu sapientie.
marg.|
.14.
Tanquam imbres.
id est abundanter.
marg.|
.15.
Mittet eloquia sapientie sue.
ad docendum ignorantes.
marg.|
.16.
Et in oratione confitebitur domino.
totum profectum attribuens honori divino.
marg.|
.17.
Et ipse.
scilicet Deus.
marg.|
.18.
Diriget consilium.
eius in agendis.
marg.|
.19.
Et disciplinam.
in docendis.
marg.|
.20.
Et in absconditis suis consiliabitur.
obscura sibi clarius revelando.
marg.|
.21.
Ipse a Deo .
illuminatus.
marg.|
.22.
Palam faciet.
sibi revelatam propalando.
marg.|
.23.
Et in lege testamenti domini.
Hec est enim gloria sapientis in lege domini meditari.
marg.|
.24.
Collaudabunt multi sapientiam eius.
non dicit omnes, nam homines mundani ipsum reputant imprudentem, eo quod non querit scientiam lucrativam.
marg.|
.25.
Et usque in seculum.
doctrina sapientie, Mt. 24.c. Celum et terra transibunt. Verba autem mea non transibunt.
marg.|
.26.
Non recedet.
scilicet sapientis, quia per doctrinam ab eo scriptam remanebit inter homines et per redditionem premii apud Deum.
marg.|
{3.2170}
marg.|
.27.
Et nomen eius.
sicut iam a multis generationibus quesitus est Aug. de tri. et Aug. de civitate Dei, et sic de aliis libris ab eo denominatis, in quibus queritur nomen eius.
marg.|
.28.
Sapientiam eius.
auditam ab eis per predicatores.
marg.|
.29.
Et laudem.
id est congregatio iustorum in tantum, quod de aliquibus fit in ecclesia festum.
marg.|
.30.
Si permanserit.
id est si diu vixerit.
marg.|
.31.
Derelinquit plus.
scilicet discipulos edoctos, qui post ipsum poterunt docere.
marg.|
.32.
Et si requieverit.
id est, morte preventus fuerit.
marg.|
.33.
Proderit illi.
quia citius transibit ad gloriam paradisi, propter quod etiam Paulus desiderabat dissolvi et esse cum Christo, Phil. primo capitulo
marg.|
.34.
Adhuc consiliabor.
Hic ponit secundum ad contemplationem dispositivum, quod est conservatio munditie, premittitur tamen prologus dicens : Adhuc consiliabor. id est, meditabor.
marg.|
.35.
Ut enarrem.
utilia ad contemplationem.
marg.|
.36.
Ut furore enim repletus.
id est fervore loquendi qui non potest retineri, Ierem. 20.b. Factus est sermo domini in corde meo, quasi ignis estuans, etc. Et Act. 4.d. Non enim possumus, que vidimus et audivimus, non loqui.
marg.|
.37.
Et in voce.
exteriori.
marg.|
.38.
Dicit.
spiritus meus interior, ex cuius virtute vox exterior formatur.
marg.|
.39.
Obaudite me.
id est discipuli volentes Deo fructificare, per opera vite contemplative.
marg.|
.40.
Et quasi rosa.
que est pulchra et munda, sic vita contemplativa purior et pulchrior est quam vita activa : ideo signata est per Rachel que erat decora facie, et venusto aspectu. Activa vero per Liam, que erat lippis oculis, Gn. 29.
marg.|
.41.
Quasi libanus.
id est devotionem coram Deo odoriferam.
marg.|
.42.
Florete flores.
per observantiam continentie.
marg.|
.43.
Date odorem.
bone fame.
marg.|
.44.
Et frondete in gratiam.
per meliorationem vite.
marg.|
.45.
Et collaudate.
id est ipsum corde et ore pronuntiate.
marg.|
.46.
Et benedicite.
id est ipsum dicite bonum.
marg.|
.47.
In operibus suis.
creationis, recreationis, et conservationis.
marg.|
.48.
Date nomini eius.
Hic ponitur tertium ad contemplationem dispositivum, quod est humiliatio intelligentie, nam presumentes de suo ingenio ibi deficiunt, et humiles proficiunt, Mt. 11.d. Abscondisti hec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis, ideo subditur : Date nomini. cogitantes, quod excellit in infinitum omnes creaturas, et etiam creatas intelligentias : et non solum hoc cogitate, sed etiam confitemini ore, ideo subditur, et confitemini illi, etc.
Numérotation du verset
Sir. 39,ad litteram
marg.|
{3.2171} .1.
Opera domini universa.
plus quam homo possit intelligere qui minime rei non potest omnes proprietates comprehendere, et hoc multum facit ad repressionem presumptionis humane, que credit omnia quantumcumque ardua posse attingere. Et si Dei effectus naturales non potest homo ad plenum comprehendere, multo minus potest effectus supernaturales comprehendere, de quibus subditur.
marg.|
.2.
In verbo enim eius.
lapidum in muro. In transitu enim rubri maris, aque erant filiis Israel quasi pro muro a dextris et sinistris, Ex. 14.
marg.|
.3.
Et in sermone.
in Iordane, ubi aque steterunt recipientes aquas desuper venientes, ita quod ulterius non transibant, Iosue 3.
marg.|
.4.
Quoniam in precepto.
scilicet tempestas in mari, cum sibi placuerit, ut patet Ione. 1.
marg.|
.5.
Et non est minoratio.
id est defectus.
marg.|
.6.
In salute.
id est in salvatione per ipsum facta. ut patet in ipso Iosue.
marg.|
.7.
Opera omnis carnis.
omnia enim occulta preterita et presentia respicit clare et presentialiter, nam eius cognitio mensuratur nunc eternitatis, quod complectitur omne tempus.
marg.|
.8.
Et nihil est mirabile.
id est difficile sibi.
marg.|
.9.
Non est dicere.
id est non expedit querere.
marg.|
.10.
Quid est hoc aut quid.
id est ad quid valet hoc vel illud. quasi dicat ad nihil, sicut hic dicunt homines fatui de animalibus venenosis et consimilibus, eo quod aliquando nocent homini. Simile enim est acsi aliquis offendat ad securim artificis, et ex sua plagatione dicat eam non solum esse inutilem, sed etiam malam, cum tamen sit ad bonum ordinata, et sic utitur ea carpentator : Deus autem omnia bona instituit, et ad bonum utitur omnibus creaturis.
marg.|
.11.
Omnia enim.
sicut serpens aliquando queritur a medico, ut eius carnibus utatur ad curationem leprosi, et bufo ut habeatur lapis pretiosus in ipso nutritus.
marg.|
{3.2172}
marg.|
.12.
Benedictio illius.
hic ponitur quartum ad contemplationem dispositivum, et secundo, declarat quoddam dictum ibi : Sunt spiritus. tertio infert corollarium, ibi : Propterea ab initio. Quartum dispositivum ad contemplationem est consideratio remunerationis divine, que accedentibus ad Deum, per contemplationem reddit premium, et recedentibus penam, nam illi bene utuntur creaturis, et isti abutuntur, et hoc est quod dicitur : Benedictio illius. scilicet Dei.
marg.|
.13.
Quasi fluvius.
super querentes eum in contemplatione.
marg.|
.14.
Et quomodo cataclysmus.
id est diluvium.
marg.|
.15.
Aridam inebriavit.
id est super mensuram replevit, Gn. 4.
marg.|
.16.
Sic ira ipsius.
id est punitio eius.
marg.|
.17.
Gentes que non exquisierunt.
id est perpetuo tenebit.
marg.|
.18.
Quomodo convertit aquas.
Ex. 14.g. ubi dicitur. Filii autem Israel perrexerunt per medium sicci maris, etc.
marg.|
.19.
Et vie illius.
id est ab eo facte.
marg.|
.20.
Viis illorum directe.
nam per illas filii Israel transierunt directe.
marg.|
.21.
Sic peccatoribus offensiones.
nam aque occurrerunt Egyptiis submergentes eos, ut dicitur ibidem.
marg.|
.22.
Bona bonis creata sunt.
quia bene utuntur eis.
marg.|
.23.
Sic nequissimis bona et mala.
id est illa que sunt bona de natura sua, facta sunt eis nociva, propter suum abusum. Et que sint illa, subditur.
marg.|
.24.
Initium necessarie rei vite.
tamen post lapsum.
marg.|
.25.
Aqua.
ad se lavandum, et ad farinam commiscendum, et cetera necessaria.
marg.|
.26.
Ignis.
ad coquendum cibum.
marg.|
.27.
Et ferrum.
ad habendum instrumenta diversarum artium.
marg.|
.28.
Sal.
pro condimento ciborum.
marg.|
.29.
Lac.
pro nutritione parvulorum.
marg.|
.30.
Et panis similagineus.
id est, de simila factus, pro sustentatione adultorum.
Numérotation du verset
Sir. 39,ad litteram
marg.|
{3.2173} .1.
Et mel.
pro confectione medicinarum.
marg.|
.2.
Et botrus vue.
ad exprimendum inde potum.
marg.|
.3.
Et oleum.
pro lucernis, et condimento potagiorum.
marg.|
.4.
Et vestimentum.
contra temperiem aeris, et turpitudinem contegendam.
marg.|
.5.
Hec omnia sanctis in,
etc. quia boni bene utuntur, et mali male.
marg.|
.6.
Sunt spiritus.
Hic declarat quoddam dictum. Dictum est enim in parte precedenti, quod ira dei gentes, que non exquisierunt eum, hereditabit. id est in perpetuum tenebit. ideo declarat hic quomodo hoc erit. Et primo per creaturam spiritualem, cum dicitur. sunt spiritus. maligni.
marg.|
.7.
Qui ad vindictam.
id est penam.
marg.|
.8.
Creati sunt.
Sciendum autem, quod omnes angeli creati fuerunt boni, et beatitudinis capaces, si stetissent, sed aliqui peccantes sua voluntate defectibili facti sunt mali, et sic ad penam sustinendam deputati ex ordine divine iustitie, que non permittit dedecus culpe sine decore iustitie, et ex consequenti per eandem iustitiam deputati sunt ad affligendum homines peccatores, ut qui fuerunt eis voluntarie subiecti in culpa, eis inuoluntarie subiiciantur in pena, et sic accipitur hic, Creati ad vindictam largo modo, sicut frequenter accipitur in hoc libro. id est deputati ad penam dicto modo.
marg.|
.9.
Et in furore.
quo rebellaverunt Deo .
marg.|
.10.
Confirmaverunt tormenta sua.
nam sicut peccatum eorum est irremediabile, sic, et tormentum interminabile.
marg.|
.11. Et in tempore consummationis est. mundi.
marg.|
.12.
Effundent virtutem.
ad affligendum damnatos, qui cum eis retrudentur in inferno. nam usque tunc habitabunt spiritus maligni, saltem multi in hoc aere caliginoso ad exercitium hominum.
marg.|
.13.
Et furorem eius qui fecit.
id est vindictam a Deo dispositam contra peccatores.
marg.|
.14.
Confundent.
exequentes pessima voluntate, quod ordinatum est a Deo iuste, hoc importat nomen confusionis.
marg.|
.15.
Ignis.
Hic consequenter declarat penam damnatorum per creaturam {3.2174} corporalem cum dicitur, Ignis grando fames, et mors. Omnis creatura corporalis a Deo bona creata est, et ad bonum hominis ordinata. Quod autem Deus ipsa utitur ad punitionem malorum, hoc est ex consequenti, et ex presuppositione lapsus humani, ideo creatio hic accipitur large pro tali deputatione. Sciendum etiam, quod post iudicium, quia cessabit generatio, et transmutatio elementorum, non erunt aliqua corpora mista, nisi corpora humana. propter quod de corporalibus hic positis ad afflictionem damnatorum erit ibi tantum ignis formaliter, cetera vero, virtualiter, inquantum pena gehenne continebit in se eminentius quicquid afflictionis continetur in ipsis.
marg.|
.16.
In mandatis eius.
quando dominus voluerit.
marg.|
.17.
Epulabuntur.
id est devorabunt impios ipsos affligendo.
marg.|
.18.
Super terram in necessitate.
idest, quando dominus iusserit, cuius mandatum oportet impleri. et dicit, Super terram, etc. Nam ignis conflagrationis purgabit omnia, que sunt super terram, et peracto iudicio involvet damnatos cum demonibus, retrudens eos in infernum.
marg.|
.19.
Et in temporibus suis.
a Deo dispositis.
marg.|
.20.
Non preterient verbum.
circa afflictionem damnatorum.
marg.|
.21.
Propterea.
Hic ex dictis infert autor corollarium in persona propria, dicens. propterea. id est quia punitio peccatorum erit sevissima.
marg.|
.22.
Ab initio.
quo intellexi ista.
marg.|
.23.
Confirmatus sum.
id est firmiter statui vitare quantum possem peccata.
marg.|
.24.
Et consiliatus.
hoc idem aliis persuadendo.
marg.|
.25.
Et cogitavi.
ad docendum de predictis, et sequentibus absentes, et futuros.
marg.|
.26.
Omnia opera domini.
formaliter, et ad bonum ordinata, ideo subditur.
marg.|
.27.
Et omne opus.
divinum.
marg.|
.28.
Hora subministrabit.
id est tempore suo serviet Deo in aliquo, nam omnibus utitur ad gloriam sui, electorum.
marg.|
.29.
Non est dicere.
in operibus divinis.
marg.|
.30.
Hoc illo nequius est.
quia nullum est nequam inquantum a Deo est.
marg.|
.31.
Omnia enim in tempore suo.
idest manifestabuntur, scilicet in finali iudicio.
marg.|
.32.
Et nunc,
scilicet tempore merendi.
marg.|
.33.
In omni corde,
scilicet toto intellectu, et affectu.
marg.|
.34.
Et ore collaudate, et benedicite.
transcendentis omne bonum quod de ipso dici potest, et cogitari.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 39), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_39)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 39), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/12/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_39)
Notes :