Capitulum 4
Numérotation du verset
Sir. 4,1
fili eleemosynam pauperis ne fraudes et oculos tuos ne transvertas a paupere
Numérotation du verset
Sir. 4,2
animam esurientem ne despexeris et non exasperes pauperem in inopia sua
Numérotation du verset
Sir. 4,3
cor inopis ne afflixeris et non protrahas datum angustianti
Numérotation du verset
Sir. 4,4
rogationem contribulati ne abicias et non avertas faciem tuam ab egeno
Numérotation du verset
Sir. 4,5
ab inope non1
1 non] ne
Weber
avertas oculos propter iram et non relinquas querentibus tibi retro maledicere
Numérotation du verset
Sir. 4,6
maledicentis enim te in amaritudine exaudietur precatio illius exaudiet autem eum qui fecit illum
Numérotation du verset
Sir. 4,7
congregationi pauperum affabilem te facito et presbytero humilia animam tuam et magnato humilia caput tuum
Numérotation du verset
Sir. 4,8
declina pauperi aurem tuam et redde
debitum tuum et responde pacifica in mansuetudine
Numérotation du verset
Sir. 4,9
Libera eum qui iniuriam patitur de manu superbi et non acide feras
in manu tua2
2 in manu tua] in anima tua
Weber
Numérotation du verset
Sir. 4,10
in iudicando esto pupillis misericors ut pater et pro viro matri illorum
Numérotation du verset
Sir. 4,11
et eris velut filius Altissimi
obaudiens et miserebitur tui
magis quam mater
Numérotation du verset
Sir. 4,12
Sapientia
filiis suis
vitam inspiravit
et suscipit exquirentes se
et preibit in viam iustitie
Numérotation du verset
Sir. 4,13
et qui illam diligit diligit vitam
et qui vigilaverint ad illam complectebuntur
placorem eius
Numérotation du verset
Sir. 4,14
qui tenuerint
illam vitam
hereditabunt et quo introibit benedicit Deus
Numérotation du verset
Sir. 4,15
qui serviunt
ei
obsequentes erunt Sancto
et eos qui diligunt illam diligit Deus
Numérotation du verset
Sir. 4,16
qui audit illam iudicat gentes et qui intuetur illam
permanebit confidens
Numérotation du verset
Sir. 4,17
si crediderit ei hereditabit illam et erunt in confirmatione creature
illorum
Numérotation du verset
Sir. 4,18
quoniam in temptatione ambulat
cum eo et in primis
eligit eum
Numérotation du verset
Sir. 4,19
timorem et metum et approbationem inducet super illum et cruciabit illum in tribulatione doctrine sue donec temptet illum in cogitationibus illius et credat anime illius
Numérotation du verset
Sir. 4,20
et firmabit illum
et iterum adducet directum ad illum
Numérotation du verset
Sir. 4,21
et denudat absconsa sua et thesaurizat super illum scientiam et intellectum iustitie
Numérotation du verset
Sir. 4,22
si autem oberraverit
derelinquet eum
et tradet illum
in manus
inimici sui
Numérotation du verset
Sir. 4,23
fili conserva tempus
et devita a malo
Numérotation du verset
Sir. 4,24
pro anima tua non confundaris
dicere verum
Numérotation du verset
Sir. 4,25
est enim confusio adducens peccatum
et est confusio adducens gloriam et gratiam
Numérotation du verset
Sir. 4,26
ne accipias faciem adversus faciem tuam
nec adversus animam tuam mendacium
Numérotation du verset
Sir. 4,27
non reverearis proximum tuum in casum suum
Numérotation du verset
Sir. 4,28
nec retineas verbum in tempus salutis
non abscondas sapientiam tuam in decore eius
Numérotation du verset
Sir. 4,29
in lingua enim agnoscitur sapientia
et sensus et scientia et doctrina in verbis veritatis et firmamentum
in operibus iustitie
Numérotation du verset
Sir. 4,30
non contradicas veritati ullo modo et de mendacio ineruditionis tue confundere
Numérotation du verset
Sir. 4,31
non confundaris confiteri peccata tua
et ne subicias te homini pro peccato
Numérotation du verset
Sir. 4,32
noli resistere contra faciem potentis nec coneris contra ictum
Fluvii
Numérotation du verset
Sir. 4,33
pro iustitia agoniare pro anima tua et usque ad mortem certa pro iustitia et Deus expugnabit pro te inimicos tuos
Numérotation du verset
Sir. 4,34
noli citatus esse in lingua tua et inutilis et remissus in operibus tuis
Numérotation du verset
Sir. 4,35
noli esse sicut leo in domo tua evertens domesticos tuos et opprimens subiectos tibi
Numérotation du verset
Sir. 4,36
non sit porrecta manus tua ad accipiendum
et ad dandum3
3 dandum] reddendum
Weber
collecta
Capitulum 4
Numérotation du verset
Sir. 4,ad litteram
marg.|
{3.1995}
Fili eleemosynam.
Hic consequenter inducit ad eleemosynam faciendam. Et primo persone singulari, secundo communitati, ibi, Congregationi pauperum. Circa primum dicit.
marg.|
.1.
Fili eleemosynam pauperis ne defraudes.
tibi retinendo quod est tibi commissum pauperibus erogare, vel de tuo denegans in casu necessitatis, in quo pauperi debetur.
marg.|
.2.
Et oculos tuos ne transvertas a paupere.
Ut si non potes exhibere manum, saltem exhibeas animum, et benignum aspectum.
marg.|
.3.
Animam esurientem ne despexeris.
etc. Nam afflicto non est danda afflictio, sed consolatio. Cetera patent usque ibi.
marg.|
.4.
Ab inope ne avertes oculos tuos propter iram.
id est si de preterito te turbaverit, non dimittas propter hoc sibi benefacere.
marg.|
.5.
Et non relinquas querentibus tibi retro maledicere.
id est non des occasionem pauperi per tuam duritiam, ut maledicat occulte tibi. Et subditur causa.
marg.|
.6.
Maledicentis enim tibi in amaritudine.
Sed contra hoc videtur, quod non {3.1996} sit exaudibilis, quia maledicere peccatum est. Dicendum, quod maledicere non accipitur hic pro imprecationem mali culpe, que semper est peccatum, nec pro imprecatione mali pene absolute, sed pro imprecatione mali pene, ut vexatio det intellectum ei cui imprecatur, et sic ex sua afflictione ad compatiendum aliis moveatur.
marg.|
.7.
Congregationi pauperum
etc. Hic consequenter monet eleemosynam facere communitati, dicens. Congregationi pauperum affabilem te facito. alloquendo dulciter : et donum si potes conferendo, Et tunc erit duplex eleemosyna, scilicet verbi, et facti, et tanto melior quanto communior ceteris paribus, quia bonum quanto communius, tanto divinius, ex. j. Ethicorum.
marg.|
.8.
Et presbytero humilia animam tuam,
etc. seni exhibe reverentiam debitam, et non dimittas propter eius pauperiem. Liber enim iste primo fuit translatus in Grecum, et post in latinum. Presbyter autem Grece idem est quod senex Latine. Unde. j. de Anima ubi translatio nostra habet, Si senex haberet oculum iuvenis, videret utique, ut iuvenis. Antiqua translatio habet, Si presbyter haberet oculum iuvenis, videret utique, etc.
marg.|
.9.
Libera eum,
etc. In hoc enim est pauper.
Numérotation du verset
Sir. 4,ad litteram
marg.|
{3.1997} .1.
Et non
etc. id est egre vel moleste, sicut fructus acidus dentes molestat. .2.
In iudicando esto
etc. salva tamen iustitia.
marg.|
.3.
Et pro viro matri illorum.
viduam consolando.
marg.|
.4.
Et eris velut filius altissimi.
per gratia adeptionem.
marg.|
.5.
Et miserebitur tui magis quam mater.
qui misericordior est, quam illa, et potentior ad dandum meliora.
marg.|
.6.
Sapientia.
Hic consequenter inducit ad iuvandum inferiores in scientia, quod fit per doctrinam, qua sublevantur ignorantes. Et dividitur in duas partes. Nam ostendit primo qualiter homo sapientiam habeat a Deo . secundo inducit ad communicandum eam proximo, ibi : Fili conserva tempus. Circa primum dicit : Sapientia. scilicet, increata.
marg.|
.7.
Filiis suis vitam inspiravit.
id est propositum, et desiderium vite melioris per doctrinam suam.
marg.|
.8.
Et suscipit inquirentes se.
sapientie donum eis augmentando.
marg.|
.9.
Et peribit in via iustitie.
eam ostendendo.
marg.|
.10.
Et qui illam diligit, diligit vitam.
nam est vita per essentiam.
marg.|
.11.
Et qui vigilaverit ad illam.
per studium lectionis, et orationis.
marg.|
.12.
Complectentur placorem eius.
id est, suavitatem. Et dicitur a placo placas.
marg.|
.13.
Qui tenuerint illam.
corde, et opere.
marg.|
.14.
Hereditabunt, vitam.
gratie in presenti, et glorie in futuro.
marg.|
.15.
Et quo introibit.
sapientia increata.
marg.|
.16.
Benedicet Deus.
ibi multiplicando dona sua.
marg.|
.17.
Qui serviunt ei, obsequentes erunt sancto.
nam ipsa est Deus : qui est sanctus sanctorum.
marg.|
.18.
Et eos qui diligunt illam, diligit Deus.
Prv. 8. Ego diligentes me diligo.
marg.|
.19.
Qui audit illam iudicabit gentes
etc. quia spiritualis iudicat omnia. j. Co. ij.
marg.|
.20.
Et qui intuetur illam.
per sanctam meditationem.
marg.|
.21.
Permanebit confidens.
de beatitudine.
marg.|
.22.
Si crediderit ei.
scilicet, sapientie increate.
marg.|
.23.
Hereditabit illam.
in patria, ubi plenarie habebitur, et inamissibiliter.
marg.|
.24. Et erunt in confirmatione creature illorum. id est, opera eorum.
marg.|
.25.
Quoniam in tentatione.
presentis vite.
marg.|
.26.
Ambulat cum eo.
ipsum dirigendo.
marg.|
.27.
Et in primis elegit eum.
id est, cum electis, qui sunt primi, et precipui {3.1998} apud Deum, ascribit ipsum.
marg.|
.28.
Timorem.
offense.
marg.|
.29.
Et metum.
gehenne.
marg.|
.30.
Et probationem.
idest. tribulationem temporalem, que reprobat homines, sicut ignis aurum.
marg.|
.31.
Inducet super illum.
id est, permittet induci ad eius bonum.
marg.|
.32.
Et cruciabit illum.
idest, permittet cruciari.
marg.|
.33.
In tribulatione doctrine sue.
quia talis vexatio dat intellectum.
marg.|
.34.
Donec tentet illum in cogitationibus suis.
idest, manifestet aliis bonitatem sue mentis. sic enim tentavit Abraham Gn. 22. ut manifestaretur alii obedientia Abrahe.
marg.|
.35.
Et credat anime illius.
id est, credi faciat eius verbis, que procedunt ex conceptu mentis. Sic enim fuit de Abraham post dictam tentationem : unde sibi dixerunt Hethei Gn. 23.a. Princeps Dei es apud nos. acsi dicerent, verbis tuis credimus sicut verbis Dei.
marg.|
.36.
Et firmabit illum.
in bono.
marg.|
.37.
Et iter adducet directum ad illum.
hypallage est. Et est sensus, adducet illum ad iter rectum.
marg.|
.38.
Et letificabit illum.
gaudio interioris conscientie.
marg.|
.39.
Et denudabit abscondita sua illi.
idest, revelabit occulta sue sapientie.
marg.|
.40.
Et thesaurizabit super illum scientiam, et intellectum iustitie
: ut sciat se, et alios dirigere in viam iustitie.
marg.|
.41.
Si autem oberraverit.
per malitiam.
marg.|
.42.
Derelinquet eum.
sicut contingit sacerdotibus, et scribis Iudeorum, qui a veritate quam de Christo cognoverant per scripturas prophetarum, erraverunt per invidiam, quam contra Christum conceperunt, eo quod predicabat contra eorum vitia, propter quod tradidit eos Deus in manibus Romanorum, qui partim eos occiderunt, partim captivaverunt, et in manibus inimici permisit eos per obstinationem detineri :
marg.|
.43.
Fili conserva tempus.
Postquam autor ostendit qualiter homo sapientiam habet a Deo, hic consequenter inducit habentem sapientiam ad communicandum eam proximo. Et dividitur in duas partes : quia primo agitur de veritatis doctrina, secundo de doctoris prudentia, in princi. cap. 6.
marg.|
{3.1999} Prima adhuc in duas, quia primo inducit doctos ad communicandum. secundo discipulos ad recipiendum. 6. ca. ibi : Fili a iuventute. Prima in duas, quia primo doctores inducit ad docendum veritatem, secundo ad rescindendam superfluitatem. seq. cap. ibi : Non ventiles te. Prima adhuc in duas, scilicet, in partem principalem, et incidentalem, que incipit ibi : Non confundaris. Circa primum inducit ad docendum veritatem cum debitis circumstantiis. Quarum una est opportunitas temporis quia sicut dicitur Ecclesia. 3.b. Tempus tacendi, et tempus loquendi. ideo subditur.
marg.|
Fili conserva tempus.
Doctrina vero veritatis impeditur per malam vitam doctoris. ideo subditur.
Numérotation du verset
Sir. 4,ad litteram
marg.|
.1.
Et devita a malo
etc. Greg. homil. 38. Cuius vita despicitur, restat ut predicatio contemnatur. Impeditur etiam vera doctrina eo quod doctor timet vel erubescit tangere vitia magnorum : ideo subditur. .2.
Pro anima tua.
id est, pro vita temporali exponenda.
marg.|
.3.
Non confundaris dicere verum.
Et subditur ratio :
marg.|
.4.
Est enim confusio adducens peccatum.
scilicet, illa qua doctor dimittit dicere verum, ne a maioribus confusionem patiatur in conspectu hominum.
marg.|
.5.
Et est confusio adducens gratiam, et gloriam.
scilicet, illam que sustinetur patienter propter veritatem. Iterum impeditur vera doctrina etiam per acceptionem personarum, ideo subditur.
marg.|
.6.
Ne accipias faciem.
scilicet, hominis. adversus faciem tuam, idest, contra animam tuam, que est facies ad veritatis contemplationem. De qua facie dicitur. 2. Corin. 3.d. Nos vero revelata facie domini gloriam speculantes, etc.
marg.|
.7.
Nec adversus animam tuam mendacium.
dicendo falsum scienter in favorem alicuius potentis.
marg.|
.8. Ne reverearis proximum tuum. idest, amicum.
marg.|
.9.
In casu suo.
malum illius palliando.
marg.|
.10.
Ne retineas verbum.
cessando a doctrina veritatis.
marg.|
.11.
In tempore salutis.
idest, convenientis doctrine.
marg.|
.12.
Non abscondas sapientiam tuam in decore suo.
verbis curiosis obumbrando veritatem. Et subditur causa.
marg.|
{3.2000}
marg.|
.13.
In lingua enim.
lucide loquenti.
marg.|
.14.
Sapientia dignoscitur, et sensus et scientia
etc. quia facile capitur ab auditoribus. Proverbiorum. 14.a. Doctrina prudentium facilis.
marg.|
.15.
Et firmamentum in operibus iustitie.
quia doctrina bona confirmatur per opera bona docentis. Et quia vane glorie cupidi, dictis aliorum etiam veris vel magis probabilibus libenter contradicunt, quod cedit in veritatis impedimentum : ideo subditur, Non contradicas verbo veritatis, etc. et patet.
marg.|
.16.
Et de mendacio ineruditionis tue confundere,
scilicet in teipso de fatuitate tua in aliorum reprehensione.
marg.|
.17.
Non confundatis.
Hec est pars incidentalis, in qua tractat auctor de veritate vite et iustitie, eo quod immeditate tractaverat de veritate doctrine. Et dividitur in duas partes, quia primo ponit aliqua ad utramque veritatem pertinentia. Secundo : excludit aliqua, que sunt impedientia, ibi : Noli esse sicut leo. Circa primum dicit. Non confundaris confiteri peccata tua. ei qui scit, et potest remedium adhibere. hoc enim pertinet ad veritatem vite.
marg.|
.18.
Et ne subiicias te.
supple remediando, sed tantum illi qui scit et potest remediare.
marg.|
.19.
Noli resistere contra faciem potentis.
marg.|
.20.
Nec coneris contra ictum fulminis.
id est iustitie divine, cui resistunt in peccatis obstinati. Consequenter ponit quod pertinet ad veritatem iustitie, dicens :
marg.|
.21.
Pro iustitia agonizare pro anima tua.
id est pro salute anime tue.
marg.|
.22.
Et usque ad mortem certa pro iustitia.
Eligibilior enim est mors, quamtransgressio iustitie.
marg.|
.23.
Et Deus expugnabit.
spirituales semper et corporales frequenter.
marg.|
.24.
Noli citatus esse in lingua.
id est preceps in proferendo sententiam.
marg.|
.25.
Et remissus in operibus tuis.
id est in exequendo sententiam iuste latam.
marg.|
.26.
Noli esse sicut leo.
Hic consequenter excludit quedam impedientia, quorum unum est crudelitas, quam excludit dicens : Noli esse sicut leo etc. Secundum est, cupiditas. Circa quam primo ponit intentum. secundo exequitur propositum, in principio cap. sequen. Et quoniam cupiditas est radix omnium malorum, prima ad Timoth. 6. ideo dicit.
marg.|
.27.
Non sit porrecta.
id est, prompta.
marg.|
.28.
Manus tua ad accipiendum.
Munera iniuste vel inhoneste.
marg.|
.29.
Et ad dandum collecta.
id est, clausa.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_4)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 4), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_4)
Notes :