Capitulum 40
Numérotation du verset
Sir. 40,1
occupatio magna
creata est
omnibus hominibus et iugum grave
super filios Adam
a die exitus de ventre matris eorum usque in diem sepulture in matrem omnium
Numérotation du verset
Sir. 40,2
cogitationes eorum
et timores cordis
adinventio exspectationis et dies finitionis
Numérotation du verset
Sir. 40,3
residentes super sedem gloriosam
usque ad humiliatum in terra et cinere
Numérotation du verset
Sir. 40,4
ab eo qui utitur hyacintho et portat coronam usque ad eum qui operitur lino crudo furor
zelus tumultus fluctuatio et timor mortis
iracundia perseverans
et contentio
Numérotation du verset
Sir. 40,5
et in tempore refectionis
in cubile somnus
noctis immutat scientiam eius
Numérotation du verset
Sir. 40,6
modicum tamquam nihil in requie et ab eo in somnis quasi in die respectus
Numérotation du verset
Sir. 40,7
conturbatus est in visu cordis sui tamquam qui evaserit in die belli in tempore salutis sue exsurrexit et admirans ad nullum timorem
Numérotation du verset
Sir. 40,8
cum omni carne ab homine usque ad pecus et
super peccatores septuplum
Numérotation du verset
Sir. 40,9
ad hec mors sanguis contentio et romphea oppressiones famis et contritio et flagella
Numérotation du verset
Sir. 40,10
super iniquos creata sunt hec omnia et propter illos factus est cataclysmus
Numérotation du verset
Sir. 40,11
omnia que de terra sunt in terram convertentur
et aque omnes in mare convertentur
Numérotation du verset
Sir. 40,12
omne munus
et iniquitas
delebitur
et fides in seculum stabit
Numérotation du verset
Sir. 40,13
substantie iniustorum sicut fluvius siccabuntur
et sicut tonitruum magnum in pluvia manebunt
Numérotation du verset
Sir. 40,14
in aperiendo
manus suas letabitur
sic prevaricatores
in consummatione tabescent
Numérotation du verset
Sir. 40,15
nepotes impiorum non multiplicabunt ramos et radices immunde super cacumen petre sonant
Numérotation du verset
Sir. 40,16
viriditas super omnem escam1
1 escam] aquam
Weber
et ad oram fluminis ante omnem fenum evelletur
Numérotation du verset
Sir. 40,17
gratia
sicut paradisus in benedictionibus
et misericordia in seculo permanet
Numérotation du verset
Sir. 40,18
vita sibi sufficientis operarii condulcabitur
et in ea invenies thesaurum
Numérotation du verset
Sir. 40,19
fili edificatio civitatis
confirmabit nomen et super hec mulier immaculata computatur
Numérotation du verset
Sir. 40,20
vinum et musica letificant cor
et super utraque dilectio sapientie
Numérotation du verset
Sir. 40,21
tibie et psalterium suavem faciunt melodiam et super utraque lingua suavis
Numérotation du verset
Sir. 40,22
gratiam et speciem desiderabit oculus tuus et super hoc viride sationis
Numérotation du verset
Sir. 40,23
amicus et sodalis
in tempore convenientes et super utrosque mulier cum viro
Numérotation du verset
Sir. 40,24
fratres in adiutorium in tempore tribulationis et super eos misericordia
liberabit
Numérotation du verset
Sir. 40,25
aurum et argentum constituet pedem et super utrumque consilium beneplacitum
Numérotation du verset
Sir. 40,26
facultates et virtutes exaltant cor et super hec timor Domini
Numérotation du verset
Sir. 40,27
non est in timore Domini minoratio et non est in eo inquirere adiutorium
Numérotation du verset
Sir. 40,28
timor Domini sicut paradisus benedictionis et super omnem gloriam
operuerunt illum
Numérotation du verset
Sir. 40,29
fili in tempore vite tue
ne indigeas
melius est enim mori
quam indigere
Numérotation du verset
Sir. 40,30
vir respiciens in mensam alienam non est vita eius in cogitatione victus
alit enim animam suam cibis alienis
Numérotation du verset
Sir. 40,31
vir autem disciplinatus et eruditus
custodiet se
Numérotation du verset
Sir. 40,32
in ore
imprudentis condulcabitur inopia et in ventre eius ignis ardebit
Capitulum 40
Numérotation du verset
Sir. 40,ad litteram
marg.|
{3.2173}
Occupatio magna.
Postquam posita sunt ad contemplationem dispositiva, hic consequenter ponitur consolationis materia. Que duplex est, scilicet humana miseria, ut contemplans se humiliet. Unde Ezechieli divina sublimiter contemplanti frequenter dicebatur, Fili hominis, etc. ad recordationem sue fragilitatis. et divine excellentie, ut contemplans quantum potest ipsum magnificet. secundo ponitur cap. 42. ibi, Memor ero. Prima in duas secundum duplicem hominis miseriam, unam in vite progressu, alteram in egressu. Secunda ponitur ca. se. ibi. O mors, etc. Prima in duas, quia primo ponitur vite presentis miseria, secundo ad eius relevationem divina gratia. ibi, Gratia sicut paradisus. Est enim modus {3.2174} auctoris huius libri tractare de oppositis iuxta se invicem, ut magis elucescant. sicut frequenter patuit in predictis. Prima adhuc in duas, quia primo ponitur hominis miseria contracta. secundo miseria per ipsum acta. ibi, Furor, et zelus. Circa primum dicitur.
marg.|
.1.
Occupatio magna.
id est solicitudo contra miserias vite presentis, scilicet infirmitatis, famis, sitis, frigoris, et huiusmodi. .2.
Creata est.
id est super inducta omnibus hominibus. Sciendum tamen quod homo a prima creatione factus est, potens non moriper donum originalis iustitie, et per consequens liber ab omnibus istis miseriis, sed ipso peccante iuste subtractum est ab eo donum originalis iustitie, et sic subiectus est miseriis, et penalitatibus huius vite. .3.
Et iugum,
etc. id est gravis labor, quem oportet sustinere ad providendum sibi, uxori, proli, et familie de necessariis huius vite. .4.
A die exitus,
etc. unde exeunt nudi, {3.2175} et lugentes.
Numérotation du verset
Sir. 40,ad litteram
marg.|
.1.
Usque in diem,
etc.
in matrem.
idest, in terram, ad quam revertuntur in anxietate, et nuditate.
marg.|
.2.
Cogitationes eorum.
de agendis cor torquentes.
marg.|
.3.
Et timores cordis.
de malis futuris ipsum affligentes.
marg.|
.4.
Adinventiones expectationis.
id est fictiones maiorum malorum in futuro, quam sint ventura, quia sicut dicitur Sap. 17.c. Semper presumit seva perturbata conscientia. homo enim in timore positus ex sonitu foliorum imaginatur adesse hostes eius.
marg.|
.5.
Et dies.
id est mortis qui precognitus est causa afflictionis.
marg.|
.6.
A presidente
etc. id est prelato, doctore, et iudice magno.
marg.|
.7.
Usque ad humiliatum in terram.
idest hominem totaliter deiectum.
marg.|
.8.
Ab eo qui utitur hyacintho.
idest, sericis vestibus.
marg.|
.9.
Et portat coronam.
ut reges magni.
marg.|
.10.
Usque ad eum,
etc.
lino.
idest, vili sacco.
marg.|
.11.
Et furor.
Hic consequenter ponitur miseria acta ex hominis malitia. Et primo mentalis. secundo corporalis, ibi, Ad hec mors. Circa primum dicitur, Furor. id est ira excessiva.
marg.|
.12.
Zelus.
idest, invidia.
marg.|
.13.
Tumultus.
cogitationum, cor multipliciter impellentium.
marg.|
.14.
Fluctuatio.
id est mentis perplexitas.
marg.|
.15.
Et timor.
ubique insidians hominibus.
marg.|
.16.
Iracundia.
perseverans inimici.
marg.|
.17.
Et contentio.
idest, metus litigii.
marg.|
.18. Et in tempore refectionis. id est quietis.
marg.|
.19.
In cubili somnus
etc. id est disponens contrarium eius quod facere cogitaverat. ideo dicitur communiter, Nox habet consilium, ex quo sequitur inquietatio. propter quod subditur.
marg.|
.20.
Modicum autem.
Quod enim modicum est, quasi nihil computabitur, ut dicitur. 2. Physicorum
marg.|
.21.
Et ab eo.
quasi in die respectus, namfiunt ei somnia de his que viderat in die, eo quod fiunt per phantasmata, que remanent abeuntibus sensibilibus, {3.2176} ut dicitur 2. de Anima.
marg.|
.22.
Conturbatus est in visu cordis.
per somnia terribilia.
marg.|
.23.
Tanquam qui evaserit.
Per totam enim diem illam remanet trepidus, et anxius ex periculo in quo fuit, et timet insequi ab hostibus.
marg.|
.24.
In tempore salutis.
idest, prosperitatis.
marg.|
.25.
Et exurrexit.
miser homo per superbiam.
marg.|
.26.
Et admirans.
Ad intellectum huius littere que videtur involuta, considerandum, quod admirans dubitat. id est Metaphy. Item qui evasit magnum periculum, licet tunc timeat, ut dictum est, tamen postea transacta passione nihil aut modicum timet pericula, sperans quod evadet sicut antea, et hoc est quod dicitur, Et admirans ad nullum etc. iungatur tamen sic littera. Et admiransadnullum timorem. id est ad nullum terribile.
marg.|
.27.
Cum omni carne, ab.
id est sive illud terribile sit homo quicumque, sive bestie. Admirans, idest, timens vel dubitans, quia per suam superbiam non timet hominem vel bestiam.
marg.|
.28.
Et super peccatores.
sic per superbiam obstinatos.
marg.|
.29.
Septuplum.
id est gravis punitio veniet, sicut dicitur Gn. 4.c. Qui occiderit Cain septuplum punietur, id est, graviter.
marg.|
.30.
Ad hec.
Hic consequenter ponitur miseria sive pena corporalis quam debent considerare contemplativi. et primo in propriis corporibus, cum dicitur, Ad hec. id est preter predicta.
marg.|
.31.
Mors.
violenta.
marg.|
.32.
Sanguis.
id est plagatio.
marg.|
.33.
Contentio.
per verba dura.
marg.|
.34.
Et rhomphea.
idest, gladius.
marg.|
.35.
Oppressiones.
tyrannorum.
marg.|
.36.
Fames.
per subtractiones cibariorum.
marg.|
.37.
Et contritio.
carcerum et vinculorum.
marg.|
.38.
Et flagella.
virgarum.
marg.|
.39.
Super iniquos creata.
nam frequenter pro suis iniquitatibus sic puniuntur.
marg.|
.40.
Et propter illos factus est cataclysmus.
idest, diluvium, ut patet Gn. 6.c. Cetera patent.
Numérotation du verset
Sir. 40,ad litteram
marg.|
{3.2177} .1.
Omne munus.
Hic secundo ponitur pena iniquorum in bonis temporalibus, cum dicitur, Omne munus. datum pro subversione iustitie. .2.
Et iniquitas.
propter munus facta.
marg.|
.3.
Delebitur.
id est datores munerum, et subuersores iustitie propter munera delebuntur de presenti vita, ita quod nihil apparebit de possessionibus eorum et pompa, sicut in deletis tabulis nil apparet.
marg.|
.4.
Et fides in seculum.
id est fidelitas iustorum.
marg.|
.5.
In seculum stabit.
in suo effectu.
marg.|
.6.
Substantie iniustorum.
id est divitie eorum.
marg.|
.7.
Sicut fluvius siccabuntur.
accipitur hic fluvius pro torrente, qui subito intumescit nivium dissolutione, et cito desiccatur, sic iniustorum divitie velociter acquiruntur, et velocius frequenter ab eis auferuntur. .8.
Et sicut tonitruum.
quod tamen per pluviam cito cessat, sic pompa divitum iniquorum cito tollitur, a principibus ex modica occasione. .9.
In aperiendo manus suas.
ad accipiendum male.
marg.|
.10.
Letabitur
, iniquus.
marg.|
.11.
Sic prevaricatores.
divinorum mandatorum.
marg.|
.12.
In consummatione tabescent.
quia frequenter cum credunt se esse securos, subito deficiunt, patet Luc. 12.c. de illo qui dicebat anime sue, Habes multa bona reposita in multos annos, quiesce, comede, bibe, epulare, dictum est autem ei, Stulte, hac nocte repetent animam tuam a te.
marg.|
.13.
Nepotes.
Hic tertio ponitur iniquorum pena in suis successoribus, cum dicitur, Nepotes impiorum non multiplicabunt. id est filios. quasi dicat eorum progenies non diu durabit.
marg.|
.14.
Et radices immunde.
id est parentes eorum ex quibus sunt orti.
marg.|
.15.
Super cacumen petre.
id est sicut arbor plantata super petras non figit ibi firmiter radicem, propter quod cito cadit super petras sonitum faciendo, sic frequenter iniqui divites cadunt cum sonitu magno, nam ex hoc casu multi loquentur adinvicem congaudendo. Ad hoc etiam inducitur aliud exemplum cum dicitur.
marg.|
.16.
Super omnem aquam.
etiam stagnalem.
marg.|
.17.
Viriditas.
id est herba viridis crescit, et accipitur hic super, pro iuxta, quia crescit in ripis propter humiditatem terre, sicut dicitur quod Parisius est super Secanam. id est iuxta.
marg.|
.18.
Et ad oram.
similiter crescit eadem ratione.
marg.|
.19.
Ante omne fenum.
citius et facilius, quia radix est in humido, per hoc intelligitur, quod generatio malorum cito deficit.
marg.|
.20.
Gratia.
Postquam actum est de miseria hominem cito deprimente, hic consequenter agitur de Dei gratia ipsum relevante, et dividitur in duas partes, in principalem, et incidentalem, que incipit ibi, Gratiam. Circa primum ponitur multiplex bonum proveniens ex gratia, cum dicitur. Gratia sicut paradisus {3.2178} in benedictionibus. id est sicut paradisus est locus amenus et bonis fructibus plenius, sic gratia Dei gratiosam facit animam ad Dei habitationem, et bonis operibus plenam.
marg.|
.21.
Vita sibi.
scilicet, ad acquirendum sibi victum et vestitum per laborem suum.
marg.|
.22.
Condulcabitur.
per gratiam Dei que mitigat suum laborem.
marg.|
.23.
Et in ea invenies thesaurum,
scilicet glorie, cuius gratia est arra.
marg.|
.24.
Aedificatio civitatis confirmabit nomen,
scilicet edificantis, sicut nomen Romuli confirmatum est in memoria hominum ex edificatione civitatis Rom.
marg.|
.25.
Et in hanc.
firmitatem.
marg.|
.26.
Mulier immaculata.
quod procedit ex divina gratia.
marg.|
.27.
Computabitur.
quia firmitas eius stabit in eternum, non sic autem civitatis edificium.
marg.|
.28.
Vinum et musica letificat.
quod patet ad sensum.
marg.|
.29.
Et super utraque dilectio.
nam letitia ex vino et musica causata est in parte sensitiva, delectatio proveniens ex sapientia, est in parte intellectiva, que est superior et melior. Unde Philosophus ponit felicitatem hominis 10. Ethi. in contemplatione sapientie. Et accipitur hic sapientia infusa, que est donum spiritussancti, et sic procedit ex gratia.
marg.|
.30.
Tibie et psalterium.
quando concordant ad invicem.
marg.|
.31.
Et super utraque lingua,
scilicet doctoris, vel predicatoris, de fide et moribus docentis, que similiter suavitas ex gratia Dei procedit.
marg.|
.32.
Gratiam.
Hec est pars incidentalis, que dividitur in duas, secundum duplex incidens, secunda ibi : Fili in tempore. Primum est, quia tractavit de gratia Dei, hic ex incidenti ponit aliqua que sunt homini gratiosa, di. Gratiam et speciem. id est rem artificialem gratiosam et pulchram.
marg.|
.33.
Desiderabit oculus.
nam in hoc delectatur.
marg.|
.34.
Et super hoc virides sationes.
magis enim delectant visum et confortant, opus enim nature efficacius est opere artis.
marg.|
.35.
Amicus et sodalis in tempore convenientes.
sunt adinvicem delectabiles.
marg.|
.36.
Et super utrosque mulier cum viro,
etc. quando sunt concordes, sunt magis delectabiles, tum quia sunt una caro, tum quia indissolubilis per totam vitam suam est eorum coniunctio, non sic autem sodalium coniunctio sed frequenter cito dissolvitur.
marg.|
.37.
Fratres in adiutorium.
mutuum.
marg.|
.38.
In tempore tribulationis.
est valde gratiosum.
marg.|
.39.
Et super eos misericordia liberabit.
a tribulatione, et verificatur hoc non solum de misericordia Dei, sed etiam de misericordia hominis aliquando.
marg.|
.40.
Aurum et argentum.
idest, divitie.
marg.|
.41.
Et constitutio pedum.
id est sanitatis corporis per quam homo stat super pedes suos, ista sunt hominibus gratiosa.
marg.|
.42.
Et super utrumque.
De eo quod est de divinis mandatis, et consiliis adimplendis.
Numérotation du verset
Sir. 40,ad litteram
marg.|
{3.2179} .1.
Facultates et virtutes.
corporales.
marg.|
.2.
Exultant cor.
per superbiam.
marg.|
.3.
Et super hec timor.
reprimens hanc exaltationem.
marg.|
.4. Non est in timore domini. filiali.
marg.|
.5.
Minoratio.
id est defectus boni.
marg.|
.6.
Et non est in eo inquirere adiutorium,
scilicet humanum, nam timens dominum, habet presens adiutorium divinum, per hoc tamen non intelligitur, quod contemni debeat adiutorium humanum. Nam hoc esset tentate Deum, sed quod deficiente humano subsidio confidendum sit firmiter de divino. ideo subditur.
marg.|
.7.
Timor domini sicut paradisus.
benedictionis, ubi enim est Deus, ibi est paradisus, sicut Roma, ubi est papa. Luc. 23.f. Hodie mecum eris in paradiso.
marg.|
.8.
Super omnem gloriam.
temporalem.
marg.|
.9.
Operuerunt illum,
scilicet benedictiones Dei operuerunt timentes dominum.
marg.|
.10.
Fili in tempore.
Hic ponitur secundum incidens, eo quod in parte immediate precedenti dixit, quod in timore domini non est defectus boni, hic inducit ad exercitium boni operis, quo tollitur egestas. spiritualis, et corporalis, dicit igitur : Fili in tempore vite tue. id est tempore vite presentis tibi concesse ad {3.2180} bene operandum.
marg.|
.11.
Ne indigeas.
id est ne sis otiosus, nam ad otium sequitur spiritualis et temporalis egestas, ita quod hic ponitur consequens pro antecedente.
marg.|
.12.
Melius est enim mori.
corporaliter.
marg.|
.13.
Quam indigere.
id est otiosum esse, per quod quis moritur spiritualiter. supra, 34.d. Multam malitiam docuit otiositas. et aliquando corporaliter, quia frequenter homo per otium convertitur ad latrocinium, propter quod suspenditur.
marg.|
.14.
Vir respiciens in mensam alienam.
sicut sunt histriones et mendicantes validi a bonis operibus otiosi.
marg.|
.15.
Non est vita eius in cogitatione victus.
id est non cogitat aliquid facere, unde debeat rationabiliter vivere. Illis autem qui intendunt divinis obsequiis et doctrinis debetur victus, de quibus dicit Salvator Mt. 10.b. Dignus est operarius cibo suo.
marg.|
.16.
Alit enim animam.
idest, vitam.
marg.|
.17.
Cibis.
histrio et mendicans validus, qui vacui sunt bonis operibus.
marg.|
.18.
Vir autem disciplinatus.
quantum ad mores.
marg.|
.19.
Et eruditus.
quantum ad scientiam.
marg.|
.20.
Custodiet se.
ab otiositate.
marg.|
.21.
In ore imprudentis.
id est pigri et otiosi.
marg.|
.22.
Conculcabitur inopia.
quia frequenter habet parum ad comedendum.
marg.|
.23. Et in ventre eius ignis ardebit. id est fames.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 40), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_40)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 40), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_40)
Notes :