Capitulum 43
Numérotation du verset
Sir. 43,1
altitudinis firmamentum pulchritudo est species celi in visione glorie
Numérotation du verset
Sir. 43,2
sol
in aspectu annuntians
in exitu vas admirabile opus Excelsi
Numérotation du verset
Sir. 43,3
in meridiano exuret terram in conspectu ardoris eius
quis poterit sustinere fornacem custodiens in operibus ardoris
Numérotation du verset
Sir. 43,4
tripliciter sol exurens montes radios igneos exsuflans et refulgens radiis suis obcecat oculos
Numérotation du verset
Sir. 43,5
magnus Dominus qui fecit illum
et in sermonibus eius festinavit iter
Numérotation du verset
Sir. 43,6
et luna in omnibus in tempore suo ostensio temporis et signum evi
Numérotation du verset
Sir. 43,7
a luna signum diei festi luminare quod minuitur in consummatione
Numérotation du verset
Sir. 43,8
mensis secundum nomen eius est crescens admirabiliter in consummatione
Numérotation du verset
Sir. 43,9
vas castrorum in excelsis in firmamento celi resplendens
Numérotation du verset
Sir. 43,10
species celi gloriosa stellarum mundum illuminans in excelsis Dominus
Numérotation du verset
Sir. 43,11
in verbis Sancti stabunt ad iudicium et non exardescent in vigiliis suis
Numérotation du verset
Sir. 43,12
vide arcum et benedic qui fecit illum
valde speciosus est in splendore suo
Numérotation du verset
Sir. 43,13
gyravit celum in circuitu glorie sue
manus Excelsi aperuerunt illum
Numérotation du verset
Sir. 43,14
imperio suo acceleravit nivem
et accelerat coruscationes
emittere iudicii sui
Numérotation du verset
Sir. 43,15
propterea aperti sunt
thesauri
et evolaverunt nebule sicut aves
Numérotation du verset
Sir. 43,16
in magnitudine sua posuit nubes et confracti sunt lapides grandinis
Numérotation du verset
Sir. 43,17
in conspectu eius commovebuntur montes
et in voluntate eius aspirabit nothus
Numérotation du verset
Sir. 43,18
vox tonitrui eius
exprobravit terram
tempestas aquilonis
et congregatio spiritus
Numérotation du verset
Sir. 43,19
sicut avis deponens
ad sedendum aspargit nivem
et sicut locusta demergens descensus eius
Numérotation du verset
Sir. 43,20
pulchritudinem coloris eius
admirabitur oculus et super imbrem eius expavescet cor
Numérotation du verset
Sir. 43,21
Gelum
sicut salem
effundet super terram et dum gelaverit
fiet tamquam cacumina tribuli
Numérotation du verset
Sir. 43,22
frigidus ventus
Aquilo
flabit
et gelabit
cristallus ab aqua
super omnem congregationem aquarum
requiescetet
sicut lorica induet se aquis
Numérotation du verset
Sir. 43,23
devorabit montes
et exuret desertum
et extinguet viridem
sicut ignem
Numérotation du verset
Sir. 43,24
medicina omnium
in festinationem
nebuleros
obvians ab ardore
venienti humilem efficiet eum
Numérotation du verset
Sir. 43,25
in sermone
eius silebit ventus
et cogitatione sua
placabit abyssum1
1 et cogitatione... abyssum]
om. Weber
et plantavit illum Dominus Iesus
Numérotation du verset
Sir. 43,26
qui navigat mare enarrat periculum eius et audientes auribus2 admirabimur
2 auribus] + non
Weber
Numérotation du verset
Sir. 43,27
illic preclara
et mirabilia opera varia genera bestiarum et omnium pecorum et creatura beluarum
Numérotation du verset
Sir. 43,28
propter ipsum
confirmatus
est itineris finis
et in sermone eius composita sunt omnia
Numérotation du verset
Sir. 43,29
multa dicemus et deficiemus verbis consummatio autem sermonum ipse est in omnibus
Numérotation du verset
Sir. 43,30
gloriantes ad quid valebimus
ipse enim Omnipotens super omnia opera sua
Numérotation du verset
Sir. 43,31
terribilis Dominus et magnus vehementer
Numérotation du verset
Sir. 43,32
quantumcumque potueritis supervalebit adhuc et admirabilis magnificentia eius
Numérotation du verset
Sir. 43,33
benedicentes Dominum exaltate illum quantum potestis maior est enim omni laude
Numérotation du verset
Sir. 43,34
exaltantes eum replemini virtute
ne laboretis non enim habebitis
Numérotation du verset
Sir. 43,35
quis vidit eum et enarrabit et quis magnificabit
eum sicut est ab initio
Numérotation du verset
Sir. 43,36
multa abscondita sunt maiora horum pauca enim vidimus operum eius
Numérotation du verset
Sir. 43,37
omnia autem Dominus fecit
et pie agentibus
dedit sapientiam
Capitulum 43
Numérotation du verset
Sir. 43,ad litteram
marg.|
{3.2189}
Altitudinis firmamentum.
Hic resumit propositum de sole ad declarationem magnitudinis divine, di.
marg.|
.1.
Altitudinis firmamentum.
id est celum sydereum comprehendens sub se orbes septem planetarum, quod dicitur esse celum altitudinis, eo quod est altius celo aereo.
marg.|
.2.
Pulchritudo eius.
est effective.
marg.|
.3.
Species celi in visione glorie,
etc. id est valde gratiosa et admirabili. Nec intelligitur hoc de visione vera et beatifica, sed de visione solis materialis que est valde pulchra, et sic dicitur species celi, sicut nobilior et sapientior civis dicitur species et decor civitatis. .4.
Sol in aspectu.
quia suo lumine illustrat alia luminaria celi syderei, ideo subditur.
marg.|
.5.
Annuntians in exitu.
id est in suo occasu quando exit de hemispherio nostro, tunc enim apparent alia luminaria celi, que non apparebant ante propter presentiam maioris luminis ipsius solis. Et hec apparitio dicitur annuntiatio.
marg.|
.6.
Vas admirabile.
est ipse sol, quia continet in se virtualiter varios effectus, qui fiunt in elementis formaliter.
marg.|
{3.2190} .7.
Opus excelsi,
etc. quia factus est per creationem, que est opus solius Dei.
marg.|
.8.
In meridiano exurit terram.
quia tunc causat intensiorem calorem.
marg.|
.9.
Et in conspectu ardoris eius.
quando recte super terram cadunt radii eius.
marg.|
.10.
Quis poterit sustinere.
quasi diceret nullus homo. Nam in zona torrida non ponitur aliqua habitatio humana, quia sol transiret super capita eorum, ideo subditur. Fornacem custodiens.
marg.|
.11.
Tripliciter sol exurens montes,
etc., scilicet citius, eo quod in ortu suo percutit capita montium, et diutius, quia usque ad occasum, et brevius, quia radius solis percutiens capita montium brevior est quam radius descendens ad profunda vallium.
marg.|
.12.
Radios igneos.
non formaliter, sed effective.
marg.|
.13.
Exsufflans.
idest, emittens.
marg.|
.14.
Et refulgens radiis suis obcecat oculos,
etc. quia non potest conspici ab hominibus oculis irreverberatis. Et ex dictis concluditur magnitudo divine maiestatis, cum dicitur.
marg.|
.15.
Magnus dominus.
Excedit enim improportionabiliter omnem effectum suum cum sit causa equivoca.
Numérotation du verset
Sir. 43,ad litteram
marg.|
{3.2191} .1.
In sermo eius,
etc. id est ordinatione Dei. .2.
Festinavit iter.
id est cursum suum, nam in una die naturali circumit celum. .3.
Et luna in.
Hic consequenter ex proprietatibus lune declaratur magnitudo potentie divine, cum dicit. Et luna in omnibus. id est apud omnes gentes.
marg.|
.4.
In tempore suo.
idest, in suo cursu.
marg.|
.5.
Ostensio temporis.
Tempus enim communiter magis mutatur secundum eius cursum. Unde novilunium vulgariter dicitur tempus novum.
marg.|
.6.
Et signum evi.
id est etatis mundi, quia Iudei durationem mundi computant per annos lunares, ut exponunt aliqui, sed hoc est falsum, ut ostendi super Dan. c.10. et ideo dicitur signum evi, quia per eius motum numerantur menses apud Hebreos, de quibus fuit auctor iste. Duratio vero mundi non solum currit per annos, sed etiam per menses.
marg.|
.7.
A luna.
supple accipitur.
marg.|
.8.
Signum diei festi.
id est pasche, quod festum celebrari precipitur. Ex. 12. 14. luna primi mensis, incipiendo a vespere, et festi neomenie, quod celebrari debet apud Hebreos in principio cuiuslibet lunationis. .9.
Luminare quod minuitur in consummatione,
etc. sui cursus qui terminatur in coniunctione cum sole.
marg.|
.10.
Mensis secundum nomen eius.
nam cum exit a sole, incipit novus mensis.
marg.|
.11.
Crescens mirabiliter in consummatione.
id est usque ad plenilunium.
marg.|
.12.
Vas castrorum in excelsis,
etc. Sicut enim modo ordo stellarum nominatur militia celi in pluribus locis veteris testamenti, ita dicitur hic castra. In hoc autem ordine sive castris luna post solem tenet locum principalem.
marg.|
.13.
In firmamento celi resplendens.
pre ceteris stellis, unde Gn. 1. Sol et luna dicuntur duo luminaria magna.
marg.|
.14.
Species celi gloria
etc. Hic consequenter ex stellis declarat immensitatem divine magnitudinis, dicens. Species celi gloria stellarum. id est claritas stellarum est species sive pulchritudo celi, sicut patet de nocte serena, scilicet cum stellis celum ornatum est. Et dicitur hec claritas gloria, quia gloria a claritate derivatur, dicta quasi claria. c. mutato in g. Unde dicit Tullius,quod Gloria est clara cum laude notitia.
marg.|
.15.
Mundum illuminans in excelsis dominus,
etc. quasi dicat licet stelle celi sint tam pulchre, tamen non sunt latria venerande, quod tamen faciebant aliqui Gentiles, sed solus Deus est latria colendus, qui est principalismundi illuminator, nam ab eo procedit claritas solis et stellarum. {3.2192}
marg.|
.16.
In verbis sancti stabunt ad iudicium.
id est stelle in iussu Dei qui est sanctus sanctorum, cessabunt a motu tempore iudicii, completo numero electorum, ad quem finaliter ordinatur motus eorum.
marg.|
.17.
Et non deficient.
usque ad tempus iudicii.
marg.|
.18.
In vigiliis.
id est in exercitio sui motus ad continuationem generationis.
marg.|
.19.
Vide arcum,
etc. Hic consequenter declaratur divina magnificentia ex his que fiunt in elementis. Et primo in aere, secundo in aqua, ibi. In sermone eius. In prima tanguntur plures impressiones notabiles, que fiunt in aere, inter quas primo tractat de iride, dicens. Vide arcum, etc. id est considera eius apparitionem mirabilem.
marg.|
.20.
Et benedic eum qui fecit.
nam in infinitum est pulchrior et mirabilior.
marg.|
.21. Valde speciosus est. iris.
marg.|
.22.
In splendore suo.
id est in coloribus suis, quia resplendent in nigredine nubis sicut in speculo.
marg.|
.23.
Manus excelsi.
id est fecerunt ipsum apparere in signum federis inter ipsum et terram, quod de cetero non perderet aquis diluvii omnem terram. Ge. 9.c. Tractare tamen de coloribus iridis et figura magis disquisite pertinet ad librum Meteororum, et similiter de sequentibus impressionibus.
marg.|
.24.
Imperio suo,
etc. Hic consequenter tractat denive, nubibus. coruscatione, grandine, et terre motu, dicens.
marg.|
Imperio suo acceleravit nivem,
etc. id est celeriter descendere fecit eam. Que causatur ex exhalationibus humidis antequam resolvantur in aquam congelatis, et dicitur. Acceleravit, quia in omnibus effectibus Deus est agens principale.
marg.|
.25.
Et accelerat
etc. corusca. emittere, quia celeriter imo in instanti apparent a longe.
marg.|
.26.
Iudicii sui.
Dicuntur autem coruscationes iudicii divini, quia procedunt in effectum secundum iudicium sue sapientie.
marg.|
.27.
Propterea.
idest, ex eodem iudicio.
marg.|
.28.
Aperti sunt.
id est occulte cause impressionum huiusmodi.
marg.|
.29.
Et evolaverunt nebule.
id est nubes tenues, que a vento mote per aerem videntur volare.
marg.|
.30.
In magnitudine sua.
id est in virtute sue potestatis.
marg.|
.31.
Posuit nubes.
idest disposuit.
marg.|
.32.
Et confracti sunt lapides.
quando resolvuntur in aquam. Sunt autem grandines gutte pluvie a frigore congelate in descensu a nube.
marg.|
.33.
In conspectu eius commovebuntur.
ut patet in terremotu qui aliquando fit {3.2193} ex causa naturali, scilicet exhalationibus calidis et siccis in terre visceribus inclusis. Aliquando vero ex supernaturali, sicut fuit in devoratione Dathan et Abiron a terra, ut habetur Nu. 21. Et orantibus apostolis, locus in quo congregati erant, motus est, Act. 4.
Numérotation du verset
Sir. 43,ad litteram
marg.|
.1.
Et in voluntate
etc. idest, flabit.
marg.|
.2.
Nothus.
idest, australis ventus.
marg.|
.3.
Vox tonitrui.
Hic agit de tonitruo, et cum hoc resumit de nive et quibusdam aliis, dicens. Vox tonitrui. impellendo aerem usque ad ipsam. Sic enim in proiectione lapidis intra aquam fiunt quedam gyrationes aque, et una pars impellit aliam usque ad locum remotum. Sic in formatione soni que est ex percussione aeris una pars aeris impellit aliam usque ad locum ubi terminatur auditus, ut habetur. 2. de Anima. Et accipitur hic vox tonitrui large pro sono quia vox proprie non est nisi animatorum.
marg.|
.4.
Tempestas aquilonis.
id est que procedit ab aquilone.
marg.|
.5.
Et congregatio spiritus.
id est venti, qui causant tempestatem, supple omnia hec sunt a Deo auctore, Resume, scilicet, verberavit terram affligendo habitantes super eam.
marg.|
.6.
Et sicut avis.
alas suas.
marg.|
.7.
Ad sedendum.
super arborem.
marg.|
.8.
Aspergit nivem.
faciens eam requiescere super terram.
marg.|
.9.
Et sicut locusta
etc. id est super viridia descendens ad corrodendum.
marg.|
.10.
Descensus eius,
scilicet nivis cuius floccelli descendunt in magna multitudine, sicut locuste.
marg.|
.11.
Pulchritudinem coloris.
sic habent libri correcti. Admirabitur oculus, et multo plus admirabilis est auctor eius.
marg.|
.12.
Et super imbrem eius,
etc. nam ex resolutione subita nivium in aquam, frequenter contingit submersio hominum.
marg.|
.13.
Gelu sicut salem effundet
etc. Vocatur hic gelu pruina et grando parva, que habet quamdam similitudinem cum sale in apparentia, et etiam sicut sal in aqua calida, sic et predicta liquefiunt et resolvuntur.
marg.|
.14.
Et dum flaverit.
ventus resolutivus.
marg.|
.15.
Fiet tamquam cacumina tribuli.
que sunt alba et disparent ad modicum flatum venti.
marg.|
.16.
Frigidus
Hic consequenter tractat de vento aquilonari, dicens. Frigidus ventus aquilo. per imperium Dei.
marg.|
.17.
Et gelavit crystallus ab.
idest, crystallus fit ex aqua congelata. Est enim crystallus glacies indurata per plures annos.
marg.|
{3.2194}
marg.|
.18.
Super omnem congregationem aquarum requiescit.
frigiditas venti aquilonaris, quia facit aquas in superficie congelari.
marg.|
.19.
Et sicut lorica induit se aquis,
etc. Aque enim in superficie congelate ad modum vestimenti operiunt frigiditatem de subter latentem.
marg.|
.20.
Et devorabit montes, et exuret desertum.
idest, terrenascentia in montibus.
marg.|
.21.
Et exuret desertum.
idest, viridia, que sunt in deserto. Ideo subditur.
marg.|
.22.
Et extinguet viride.
idest, destruet.
marg.|
.23.
Sicut ignem.
sic habent hic libri correcti, idest, sicut comburetur ab igne. Sed quoniam sicut ventus aquilonaris facit terram sterilem, ut dictum est, sic econtrario ventus australis qui est calidus inducens pluviam et rorem, fecundat terram. ideo subditur.
marg.|
.24.
Medicina omnium,
etc. scilicet, exustorum per ventum aquilonarem.
marg.|
.25.
In festinatione nebule.
que per ventum australem adducitur, et in pluviam terre fecundativam convertitur. Sed quia austrofiante fit aliquando calor nimius, et terrenascentium impeditivus. Ideo subditur remedium, cum dicitur.
marg.|
.26.
Et ros obvians.
dicto calori.
marg.|
.27.
Ab ardore.
id est causato a sole et vento australi.
marg.|
.28.
Humilem efficiet.
id est temperabit caloris excessum.
marg.|
.29.
In sermone.
Hic ex effectibus qui fiunt in aqua declaratur excellentia divina cum dicitur. In sermone eius scilicet, Dei.
marg.|
.30.
Siluit ventus.
ut patet Ion. 1.a. Mt. 8. Marc. 4. et Luc. 8.
marg.|
.31.
Cogitatione sua.
id est, voluntate sua.
marg.|
.32.
Placavit.
idest, oceanum ab eius commotione.
marg.|
.33.
Et plantavit.
idest. Deus qui est salvator omnium.
marg.|
.34.
Iesus.
Iesus enim interpretatur salus. Auctor enim huius libri fuit Hebreus, licet scripserit hunc librum Grece, interservit tamen hic nomen Hebraicum. Plantavit autem Deus oceanum, quando congregavit aquas, que sub celo sunt in locum unum. Gn. 1.
marg.|
.35.
Qui navigant mare.
sic habent libri correcti.
marg.|
.36.
Enarrant pericula.
que sunt valde multa.
marg.|
.37. Audientes auribus nostris admirabimur. quia talia non vidimus.
marg.|
.38.
Illic preclara opera.
divine virtutis declarativa.
marg.|
.39.
Varia bestiarum.
nam sunt ibi pisces animalibus terrestribus similes in figura.
Numérotation du verset
Sir. 43,ad litteram
marg.|
{3.2195} .1.
Et creatura
etc. id est monstruosorum piscium, sicut balene et huiusmodi.
marg.|
.2.
Propter ipsum
s. oceanum restringendum.
marg.|
.3.
Confirmatus est,
etc. id est positus est terminus a Deo, ultra quem non progreditur super aridam, Iob. 38.a. Quis conclusit ostiis mare, Sequitur. Circumdedi illud terminis meis, et posui vectem et ostia et dixi, usque huc venies, et non procedes amplius, etc.
marg.|
.4. Et in sermone eius. Dei.
marg.|
.5.
Composita sunt.
id est disposita in pondere, numero, et mensura, ut dicitur Sap. 11.d.
marg.|
.6.
Multa dicimus.
Hic consequenter ponitur conclusio intenta, scilicet, quod licet ex creaturis aliquam cognitionem habeamus de Deo, illa tamen est valde imperfecta, ideo quicquid dicere aut cogitare de Deo possumus in infinitum deficit ab eius excellentia, propter quod ipsum laudare et glorificare debemus quantum possumus. Dicit igitur. Multa dicimus. de Deo et eius effectibus. .7.
Et deficimus in verbis, consummatio autem sermonum.
Nam eius excellentia est incomprehensibilis a nobis, et per consequens inenarrabilis. Unde dicitur sexta propositione de causis. Prima causa superior est omni narratione, et non deficiunt lingue a narratione eius nisi propter narrationem esse ipsius, quoniam est super omnem causam et non narratur nisi per causas secundas, que illuminantur a lumine cause prime. .8.
Consummatio
etc.
ipse.
nam ipse solus se comprehendit perfecte, et exprimit in verbo suo sibi consubstantiali et ceterno.
marg.|
{3.2196} .9.
In omnibus gloriantes.
que possumus ex creaturis cognoscere.
marg.|
.10.
Ad quid valebimus,
scilicet attingere de divina maiestate. q. ad modicum valde, et subditur causa.
marg.|
.11.
Ipse enim omnipotens super omnia opera sua.
id est in infinitum transcendens ipsa, propter quod per ea de Deo cognoscimus pauca.
marg.|
.12.
Terribilis dominus.
id est ab omnibus timendus.
marg.|
.13.
Et magnus vehementer.
quia magnitudinis eius non est finis. Ps. 144.a.
marg.|
.14.
Et mirabilis potentia ipsius.
quia non possumus totaliter cognoscere minimum effectum eius, ideo concluditur.
marg.|
.15.
Glorificantes dominum.
et patet usque ibi.
marg.|
.16.
Exaltantes eum replemini virtute
etc. quia dat gratiam et virtutem laudantibus eum devote.
marg.|
.17.
Ne laboretis.
ad cognoscendum eum perfecte, quia hoc est impossibile.
marg.|
.18.
Quis vidit eum.
sicuti est.
marg.|
.19.
Et enarrabit.
Ad hoc respondetur, Io. 1. Deum nemo vidit unquam, uni genitus filius qui est in sinu patris, ipse vidit et enarravit, etc.
marg.|
.20.
Multa.
Dei opera.
marg.|
.21.
Abscondita sunt.
a nobis.
marg.|
.22.
Maiora his,
scilicet sole, et luna, et ceteris predictis, nam omnes angeli qui sunt in maximo numero, sunt incogniti nobis, ideo subditur.
marg.|
.23.
Pauca enim vidimus.
nam etiam de corporalibus maior pars est hominibus ignota.
marg.|
.24.
Et pie agentibus.
id est ipsum colentibus, nam pietas est divinus cultus.
marg.|
.25.
Dedit sapientiam.
id est cognitionem divinorum, quantum pertinet ad salutem.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 43), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 30/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_43)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 43), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 30/01/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_43)
Notes :