Nicolaus de Lyra

Capitulum 51

Numérotation du verset Sir. 51,1 

ORATIO IESU FILII SIRACH.1
1 Oratio... Sirach] Explicit liber Iesu filii Sirach. Oratio eiusdem ΩP
Confitebor tibi Domine rex
et collaudabo te Deum salvatorem meum.
Numérotation du verset Sir. 51,2 

Confiteor nomini tuo quoniam adiutor et protector factus es mihi
Numérotation du verset Sir. 51,3 

et liberasti corpus meum a perditione
a laqueo lingue inique
et a labiis operantium mendacium
et in conspectu astantium factus es mihi adiutor
Numérotation du verset Sir. 51,4 

et liberasti me
secundum multitudinem misericordie nominis tui
a rugientibus preparatis2 ad escam
2 preparatis Amiatinus Λ S Φ Rusch Clementina ] paratis Weber, parasti T , preparastis M
Numérotation du verset Sir. 51,5 

de manibus querentium animam meam et de multis tribulationibus3
3 de multis tribulationibus] de portis tribulationum Λ L M   Y S   Γ Ψ D Cor1 (Rab.) , de portis tribulationis Weber
que circumdederunt me
Numérotation du verset Sir. 51,6 

a pressura flamme que circumdedit me et in medio ignis non sum estuatus.
Numérotation du verset Sir. 51,7 

De altitudine ventris inferi et a lingua coinquinata et a4 verbo mendacii
4 a Cava Σ Λ Z Rusch Clementina ] om. Weber
a rege iniquo et a5 lingua iniusta.
5 a Σ Z Rusch Clementina ] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 51,8 

Laudabit6 usque ad mortem anima mea7 Dominum
6 Laudabit G Cava Z T S M Φ m Ed1455 Rusch Clementina ] Laudavit Weber |
7 mea Ed1455 Weber ] meum cacogr. Rusch (Erfurt) |
Numérotation du verset Sir. 51,9 

et vita mea appropinquans erat in inferno8 deorsum.
8 in inferno plerique codd. et edd. Rusch Clementina ] infero G T m Weber, inferno Cava Ed1455, in infernum Z
Numérotation du verset Sir. 51,10 

Circumdederunt me undique et non erat qui adiuvaret. Respiciens eram ad9 adiutorium hominum10 et non erat.
9 ad] om. Ed1455 (Paris |
10 hominum Amiatinus Σ Λ Z M Φ Rusch Clementina cum graeco ] nominum Weber |
Numérotation du verset Sir. 51,11 

Memoratus sum misericordie tue Domine et cooperationis11 tue que a seculo sunt.
11 cooperationis] operationis Weber
Numérotation du verset Sir. 51,12 

Quoniam eruis12 sustinentes te Domine13 et liberas eos de manibus gentium.
12 eruis Λ m Rusch Clementina ] erues Weber |
13 Domine Amiatinus Rusch Clementina ] |
Numérotation du verset Sir. 51,13 

Exaltasti
super terram habitationem meam et pro morte
defluenti deprecatus sum.
Numérotation du verset Sir. 51,14 

Invocavi Dominum patrem Domini mei
ut non derelinquat me in die tribulationis mee et in tempore superborum sine adiutorio.
Numérotation du verset Sir. 51,15 

Laudabo nomen tuum assidue et collaudabo
illud14 in confessione
14 illud Amiatinus Cava Σ Λ Z m Rusch Clementina ] illum Weber
et15 exaudita est oratio mea.
15 et Amiatinus Cava Σ Λ S Rusch Clementina ] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 51,16 

Et16 liberasti17 me de perditione et eruisti18
16 Et Ed1455 Rusch Clementina ] om. Weber |
17 liberasti] + enim Amiatinus |
18 eruisti Rusch ] eripuisti Ed1455 Weber |
me de tempore iniquo.
Numérotation du verset Sir. 51,17 

Propterea confitebor
et laudem dicam tibi et benedicam nomen19 Domini.
19 nomen] nomini Ed1455
Numérotation du verset Sir. 51,18 

Cum20 adhuc iunior sum priusquam oberrarem21 quesivi sapientiam palam in oratione mea.
20 Cum adhuc CorS2 (ibi incipit versus) Rusch ] cum adhuc Ed1455 |
21 priusquam oberrarem CorS1 (vel) CorS2 Ed1455 Rusch ] pr. oberrem CorS1 (anti.) Weber, priusquam quesissem sapientiam CorS2 (Rabanus) |
Numérotation du verset Sir. 51,19 

Ante tempus22 postulabam pro illa et usque in novissimis inquiram eam et florebit23 tamquam precox uva24
22 tempus] templum Clementina cum graeco |
23 et florebit Amiatinus M Φ Ed1455 Rusch ] deflorebit Z, deflorivit m, et floriet S, et florevit Λ, et effloruit Clementina, defloriet Weber |
24 tamquam precox uva] tamquam precor ! una (?) CorS1 (sic habent Rabanus et anti.) |
Numérotation du verset Sir. 51,20 

Letatum est cor meum in ea ambulavit pes meus
iter rectum
a
iuventute mea investigabam eam.
Numérotation du verset Sir. 51,21 

Inclinavi modice
aurem meam
et excepi illam.
Numérotation du verset Sir. 51,22 

Multam inveni in me ipso
sapientiam et25 multum profeci in ea.
25 et] om. Weber
Numérotation du verset Sir. 51,23 

Danti26 mihi
26 Danti Amiatinus Σ Λ M Φ Rusch Clementina ] Dans Weber
sapientiam dabo gloriam.
Numérotation du verset Sir. 51,24 

Consiliatus sum enim ut facerem illam, zelatus sum bonum et non confundar27.
27 confundar Amiatinu Cava Λ Z M Φ Rusch Clementina ] confundor Weber
Numérotation du verset Sir. 51,25 

Colluctata28 est anima mea in illa et in faciendo eam confirmatus sum.
28 collucta... in illa CorS1 Rusch Weber ] (collucta... ) cum (illa) CorS1 (Ra<banus> habet CUM )
Numérotation du verset Sir. 51,26 

Manus meas extendi in altum
et in sapientia eius luxit29.
29 luxit Z M Φ Rusch ] lux Cava Σ, inluminavit Amiatinus, luxi Cor4 V Weber
Numérotation du verset Sir. 51,27 

animam meam30*
30 animam meam Cor4 V Weber ] anima mea G M Φ Rusch , Animum meum Σ, animam m | et in sapientia... animam meam] et insapientia eius luxit anima mea et ignorantias meas illuminavit Cor2 FV, Cor4 V (LUXI, scilicet in prima persona, sequitur : ANIMAM MEAM DIREXI et totum quod interponitur cancellatum est in <Parisiensi>)
direxi ad illam et in agnitione inveni eam.
Numérotation du verset Sir. 51,28 

Possedi cum ipsa31
31 ipsa Rusch Clementina ] ipsis Weber
cor
ab initio propter hoc non derelinquar.
Numérotation du verset Sir. 51,29 

Venter meus conturbatus est querendo illam propterea bonam possidebo32
32 bonam possidebo Rusch Clementina ] inv. Weber
possessionem.
Numérotation du verset Sir. 51,30 

Dedit enim mihi Dominus linguam mercedem meam et in ipsa laudabo eum.
Numérotation du verset Sir. 51,31 

Appropiate ad me indocti et congregate vos in domum discipline.
Numérotation du verset Sir. 51,32 

Quid adhuc retardatis et quid dicitis in his. Anime vestre sitiunt vehementer.
Numérotation du verset Sir. 51,33 

Aperui os meum
et locutus sum. Comparate vobis sine argento sapientiam33
33 sapientiam Amiatinus Σ Λ Z] om. Weber, + si inveniatur et auro non est CorS2 (Textus)
Numérotation du verset Sir. 51,34 

et collum vestrum subicite iugo34
34 iugo Amiatinus Cava Σ Λ M Φ Rusch Clementina ] sub praem. Weber , + eius Amiatinus Λ
et suscipiat anima vestra disciplinam. In proximo est enim invenire eam.
Numérotation du verset Sir. 51,35 

Videte oculis vestris
quia35 modicum36 laboravi
35 quia Amiatinus Cava Σ M Φ Rusch Clementina ] quoniam Weber |
36 modicum] modice Weber |
et inveni mihi multam requiem.
Numérotation du verset Sir. 51,36 

Assumite
disciplinam in multo numero argenti
et copiosum aurum
possidete in ea.
Numérotation du verset Sir. 51,37 

Letetur anima vestra in misericordia eius et non confundemini in laude ipsius.
Numérotation du verset Sir. 51,38 

Operamini opus vestrum
ante tempus
et dabit vobis mercedem vestram
in tempore suo. 37
37 operamini... suo Cor2 F Rusch Weber ] CorS2 (Illud est finis huius libri... [require sequentiam infra Sir. 52;1]), + Explicit liber Ecclesiasticus V, + Explicit Ecclesiasticus , + Versus numero duo milia octingenti {MM2023}

Capitulum 51

Numérotation du verset Sir. 51,ad litteram 
marg.| {3.2227} Confitebor. In hoc ultimo capitulo scriptor huius libri gratias et laudes reddit Deo, sic procedens quod Deum primo laudat, secundo ad sapientiam alios invitat, ibi : Cum adhuc sum iunior. Prima in duas, quia primo ponitur huius laudis inchoatio, secundo eius continuatio ibi. Laudabit usque ad mortem. Circa primum dicit.
marg.|  .1. Confitebor tibi. omnium per creationem.
marg.|  .2. Rex. per eorum gubernationem.
marg.|  .3. Et collaudabo te Deum. per spiritualem mei protectionem.
marg.|  .4. Confitebor nomini. confessione laudis.
marg.|  .5. Quoniam adiutor. Protector in tentatione diaboli, et adiutor in promotione boni.
marg.|  .6. Et liberasti corpus meum. id est a vitio gule et luxurie.
marg.|  .7. A laqueo lingue. id est vitio detractionis.
marg.|  .8. Et a labiis operantium mendacium. perniciosum.
marg.|  .9. Et in conspectu astantium, scilicet angelorum qui tibi astant. Dan. 7. ca. Milia milium ministrabant ei, et decies milies centena milia, etc.
marg.|  .10. Factus es mihi. contra hostes spirituales, et corporales, ideo subditur.
marg.| .11. Et liberasti me secundum multitudinem. 1. Pet. 5. ca. Adversarius vester diabolus tanquam leo rugiens circumit querens quem devoret.
marg.|  .12. A pressura. incentivorum libidinis.
marg.|  .13. Que circumdedit me. per fomitem existentem in carne.
marg.|  .14. Et in medio ignis. libidinosi ardoris.
marg.|  .15. Non sum estuatus. per consensum mortalis peccati.
marg.|  .16. De altitudine. id est de profunditate Io. 4.b. Puteus altus est etc.
marg.|  .17. Ventris inferi. in qua parte sunt damnati, sed ad limbum patrum descendebant tunc sancti.
marg.|  .18. Et a lingua. verbis scurrilibus et immundis.
marg.|  .19. Et a verbo mendacii. perniciosi.
marg.|  .20. A rege iniquo. a diabolo, qui est rex super omnes filios superbie.
marg.| {3.2228}
marg.| .21. Et a lingua iniusta. id est calumniante alios sine causa. Et hec omnia referuntur ad illud quod supra ponitur. Liberasti me secundum multi. no. tui, etc.
marg.|  .22. Laudabit. Hic consequenter ponitur laudis continuatio cum dicitur. Laudabit usque ad mortem anima mea. id est per totam vitam meam.
marg.| .23. Et vita mea appropinquans erat in inferno deo rsum. supple nisi mihi affuisset divinum auxilium.
marg.|  .24. Circundederant me undique. spiritus maligni qui tentant ex omni parte.
marg.|  .25. Et non erat qui adiuvaret, scilicet ex hominibus, ideo subditur.
marg.|  .26. Respiciens eram.
marg.|  .27. Memoratus sum misericordie tue domine. que semper parata est adiuvare.
marg.|  .28. Et cooperationis tue. quia liberasti sperantes in te per homines, sicut liberavit filios Israel per Cyrum regem Persarum de Babylonica captivitate, et in talibus Deus cooperatur hominibus, sed quando liberat per seipsum immediate est liberator, et operatur solus.
marg.| .29. Et liberas eos de manibus Gentium. idololatrarum.
marg.|  .30. Exaltasti super terram habitationem meam. concedendo mihi vite prosperitatem.
marg.| .31. Et pro morte defluenti. id est corporali in quam homines fluunt, ex quo sunt nati. Sap. 5.c. Nos nati continuo desinimus esse.
marg.|  .32. Deprecatus sum. ut habeat finem bonum.
marg.|  .33. Invocavi dominum patrem domini mei. id est Messie, de cuius generatione eterna, et temporali locutus est auctor iste supra 24.c.
marg.|  .34. Et non derelinquat me in die tribulationis mee. id est in die mortis mee.
marg.|  .35. Et in tempore superborum. id est demonum, qui tunc maxime impugnant hominem, eo quod si tunc evadat manus eorum non possunt ultra cum impugnare.
marg.|  .36. Laudabo nomen tuum assidue. id est horis ad hoc ordinatis.
marg.|  .37. Et collaudabo illud in. nam oratio humilis ante Deum est exaudibilis sup. 35.b. Oratio humiliantis se nubes penetrabit, ideo subditur.
marg.|  .38. Et exaudita est oratio mea. in spe firma : Et sic intelligitur de hoc quod subditur :
Numérotation du verset Sir. 51,ad litteram 
marg.| {3.2229} .1. Et liberasti me de perditione. gehenne.
marg.|  .2. Et eripuisti me de tempore etc. id est, presentis vite, in quo regnat iniquitas.
marg.|  .3. Propterea confitebor. humiliter peccata mea.
marg.|  .4. Et laudem dicam tibi. in oratione devota.
marg.|  .5. Et benedicam nomen domini. id est, bonum dicam.
marg.|  .6. Cum adhuc. Hic consequenter ad deum laudandum, alios invitat. Et primo facto exemplum sui inducens, secundo, verbo, ibi : Appropiate. Circa primum dicitur. Cum adhuc iunior sum. idest tempore quo sensus sunt vivaces.
marg.|  .7. Priusquam oberrarem. per vitia intellectum obscurantia.
marg.|  .8. Quesivi sapientiam, etc. devote, et humiliter deprecando, ut aperiret mihi thesauros veritatis sue absconditos.
marg.|  .9. Ante tempus. etatis provecte.
marg.|  .10. Postulabam. pro illa consequenda.
marg.|  .11. Et usque in novissimis inquiram eam. per studium, et orationem, nam homo semper potest proficere in ea.
marg.|  .12. Et florebit. in me se manifestando.
marg.|  .13. Tanquam precox vua. que prevenit generalem maturitatem.
marg.|  .14. Letatum est, etc. nam meditationes sapientie sunt delectabiles valde.
marg.| .15. Ambulavit pes, etc. iustitie per directionem sapientie.
marg.| .16. Inclinavi modice aurem, etc. ad sapientie doctrinam audiendum. Et dicit modice, quia licet in acquirendo sapientiam sit magnus labor, tamen respectu boni magni, quod inde provenit, est modicus reputandus.
marg.|  .17. Multam inveni, etc. a Deo mihi concessam, ideo subditur.
marg.|  .18. Danti mihi, etc. sibi totum attribuendo.
marg.|  .19. Consiliatus sum, etc. nam sapientia, que est Dei donum, non est tantum speculativa, sed etiam practica.
marg.|  .20. Zelatus sum bonum, etc. coram deo .
marg.|  .21. Colluctata est, etc. scilicet sapientia. nam in acquisitione eius est quedam colluctatio anime.
marg.|  .22. Et in faciendo eam confirmatus sum. nam habitus per exercitium operis confirmatur.
marg.|  .23. Manus meas extendi in altum. id est opera, vel animam meam{3.2230} per rectitudinem intentionis direxi in deum.
marg.|  .24. Et in sapientia eius luxit. luce cognitionis divinorum, et humanorum. Quod autem subditur.
marg.|  .25. Anima mea, et ignorantias meas illuminavit. non est in libris correctis.
marg.|  .26. Animam meam direxi ad illam. acquirendam, et implendam.
marg.|  .27. Et in agnitione. mee mentis illuminate.
marg.|  .28. Inveni eam. a Deo mihi datam.
marg.|  .29. Possedi cum ipsis. scilicet effectoribus, vel illuminatoribus sapientie.
marg.|  .30. Cor ab initio. a iuventute eam diligendo, et eam exquirendo.
marg.|  .31. Propter hoc non derelinquar. ab ipsa sapientia, que dicit, Ego diligentes me diligo, Prover. 8.b.
marg.|  .32. Venter meus. idest animus meus.
marg.|  .33. Conturbatus est querendo illam. nam in principio antequam eius initium habeatur, anima quamdam difficultatem patitur.
marg.|  .34. Propterea bonam possidebo possessionem. nam ipsa acquisita facit delectabiles meditationes, et etiam operationes, et locutiones : ideo subditur.
marg.|  .35. Dedit enim mihi linguam. ad proferendum verba sapientie dispositam, ideo in aliquibus libris scribitur : Linguam eruditam, sed li eruditam non est de textu, est enim quedam glossa interlinearis inserta textui per scriptores.
marg.|  .36. Mercedem meam, et in ipsa, etc. idest, quam possum acquirere mercedem eternam fideliter docendo, et humiliter exorando, ideo subditur. Et in ipsa laudabo eum.
marg.|  .37. Appropiate ad me indocti. Hic consequenter inducit alios ad sapientiam verbo, dicens, Appropiate ad me indocti. ut efficiamini docti.
marg.|  .38. Et congregate vos in domum discipline. nam plures auditores simul magis proficiunt, quam unus solus, quia quod unus non capit a magistro, alius capit, et sic possunt utiliter adinvicem conferre.
marg.|  .39. Quid adhuc retardatis. quasi dicat hec retardatio est nociva, dicente peta. Qui non est hodie, eras minus aptus erit.
marg.|  .40. Et quid dicitis in his. quasi dicat non habetis excusationem huius tarditatis.
Numérotation du verset Sir. 51,ad litteram 
marg.| {3.2231} .1. Anime vestre sitiunt vehementer. Nam omnes homines naturaliter scire desiderant, ut dicitur in principio Metaphysice, licet istud desiderium per occupationem circa inutilia in aliquibus retundatur.
marg.|  .2. Aperui os meum, et locutus sum. idest paratus sum gratis vos docere propter Deum. ideo subditur.
marg.|  .3. Comparate vobis, etc. et patet. Sed quia posset se aliquis excusare propter difficultatem acquisitionis sapientie, ideo hoc removet dicens.
marg.|  .4. In proximo est enim invenire eam. quantum ad eius principia que sunt per se nota : Et inducit exemplum de seipso, di.
marg.|  .5. Videte oculis vestris, quia modicum laboravi. respectu magnitudinis boni consecuti, ideo subditur.
marg.|  .6. Et inveni mihi multam requiem. idest sapientie iucunditatem.
marg.| {3.2232} .7. Assumite disciplinam in multo numero argenti. idest illam preponentes multe pecunie numerositati. Sap. 7.a. Tanquam lutum estimabitur argentum in conspectu illius.
marg.|  .8. Et copiosum aurum possidete in ea. idest eius possessio melior est multo auro, Sap. 7.a. Omne aurum in comparatione illius arena est exigua.
marg.|  .9. Letetur, etc.  in misericordia. scilicet dei, qui est sapientia increata.
marg.|  .10. Et non confundemini etc. sed magis honorabimini.
marg.|  .11. Operamini opus vestrum. idest vobis a Deo iniunctum.
marg.|  .12. Ante tempus. scilicet mortis, in qua cessabit tempus meritorie actionis.
marg.|  .13. Et dabit vobis mercedem vestram. scilicet vitam eternam.
Numérotation du verset Sir. 51,38 
marg.| {LYR32.51.38L14} In tempore suo id est in tempore a Deo disposito, qui attingit a fine usque in finem fortiter et disponit omnia suaviter. Cuius nomen est benedictum in secula seculorum. Amen. A
A ¶Codd. : Ed1490 Ed1498 Ed1590 Ed1603
marg.| {LYR32.52L15} <Hic in aliquibus bibliis solet poni Oratio Salomonis, quam non posuimus, quia habetur Quarto Regum 8 capituloa et Secundo Paralipomenon 6 capitulob>.1
a 4Rg. 8.
b 2Par. 6.
1 Hic in... 6 capitulo Ed1498 Ed1590 Ed1603 ] om. Ed1488V , [Textus Sir. 52 sine postilla] Ed1488 Ed1490


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 51), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_51)
Signaler un complément d'information

Notes :