Capitulum 6
Numérotation du verset
Sir. 6,1
Noli fieri pro amico inimicus proximo improperium
enim et contumeliam malus hereditabit
et omnis peccator
Invidus
et bilinguis
Numérotation du verset
Sir. 6,2
non te extollas in cogitatione anime tue velut taurus
ne forte elidatur virtus tua per stultitiam
Numérotation du verset
Sir. 6,3
et folia tua
comedet et fructus tuos
perdet et relinqueris velut lignum aridum
in eremo
Numérotation du verset
Sir. 6,4
anima enim nequa disperdet
qui se habet et in gaudium inimici dat illum et deducit in sortem impiorum
Numérotation du verset
Sir. 6,5
verbum dulce
Multiplicat
Amicos
et mitigat inimicos
et lingua eucharis in bono homine abundat
Numérotation du verset
Sir. 6,6
multi pacifici sint tibi et consiliarii tibi sint unus de mille
Numérotation du verset
Sir. 6,7
si possides amicum in temptatione posside eum et non facile credas illi
Numérotation du verset
Sir. 6,8
est enim amicus secundum tempus suum et non permanebit in die tribulationis
Numérotation du verset
Sir. 6,9
et est amicus qui egreditur ad amicitiam1
1 amicitiam] inimicitiam
Weber
et est amicus qui odium et rixam et convicia denudabit
Numérotation du verset
Sir. 6,10
est autem amicus socius mense et non permanet in die necessitatis
Numérotation du verset
Sir. 6,11
amicus si permanserit fixus erit tibi quasi coequalis et in domesticis tuis fiducialiter
aget
Numérotation du verset
Sir. 6,12
si humiliaverit se contra te
et a facie tua abscondet se
Unianimem
habebis amicitiam bonam
Numérotation du verset
Sir. 6,13
ab inimicis tuis
separare et ab amicis tuis attende
Numérotation du verset
Sir. 6,14
amicus fidelis protectio fortis qui autem invenit illum invenit thesaurum
Numérotation du verset
Sir. 6,15
amico fideli nulla est comparatio et non est digna ponderatio auri et argenti contra bonitatem fidei illius
Numérotation du verset
Sir. 6,16
amicus fidelis medicamentum vite et immortalitatis
et qui metuunt
Dominum inveniunt illum
Numérotation du verset
Sir. 6,17
qui timet Deum eque habebit amicitiam bonam quoniam secundum illum erit amicus illius
Numérotation du verset
Sir. 6,18
fili a iuventute tua excipe doctrinam et usque ad canos invenies sapientiam
Numérotation du verset
Sir. 6,19
quasi is qui arat et seminat accede ad illam et sustine bonos fructus illius
Numérotation du verset
Sir. 6,20
in opere enim ipsius exiguum laborabis
et cito edes de generationibus
illius
Numérotation du verset
Sir. 6,21
quam aspera est nimium sapientia indoctis hominibus et non permanet in illa excors
Numérotation du verset
Sir. 6,22
quasi lapidis virtus probatio erit in illis et non demorabuntur proicere illum
Numérotation du verset
Sir. 6,23
sapientia enim doctrine secundum nomen est eius
et non multis est manifesta
quibus autem agnita est
permanet usque ad conspectum Dei
Numérotation du verset
Sir. 6,24
audi fili et accipe consilium intellectus et ne abicias consilium meum
Numérotation du verset
Sir. 6,25
inice pedem tuum in compedes illius
et in torques eius tuum collum
Numérotation du verset
Sir. 6,26
subice umerum tuum et porta illam
et ne accedieris vinculis eius
Numérotation du verset
Sir. 6,27
in omni animo tuo accede ad illam et in omni virtute tua serva vias eius
Numérotation du verset
Sir. 6,28
investiga illam et manifestabitur tibi et continens factus ne derelinqueris eam
Numérotation du verset
Sir. 6,29
in novissimis
enim invenies requiem
in ea et convertetur tibi in oblectationem
Numérotation du verset
Sir. 6,30
et erunt tibi compedes in protectionem fortitudinis et bases servirtutis2
2 servitutis] virtutis
Weber
et torques illius in stolam glorie
Numérotation du verset
Sir. 6,31
decor enim vite est in illa et vincula illius netura salutaris
Numérotation du verset
Sir. 6,32
stolam glorie indues eam et coronam gratulationis superpones tibi
Numérotation du verset
Sir. 6,33
fili si attenderis mihi disces et si accommodaveris animam tuam sapiens eris
Numérotation du verset
Sir. 6,34
et si inclinaveris aurem tuam excipies doctrinam
et si dilexeris audire sapiens eris
Numérotation du verset
Sir. 6,35
in multitudine presbyterorum
prudentium
sta et sapientie illorum ex corde coniungere ut
omnem narrationem Dei possis audire
et proverbia
laudis non effugiant te
Numérotation du verset
Sir. 6,36
et si videris sensatum
evigila ad illum et gradus ostiorum illius exterat pes tuus
Numérotation du verset
Sir. 6,37
cogitatum habe in preceptis Dei et in mandatis illius maxime assiduus esto et ipse dabit cor tibi et concupiscentia sapientie dabitur tibi
Capitulum 6
Numérotation du verset
Sir. 6,ad litteram
marg.|
{3.2003}
Noli fieri.
Superius actum est de veritatis doctrina, hic agitur de doctoris prudentia. que maxime consistit in hoc quod acquirat et conservet Dei et hominum amicitiam. nam caritas est summum Dei donum. 1Cor. 13.d. Maior autem horum est caritas. propter quod primo retrahitur ab incursu inimicitie, secundo inducitur ad profectum amicitie, ibi
Verbum
dulce.
Circa primum dicitur.
marg.|
.1.
Noli fieri pro amico.
Nam omnis proximus est ex caritate diligendus, propter quod inimicitia contraria est Deo, et bonis hominibus odienda, propter quod subditur.
marg.|
.2.
Improperium enim.
in finali iudicio, in quo Christus improperabit malis, et maxime peccantibus ex certa scientia, qualis est doctor malus.
marg.|
.3.
Et contumeliam.
in inferno a diabolo et angelis eius.
marg.|
.4.
Et omnis.
sciens et intelligens de quo hic agitur. .5.
Invidus.
fame aliorum.
marg.|
.6.
Et bilinguis.
nam aliquando scienter loquitur contra veritatem ad depravandum aliorum doctrinam. Et quia hoc procedit ex superbia subditur.
marg.|
.7.
Non te extollas in cogitatione anime.
sine ratione bonos impetens tuis cornibus. .8.
Ne forte elidatur virtus tua.
id est subtilitas ingenii tui.
marg.|
.9.
Per stultitiam.
id est per abusum scientie tue.
marg.|
.10.
Et folia tua.
id est verba tua ornata.
marg.|
.11.
Comedat.
id est destruat hec stultitia.
marg.|
.12.
Et fructus tuos perdat.
id est bona que fieri poterant per ingenium et scientiam tuam.
marg.|
.13.
Et relinquaris.
id est carens humore devotionis et fructu bone operationis.
marg.|
.14.
Anima enim nequam.
que scienter impugnat equitatem.
marg.|
.15.
Disperdet.
id est habentem talem animam.
marg.|
.16.
Et in gaudium.
id est diaboli.
marg.|
.17.
Dat illum.
diabolus enim magis gaudet de subversione hominis litterati, quam simplicis.
marg.|
.18.
Et deducet in.
id est in gehennam que est sors impiorum, sicut beatitudo est sors iustorum. {3.2004}
marg.|
.19. {3.
marg.|
Verbum dulce.
Hic consequenter ponitur inductio ad augmentum amicitie. Et dividitur in duas partes : nam primo ponitur hec inductio. secundo, amicitie distinctio, ibi. Est enim amicus. Circa primum dicitur. Verbum dulce multiplicat amicos. sicut legitur de beato Clemente, quod propter dulcedinem eloquii erat dilectus, non solum a Christianis. sed etiam a Gentilibus et a Iudeis.
marg.|
.20.
Et mitigat inimicos.
hoc patet de Gedeone, Iudi. 8.f. qui viros Ephraim concitatos contra se mitigavit per verbum dulce.
marg.|
.21.
Et lingua eucharis.
id est, bene gratiosa.
marg.|
.22.
In bono homine abundabit.
quia studet dicere verba gratiosa.
marg.|
.23.
Multi pacifici.
id est, amicabiles. sint tibi.
marg.|
.24.
Et consiliarius.
Non enim est tutum secretum cordis sui, et maxime conceptiones melioris propositi revelare, quia frequenter ab amicis carnalibus impeditur.
marg.|
.25.
Si possides amicum.
id est, possidere desideras tanquam verum.
marg.|
.26.
In tentatione posside,
etc. in adversitate tua proba illum. adversitas enim hoc bonum facit, quod veros amicos a falsis distinguit.
marg.|
.27.
Et ne facile
etc. revelando sibi secretum tuum, antequam probaveris ipsum.
marg.|
.28.
Est enim,
etc. Hic consequenter ponitur distinctio amicitie, ut videatur de quo amico confidendum. Et primo ponitur distinctio. et secundo veritatis amicitie commendatio, ibi : Amicus si permanserit. Circa primum ponitur distinctio quadrimembris, cum dicitur : Est enim amicus secundum tempus scilicet, etc. id est, secundum tempus aptum ad lucrum suum, quod est tempus prosperitatis amici, qui propter adversitatem supervenientem recedit ab amicitia.
Numérotation du verset
Sir. 6,ad litteram
marg.|
{3.2005} .1.
Et est amicus qui convertitur ad inimicitiam.
Et hic est hoc homo invidus, qui supercrescente amici sui prosperitate, per invidiam incipit dolere, et eidem contrarius esse.
marg.|
.2.
Et qui odium et rixam, et convitia denudabit.
Hic est homo falsus, qui cum aliquo fingit amicitiam, ut sciat suum secretum : ut sic melius possit impugnare eum, sicut in legenda beati Tiburtii de Torquato : quod iunxit se Christianis, ut eos gravius impugnaret.
marg.|
.3.
Est autem amicus socius mense.
hec est amicitia, que fundatur in bono delectabili, quo transeunte solvitur amicitia.
marg.|
.4.
Amicus si permanserit.
Hic consequenter ponitur amici veri commendatio, cum dicitur : Amicus si permanserit fixus. tecum in amicitia, que est secundum deum.
marg.|
.5.
Erit tibi quasi,
etc. idest, diliges eum sicut teipsum secundum caritatis preceptum.
marg.|
.6.
Et in domesticis tuis fiducialiter aget
etc. id est, in privatis negotiis tuis fideliter se habebit.
marg.|
.7.
Si humiliaverit se contra te.
idest, coram te in omnibus bonis tibi consentiens.
marg.|
.8.
Et a facie tua absconderit se.
procurando bona in absentia tua magis quam in presentia.
marg.|
.9.
Unanimem, habebis.
id est, cum eo sis unum cor, et una anima.
marg.|
.10.
Ab inimicis tuis separare.
loco, non tamen animo per dilectionem. Mt. 5.g. Diligite inimicos vestros.
marg.|
.11.
Et ab amicis tuis.
qui sunt veri amici secundum conditiones premissas.
marg.|
.12.
Amicus fidelis protectio fortis.
tempore tribulationis.
marg.|
.13.
Qui autem invenit illum, invenit thesaurum.
id est, quid valde pretiosum, quia rarum, et optimum.
marg.|
.14.
Amico fideli nulla est comparatio.
etiam in rebus temporalibus quantumcumque pretiosis.
marg.|
{3.2006}
marg.|
.15. {3.
marg.|
Amicus fidelis medicamentum.
Nam amicus fidelis diliget ex caritate, et sic solicitus est de amico quantum ad bona gratie, que vivificat spiritualiter, et perducit ad immortalitatem.
marg.|
.16.
Et qui metuunt dominum,
etc. timore initiali.
marg.|
.17.
Inveniunt illum,
etc. per amorem castum.
marg.|
.18.
Qui timet Dominum.
timore filiali.
marg.|
.19.
Aeque habebit amicitiam bonam.
scilicet Dei, tamen non est ibi equalitas quantitatis, nam dilectio semper ex parte Dei maior est, sed est ibi equalitas proportionis, quia qui magis diligit Deum, magis diligitur ab eo, ideo sequitur :
marg.|
.20.
Quoniam secundum illum,
etc. id est, secundum decentiam divine magnificentie.
marg.|
.21.
Erit amicus illius,
etc. Sciendum tamen quod si li magis, determinet actum divine dilectionis intrinsecum, non est ibi magis nec minus : nam uno actu simplicissimo diligit omnia. Si autem determinet effectum extrinsecum, scilicet, bonum quod vult diligentibus se : nam diligere est velle alicui bonum, sic magis diligit unum quam alium, volendo ei maiorem gratie et glorie gradum.
marg.|
.22.
Fili a iuventute.
Superius aut cor induxit doctos ad sapientie communicationem, hic consequenter inducit discipulos ad eius receptionem. Et dividitur in duas partes. Nam primo ad sapientie receptionem inducit. secundo a quibus accipienda sit ostendit, ibi : In multitudine presbyterorum, etc. Prima adhuc in duas, nam primo inducit ad dictam receptionem, secundo ad eius continuationem, ibi : Audi fili. Circa primum dicitur : Fili a iuventute tua excipe doctrinam. quia sic melius retinentur, secundum illud : Quod nova testa capit inveterata sapit.
marg.|
.23.
Et usque ad canos.
id est. usque ad senectutem.
marg.|
.24.
Invenies sapientiam.
nam in ea potest homo semper proficere.
marg.|
.25.
Quasi is quia
etc. idest, quere illam cum magna diligentia.
Numérotation du verset
Sir. 6,ad litteram
marg.|
{3.2007} .1.
Et sustine.
idest, expecta.
marg.|
.2.
Bonos fructus illius.
qui sunt gratia et gloria.
marg.|
.3. In opere enim ipsius exiguum laborabis. respectu boni sequentis.
marg.|
.4.
Et cito edes de generationibus illius.
Nam habitis sapientie principiis, incipit esse dulcis, qui prius non sapiebat ideo sequitur.
marg.|
.5.
Quam aspera est nimium sapientia indoctis hominibus.
sicut cibus sapidus infecto gustui videtur esse amarus.
marg.|
.6.
Et non permanebit in illa excors.
id est homo sine corde, qui negligens est in acquisitione sapientie.
marg.|
.7.
Quasi lapidis virtus.
idest pondus.
marg.|
.8.
Probatio erit in illis.
Sicut enim sustinens lapidem ponderosum, abiicit illum, sic isti quibus gravis est sapientia.
marg.|
.9.
Non demorabuntur proiicere illam.
repellendo laborem, qui est in acquisitione eius.
marg.|
.10.
Sapientia enim doctrine secundum nomen est eius.
id est habent nomen a re. Dicitur enim sapientia, a sapere, quamvis stultis ut predictum est, insipida videatur.
marg.|
.11.
Quibus autem agnita est.
non tantum speculative, sed etiam practice.
marg.|
.12.
Per manet usque.
Deducendo eos ad statum glorie.
marg.|
.13.
Audi fili.
Hic consequenter inducit ad dicte receptionis continuationem, dicens. Audi fili. aure corporis et cordis.
marg.|
.14.
Et accipe consilium intellectus.
in quo intra te legas bonum ad prosequendum, et malum ad fugiendum.
marg.|
.15.
Iniice pedem tuum.
idest affectum.
marg.|
.16.
In compedes illius,
scilicet sapientie, inseparabiliter ei adherendo.
marg.|
.17.
Et in torques illius collum tuum.
verba tua que formantur in {3.2008} gutture, sapienter ferendo.
marg.|
.18.
Subiice humerum tuum.
id est laborem in eius acquisitione libenter porta, et sine tedio.
marg.|
.19.
In omni animo tuo accede ad illam.
intellectum tuum et affectum sibi aliter applicando. Et quia cum hoc requiritur bonum opus exterius, subditur.
marg.|
.20.
Et in omni virtute tua.
et est littera per se plena.
marg.|
.21.
Et continens factus.
idest, tenens sapientiam.
marg.|
.22.
Ne derelinquas eam.
Sicut Salomon in senectute depravatus per mulierum indebitum amorem. 3Rg. 6.
marg.|
.23.
In novissimis tuis.
id est post hanc vitam. In presenti etiam vita senes in dulcedine sapientie delectantur, propter quod etiam philosophi circa finem vite sue dimissis occupationibus aliis vacabant contemplationi cause prime, ut dicit Thomas de Aquino super librum de causis.
marg.|
.24.
Et erunt tibi compedes eius,
etc. idest, inseparabilis adhesio cum sapientia.
marg.|
.25.
In protectione fortitudinis.
Nam innitens sapientie non frangitur adversitate.
marg.|
.26.
Et torques illius,
etc. idest, doctrina sapientie, formatur in gutture.
marg.|
.27.
In stola glorie.
Nam per ipsam acquiritur duplex stola, scilicet, gloria corporis et anime.
marg.|
.28.
Decor enim vite est in illa.
In presenti per gratiam, et per gloriam in futuro, Cetera patent ex dictis.
marg.|
.29.
In multitudine,
etc. Hic consequenter ostendit a quibus sit accipienda sapientie doctrina, scilicet, ab illis quorum sapientia nota est et approbata, ideo subditur. In multitudine presbyterorum. idest, seniorum, ut dictum est supra.
Numérotation du verset
Sir. 6,ad litteram
marg.|
{3.2009} .1.
Prudentium.
Per hoc excluduntur senes desipientes, et etiam moribus deficientes, nam prudentie connexe sunt alie virtutes morales, ut habetur 6. Ethicorum. Et potest etiam hoc exponi de sacerdotibus bonis, qui tenentur legem scire, et eam docere, ideo sequitur.
marg.|
.2.
Ut omnem narrationem Dei.
id est contentam in lege domini.
marg.|
.3.
Possis audire.
id est intelligere, nam melius scientes, possunt clarius docere.
marg.|
{3.2010} .4.
Et proverbia laudis non effugiant a te,
etc. idest, verba notabilia laude digna.
marg.|
.5.
Et si videris sensatum, evigila ad eum.
idest, sis solicitus ipsum frequentare, et ipsum audire.
marg.|
.6.
Cogitatum habe in preceptis Dei.
quia sunt de necessitate salutis.
marg.|
.7. Et in mandatis illius maxime assiduus esto. Ea opere adimplendo.
marg.|
.8.
Et ipse dabit tibi cor.
intelligendi, scilicet, et operandi.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 6), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_6)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Sir. 6), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 21/11/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=32&chapitre=32_6)
Notes :