Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 16

Numérotation du verset Mc. 16,1

¹ Et cum transisset sabbatum,

¹ Hic incipit c. 16 Ω^M Ω^F Ω^R Ω^P Ω^L Rusch Weber

Maria Magdalene et Maria Iacobi et Salome

emerunt aromata ut venientes unguerent Iesum.

Numérotation du verset Mc. 16,2

Et valde mane

una sabbatorum

veniunt ad monumentum, orto

iam sole.

Numérotation du verset Mc. 16,3

Et dicebant ad invicem:

Quis revolvet nobis lapidem

ab ostio monumenti?

Numérotation du verset Mc. 16,4

Et respicientes viderunt revolutum lapidem.

Erat quippe magnus valde.

Numérotation du verset Mc. 16,5

Et introeuntes in monumentum

viderunt iuvenem sedentem in dextris

coopertum stola candida

et obstupuerunt.

Numérotation du verset Mc. 16,6

Qui dicit² illis: Nolite expavescere.

² dicit Ω^R Ω^J Ω^P Ω^L Li447 Ω^S Rusch Weber ] dixit Ω^H Li447@ , mutil. Ω^F

Iesum queritis Nazarenum

crucifixum.

Surrexit, non est hic.

Ecce locus³ ubi posuerunt eum.

³ locus Ω^HΩ^R Ω^J Ω^P Ω^L Li447@ Ω^S Weber ] locum Rusch, mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 16,7

Sed ite, dicite discipulis eius

et Petro

quia precedet⁴ vos in Galileam.

⁴ precedet Ω^HΩ^R Ω^P Li447@ Ω^S Rusch ] precedit Ω^J Ω^L Weber, mutil. Ω^F

Ibi⁵ eum videbitis sicut dixit vobis.

⁵ Ibi Ω^RΩ^P Ω^S ] + ergo Li447, mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 16,8

At ille exeuntes fugerunt de monumento.

Invaserat enim eas pavor⁶ et tremor⁷

⁶ tremor] castre cacogr. Li447 |

⁷ pavor - et - tremor Ω^H Ω^P Ω^S Rusch ] inv. Ω^R Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Weber, mutil. Ω^F |

Et nemini quicquam dixerunt. Timebant enim.

Numérotation du verset Mc. 16,9

Surgens autem Iesus⁸ mane prima sabbati

⁸ Iesus CorS2 ( utraque <correctio> habet IHESUS ) Z G D Φ Ω^HΩ^J Ω^S Rusch ] om. CorS2 (sed fere ubique sine) Ω^R Li447 Li447@ Ω^P Ω^L Weber , mutil. Ω^F

apparuit primo Marie Magdalene de qua eiecerat septem demonia.

Numérotation du verset Mc. 16,10

Illa videns⁹ nuntiavit his qui cum eo¹⁰ fuerant¹¹ lugentibus et flentibus.

⁹ videns Cas239 Ω^F Rusch ] vadens Ω^R Ω^J Ω^P Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Weber |

¹⁰ eo] ea Sarum |

¹¹ fuerant Cas239 ] erant Ω^H Ω^S, mutil. Ω^F |

Numérotation du verset Mc. 16,11

At¹² illi audientes quia viveret et visus esset¹³ ab ea non crediderunt.

¹² At Ω^H Ω^P Ω^S] Et Li447 Li447@ Rusch Weber |

¹³ esset Ω^F Ω^R Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] est Ω^P , om. Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 16,12

Post hec¹⁴ autem

¹⁴ hec Ω^H Ω^F Ω^R Ω^J Ω^P Ω^L Ω^S Weber ] hoc Li447 Li447@ Rusch

duobus ex eis¹⁵

¹⁵ eis Ω^HΩ^F Ω^J Ω^P Ω^L Ω^S Rusch Weber ] his Weber (D) Ω^R Clementina

ambulantibus

ostensus est¹⁶ in alia effigie

¹⁶ ostensus est Ω^H Ω^J Ω^P Ω^S Rusch Weber ] apparuit Ω^R( hapax )

euntibus in villam.

Numérotation du verset Mc. 16,13

Et illi euntes nuntiaverunt ceteris¹⁷ nec illis crediderunt.

¹⁷ ceteris Ω^R Ω^P Li447 Li447@ ] aliis Ω^H Ω^S

Numérotation du verset Mc. 16,14

Novissime autem¹⁸

¹⁸ autem Ω^HΩ^F Ω^R Ω^S Li447 Li447@ Rusch ] om. Cas239 Ω^J Ω^P Ω^L Weber

recumbentibus illis undecim apparuit illis Iesus¹⁹

¹⁹ illis Iesus Cas239 Ω^H Ω^F Ω^J* Ω^P Ω^S Li447@ ] illis Ω^J², om. Cor1 CorS2 Ω^R Ω^L Rusch Weber

et exprobravit incredulitatem eorum²⁰

²⁰ eorum Ω^H Ω^P Ω^S ] illorum Cas239 Ω^F Li447 Li447@ Rusch Weber

et duritiam cordis

quia his qui viderant eum resurrexisse a mortuis²¹, non crediderant²².

²¹ a mortuis Ω^H Ω^S Rusch ] om. Ω^F Ω^J Ω^R Li447 Li447@ Ω^P Ω^L Weber |

²² crediderant Ω^HΩ^F Ω^S Ω^R Weber ] crediderunt Weber (D) CorS2 Ω^P Clementina , crederant CorS2 ( vel ), credebant CorS2 (vel) |

Numérotation du verset Mc. 16,15

Et dixit eis: Euntes in mundum universum. Predicate evangelium omni creature.

Numérotation du verset Mc. 16,16

Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit.

Qui vero non crediderit condemnabitur.

Numérotation du verset Mc. 16,17

Signa autem eos qui crediderint

hec sequentur: In nomine meo demonia eicient,

linguis loquentur novis,

Numérotation du verset Mc. 16,18

serpentes tollent. Et si mortiferum quid biberint,

non eis²³ nocebit. Super egros manus imponent et bene habebunt.

²³ eis Φ Ω^H Ω^F Ω^R² Ω^PΩ^S Li447 Li447@ Clementina ] eos Ω^R* Ω^J Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 16,19

Et Dominus quidem Iesus

postquam locutus est eis, assumptus est in celum

et sedet²⁴ a dextris Dei.

²⁴ sedet Ω^R Ω^J Ω^P Ω^S Li447@ Clementina ] sedit Ω^L Weber , mutil. Ω^F

Numérotation du verset Mc. 16,20

Illi autem profecti predicaverunt ubique Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis.²⁵

²⁵ signis Ω^H Ω^F Ω^R Rusch ] + Explicit evangelium secundum Marcum Ω^J Ω^P Ω^L

Capitulum 16

Numérotation du verset Mc. 16,1

^marg.| {5.653} Et cum transisset . Postquam descripta est reductio peccatoris in deum per Christi predicationem et sue passionis redemptionem hic consequenter describitur dicta reductio per suam resurrectionem et ascensionem. Et primo describitur manifestatio sue resurrectionis. Secundo sublimatio sue ascensionis. ibi. Et dominus quidem Iesus. prima in duas quia primo describitur manifestatio resurrectionis per denunciationem angeli. Secundo per apparitionem ipsius domini ibi. Surgens Iesus. Circa primam partem describitur adventus mulierum ex devotione ad sepulchrum, ubi audierunt ab angelo resurrexisse {5.654}dominum et hoc est quod dicitur.

^marg.| {1 } Et cum transisset . Quandiu enim duraverat sabbatum non erat eis licitum aliquid emere, sed in vespere eiusdem diei terminabatur solemnitas, et tunc emerunt aromata, ut in crastino bene mane venirent ad sepulchrum, ideo subditur.

^marg.| {2 } Et valde , id est prima dierum illius hebdomade post sabbatum sicut dicitur Gen. 1. Et factum est vespere et mane dies unus, idest, primus. Sciendum etiam quod omnes dies illius hebdomade vocabantur sabbata pro tanto quia erant festive eo quod solennitas pascalis durabat septem diebus. prima tamen dies et septima erant celebriores intermediis, ita quod in illis poterant emi aromata illa.

^marg.| {5.655} {1 } Orto iam sole . Idest, ad ortum iam appropinquante. Sol enim potest intelligi oriri dupliciter. Uno modo perfecte, quando primo egreditur, et apparet super terram, et sic non accipitur hic. Alio modo quando lux eius incipit apparere, scilicet in aurora, et sic accipitur hic ortus solis, et ideo Io. 20. dicitur quod adhuc tenebre erant, quia aurora media est inter tenebras noctis et lucem perfectam diei, et ideo ab utroque potest nominari sicut medium ab extremis, quia participat naturam utriusque extremi.

^marg.| {2 } Quis revolvet . Quasi dicat, non possumus revolvere per nosipsas, quia erat magnus valde, et postea subditur.

^marg.| {3 } Viderunt revolutum . Per Angelum qui venerat ad manifestandum Christi resurrectionem {5.656} factam.

^marg.| {4 } Et introeuntes . Idest, intra clausuram que erat circa monumentum. Dicitur autem monumentum quasi movens mentem, scilicet illius qui aspicit ut oret pro anima sepulti et precogitet de morte propria.

^marg.| {5 } Viderunt iuvenem . Luce. 24.a. dicitur. Ecce duo viri astiterunt secus illas in veste fulgenti, idest, duo Angeli in specie virorum, propter hoc dicit Augustinus, quod ibi apparuerunt tres Angeli, unus extra monumentum, intro tamen predictam clausuram sedens super lapidem revolutum, sed intra monumentum apparuerunt duo, unus ad caput et alius ad pedes ubi positum fuerat corpus Iesu, ut dicitur Io. 20.

^marg.| {6 } Dicite discipulis . specialiter nominavit Petrum, aliter non fuisset ausus venire ad presentiam Domini quem negaverat.

^marg.| {5.657} {1 } Invaserat enim eas pavor . Ex insolita apparitione Angeli, et ex visione custodum qui iacebant ibi quasi mortui.

^marg.| {2 } Et nemini . Contrarium videtur Mt. 28. ubi dicitur. Currentes nunciate discipulis. Quod solvit Aug. quia cum dicitur hic. Nemini quicquam dixerunt, scilicet de custodibus nec etiam Angelo loquenti responderunt, sed cucurrerunt nunciare Apostolis quod audierant et viderant.

^marg.| {3 } Surgens autem Iesus . Hic manifestatur resurrectio {5.658} per apparitionem Domini. Et dividitur in tres partes secundum tres apparitiones. Secunda ibi. Post hec autemduobus. Tertia ibi. Novissimeautem. Circa primum dicitur. SurgensautemIesus. Sciendum quod apud Hebreos dies hebdomade denominantur a sabbatho, quia denominatio fit a digniori, et ideo dies illa que immediate sequitur sabbathum vocatur, prima sabbathi. et alia, secunda sabbathi, idest, a sabbato et sic de aliis. Dixerunt autem aliqui, quod Christus resurrexit media nocte, et tunc hec dictio mane non refertur, {5.659} ad surgens, sed ad verbum quod sequitur, apparuit, quia illa hora primo apparuit Marie Magdalene. Alii autem dicunt, quod resurrexit in Aurora : et tunc ly mane refertur ad surgens, ita quod determinat horam resurrectionis. Et huius opinionis est Augustinus et communiter tenetur.

^marg.| {1 } Septem demonia. Illa vadens. Ex hoc dicunt aliqui, quod fuerunt due Marie, et quelibet fuit cognominata Magdalena. Una earum, et alia dicitur fuit soror Lazari nominata a Magdalo castro, quod cessit in partem eius de hereditate paterna, et ista non legitur fuisse demoniaca. Alia que fuit nata de Magdalo, non tamen domina illius castri, et ista dicitur fuisse peccatrix, et propter peccata sua possessa a demoniis. Gregorius autem dicit quod fuit eadem, et quod per septem demonia intelliguntur omnia vitia : Et usus ecclesie in officio hoc tenet.

^marg.| {2 } Post hec autem . Hic describitur secunda apparitio, que facta fuit duobus discipulis Christi euntibus in Emaus. Quam apparitionem describit plenius Luce 24. Et quia erant dubii in fide, ut ibidem dicitur, ideo Christus apparuit eis in alia effigie, ut per hoc designaret quod talis erat apud eos in mente. Dicunt autem aliqui quod hoc factum est per aliquam mutationem factam in facie Christi, sicut in transfiguratione per claritatem glorie ad horam, ut dictum fuit supra 19. cap. Alii vero dicunt, quod ista mutatio fuit tantum in oculis videntium, et huic dicto concordat quod dicitur de ista apparitione. Luc. 24.c. Oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Qualitercunque tamen factum sit non fuit ibi aliqua falsitas. Cuius ratio est quia sicut aliquid potest fingi verbis, ita et factis, primum autem fit sine falsitate, ut patet in para. novi ac vet. Testamenti, quibus aliquid fingitur verbis ad veritatem aliquam convenientius designandam. Et eodem modo hic Christus {5.660} facto apparuit in effigie, ut hic dicitur. Et finxit se longius ire, ut habetur Luc. 24.d. ut per hoc designaretur quod erat quodammodo alienus et longinquus ab eorum cordibus quibus apparebat propter dubium in fide, et hoc est quod dicit Gregorius Homel. 13. quia adhuc in eorum cordibus peregrinus erat eis a fide ire se longius finxit.

^marg.| {3 } Novissime autem recumbentibus . Hic describitur tertia apparitio de qua dicunt aliqui, quod non fuit facta in die Ascensionis Domini, sed ante, quia hic describitur. Et exprobravit incredulitatem. Ante enim diem Ascensionis resurrectio Domini tot argumentis fuerat declarata, quod iam tunc non erant increduli. Alii autem dicunt, quod facta fuit in die ascensionis, et ad hoc concordat textus, cum dicitur. Novissime autem recumbentibus. similiter quod postea subditur. Et Dominus quidem Iesus postquam locutus est eis assumptus est in celum. Ex quo videtur quod ista apparitio fuit facta immediate ante Ascensionem suam. Ad argumentum in oppositum potest dici, quod increpavit incredulitatem non Apostolorum, sed aliquorum aliorum qui erant cum eis qui de resurrectione Christi non credebant ad plenum Apostolis. Aliter etiam dicitur quod increpavit incredulitatem Apostolorum, non que tunc erat in eis, sed que fuerat ante, sicut patet de Thoma qui non credidit aliis discipulis. Io. 20. et similiter alii non crediderunt Marie Magdalene, que eum viderat, et aliis mulieribus. Et convenienter Christus recedens ab Apostolis increpavit hanc incredulitatem ad designandum quod gentes ad quas Apostoli erant mittendi, ut patet ex sequentibus, essent merito increpande a Deo et condemnande, si non crederent Apostolis de his que ipsi viderant in Christo, unde subditur.

^marg.| {4 } Euntes in mundum universum, predicate Evangelium , etc. Idest, omni homini qui habet convenientiam cum omni creatura, per esse enim convenit cum inanimatis, per vivere cum vegetalibus et plantis, per sentire cum animalibus, per intelligere cum Angelis, ideo designatur nomine omnis creature.

^marg.| {5.661} {1 } Qui crediderit. Non enim sufficit fides absque baptismo, per quem aliquis incorporat Christo si adsit facultas recipiendi baptismum, si autem non adsit facultas sufficit baptismus sanguinis ut in martyribus qui pro Christo fuerunt interfecti antequam essent baptizati, vel flaminis sicut est in habentibus fidem Christi, qui desiderant baptismum sed preveniuntur morte, antequam hoc possint adimplere.

^marg.| {2 } Signa autem. In primitiva ecclesia fides erat nutrienda et firmanda miraculis, ideo gratia miraculorum non solum dabatur apostolis et aliis maioribus sed etiam frequenter aliis simplicibus credentibus.

^marg.| {3 } Linguis loquentur. Hoc factum est in apostolis et aliis credentibus qui erant cum eis, quando per gratiam spiritussancti in die Pentecostes receperunt donum linguarum.

^marg.| {4 } Serpentes tollent . Hoc patet de Paulo Act. 28.a. Qui percussus a vipera in nullo lesus fuit, sed viperam pendentem ad manum eius in ignem excussit.

^marg.| {5 } Et si mortiferum quid biberint. Quod patet de Ioanne Evangelista, qui venenum mortiferum hausit, et nihil ei nocuit.

^marg.| {6 } Et dominus quidem Iesus. Hic consequenter describitur ascensionis Christi sublimatio, cum dicitur.

^marg.| {7 } Assumptus est in celum. Non virtute aliena, sed propria. Tum ratione Deitatis qua potest omnia. Tum ratione humanitatis gloriose, quia corpus gloriosum obedit ad nutum anime quantum ad motum localem per dotem agilitatis que erat in corpore Christi glorioso, et ideo nubes que suscepit eum ab oculis apostolorum, ut habetur Act. 1. et angeli {5.662} assistentes non fuerunt ibi nisi ad ostendendum, quod creatura corporalis et spiritualis subiecta est obsequio Christi.

^marg.| {8 } Et sedet a dextris Dei. Si referatur ad Christum ratione deitatis, sic ista fessio importat equalitatem cum patre, quia secundum divinitatem filius est equalis patri. Si autem referatur ratione humanitatis, hoc potest esse dupliciter. Uno modo inquantum est unita actualiter ipsi verbo, et sic ista sessio importat quandam associationem honoris, quia eadem veneratione veneratur humanitas inquantum unita verbo cum ipsa deitate sicut vestis regia cum ipso rege quando est ea actualiter indutus. Alio modo secundum se, et sic sedere ad dexteram patris designat esse in potioribus eius bonis, sicut dextera est pars nobilior et potior corporis. Designat etiam quandam iudiciariam potestatem que communicata est ipsi Christo homini, quia sicut fuit iudicatus in forma humana, sic veniet ad iudicandum mundum, secundum quod dicitur Act. 1.b. Quemadmodum vidistis eum ascendentem in celum, scilicet in forma humana, cui comperit videri oculis corporalibus et de loco ad locum moveri, ita veniet in eadem forma ad iudicandum mundum, veruntamen iudicatus fuit in forma humana passibili, ascendit autem in celum et veniet ad iudicium in forma humana impassibili et gloriosa.

^marg.| {9 } Illi autem, scilicet apostoli et Christi discipuli.

^marg.| { 10 } Profecti. Secundum mandatum Christi predictum.

^marg.| { 11 } Predicaverunt ubique. Secundum quod dicitur Psal. 18.a. In omnem terram exivit sonus eorum.

^marg.| { 12 } Domino cooperante. Eos dirigendo et protegendo.

^marg.| {5.663} {1 } Et sermonem confirmante sequentibus signis. Sicut enim veritas que subiacet facultati naturali intellectus, declaratur et firmatur per reductionem ad prima principia per se nota, sic veritas que transcendit naturale lumen intellectus (cuiusmodi est doctrina fidei Catholice, saltem quantum ad principales articulos fidei) declaratur et firmatur {5.664} per opera miraculosa soli Deo possibilia. Cum enim talia fiunt ad testimonium veritatis ipsius doctrine, declarata est veritas, cum Deus non possit esse testis alicuius falsitatis. Et hoc modo declarata est veritas evangelica coram principibus et potestatibus ac sapientibus huius mundi ad laudem et gloriam domini nostri Iesu Christi, Cui est honor et gloria in secula seculorum, Amen.