Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 3

Numérotation du verset Mc. 3,1

Et introivit¹ iterum in synagogam²

¹ introivit Ω^F Ω^J Ω^L CorS1 Li447 Rusch Weber ] introiit Li447@ , intravit Ω^V, + Ihesus Ω^S |

² in Cava Weber (Z G) Φ CorS1 Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Ω^V] om. Rusch Weber |

et erat ibi homo

habens manum aridam.

Numérotation du verset Mc. 3,2

Et observabant eum

si sabbatis curaret ut accusarent eum³.

³ eum Li447 Li447@ Ω^J Ω^S ] illum Ω^V Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 3,3

Et ait homini habenti manum aridam:

Surge in medium⁴.

⁴ medium] medio Ω^S Ω^V

Numérotation du verset Mc. 3,4

Et dicit eis: Licet sabbatis benefacere an male?

Animam salvam facere

an perdere?

At illi tacebant.

Numérotation du verset Mc. 3,5

Et circumspiciens eos cum ira

contristatus⁵ super cecitatem⁶ cordis eorum dicit homini: Extende manum tuam.

⁵ contristatus Ω^L Ω^V Rusch Weber ] + est Ω^S |

⁶ cecitatem Ω^J Ω^L Ω^V Rusch ] cecitate Li447 Li447@ Clementina Weber |

Et extendit

et restituta est manus illi⁷.

⁷ illi Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber ] illius Ω^J

Numérotation du verset Mc. 3,6

Exeuntes autem

Pharisei statim ⁸ cum Herodianis

⁸ Pharisei statim Ω^S Ω^V Li447 Li447@ ] inv. Ω^J Ω^L Rusch Weber

consilium⁹

⁹ consilium Ω^L Ω^V Rusch Weber ] concilium Ω^S

faciebant adversus eum

quomodo eum perderent.

Numérotation du verset Mc. 3,7

Iesus autem¹⁰

¹⁰ Iesus autem Ω^S Ω^V Clementina ] Et Iesus Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber

cum discipulis suis

secessit ad mare

et multa turba

a Galilea

et Iudea

secuta est eum

Numérotation du verset Mc. 3,8

et¹¹ ab Hierosolymis

¹¹ et Ω^J Ω^LΩ^S Rusch Weber ] om. Ω^V

et ab Idumea

et trans Iordanem.

Et qui circa Tyrum

et Sidonem

multitudo magna

audientes que faciebat

Numérotation du verset Mc. 3,9

venerunt ad eum.

dixit Iesus¹²* discipulis suis ut¹³ navicula

¹² Iesus Ω^S Ω^V] om. Ω^J Ω^L Linz447@ Li447 Rusch Weber |

¹³ ut] + in Ω^V² |

sibi deserviret propter turbam ne comprimerent

eum.

Numérotation du verset Mc. 3,10

Multos enim sanabat ita ut irruerent in eum ut illum tangerent.

Quotquot autem¹⁴ habebant plagas

¹⁴ autem Amiatinus Wordsworth (P9389 D H K To22 O R X Y) Ω^J Ω^S Ω^V Li447 Li447@] om. Cava Wordsworth (G Θ I L M Q T V Z) Sarum Ω^L Rusch Weber

Numérotation du verset Mc. 3,11

et spiritus immundi¹⁵

¹⁵ immundi Ω^L Rusch Weber ] immundos Ω^V( super rasur. )

cum illum videbant¹⁶ procidebant ei et clamabant

¹⁶ videbant Ω^J Ω^L Ω^S Li447@ Ω^V Weber ] viderent Rusch (hapax)

dicentes:

Numérotation du verset Mc. 3,12

Tu es Filius Dei. Et vehementer comminabatur

eis

ne manifestarent

illum¹⁷.

¹⁷ illum Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Rusch Weber ] eum Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 3,13

Et ascendens

in montem vocavit

ad se

quos voluit ipse

et venerunt ad eum¹⁸.

¹⁸ eum Ω^L Ω^S Ω^V Li447 Li447@ Rusch Clementina Weber] ipsum Ω^J

Numérotation du verset Mc. 3,14

Et fecit ut essent duodecim cum illo

et ut mitteret eos predicare.

Numérotation du verset Mc. 3,15

Et dedit illis potestatem curandi infirmitates¹⁹ et eiciendi demonia.

¹⁹ infirmitates] infirmitatē Ω^S

Numérotation du verset Mc. 3,16

Et imposuit Simoni nomen Petrus

Numérotation du verset Mc. 3,17

Iacobum

Zebedei

et Ioannem

fratrem Iacobi et imposuit eis nomina Boanerges quod est filii tonitrui,

Numérotation du verset Mc. 3,18

et Andream

et Philippum

et Bartholomeum

et Mattheum

et Thomam

et Iacobum Alphei

et Thadeum²⁰

²⁰ Thadeum] scrips., Thaddeum Ω^J Weber , Tadeum Ω^S, Thatheum hic et infra in glosa Rusch

et²¹ Simonem Cananeum²²

²¹ et Ω^L Li447 Ω^J Ω^S Ω^V Rusch Weber] om. Li447@ |

²² C(h)ananeum Ω^L Ω^J Ω^V Rusch Weber ] Chaneum Ω^S |

Numérotation du verset Mc. 3,19

et Iudam

Scarioth

qui tradidit²³ illum.

²³ tradidit Li447@ Ω^J Ω^S Ω^V Rusch ] et praem. Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 3,20

Et veniunt ad domum

et convenit

iterum turba

ita ut non possent neque panem

manducare.²⁴

²⁴ panem manducare] inv. Ω^V

Numérotation du verset Mc. 3,21

Et cum audissent

sui

exierunt²⁵

²⁵ sui exierunt Cor1 (lectio certior) Rusch Weber ] discipuli praem. Ω^S Ω^V

tenere eum.

Dicebant enim:

Quoniam in furorem versus est.

Numérotation du verset Mc. 3,22

Et scribe

qui ab Hierosolymis

descenderant dicebant:

Quoniam²⁶

²⁶ Quoniam Ω^SΩ^L] om. Ω^V

Beelzebub

habet et quia in principe demoniorum²⁷ eicit demonia.

²⁷ demoniorum Cor3 (al.) Ω^L Ω^S Ω^V Rusch ] demonum Ω^J

Numérotation du verset Mc. 3,23

Et convocatis eis

in parabolis

dicebat illis: Quomodo

potest Satanas Satanan eicere?

Numérotation du verset Mc. 3,24

Et si regnum

in se dividatur

non potest stare regnum illud.²⁸

²⁸ stare - regnum illud Ω^S] inv. Ω^S

Numérotation du verset Mc. 3,25

Et si domus

super²⁹

²⁹ super Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber ] supra Li447@ Ω^V

semetipsam³⁰ dispertiatur

³⁰ semetipsam Ω^L Ω^S] se ipsam Ω^V

non potest³¹ domus illa stare.

³¹ potest Li447@ Ω^S Ω^V (p^t) Rusch Clementina ] poterit Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 3,26

si Satanas

consurrexerit in

semetipsum, dispertitus est et non poterit³² stare sed finem habet.

³² poterit Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ω^V Rusch ] potest Weber

Numérotation du verset Mc. 3,27

Nemo potest

vasa

fortis

ingressus in domum³³ diripere,

³³ ingressus in domum Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Rusch Weber ] inv. Li447@

nisi prius fortem³⁴

³⁴ fortem] fortē Ω^S forte Ω^V

alliget

et tunc domum eius³⁵ diripiet.

³⁵ eius Ω^J Ω^L Li447@ Ω^S Ω^V Weber ] om. Rusch

Numérotation du verset Mc. 3,28

Amen dico vobis

quoniam omnia dimittentur

filiis hominum

peccata

et blasphemie

quibus blasphemaverint³⁶.

³⁶ blasphemaverint Ω^L Li447@ Ω^V Rusch Clementina Weber ] blasphemaverunt Ω^J, et praem. Li447, blasphemav’nt Ω^S

Numérotation du verset Mc. 3,29

Qui autem blasphemaverit

in Spiritum sanctum,

non habet³⁷ remissionem in eternum

³⁷ habet Ω^L Rusch Weber ] habebit Ω^S Ω^V

sed reus erit

eterni delicti.

Numérotation du verset Mc. 3,30

Quoniam dicebant: Spiritum immundum habet.

Numérotation du verset Mc. 3,31

Et veniunt³⁸

³⁸ veniunt Ω^J Ω^L Ω^S Ω^V Rusch Weber] venerunt Catena (Cbg132 Cbg132@ Li447 Li447@)

mater eius et fratres

et foris stantes

miserunt ad eum vocantes eum.

Numérotation du verset Mc. 3,32

Et sedebat circa eum

turba.

Et dicunt ei: Ecce mater tua et fratres tui³⁹ foris querunt te.

³⁹ et fratres tui] om. Cbg132 Li447

Numérotation du verset Mc. 3,33

Et respondens eis ait⁴⁰:

⁴⁰ eis ait Ω^L Rusch Weber ] ait eis Ω^S, ait illis Ω^V

Que est mater mea et fratres mei?

Numérotation du verset Mc. 3,34

Et circumspiciens eos

qui in circuitu eius sedebant ait: Ecce mater mea et fratres mei.

Numérotation du verset Mc. 3,35

Qui enim fecerit voluntatem Dei, hic frater meus et soror mea et mater est.

Capitulum 3

Numérotation du verset Mc. 3,1

^marg.| {5.509} {1 } Et introivit iterum. Hic ponitur quartus casus de sanatione habentis manum aridam. Ubi primo ponitur Iudeorum insidiatio, secundo, eorum confutatio, ibi. Et ait homini, tertio, eorum obstinatio, ibi, Exeuntes autem. Expositio primarum duarum partium patet ex dictis Mt. 12. ubi casus iste plenius ponitur, hoc excepto, quod subditur hic.

^marg.| {2 } Licet sabbati benefacere . Circa quod sciendum, quod aliqui sunt actus boni in genere entis, qui tamen ex se non habent bonitatem in genere moris, sicut edificare domum vel huiusmodi, et talia non erant licita in die {5.510} sabbati. Alii autem sunt actus boni in genere moris secundum se, sicut sunt opera virtutum, et talia licita sunt in die sabbatis, de quibus erat sanatio manus aride, quia erat opus pietatis, et cum hoc erat ad gloriam Dei manifestandam inquantum fiebat miraculose, et ideo de talibus nulli debet esse dubium, quin possint fieri in die sabbati, non solum licite, sed etiam laudabiliter, et hoc est quod dicitur. Licet sabbati benefacere. Quasi dicat certum est omnibus quod sic.

^marg.| {3 } Animam salvam facere . Idest, hominem curare. Et accipitur hic anima pro ipso homine, quia est principalior pars hominis. Et per talem modum loquendi dicitur Exo. 1.a. Omnes anime que egresse sunt de femore Iacob, etc.

^marg.| {5.511} {1 } At illi tacebant . Non potentes contradicere verbis eius, nec tamen volentes confiteri veritatem.

^marg.| {2 } Et circumspiciens eos. Propter eorum cecitatem et malitiam. Ad maiorem intellectum huius dicti queritur, utrum ira fuerit in Christo. Arguitur primo quod non, quia non est nisi duplex ira secundum doctores catholicos scilicet ira per vitium, et ira per zelum, sed neutra, fuit in Christo ergo etc. Probatio minoris, quia Greg. dicit, scilicet mora, quod ira per vitium excecat oculum mentis, ira per zelum ipsum turbat, sed oculus mentis in Christo non fuit excecatus nec turbatus, ergo, etc. Item ira opponitur mansuetudini, ut habetur 4. Ethic. sed Christus fuit maxime mansuetus ergo ira in ipso non habuit locum. Contrarium dicitur in litera, Et circunspiciens eos. Dicendum quod ira est appetitus vindicte propter illatam iniuriam sibi vel alteri, ut habetur 2. Rhetorice. Talis autem vindicta potest appeti preter ordinem rationis, et sic est vitiosa, et vocatur ira per vitium, de qua dicitur Iacob. 1.c. Ira viri iustitiam Dei non operatur. Alio modo potest appeti secundum ordinem recte rationis, et hoc est laudabile, secundum quod dicit Psal. 57.b. Letabitur iustus cum viderit vindictam, etc. Idest. laudabiliter appetitur de quo quis iuste letatur et talis ira est per zelum, secundum quod dicit Aug. super Io. 2. Zelo domus Dei comeditur, qui omnia perversa que videt emendare cupit, et si emendare non potest, tolerat et gemit, et talis ira fuit in Christo, unde Io. 2. illud Psal. 68.b. Zelus domus tue comedit me introducitur tanquam dictum de Christo. Ad primum dicendum, quod ira per zelum in nobis aliqualiter bene turbat oculum mentis, quia potentie anime sic se habent, quod una intensa in actu suo alia remittitur. Et ideo motus ire qui est in irascibili parte quamvis sit moderatus ratione, impedit intellectum a contemplatione veritatis, et sic dicitur turbare oculum mentis. Talis tamen turbatio non est peccatum, veruntamen in Christo non habuit locum, quia virtute divina quelibet potentia permittebatur agere illud quod erat sibi proprium, ita quod una non impediebat {5.512} aliam in actu suo. Et ideo sicut gaudium fruitionis in anima Christi non impediebat dolorem passionis in parte inferiori, sic e converso motus ire in parte inferiori in nullo impediebat actum mentis sive rationis. Ad secundum dicendum, quod ira que est preter rationem opponitur mansuetudini, non autem illa que est moderata ratione, quia de ratione mansuetudinis est, quod faciat talem moderationem.

^marg.| {3 } Exeuntes autem . Hic describitur Iudeorum obstinatio, quia nec verbis Christi nec factis resilierunt a malo suo, sed magis obstinati sunt incipientes machinari in mortem Christi.

^marg.| {4 } Cum Herodianis . Hoc exponitur dupliciter, quia dicunt aliqui, quod isti Herodiani fuerunt quidam Iudei, fingentes quandam sectam novam, dicentes de Herode Ascalonita, quod erat Messias, moti ex falso intellectu illius quod dicitur Gene. 49.b. Non auferetur sceptrum de Iuda. ubi dicitur, quod ablatio regni a tribu Iuda erat signum adventus Messie. Iste autem Herodes obtinuit regnum illud, cum tamen esset alienigena, quia pater eius fuit Idumeus, secundum quod dicit Iosephus et alii historiographi. Et quia Messiam promissum illi intelligebant regnare temporaliter, nec videbant alium regnare tunc in Iudea, nisi Herodem, ideo dixerunt eum esse Messiam, cum tamen prophetia Iacob predicta esset secundum veritatem intelligenda de Christo, qui natus fuit tempore dicti Herodis, ut habetur Mt. 2.a. Isti igitur habebant occasionem persequendi Christum, eo quod ipsum esse Christum sicut erat secundum veritatem, erat contrarium secte sue. Alii autem dicunt, quod isti Herodiani erant milites Herodis Antipe, qui fuit filius predicti Herodis et dominabatur in Galilea, non sicut rex, sed ut Tetrarcha, ut habetur Luc. 3. Et iste incarceravit Ioannem, ex quo habebat aliquam occasionem persequendi Christum quem predicaverat Ioannes. Et ex his patet malitia phariseorum qui cum perversis hominibus tractabant consilium ad perdendum Christum.

^marg.| {5 } Et Iesus. Hoc expositum est Mt. 12.

^marg.| {6 } Et dixit Iesus discipulis suis, etc. sibi deservirent. Infirmitatem ostendens in se carnis.

^marg.| {5.513} {1 } Quotquot habebant plagas , id est infirmitates varias.

^marg.| {2 } Et spiritus immundi. In hoc ostendebat virtutem sue deitatis, utrumque enim necesse est confiteri fuisse in Christo, scilicet infirmitatem carnis, et potentiam deitatis, et ideo utrumque manifestabat Christus in operibus suis.

^marg.| {3 } Tu es filius Dei. Coniectur aliter loquebantur.

^marg.| {4 } Et vehementer comminabatur eis. Cuius causa assignata est {5.514} supra in primo capite.

^marg.| {5 } Et ascendentes in montem vocavit ad se. Postquam descripta est Christi predicatio per seipsum tantum, hic consequenter describitur eius predicatio etiam per apostolos, et primo describitur potestatis collatio, secundo, dicte collationis exequutio 6.c. ibi. Et vocavit. 12. Circa primum, primo potestas confertur, secundo, dubium removetur, ibi. Et veniunt ad domum. Circa primum describitur electio apostolorum, et numerus, et nomina eorum, et potestas eis collata, et patet sententia ex his que dicta sunt Matt. 10. hoc excepto.

^marg.| {5.515} {1 } Boanerges etc. filii tonitrui . Sic enim vocati sunt a Christo, quia in transfiguratione Christi audierunt verbum Dei patris dicentis de Christo. Hic est filius meus dilectus etc. Quod quidem verbum vocatur tonitruum secundum illum modum loquendi Iob. 26.d. Cum vix parvam stillam sermonis eius audierimus, tonitruum magnitudinis illius quis poterit intueri ?

^marg.| {2 } Et veniunt . Hic consequenter removetur dubium. Ex hoc enim, quod contulerat potestatem predicandi apostolis, posset aliquis credere, quod in persona propria vellet a predicatione cessare, quod removetur per hoc quod ferventius predicavit quam prius. Et iste fervor primo ostenditur in generali, secundo in speciali se. ca. Adhuc circa primum dictus fervor {5.516} primo ostenditur, secundo, irrationabilis loquutio ex hoc insurgens expellitur, ibi. Et cum audissent sui. Circa primum dicitur.

^marg.| {3 } Et convenit iterum turba . Ad audiendum verbum Dei ab ipso, et ipse ita ferventer intendebat predicationi, quod ipse et discipuli eius non habebant tempus manducandi.

^marg.| {4 } Et cum audissent . Hic irrationabilis loquutio insurgens ex predicto fervore repellitur, et hoc in tribus casibus. Secundus ponitur, ibi. Et scribe. Tertius ibi. Et veniunt mater eius. Circa primum sciendum quod illi qui erant de cognatione sua ex parte matris videntes insolitum fervorem in eo, quia sicut dictum est, propter fervorem predicandi omittebat horam comedendi. Videbant etiam in vultu eius insolitam, claritatem ex virtute divinitatis procedentem. Item audiebant {5.517} eum loquentem de divinis ardua, et insolita, et per consequens eis non intelligibilia, ideo credebant eum loqui sicut arreptitium vel furiosum : ideo voluerunt eum tenere et ligare, ne sibi vel aliis posset nocere, et isti movebantur pietate. Circa casum secundum qui ponitur, cum dicitur.

^marg.| {1 } Et scribe. Considerandum, quod isti moti contra Christum invidia {5.518} et malignitate dicebant ipsum Christum habere quendam demonem privatum, aliis demonibus superiorem, per cuius virtutem expellebat demones inferiores a corporibus obsessis ab eis, et ideo Christus illorum et istorum irrationabilia verba repellit cum dicitur.

^marg.| {2 } Et convocatis eis. Quia rationabiliter loquendo, ostendit se non esse furiosum. Et vera et sancta docendo, ostendit se non habere demonem privatum, cum sit pater mendacii, ut habetur Io. 8. Cetera patent ex his que dicta sunt Mt. 12.

^marg.| {5.519} {1 } Et veniunt mater eius et fratres. Hic consequenter ponitur tertius casus. Ipso enim predicante nunciatum fuit sibi insidiose, quod mater {5.520} eius et fratres stabant foris ad tentandum, si ex affectu carnali ad matrem dimitteret vel interrumperet predicationem, et ipse hoc verbum malignum repulit rationabiliter ut patet ex his que dicta sunt. Matt. 12.