Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 7

Numérotation du verset Mc. 7,1

¹ Et conveniunt² ad eum Pharisei et quidam de scribis venientes ab Hierosolymis.

¹ Hic incipit capitulum 7 CorS1 Li447@ Ω^J |

² conveniunt Ω^L Li447@ Ω^J Rusch Weber ] convenerunt CorS1 Li447 |

Numérotation du verset Mc. 7,2

Et cum vidissent

quosdam ex³ discipulis eius communibus manibus,

³ ex Ω^J Ω^L Rusch Weber] de Li447 Li447@

id est non lotis, manducare panem⁴

⁴ panem Li447@ Rusch ] panes Ω^J Ω^L Weber

vituperaverunt⁵.

⁵ vituperaverunt Ω^L... ] + eos (alii cor<upti>ve apponunt EOS sed non est textus secundum quosdam)

Numérotation du verset Mc. 7,3

Pharisei enim et omnes Iudei nisi crebro lavent⁶ manus non manducant

⁶ lavent Ω^L Li447@ Mt366@ ] laverint Clementina

tenentes traditiones⁷ seniorum

⁷ traditiones Li447@Rusch ] traditionem Ω^J Ω^L Weber

Numérotation du verset Mc. 7,4

et a foro

nisi baptizentur

non comedunt et alia multa sunt⁸ que tradita sunt illis servare, baptismata calicum,

⁸ sunt Li447@ Rusch Clementina Weber] om. Ω^JΩ^L

et urceorum et eramentorum et lectorum.

Numérotation du verset Mc. 7,5

Et interrogabant eum Pharisei et scribe: Quare discipuli tui

non ambulant iuxta traditionem seniorum sed communibus manibus

manducant panem⁹?

⁹ mand. panem Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 7,6

At ille respondens dixit eis¹⁰: Bene prophetavit Isaias

¹⁰ dixit eis Ω^L Rusch Weber ] ait Li447 Li447@

de vobis hypocritis¹¹ sicut scriptum est^a: Populus hic

⁰ Cf. Is. 29, 13.

¹¹ Isaias - de vobis hypocritis Ω^L Rusch Weber ] inv. Li447 Li447@ Ω^J

labiis me honorat cor autem eorum longe est¹² a me.

¹² est Li447 Li447@ Rusch Weber] abest Ω^JΩ^L

Numérotation du verset Mc. 7,7

In vanum autem me colunt

docentes doctrinas et¹³ precepta¹⁴ hominum.

¹³ et Cava Φ Kells Wordsworth (D P9389 G H¹Θ K L To22 R T V X) Weber (G D) Sarum Ω^J Li447@ Clementina ] om. Ω^L Wordsworth (A B H* I O Y Z) Weber |

¹⁴ precepta] mandata Sg1395 Book of Kells |

Numérotation du verset Mc. 7,8

Derelinquentes mandata¹⁵

¹⁵ Derelinquentes mandata Li447 Li447@ Rusch ] Relinquentes enim mandata Ω^J Ω^L, relinquentes enim mandatum Weber

Dei, tenentes traditiones¹⁶

¹⁶ tenentes traditiones Li447 Li447@ Rusch ] tenetis traditionem Ω^J Ω^L Weber

hominum,

baptismata

urceorum et calicum et alia similia his facitis multa.

Numérotation du verset Mc. 7,9

Et dicit¹⁷

¹⁷ dicit Rusch ] dicebat Ω^J Ω^L Li447@ Weber

illis: Bene irritum facitis preceptum Dei

ut traditionem vestram servetis.

Numérotation du verset Mc. 7,10

Moyses enim dixit^b: Honora patrem tuum et matrem tuam.

⁰ Cf. Ex. 20, 12.

Et^c: Qui maledixerit patri vel¹⁸ matri morte moriatur.

⁰ Cf. Ex. 21, 17.

¹⁸ vel Li447 Li447@ Rusch Clementina ] aut Ω^JΩ^LWeber

Numérotation du verset Mc. 7,11

Vos autem dicitis:

Si dixerit

homo

patri vel¹⁹ matri corban

¹⁹ vel Rusch ] et Li447 Li447@ , aut Ω^L Weber

quod est donum,

quodcumque ex me tibi proderit²⁰

²⁰ proderit CorS2 ( vel ) Li447 Li447@ Rusch ] profuerit Ω^J Ω^L Weber | CorS2 (Infra bene .c. SI DIXERIT HOMO PROFUERIT vel PRODERIT et alii faciunt versus et hec introductive vel depressive et incipit versus ET ULTRA etc .)

Numérotation du verset Mc. 7,12

ultra non dimittitis eum quicquam

facere patri suo aut matri,

Numérotation du verset Mc. 7,13

rescindentes

verbum Dei

per²¹ traditionem vestram

²¹ per CorS2 Ω^J Ω^L] propter CorS2 (vel)

quam tradidistis²²

²² tradidistis Ω^J Ω^L Rusch Weber ] traditis Li447@

et similia huiusmodi multa²³ facitis²⁴.

²³ similia huiusmodi – multa Ω^J Ω^L Rusch Weber ] inv. Li447 Li447@ |

²⁴ facitis Ω^J Ω^L Rusch Weber ] faciatis Li447@ |

Numérotation du verset Mc. 7,14

Et advocans iterum turbam

dicebat illis: Audite me omnes et intelligite.

Numérotation du verset Mc. 7,15

Nihil est extra hominem introiens in eum

quod possit eum coinquinare sed que de homine

procedunt illa sunt que coinquinant²⁵ hominem.

²⁵ coinquinant CorS1 (alii habent COINQUINANT ) Φ Wordsworth (B D P9389* K O V X* Z) Cor3 (al.) Ω^L² Ω^S Mt366 Mt366@ Rusch Sixtina ] communicant CorS1 (dicebat Iesus quoniam de homine exeunt illa communicant! ) Amiatinus Cava P9389² Wordsworth (H Θ I To22 T Y) Cor2 (marg.) Sarum Ω^J Ω^L * Li447@ (coīcāt) Clementina Weber; cf. infra v. 20

Numérotation du verset Mc. 7,16

Si quis habet aures audiendi audiat.

Numérotation du verset Mc. 7,17

Et cum introisset in domum a turba,

interrogabant eum discipuli eius²⁶ parabolam.

²⁶ eius Ω^L Li447 Li447@ Ω S Rusch Weber ] om. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 7,18

Et ait illis: Sic et vos imprudentes estis?

Non intelligitis quia omne extrinsecus introiens in hominem non potest eum communicare²⁷,

²⁷ communicare CorS2 Ω^J Sarum Ω^L Li447 Li447@ Weber ] coinquinare Ω^L² Ω^S Mt366 Mt366@ Sixtina | CorS2 (sub .e. usque ESCAS [v. 19], al. tamen faciunt versus COMMUNICARE QUIA NON INTROIIT etc. depressive)

Numérotation du verset Mc. 7,19

quia non introiit²⁸ in cor eius sed in ventrem²⁹ et in secessum exit

²⁸ introiit CorS2 Li447@ Ω^JΩ^L, introit Weber ] introivit Rusch |

²⁹ ventrem Ω^J Ω^L Ω^S Li447 Li447@ Rusch Weber ] ventrum Clementina |

purgans omnes escas?

Numérotation du verset Mc. 7,20

Dicebat autem³⁰

³⁰ autem Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] Ihesus CorS1

quoniam que³¹ de homine exeunt illa coinquinant³²

³¹ que Ω^J Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber] om. CorS1 |

³² coinquinant Φ CorS1 (al.) Ω^L² Ω^S Li447 (coī) Mt366@ Rusch ] communicant CorS1 Ω^J Ω^L* Li447@ (coīcant) Mt366 Weber ; cf. supra v. 15 |

hominem.

Numérotation du verset Mc. 7,21

Ab intus enim³³ de corde hominum

³³ enim CorS2 Li447 Ω^J Ω^L Ω^S Rusch Weber] om. Li447@

cogitationes male procedunt: Adulteria, fornicationes, homicidia,

Numérotation du verset Mc. 7,22

furta, avaritie, nequitie, dolus, impudicitia, oculus malus,

blasphemia³⁴, superbia, stultitia³⁵.

³⁴ blasphemia Ω^J Ω^L Rusch Weber ] blasphemie Ω^S Li447 Li447@ |

³⁵ stultitia CorS2 (al. [...] et sic Senonensis) Ω^L Li447 Li447@ Ω^S Rusch Weber ] tristitia CorS2 (Parisiensis quod nusquam legi) Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 7,23

Omnia hec mala³⁶ ab intus procedunt et communicant³⁷ hominem.

³⁶ hec mala Ω^J Ω^L Li447 Ω^S Weber ] inv. Rusch , enim hec mala Li447@ |

³⁷ communicant Ω^J Ω^L* Li447@ Weber ] coinquinant Ω^S Ω^L² |

Numérotation du verset Mc. 7,24

Et inde surgens abiit in fines Tyri et Sidonis

et ingressus domum neminem voluit scire

et non potuit latere.

Numérotation du verset Mc. 7,25

Mulier enim

statim ut audivit³⁸ de eo

³⁸ statim - ut audivit Ω^L Li447 Li447@ Rusch Weber ] inv. Ω^J

cuius filia

habebat³⁹ spiritum immundum

³⁹ filia habebat Ω^J Li447@ Ω^S Rusch ] inv. Ω^L Weber

intravit et procidit ad pedes eius.

Numérotation du verset Mc. 7,26

Erat enim mulier gentilis, Syrophenissa⁴⁰ genere.

⁴⁰ Syrophenissa] Cirophenissa CorS2 ( al. )

Et rogabat eum ut demonium eiiceret⁴¹ de filia eius.

⁴¹ dem. eiiceret Li447 Li447@ Ω^L Rusch Weber ] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mc. 7,27

Qui dixit illi: Sine prius saturari⁴² filios.

⁴² saturari Ω^J Ω^L Rusch Weber ] saturare Li447@

Non est enim⁴³ bonum sumere panem filiorum et mittere canibus.

⁴³ enim Ω^J Ω^L Rusch Weber] om. Li447@

Numérotation du verset Mc. 7,28

At illa respondit

et dixit illi⁴⁴: Utique Domine. Nam et catelli⁴⁵

⁴⁴ dixit illi Ω^S Clementina ] dixit ei Ω^J Li447 Li447@ Rusch , dicit ei Ω^L Weber |

⁴⁵ catelli Ω^J Li447 Ω^L Rusch Weber ] cetelli cacogr. Li447@ |

comedunt⁴⁶

⁴⁶ comedunt Ω^L Ω^S] educunt CorS2 ( aliqui trahunt li COMEDUNT et dicunt EDUCUNT corruptive )

de micis

sub mensa⁴⁷

⁴⁷ comedunt de micis - sub mensa Rusch ] inv. Ω^J Ω^L Weber , comedunt sub mensa de micis Li447 Li447@

puerorum⁴⁸.

⁴⁸ puerorum CorS1 CorS2 Ω^J Li447 Li447@ Ω^L Ω^S Rusch Weber ] dominorum CorS1 = CorS2 =Cor3 (al.)

Numérotation du verset Mc. 7,29

Et ait illi: Propter hunc sermonem

vade, exiit demonium a⁴⁹ filia tua.

⁴⁹ a Li447 Rusch ] de Ω^J Li447@ Ω^L Ω^S Weber

Numérotation du verset Mc. 7,30

Et cum abiisset domum⁵⁰, invenit puellam iacentem supra⁵¹ lectum et demonium exiisse.

⁵⁰ domum Rusch ] + suam Li447@ Ω^J Ω^L Weber , in domum suam Li447 |

⁵¹ supra Li447 Li447@ Ω^L Rusch Weber ] super Ω^J |

Numérotation du verset Mc. 7,31

Et iterum exiens de finibus Tyri,

venit per Sidonem

ad mare Galilee

inter

medios fines Decapoleos.

Numérotation du verset Mc. 7,32

Et adducunt ei surdum

et mutum.

Et deprecabantur eum

ut imponat illi manum.

Numérotation du verset Mc. 7,33

Et apprehendens eum

seorsum de turba⁵²,

⁵² seorsum - de turba] inv. Li447 Li447@ Ω^J Ω^L Weber

misit digitos suos

in auriculas eius et exspuens

tetigit⁵³ linguam eius

⁵³ tetigit] tigit cacogr. Li447@

Numérotation du verset Mc. 7,34

et suscipiens in celum

ingemuit

et ait illi⁵⁴: Effeta,

⁵⁴ illi Ω^J Ω^L Rusch Weber] om. Li447 Li447@

quod est adaperire⁵⁵.

⁵⁵ adaperire Ω^J Ω^L Rusch Weber ] aperire Li447 Li447@

Numérotation du verset Mc. 7,35

Et statim aperte sunt aures eius et solutum est vinculum lingue eius.

Et loquebatur recte.

Numérotation du verset Mc. 7,36

Et precepit illis ne cui dicerent.

Quanto autem eis precipiebat⁵⁶,

⁵⁶ eis precipiebat Li447 Li447@ Ω^L Ω^S Rusch Weber ] inv. Ω^J

tanto magis plus predicabant.

Numérotation du verset Mc. 7,37

Et eo amplius admirabantur dicentes: Bene omnia fecit

et surdos fecit audire et mutos loqui.

Capitulum 7

Numérotation du verset Mc. 7,1

^marg.| {5.553} {1 } Et conveniunt . Postquam descripta est erga discipulos Christi condescensio, hic consequenter describitur Phariseorum confutatio, et hoc quadrupliciter. Primo in eorum observantiis : Secundo in miraculis Christi, seq. c. ibi. Ex exierunt Pharisei. Tertio in lege permissis 10.c. Quarto in parabolis. 12. cap. Circa primum primo describitur Phariseorum confutatio, secundo populorum consolatio. ibi. Et inde surgens. Circa primum primo describitur Phariseorum observatio vana, secundo, eorum interrogatio maligna, ibi. Et interrogabant Pharisei. tertio eorum confutatio{5.554} vera ibi. At ille respondens. quarto, dicte confutationis expositio plana, ibi : Et cum introisset in domum. Sententia vero istarum partium patet ex dictis Matt. 15. exceptis que sequuntur.

^marg.| {2 } Pharisei enim, etc. lavent manus etc. Volentes per munditiam exteriorem pretendere, quod haberent interiorem, cum tamen essent pleni iniquitate, et immunditia, secundum quod dicitur Mt. 22.

^marg.| {3 } Et a foro nisi baptizentur , non comedunt . Quando enim exibant ad negocia exteriora in publico, reputabant se immunditiam aliquam contrahere ab aliis, qui tamen erant meliores ipsis, et ideo redeuntes a talibus negociis lavabant se antequam comederent, quasi purgantes immunditiam ab aliis contractam.

^marg.| {5.555} {1 } Moyses enim dixit. Honora patrem, etc. Dominus autem dixit hoc, ut habetur Exo. 20. sed Moyses explanavit qualiter esset intelligendum contra quem intellectum sacerdotes et Pharisei docebant.

^marg.| {2 } Corban quod est donum . Corban non significat donum generaliter acceptum, sed donum Deo oblatum vel offerendum. Pharisei et sacerdotes avaritia moti dicebant, quod melius erat filiis offerre Deo bona sua, quam providere parentibus in necessitate positis, et sic evacuabant preceptum {5.556} Dei de honore parentum, ut plenius dictum fuit Mt. 15.

^marg.| {3 } Si quis habet , id est si quis habet voluntatem audiendi veram, doctrinam, audiat meam, et non Phariseorum. {4 } In secessum. Natura enim que est sagax, impuritatem que est in alimento suscepto, emittit per secessum, retinens illud quod est ibi purum ad corporis nutrimentum, et sic purgatur esca corporis nutritiva.

^marg.| {5 } De corde hominum, id est consensus deliberativi ad mala agenda, que explicat magis in particulari, cum subdit.

^marg.| {5.557} {1 } Adulteria , In quibus est violatio thori alieni.

^marg.| {2 } Fornicationes. Idest, illiciti concubitus personarum a matrimonio solutarum. {3 } Homicidia. Quibus infertur nocumentum in personas proximorum. {4 } Furta. Quibus res aliene subtrahuntur.

^marg.| {5 } Avaritie. In quantum aliqua iniuste retinentur.

^marg.| {6 } Nequitie. Que consistunt in calumniis proximorum.

^marg.| {7 } Dolus. In deceptione eorum.

^marg.| {8 } Impudicitia. Quantum ad tactus et aspectus immundos.

^marg.| {9 } Oculus malus. Quantum ad odium et invidiam, quia non permittunt videre recto oculo bonum proximi.

^marg.| { 10 } Blasphemie. Id est, iniurie in Deum.

^marg.| { 11 } Superbia. Dei vel proximi contemptus.

^marg.| { 12 } Stultitia. Idest, quelibet iniuria in proximo.

^marg.| { 13 } Et inde surgens. Hic consequenter describitur consolatio populorum. Et primo gentilium. Secundo Galileorum, ibi. Et iterum exiens. Circa primum dicitur, Et inde surgens. Ubi habitant gentiles, ad quos transiit Christus ad benefaciendum eis, relinquens Iudeam propter {5.558} maliciam Phariseorum, et ingratitudinem.

^marg.| { 14 } Et ingressus etc. Idest, noluit manifestari adventum eius per discipulos suos, ostendens, quod predicator, et operator miraculorum non debet querere propriam ostentationem.

^marg.| { 15 } Et non potuit latere. Illud non posse, non refertur ad eius potentiam absolutam, sed congruentiam. Non enim erat congruum, quod adventus medici lateret infirmos. Nec fuit decens, quod manifestaretur per suos discipulos, ut dictum est. Et ideo manifestatus per alois qui famam eius audierant, et aliqui eum viderant, quia non solum de Iudea, sed etiam de nationibus aliis multi veniebant ad eum propter miracula et sanitates que operabatur, ut habetur supra 4.c.

^marg.| { 16 } Mulier enim statim, etc. Non est intelligendum quod curaverit filiam eius existens in domo, quia tunc noluit facere, sed magis in via cum ipsa clamaret post eos, ut habetur Mt. 15.c.

^marg.| { 17 } Erat enim mulier . Idest, de Syria Phenicis, est enim Syria nomen generale provincie, phenix autem nomen cuiusdam specialis contrate in illa provincia, et inde componitur syrophenissa, idest, de tali contrata oriunda.

^marg.| {5.559} {1 } Propter hunc sermonem . Idest, propter tue fidei confessionem.

^marg.| {2 } Exiit demonium a filia tua. Quia confessio fidei de congruo est meritoria miraculi. Cetera patent ex dictis Mt. 25.

^marg.| {3 } Et iterum . Hic consequenter describitur consolatio Galileorum. Et primo in curatione demoniaci. Secundo, in ministratione alimenti, in principio sequentis capituli. Circa primam partem determinatur locus ubi Christus fecit sequentem curationem, cum dicitur.

^marg.| {4 } Inter medios . Decapolis est nomen regionis, ut dictum est supra. c. 5. Et huiusmodi regionis una pars est ultra Iordanem, alia citra ut patet in discriptione terre sancte. Igitur mare Galilee quod est quidam lacus, {5.560} per quem transit Iordanis fluvius, respicit terminos utriusque partis regionis predicte.

^marg.| {5 } Et adducunt ei surdum et mutum . Non erat talis a nativitate, nec ab infirmitate superveniente, sed a demone ipsum obsidente, eius auditum impediente, et loquelam.

^marg.| {6 } Misit digitos . Christus aliquando sanavit infirmos tangendo corporaliter, ut ostenderet humanitatem suam esse divinitatis instrumentum modo supra dicto cap. 5.

^marg.| {7 } Et suspiciens in celum ingemuit . Ut ostendere se verum hominem, a Deo querens auxilium.

^marg.| {8 } Et ait illi . Effeta, etc. Ostendens se verum Deum curando per imperium.

^marg.| {5.561} {1 } Et precepit, etc. Ostendens, quod benefactor de suis beneficiis propriam laudem non debet querere.

^marg.| {2 } Quanto autem . Quia beneficiatus de acceptis debet se gratum ostendere, et benefactorem laudare, quamvis hoc benefactor non querat.

^marg.| {3 } Et eo. De tanta eius humilitate.

^prol.| {5.562} {4 } Bene omnia. Licet non exprimat hic nisi unum surdum et mutum esse curatum, tamen plures fuerunt ceci et claudi et muti curati, ut habetur Mt. 15. Sed inter illos erat unus cuius cura fuit mirabilior inter ceteros : quia in ipso tria miracula concurrerunt, secundum quod dicitur Hier. quia auditus fuit ei redditus, et affatus, et a demone fuit liberatus et hic solus exprimitur a Marco.