Nicolaus de Lyra

<56.607b> Prologus ‘Marcus evangelista electus’

Numérotation du verset Mc. Prol.607b,1 

a Incipit prologus beati Hieronymi in Marcum evangelistam. - Marcus evangelista1, Dei electus2 et3 Petri4 in baptismate filius5 atque in divino sermone discipulus, sacerdotium6 in Israel agens7, secundum carnem levita, ad fidem
a ¶Fons : HIERONYMUS (PSEUDO), Argumentum in Mc., PL 103, 279 = ANONYMUS , In Sedulii Scoti explanatiuncula de breviariorum et capitulorum canonumque differentia, Expositio in Marcum, argumentum, PL 103, 273A ; BRUYNE , Préfaces, XIII § 6.2, p. 171 ; cf. Liber de ortu et obitu patrum, § 54, PL 83 (BHL 6545), 1292C (Repertorium biblicum, n° 607). <ex quo> Glossa ordinaria (Rusch) <ex quo> Glossa dominicana (Wi1112 etc.). [MM2023]
¶Codd. : <prologus 56.1> (Non contuli) ΩJ ΩL Cas239 (f. 225r sine glossa ) (f. 126r-127r) Rusch PL103 Bruyne (p. 171 collatio testium huius editionis valde mendosa est ) ; om. Cor3 | Incipit... evangelistam] Incipit prologus in evangelium Marci ΩP, Incipit prologus in evangelium secundum Marcum ΩJ, Incipit prologus in Marcum evangelistam ΩL, Incipit prologus in libro Marci evangeliste ΩS
1 evangelista ΩJ ΩL ΩS PL103 ] om. Cas239 ; + qui interpretatur excelsus PL83 |
2 electus ΩS Rusch Bruyne (E² K S² Z² To22 E F H² P9380 K Q V)] om. ΩJ Bruyne PL83 PL103 | electus Dei] inv. ΩL |
3 Et Cor2 ΩL ΩP ΩS Bruyne PL83 PL103 Rusch ] beati Cor4 ΩJ |
4 Petri] + apostoli ΩS² ( marg. pr. m.) |
5 in b. - f. ΩJ ΩS] inv. ΩL |
6 sacerdotium ΩL ΩS Rusch PL83 PL103 ] sacerdotio ΩJ |
7 agens ΩL ΩS Som40 Rusch PL83 PL103 ] fungens ΩJ |
Christi conversus8
8 ad fidem Chr. - conversus ΩH ΩF ΩS] inv. ΩJ Rusch Weber
evangelium in Italia scripsit9, ostendens in eo quid10 generi suo deberet et Christo.
9 scripsit ΩJ ΩL ΩS Som40 Rusch PL103 ] conscripsit ΩP, scribit in tempore Claudii Caesaris PL83 ( ab hinc textus differt ) |
10 quid ΩH ΩF ΩL ΩP ΩS Rusch PL103 , Bruyne ( D plerique codices )] quod PL103 Bruyne (O X Y A1), + et Cor2 ( anti. glos.) ΩJ PL103 Rusch Bruyne |
Numérotation du verset Mc. Prol.607b,2 

Nam initium principii11 
11 principii] principium ΩH
in voce prophetice
exclamationis instituens, ordinem levitice electionis12
12 electionis ΩH ΩJ ΩL etc. ] lectionis ΩF
ostendit ut predicans predestinatum
Ioannem13 filium Zacharie, in voce angeli emissum annuntiantis14,
13 pred. Io.Cor2 (glos.) ΩF ΩJ ΩS Rusch Bruyne] inv. ΩL |
14 emissum annuntiantis ΩF ΩJ ΩP ΩS] inv. ΩJ ΩL Bruyne etc., enuntiantis emissum Cas239 Bruyne ( D E O T V X Y Z C E H² I ) |
non solum verbum carnem15 factumb
b Cf. Io. 1, 14.
15 carnem ΩL ΩJ ΩS Rusch Bruyne ( nonnulli codd .)] caro Cas239 Bruyne PL103
sed et16 corpus Domini
16 et ΩL ΩS Rusch PL103 Bruyne ( nonnulli codd .)] om. Cas239 ΩP ΩJ Bruyne
in omnia
per verbum
divine vocis
animatum17
17 vocis animatum Cor2 (anti. Glos.) ΩF ΩJ ΩL etc. ] vocis ΩH
in18 initio evangelice predicationis ostenderet,
18 in ΩH ΩF ΩP ΩS Cas239 ] om. ΩL ΩJ Rusch PL103
ut qui19 hec legens20
19 qui ΩH ΩF ] quis |
20 legens ΩH ΩF ΩS Bruyne Rusch PL103 ] legerent ΩL ΩJ legeret Bruyne (P) |
sciret21 cui initium carnis in Domino22
21 sciret ΩS Rusch PL103 ] scirent ΩL ΩJ |
22 Domino Cor2 (glos.) Cor4 ΩL ΩJ ΩS Rusch Bruyne] Deo Cor2 (anti. al.) PL103 Bruyne (aliqui codices) |
et Iesu23 advenientis24 habitaculum
23 et Iesu ΩH ΩL ΩJ ΩS Rusch PL103 Bruyne ( plerique codd. ) etc.] Iesu Cas239 ΩF , et Dei PL103 Bruyne |
24 advenientis ΩF ΩS ] advenienti Cas239 |
prol.|caro
deberet agnoscere25
25 agnoscere ΩF ΩS] agnosceret Cas239
atque in se
verbum
vocis
quod in consonantibus
perdiderat,
inveniret.
Numérotation du verset Mc. Prol.607b,3 

Denique cum perfecti evangelii opus intrasset26 a baptismo Domini predicare Deum incipiens27 non laboravit nativitatem carnis quam in prioribus viderat28, dicere.
26 Denique cum... intrasset Cas239 Cor4 ΩH ΩF ΩP ΩJ ΩS CorS1 ] Denique et... intrans et CorS1=Cor3 (al’ sic quo ordine) ΩL Rusch PL103 Bruyne, Denique perfecti.... intrans et Cor2 Bruyne (K U Z* G M T C D E F K T V Z ), Denique perfecti... intrasset Cor4 Bruyne ( D B Y) , |
27 incipiens Cor4 ΩH ΩF ΩS ] inchoans Cas239 Cor2 ( anti.) ΩL ΩJ Rusch PL103 Bruyne |
28 viderat CorS1 (vel) Cor3 (al.) ΩL ΩS Som40 Rusch PL103 Bruyne ] didicerat ΩJ Bruyne (I P), |
Sed totius exprimens29 expositionem30 deserti, ieiunium numeri31,
29 totius exprimens Cor2 (glos.) ΩH ΩF ΩP ΩJ ΩS Som40 Rusch ] totus in primis Cas239 ΩL PL103 Bruyne |
30 expositionem Cor2 ( glos. ) ΩH ΩJ ΩL ΩS Som40 Rusch PL103 , Bruyne ( plerique codd. )] expulsionem Bruyne, positionem , mutil. ΩF |
31 ieiunium numeri ΩH ΩF ΩJ ] numerum ieiunii |
temptationem diaboli, congregationem bestiarum et ministerium protulit angelorum, ut instituens32 nos ad intelligendum singula in brevi compingens nec33 auctoritatem34 facte rei demeret
32 ut instituens Cas239 ΩP ΩJ ( marg . ) ΩL ( sec. m. cancel. ut) ΩS* ( ut videtur) PL103 Bruyne ] et instituens Rusch , ut instruens ΩS² Bruyne ( H² ), et instruens Bruyne (S* Ω C T ), mutil. ΩF |
33 nec ΩP ΩJ ΩL ΩS PL103 Bruyne ] ne Rusch, mutil. ΩF |
34 auctoritatem ΩJ ΩL ΩS PL103 ] autoritatem Rusch, mutil. ΩF |
et perficiendi operis35 plenitudinem non negaret.
35 perficiendi operis Cor2 (anti.) ΩL ΩS Rusch Bruyne (aliqui codd.)] perficiendo operi Cor4 ΩJ PL103 Bruyne
Numérotation du verset Mc. Prol.607b,4 

Denique amputasse sibi post fidem pollicem36 dicitur ut sacerdotio37 reprobum38 haberetur.
36 post f. – p. ΩJ ΩL ΩS etc.] inv. ΩP |
37 sacerdotio Cor2 ] sacerdotii Cas239 |
38 reprobum ΩH ΩF ΩS ] reprobus ΩJ Rusch Weber |
Sed tantum consentiens fidei predestinata
potuit electio ut nec39 sic in opere verbi perderet quod prius meruerat in genere.
39 nec ΩH Rusch Bruyne etc.] om. ΩS
Numérotation du verset Mc. Prol.607b,5 

Nam40 Alexandrie episcopus fuit cuius41 per singula opus fuit42 scire et43 evangelii in se dicta44 disponere et disciplinam legis in se45 agnoscere et divinam in carne Domini46 intelligere naturam que47 in48 nos primum49 requiri oportet50.
40 Nam ΩH ΩJ ΩS Rusch PL103 ] + et Cas239 ΩL ΩF |
41 cui ΩH ΩF ] cuius Cor2 (anti. glos.) ΩJ ΩL Rusch |
42 fuit ΩJ ΩL ΩS Rusch ] om. Cas239 ΩP Bruyne PL103 |
43 scire et ΩF ΩP ΩJ ΩL ΩS PL103 , Bruyne ] sciret Cas239 Bruyne ( plerique codd. ?) scire Rusch |
44 in se – dicta ΩH ΩJ ΩL etc. ] inv. ΩF |
45 legis - in se ΩH F ΩS] inv. Rusch Weber etc. |
46 carne Domini Cor2 (anti. glos.)] carnem Domini ΩS , carne Cas239 |
47 que ] qua Cas239 |
48 in ΩH ΩJ ΩL ΩS Cas239 Som40 Rusch PL103 ] et ² (in ras.) Bruyne , ut * (ut videtur) |
49 primum ΩS ] premium Cas239 |
50 oportet ΩL Som40 ] om. Cas239 Bruyne PL103 | requiri o. H F ΩP ΩS] inv. Cor2 ( anti. glos. ) ΩJ ΩL Rusch Weber , oportet inquiri ΩL |
Numérotation du verset Mc. Prol.607b,6 

Denique51* inquisita volumus agnosci, habentes mercedem exhortationis,
51 Denique H F ΩS ] Dein Bruyne (CT), Dehinc Cor2 ( anti. glos. ) ΩJ Bruyne
quoniam “qui plantat
et qui rigat unum sunt, qui autem incrementum prestat Deus est”52 c.
c Cf. 1Cor. 3, 7.
52 incrementum... est Cor2 H F ΩS ] + Explicit prologus ΩP ΩJ ΩL

<56.607> Prologi ‘Marcus evangelista’ expositio Nicolai de Lyra

Numérotation du verset Mc. Prol.607,1 
marg.| {5.475} Marcus Evangelista. Evangelio Marci beatus Hieronymus premittit prologum istum. Qui dividitur in tres partes, quia primo Hieronymusostendit scriptoris autoritatem, secundo scribendi modum, et ordinem, ibi : Nam initium principii. tertio, ordinis rationem, ibi. Denique. Circa primum ostenditur autoritas beati Marci scriptoris huius evangelii. primo, quantum ad officium post eius conversionem ad fidem Catholicam, cum dicitur.
marg.| {1 } Marcus Evangelista Dei electus. Ad officium enim scribendi evangelium fuit a Deo electus, et assumptus, secundo, quantum ad eruditionem in fide Catholica pleniorem, cum dicitur.
marg.| {2 } Et Petri in baptismate filius, atque in divino sermone discipulus. Ex hoc enim, quod fuit filius spiritualis beati Petri fuit ei magis familiaris, et per consequens specialius ab eo eruditus de factis, et doctrina Christi, secundum quod Petrus viderat in Christo, et audierat ab ipso, propter quod certius poterat scribere evangelium a Petro auditum, quam ceteri discipuli eius, tertio ostenditur eius autoritas ex statu quem habuit ante conversionem, cum subditur.
marg.| {3 } Sacerdotium in Israel agens. Quia ad Sacerdotes, et Levitas pertinebat scire pre ceteris scripturas veteris Testamenti, que de Christo testimonium perhibent.
marg.| {4 } In Italia scripsit. Ubi tunc vigebat studium quod a Grecia fuerat Romam translatum, et in eadem civitate Marcus rogatus a fratribus scripsit illud evangelium, ut dicit Hier. in libro illustrium virorum, et ex solennitate loci scriptoris ostenditur autoritas, quia in talibus locis non solent scribere, nisi homines autentici.
marg.| {5 } Ostendens in eo. Sacerdotes enim Levitici, qui debent intelligere scripturas prophetarum testimonium de Christo perhibentium ex hoc redduntur magis idonei ad scribendum evangelium.
marg.| {6 } Et Christo. Quia licet breviter scripserit evangelium, tamen sufficienter Christo reddidit debitum eius evangelium complete scribendo.
marg.| {7 } Nam initium. Hic consequenter ostendit Hieronymus scripture ipsius Marci ordinem. Circa quod sciendum, quod {5.476} Marcus in principio sui evangelii ponit quandam prefationem usque ad illum locum. Fuit in deserto Ioannes, ubi premissa prefatione incepit narrationem. Primo ergo ostendit Hieronymus ordinem scripture Marci quantum ad prefationem, seu prologum. Secundo, quantum ad narrationem, seu tractatum, ibi. Denique cum perfecti. Circa primum sciendum, quod Marcus in prefatione sui evangelii ponit duas prophetias. Prima habetur Malach. 3.a. Ecce ego mitto angelum meum, et loquitur de adventu Christi in mundo, ad quem denunciandum premissus est Ioannes Baptista in hac prophetia designatus per angelum. Angelus enim interpretatur nuncius. Secunda habetur Isa. 40. Vox clamantis in deserto, parate viam domini. Et loquitur de adventu Christi in corde humano per fidem, et devotionem, et de istis duobus ostendit hic Hieronymus, licet obscure quod contineantur in prefatione ipsius Marci evangeliste, cum dicitur. Nam initium principii. 1. initiale principium, seu prologum a quo incipit suum evangelium.
marg.| {8 } In voce prophetice exclamationis instituens. Quia prologum suum inchoat a prophetiis, ut dictum est.
marg.| {9 } Ordinem Levitice electionis ostendit, id est sue electionis ad scribendum evangelium ostendit ordinem per hoc quod a principio sui operis allegat prophetias, quarum intellectum sacerdotes Levitici generis, de quibus fuerant, debebant habere.
marg.| { 10 } Ut predicans Ioannem predestinatum, id est a Deo preordinatum.
marg.| { 11 } Emissum in voce angeli, id est significatum nomine angeli, ut dictum est. { 12 }   Annunciantis. Scilicet Ioannis.
marg.| { 13 } Non solum verbum carnem factum. Idest, adventum Christi carnem, per quam in mundo visibilis apparuit.
marg.| { 14 } Sed et corpus   domini   . Idest, ecclesiam, seu congregationem fidelium, que est corpus Christi mysticum.
marg.| { 15 } In omnia per verbum divine   vocis animatum   , id est vivificatum : quia sicut anima vivificat corpus vita nature, ita verbum divinum quod est Dei filius veniens in mentibus hominum, vivificat eos vita gratie, et utrumque adventum Christi, scilicet in carnem, et in mentem denunciavit Ioannes Baptista per suam predicationem. Et quia ista predicatio Ioannis fuit ordinata ad eruditionem fidelium, ideo subditur.
marg.| { 16 } Ut qui hec   legens   . Id est, animadverteret.
marg.| {5.477} {1 } Cui initium carnis in Deo, id est in Christum, cuius caro non habuit principium ex viro, quia non de semine virili natus est, sed virtute spiritussancti illa caro sanctissima fuit formata.
marg.| {2 } Et Iesu   advenientis habitaculum   , id est mentem humanam, que est habitaculum ipsius Iesu venientis in mentem, ut dictum est.
marg.| {3 } Caro   deberet agnoscere   , id est homo, qui in sacra scriptura vocatur caro, Isa. 40.b. Omnis caro fenum, et omnis gloria eius quasi flos agri, quia per prologum Marci evangeliste homo legens debet cognoscere utrumque adventum Christi, scilicet in carnem, et in mentem.
marg.| {4 } Atque in se verbum   vocis   , id est Dei filium per Ioannem, qui vocatur vox verbi, secundum quod habetur Io. 1.c. Ego vox clamantis in deserto, annunciatum.
marg.| {5 } Quod in   consonantibus perdiderat   , id est in primis parentibus suasioni serpentis consentientibus in quibus genus humanum perdidit verbum Dei mentes vivificans vita gratie.
marg.| {6 } Inveniret   . Per fidem verbi incarnati, quam predicavit Ioannes, prout traditur in evangelio Marci. Aliter exponitur ab aliquibus ab illo loco. Caro deberet agnoscere, id est pater carnalis Ioannis Baptiste, scilicet Zacharias deberet agnoscere, quod angelus ei apparens verum sibi annunciaverat, quia propter dubium verbi eius factus est mutus.
prol.| Atque in se verbum vocis, id est loquelam articulatam. Quod in consonantibus perdide. Quia licet multi possint sonare vocales saltem aliquas non tamen cum eis possunt sonare consonantes. Inveniret. quia Zacharias in nativitate filii firmiter credendo recuperavit loquelam, quam perdiderat verbis angeli discredendo.
marg.| {7 } Denique cum perfecti evangelii, etc. Hic consequenter ostenditur ordinem scripture Marci quantum ad narrationem seu tractatum sui evangelii, ostendens eum ordinate scripsisse per hoc quod aliqua omisit : eo quod sufficienter erant a Mattheo expressa aliqua etiam ab eodem Mattheo dicta breviter tetigit, ut vitaret prolixitatem et verborum Matthei ostenderet firmitatem : quia in ore duorum vel trium testium stat omne verbum. Et in hoc etiam, quod aliqua adducit Matthei dicta ad perfectam evangelii descriptionem, et hoc est quod dicitur : Denique cum perfecti, etc. Id est, narrationem evangelii ; incipiens, et dicit perfecti evangelii, quia lex Mosaica licet esset bona, tamen fuit imperfecta, quia populo rudi et imperfecto fuit data, ideo dicitur Heb. 7.c. Nihil ad perfectum adduxit lex, sed evangelium imperfectionem legis supplevit, vel aliter dicitur. Perfecti evangelii. ut continuetur litera cum hoc quod sequitur.
marg.| {8 } A baptismo inchoans. Quia Christus tempore predicationis sue inceperat 30. sue etatis annum, ut habetur Luc. 3. quod est tempus etatis perfecte, et secundum hoc potest dici. Perfecti Evangelii opus intrans et etc. Eo quod incipit narrationem evangelii sui a baptismo Christi, quo tempore in etate fuit perfecta.
marg.| {9 } Non laboravit nativitatem carnis. Scilicet Christi.
marg.| { 10 } Quam in   prioribus viderat   . Scilicet dictis, Matthei ad vitandum superfluitatem.
marg.| { 11 } Sed   totius exprimens   . Idest, quomodo post baptismum immediate intravit desertum ibi habitando.
marg.| { 12 } Ieiunium   numeri   . Scilicet 40. dierum, qui numerus est mysticus, eo {5.478} quod consurgit ex denario, per quaternarium ducto, in quo significatur, quod impletio decalogi in fide verbi incarnati in quaternario evangeliorum descripti ducit ad vitam beatam, secundum quod dicit Salvator Matt. 19.c. Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.
marg.| { 13 } Tentationem diaboli. Que plenius describitur Mt. 4.
marg.| { 14 } Congregationem bestiarum, et mysterium protulit   angelorum   . Ut ostenderet, quod animalia irrationabilia, et creature intellectuales celestes obediant ei.
marg.| { 15 } Ut   instituens   nos, etc. Ad hoc predicta breviter tetigit, ut instrueret nos.
marg.| { 16 } Ad   intelligendum   . Quod eadem latius dicta a Mattheo vera essent, ideo subditur.
marg.| { 17 } Ne autoritatem facte rei. Idest, evangelii descripti a Mattheo.
marg.| { 18 } Demeret. Sed magis adderet, et confirmaret.
marg.| { 19 } Et perficiendi operis. Addendo aliqua his que a Mattheo fuerant predicta.
marg.| { 20 } Denique amputasse. Hic consequenter ostenditur predicti ordinis rationem, licet n. spiritussanctus principaliter causa fuerit huius ordinate descriptionis. Marcus tamen fuit causa instrumentalis, et ex parte eius hic assignatur dicti ordinis causa. Et primo ex eius humilitate, secundo ex studiositate, ibi. Cuius per singula. Circa primum sciendum, quod sapientis est ordinare se, et ordinare scribere. Humilitas autem maxime disponit ad sapientiam divinam, secundum quod dicitur Prov. 11. Ubi humilitas, ibi sapientia. et ideo ostenditur Marci humilitas, cum dicitur. Denique amputasse sibi post fidem pollicem dicitur, ut sacerdotio reprobus haberetur. Ex humilitate enim reputabat sese indignum, et ideo reformidabat ascendere tantum gradum.
marg.| { 21 } Sed tantum consentiens fidei predestinata   potuit   , id est divina ordinatio, que ita potens est quod ei nullus potest resistere.
marg.| { 22 } Consentiens fidei, id est condescendens devotioni fidelium, qui desiderabant eum habere episcopum, fecit aliter ipsum promovendo, licet ex humilitate resurgeret, ideo subditur.
marg.| { 23 } Ut nec sic in opere   verbi   perderet, id est in predicatione, quod est opus episcopi, unde Act. 7. Apostoli quorum successores sunt episcopi. ut habetur in decretis dist. 21.c. in novo Testamento, ad ministrationem temporalium septem diaconibus commiserunt, ut operis predicationis liberius vacarent.
marg.| { 24 } Quod prius meruerat in genere. Fuit enim de tribu Levi, ad quam spectabat sacerdotium.
marg.| { 25 } Nam Alexandrie episcopus fuit. Non obstante, quod amputasset sibi pollicem. Non enim dicitur quod amputaverit sibi totum pollicem, sed forte aliquam partem per quam non impediebatur a congregando. Et similiter legitur factum in libro qui dicitur Paradisus de Antonio Anachorita, quem cum quidam cives vellent rapere. et constituere sibi episcopum, ferro secuit sibi aurem sinistram, dicens. Lex divina iubet nullum aure precisa optari in episcopum, quod cum Theophilo episcopo hoc dictum fuisset, respondit a Iudeis lex ista servatur : Ego autem si dederitis mihi aliquem auribus truncatum, sed moribus probum non dubito eum Episcopum facere : hoc tamen modo non observatur.
marg.| {5.479} {1 } Cuius per singula opus. Hic consequenter redditur ratio ex studiositate. Homines enim studiosi magis possunt cogitata ordinare, et ordinatius scribere. Marcus autem fuit valde studiosus, secundum quod dicitur hic. Cuius per singula opus fuit scire, scilicet prophetias de Christo prenunciatas.
marg.| {2 } Evangelii in se dicta disponere. Non solum intelligendo, sed etiam operando.
marg.| {3 } Et disciplinam in se   legis agnoscere   . Non solum literaliter intelligendo, sed etiam spiritualiter.
marg.| {4 } Et divinam in   carne   domini   intelligere naturam   . Quantum ad distinctionem naturarum, ut suppositi unitatem. Et quoniam vitam, et doctrinam beati Marci debemus imitari, ideo concludit Hieronym.
marg.| {5 } Que in nos   primum oportet requiri   . Doctrinam beati Marci imitando. {6 }   Dehinc inquisita volumus agnosci. Supple ab aliis, quia perfectionem quam aliquis habet, debet aliis tradere, secundum illud. 1. Petri 3.b. Unusquisque prout accepit gratiam in alterutrum illam administrantes, sicut boni dispensatores multiformis gratie Dei, quia hoc cedit ad magnum meritum, unde subditur.
marg.| {7 } Habentes mercedem, etc. Sed quia iste labor sine Dei adiutorio non proficit, ideo subditur.
marg.| {8 } Qui plantat. Primo erudiendo.
marg.| {9 } Et qui rigat, etc. illam eruditionem fovendo, et nutriendo, unde dicit Apostolus 1. Cor. 3.b. Ego plantavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dedit, qui est benedictus in secula seculorum. Amen.
marg.| Occasione cuiusdam dicti in hoc prologo potest queri, utrum licitum sit alicui seipsum mutilare. Et arguitur quod sic, quia beatus Marcus amputavit sibi pollicem (ut dictum est) nec tamen ex hoc reprobatur. Item occidere seipsum peius est, quam mutilare. Samson autem seipsum interfecit, ut habetur Iudi. 11.g. Et tamen numeratur inter sanctos, ut habetur Heb. 11.f. Item Razias seipsum interfecit, ut habetur 2. Machab. 14.g. Et tamen scriptura videtur ex hoc ipsum commendare, quia ibidem dicitur eligens nobiliter potius mori, quam subditus fieri peccatoribus. Item minus bonum est contemnendum propter conservationem maioris boni, sicut ad conservationem vite aliquis proiicit merces in mari, sed virtus castitatis est maius bonum, quam membrum corporale, ergo licite potest sibi quis abscindere virilia propter conservationem castitatis. Contrarium arguitur per illud quod habetur in Decretis dis. 55. cap. Si quis amputavit sibi virilia, clericus non fiat, quia homicida sui est. Responsio, quelibet pars corporis ordinatur ad totum, et ideo de ipso ordinandum est, prout respicit bonum totius corporis, et ulterius prout respicit bonum hominis, et communitatis, quia sicut pars corporis ordinatur ad totum corpus, sic corpus ad hominem, cuius est pars, et unus homo ad totam communitatem. Ergo si membrum aliquod sit noxium corpori, utpote, quia propter aliquam egritudinem aliorum membrorum corruptivum, licite potest abscindi, ne vitiet alia membra, et hoc ab eo cuius est si habeat artem meditandi, vel ab alio de voluntate eius, quia cuilibet est commissa cura salutis sui corporis, sicut etiam homicida, vel raptor per iudicem licite occiditur, et a communitate hominum abscinditur, inquantum eius vita esset in nocumentum communitatis, quia iudicibus committitur{5.480} cura salutis communitatis. Si autem membrum sit sanum, tunc regulariter non est licitum alicui seipsum mutilare. Primo quia homo naturaliter amat seipsum, et per consequens omnia que sunt de integritate ipsius. Et ideo mutilare seipsum est agere contra charitatem, quam quilibet tenetur habere ad seipsum. Item homo singularis est pars communitatis, et ideo in ferre sibi nocumentum per mutilationem, est agere contra commune bonum. Item Deus est institutor nature, instituendo membra in corpore, et ideo mutilans seipsum agit contra Deum, in casu tamen licitum est, videlicet ex precepto Dei occulto, quod alio modo vocatur instinctus spiritussancti, quia Deus est author nature, et dominus vite, et mortis humane, et per consequens omnium membrorum. et ideo si precipiat homini auferri sibi vitam vel membrum aliquod, non solum licitum, sed etiam debitum est hoc fieri, et hoc modo dicit Aug. 1. de civi. Dei, quod Samson interfecit seipsum cum Philisteis. Quod probat ex hoc quod dominus ad hoc agendum restituit sibi miraculose pristinam fortitudinem, unde dicit ibidem Aug. quod ille hoc latenter iusserat fieri, qui per ipsum miracula faciebat. Et hoc etiam modo dicit Aug. de quibusdam sanctis mulieribus que tempore persecutionis seipsas occiderunt, de quibus ecclesia memoriam facit. Iudei vero et aliqui Christiani in hoc ipsos sequentes dicunt, quod etiam sine tali precepto divino, vel instinctu licitum est alicui se occidere, vel mutilare in casu, scilicet quando videt ratione sue vite, vel alicuius membri imminere sibi ludibrium in contemptum Dei, quia debet negligere vitam propriam, multo fortius aliquam partem sui corporis, sed ad pre cavendum contemptum honoris divini, et hoc modo dicunt quod Samson interfecit seipsum, considerans quod Philistei exercebant in eo ludibrium ad laudem idolorum suorum, et in divinum contemptum, et Razias, ut habetur 2. Machab. Et eodem modo quedam mulieres sancte leguntur sibi nares amputasse ne ab infidelibus exerceretur luxuria in corporibus earum in contemptum divinum : Sed istud dictum videtur esse expresse contra dictum Salvatoris Io. ult. f. dicentis Petro. Cum esses iunior cingebas te, et ambulabas ubi volebas, cum autem senueris extendens manus tuas, et alius te cinget, et ducet quo tu non vis. Et subditur. Hoc autem dixit significans qua morte clarificaturus esset Deum. Super quem locum dicit Aug. quod hic satis expressit non a seipso, sed ab alio debere occidi qui vestigia sequitur Christi. Et eodem modo dicendum de mutilatione. Ratio etiam que inducitur pro opposito non valet, quia licet intentio infidelium fit exercere ludibrium in sanctis ad Dei contemptum, tamen ex divina ordinatione que ex malis elicit bona, ordinatur ad Dei gloriam, et meritum electorum. Quod patet in martyribus qui quanto maiora ludibria, et magis exquisita tormenta sustinuerunt, tanto gloriosius de tyrannis triumphaverunt ad tyrannorum confusionem, et proprium meritum, et Dei gloriam, qui in martyribus triumphabat. Ex dictis patet ad primum argumentum quod Marcus creditur sibi amputasse pollicem instinctu spiritussancti. Et eodem modo dicendum ad secundum, et tertium. Ad quartum dicendum, quod non est licitum sibi amputare virilia propter observantiam castitatis. Tum quia hoc non est efficax remedium. Tum quia per hoc non abscinduntur concupiscentie interiores. Tum quia per aliam viam habetur melius remedium, videlicet per conatum liberi arbitrii resistendo tentationibus cum adiutorio Dei, secundum illud 1. Cor. 10.c. Fidelis Deus est qui non patietur vos tentari super illud quod potestis, sed faciet cum tentatione proventum, ut possitis sustinere.
Numérotation du verset Mc. Prol.607,ADDITIO. 
prol.| {5.479} Marci in prologo secundo, ubi dicitur in postilla : Ratio etiam que inducitur pro opposito.
prol.| Hec ratio est valida, et consona autoritatibus sanctorum in postilla allegatis : licet postillator eam reiicere videtur. 1Rg. 31. ubi videtur, tenere cum Hebreis et aliis minus bene sentientibus, qui asseruerunt quod Saul posset excusari ab occisione sui, eo quod timebat ne in ipsum, qui erat principalis in populo, fierent {5.480} ludibria in contemptum Dei, quam assertionem, seu opinionem ibidem recitat tanquam veram, vel saltem tolerabilem, que manifeste contrariatur his que in hoc loco tenet, que manifeste sunt vera, prout patet legenti ea que hic, et alibi a postillatore ponuntur, etc.
Numérotation du verset Mc. Prol.607,Replica 
prol.| In prologo circa evangelium sancti Marci postillator movet questionem. An sit licitum quemquam seipsum mutilare. Et respondet quod non, nisi interveniat instinctus divinus. Et addit quod Iudei et quidam Christiani in hoc eos sequentes dicunt quod licitum sit {5.481} non solum se mutilare, verumetiam occidere sine tali instinctu, ad precavendum ludibrium et contemptum honoris divini, sed illum modum dicendi reprobat postillator, et excludit rationem eius, quia ludibria et tales contemptus Deus scit convertere in bonum patientis, etc. Hic putat Burgen Postil. velle involvere in contradictoriis commendans illum modum dicendi hic. Sed dicit eum sentire oppositum illius 1Rg. ultimo Sed diligenter perlegenti {5.482} quod postillat. sentit de Saul et aliis se interficientibus. patet quod Burgen. ei falsum imponit. Postill. enim opinionem Hebreorum et aliquorum Latinorum ibi recitat, sed finaliter in hoc residet quod beatus August. 1. de civit. nullam personam excusat sese occidentem, nisi intervenerit divinus instinctus. Ita de Saul dici potest, si vie alie non sufficiunt, unde patet Burgen. frustra Postillatorem notasse.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Mc. Prol.607), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 16/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=56&chapitre=56_Prol.607)
Signaler un complément d'information

Notes :