Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 12

Numérotation du verset Lc. 12,1

¹Multis autem turbis circumstantibus ita ut se invicem conculcarent cepit dicere ad discipulos suos: Attendite a fermento

¹ Hic incipit cap. 12 Cas574 (395)

Phariseorum quod est hypocrisis.

Numérotation du verset Lc. 12,2

Nihil autem opertum est² quod non reveletur neque³ absconditum quod non sciatur.

² Nihil... est Cor4 (P<arisiensis> sic habet) Ω^V Rusch Weber ] aut nichil opertum (operatum Cor2 V*) est Cor2 V (sic habent greci) |

³ neque Catena Rusch Weber] nec Ω^S |

Numérotation du verset Lc. 12,3

Quoniam que in tenebris

dixistis in lumine

dicentur et quod in aure⁴

⁴ aure Li448@ Ω^S Ω^V Rusch ] aurem Weber

locuti estis in cubiculis⁵ predicabitur in tectis.

⁵ cubiculis Li448 Ω^S Ω^S Rusch Weber ] cubili Li448@

Numérotation du verset Lc. 12,4

Dico autem vobis amicis meis:

Ne terreamini ab his qui occidunt corpus

et post hec⁶* non habent amplius quid⁷ faciant.

⁶ hec Ω^S Ω^V Catena Weber ] hoc Rusch |

⁷ quid Ω^S Ω^V Catena Rusch ] quod Weber |

Numérotation du verset Lc. 12,5

Ostendam autem vobis quem timeatis.

Timete eum

qui postquam occiderit habet potestatem mittere in gehennam⁸.

⁸ gehennam Ω^V ] iehennam Ω^S

Ita dico vobis hunc timete.

Numérotation du verset Lc. 12,6

Nonne quinque passeres

veneunt dipondio⁹

⁹ dipondio Ω^V Rusch Weber ] dispundio Ω^S

et unus ex illis non est in oblivione coram Deo?

Numérotation du verset Lc. 12,7

Sed et capilli capitis vestri omnes numerati sunt.

Nolite ergo timere,

multis passeribus pluris estis vos¹⁰.

¹⁰ vos Cor4 F (Parisiensis1 ante correctionem) Catena Ω^S Ω^V Rusch ] om. Cor2 F Cor2 V Cor4 F (P<arisiensis2> cancellavit VOS ) Cor4 V (videbatur (obsc.) VOS can<cellatum> e<sse> in .<Parisiensi>.) Weber

Numérotation du verset Lc. 12,8

Dico autem vobis : Omnis¹¹ quicumque

¹¹ Omnis Cor2 V (anti.) Catena Ω^V Rusch Weber ] om. Ω^S

confessus fuerit¹² me coram hominibus

¹² fuerit Cor2 V Catena Ω^S ( ut videtur ) Rusch ] + in Weber | “Dico autem vobis omnis quicumque confessus fuerit me” = Cor2 F (anti.) Cor2 V (anti.)

et Filius hominis

confitebitur eum¹³ coram angelis Dei.

¹³ eum Ω^S Rusch ] illum Catena Ω^V, in illo Weber

Numérotation du verset Lc. 12,9

Qui autem negaverit¹⁴

¹⁴ angelis... negaverit = Cor2 V

coram hominibus

denegabitur coram angelis Dei¹⁵.

¹⁵ Dei Ω^V² Rusch Weber ] Domini Ω^S ( ut videtur ), om. Ω^V*

Numérotation du verset Lc. 12,10

Et omnis qui dicit verbum in Filium hominis remittetur illi.

Ei autem qui in Spiritum sanctum blasphemaverit non remittetur.

Numérotation du verset Lc. 12,11

Cum autem

inducent vos

in synagogas

et ad magistratus

et potestates

nolite solliciti esse qualiter

aut quid¹⁶*

¹⁶ aut quid Catena Ω^S Weber] om. Rusch

respondeatis

aut quid dicatis.

Numérotation du verset Lc. 12,12

Spiritus enim sanctus docebit vos in ipsa hora quid¹⁷ oporteat vos¹⁸ dicere.

¹⁷ quid Ω^S Rusch] que Catena Cor2^V Weber |

¹⁸ vos Li448 Cor2 V Cor4 V (grec. anti. sic habent) [= Parisiensis1 ] Ω^S Rusch ] om. Cor4 V ( VOS cancellatum est in .<Parisiensi>. Li448@ Weber |

Numérotation du verset Lc. 12,13

Ait autem ei quidam¹⁹ de turba: Magister, dic fratri meo ut dividat mecum hereditatem.

¹⁹ ei quidam Catena Rusch ] illi quidam Ω^S, inv. Weber

Numérotation du verset Lc. 12,14

At ille dixit ei: Homo quis me constituit iudicem

aut divisorem

super²⁰ vos?

²⁰ super Ω^S Rusch Weber ] supra Catena

Numérotation du verset Lc. 12,15

Dixitque ad illos:

Videte et cavete ab omni avaritia

quia non in abundantia cuiusquam vita eius est

ex his que possidet.

Numérotation du verset Lc. 12,16

Dixit autem similitudinem ad illos dicens:

Hominis cuiusdam divitis uberes fructus ager attulit.

Numérotation du verset Lc. 12,17

Et cogitabat intra se dicens: Quid faciam quod non habeo quo congregem fructus meos?

Numérotation du verset Lc. 12,18

Et dixit: Hoc faciam. Destruam horrea mea et maiora faciam²¹*

²¹ maiora faciam Catena Ω^S Weber] inv. Rusch

et illuc congregabo omnia que nata sunt mihi et bona mea

Numérotation du verset Lc. 12,19

et dicam anime mee: Anima, habes multa bona posita²² in annos plurimos. Requiesce,

²² posita Ω^V Catena Rusch Weber ] reposita Ω^S

comede, bibe²³*

²³ bibe Catena Ω^S Ω^V Weber ] + et Rusch

epulare.

Numérotation du verset Lc. 12,20

Dixit autem illi Deus:

Stulte,

hac nocte repetunt

animam tuam²⁴ a te.

²⁴ repetunt -animam tuam Ω^V Rusch ] inv. Catena Ω^S (repetent) Cor2 V Cor4 V ( REPETUNT scilicet in presenti) Weber

Que autem parasti cuius erunt?

Numérotation du verset Lc. 12,21

Sic est

qui sibi thesaurizat et non est in Deum dives.²⁵

²⁵ et non est in Deum dives Cor4 V

Numérotation du verset Lc. 12,22

Dixitque ad discipulos suos:

Ideo dico vobis: Nolite solliciti esse

anime vestre²⁶,

²⁶ vestre Catena Ω^S Cor2 V (sic habent anti.) Cor4 V (bene ponitur in .<Parisiensi>.) Rusch ] om. Weber

quid manducetis

neque corpori vestro²⁷* quid induamini²⁸.

²⁷ vestro Cor2 V (sic habent anti.) Cor4 V (bene ponitur in .<Parisiensi>.) Ω^S Ω^V Catena ] om. Rusch Clementina Weber |

²⁸ induamini Cor2 V (cf. Mt. 625) Ω^S Ω^V Rusch Clementina ] vestiamini Cor2 V (sic habent anti. sed Mt. 6 : “anime vestre et quid induamini”) Catena Weber |

Numérotation du verset Lc. 12,23

Anima plus est quam esca et corpus plus²⁹* quam vestimentum.

²⁹ plus Cor4 V ( EST non habet .<Parisiensis>.) Ω^S Ω^V Catena Rusch Clementina Weber ] + est Cor2 V

Numérotation du verset Lc. 12,24

Considerate

corvos

quia non seminant neque metunt, quibus non est cellarium neque horreum et Deus pascit illos, quanto magis vos pluris estis³⁰* illis?

³⁰ estis Catena Ω^S Ω^V Weber ] om. Rusch

Numérotation du verset Lc. 12,25

Quis autem vestrum cogitans³¹*

³¹ cogitans Li448 Ω^S Ω^V ] cogitando Cor2^V Li448@ Rusch Weber

potest adiicere³² ad staturam

³² adiicere Ω^V Rusch Weber ] adiscere Ω^S

suam cubitum unum?

Numérotation du verset Lc. 12,26

Si ergo neque

quod minimum est potestis quid de ceteris solliciti estis?

Numérotation du verset Lc. 12,27

Considerate lilia agri³³* quomodo crescunt,

³³ agri Cor4 V [ Parisiensis ante cor. ] Cor2 V (sic habent anti. et Mt. 628) Ω^S Ω^V Catena ] om. Cor4 V ( AGRI cancellatum est in .<Pariensi>.) Rusch Clementina Weber

non laborant

neque³⁴ nent.

³⁴ neque Catena Ω^S Ω^V Rusch ] non Weber

Dico autem vobis quia³⁵* nec³⁶ Salomon in omni gloria sua vestiebatur sicut unum ex istis.

³⁵ quia Cor4 V (grec. anti.) Catena Ω^S ] om. Rusch Weber ] + |

³⁶ nec Cor4 V (grec. anti.)] neque Ω^V |

Numérotation du verset Lc. 12,28

Si autem

fenum quod hodie in agro est et cras in clibanum mittitur

Deus sic vestit

quanto magis vos pusille fidei?

Numérotation du verset Lc. 12,29

Et vos nolite querere quid manducetis aut quid bibatis

et nolite in sublime tolli.

Numérotation du verset Lc. 12,30

Hec enim omnia gentes mundi querunt.

Pater autem vester

scit quoniam his indigetis.

Numérotation du verset Lc. 12,31

Verumtamen

querite

primum³⁷ regnum Dei³⁸*

³⁷querite - primum Li448 Ω^S Rusch Clementina, cf. Mt. 6, 33 ] inv. Cor4 F Cor4 V ( VERUMPTAMEN PRIMUM QUERITE grec. anti. et Mt. 633 “Primum”) Ω^V, primum Cor4 F (P<arisiensis>. habet), querite Cor4 V (primum cancellatum est tenuiter in .<Parisiensi>.) Li448@ Weber |

³⁸ Dei Catena Ω^S Ω^V Weber ] + et iustitia eius Rusch |

et hec omnia adiicientur vobis.

Numérotation du verset Lc. 12,32

Nolite timere

pusillus grex

quia³⁹ complacuit Patri vestro dare vobis regnum.

³⁹ quia Li448 Ω^S Ω^V Rusch Weber ] quoniam Li448@

Numérotation du verset Lc. 12,33

Vendite que possidetis

et date eleemosynam, facite vobis

sacculos qui non veterascunt⁴⁰,

⁴⁰ veterascunt Catena Ω^S Rusch ] veterescunt Weber

thesaurum non deficientem⁴¹ in⁴² celis

⁴¹ thesaurum non deficientem Cor4 FV (anti.) |

⁴² in] Cor4 F (P<arisiensis> cancellavit IN ) |

quo fur non appropiat

neque tinea corrumpit.

Numérotation du verset Lc. 12,34

Ubi enim est thesaurus tuus ibi et cor tuum erit⁴³*.

⁴³ est thesaurus tuus ibi et cor tuum erit Li448 Ω^S Ω^V*] est thesaurus tuus ibi est et cor tuum Ω^V², thesaurus vester est ibi et cor vestrum erit Cor2 FV (grec. anti.) Cor4 F (P<arisiensis> totum sicut hic) Li448@ Rusch Weber

Numérotation du verset Lc. 12,35

Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris⁴⁴

⁴⁴ in manibus vestris Parisiensis1 : Cor1 ALP (Gregorius addit IN MANIBUS VESTRIS... ) Cor2 FV (grec. anti. [+ sic habent Cor2 V]) Ω^V Rusch Clementina ] Parisiensis2 : om. Cor1 ALP (... sed Greci et antiqui et usus multorum non habent) Cor4 FV ( IN MANIBUS VESTRIS cancellatum est in P<arisiensi>) Catena Ω^S Weber

Numérotation du verset Lc. 12,36

et vos similes

hominibus exspectantibus dominum suum

quando revertatur a nuptiis ut cum venerit

et pulsaverit

confestim aperiant ei.

Numérotation du verset Lc. 12,37

Beati servi illi quos, cum venerit dominus, invenerit vigilantes.

Amen dico vobis quod precinget se

et faciet illos discumbere

et transiens ministrabit illis.

Numérotation du verset Lc. 12,38

Et si venerit in secunda vigilia

et si in tertia vigilia

venerit

et ita

invenerit beati sunt servi illi.

Numérotation du verset Lc. 12,39

Hoc autem scitote

quoniam⁴⁵ si sciret pater familias qua hora fur veniret vigilaret utique

⁴⁵ quoniam Cor4 V (.<Parisiensis>.) Ω^S Ω^V Rusch ] quia Cor2 FV (anti.) Catena Weber

et non sineret perfodi domum suam.

Numérotation du verset Lc. 12,40

Et vos

estote parati

quia qua hora non putatis Filius hominis veniet⁴⁶.

⁴⁶ veniet Ω^S Ω^V Catena Rusch ] venit Weber

Numérotation du verset Lc. 12,41

Ait autem ei Petrus:

Domine, ad nos dicis hanc parabolam an⁴⁷* ad omnes?

⁴⁷ an Ω^S Ω^V Catena ] + et Rusch Weber

Numérotation du verset Lc. 12,42

Dixit autem Dominus:

Quis putas

est fidelis dispensator

et prudens

quem constituit⁴⁸ Dominus

⁴⁸ constituit Li448@ Ω^S Ω^V Rusch ] constituet Weber

supra⁴⁹* familiam suam

⁴⁹ supra Li448@ Ω^S ] super Li448 Ω^V Rusch Weber

ut det illis in tempore tritici mensuram?

Numérotation du verset Lc. 12,43

Beatus ille servus

quem cum venerit Dominus, invenerit⁵⁰* ita⁵¹ facientem.

⁵⁰ invenerit Catena Ω^S Ω^V Weber ] inveniet Rusch |

⁵¹ ita] sic Li448 |

Numérotation du verset Lc. 12,44

Vere dico vobis⁵² quia supra⁵³ omnia

⁵² Vere (dico vobis) Cor2 FV (grec. anti.) Cor4 V Cor4 F (P<arisiensis> corr.)] Amen Cor2 FV (non!) |

⁵³ supra Li448 Ω^V Rusch Weber ] super Ω^S |

que possidet constituet illum.

Numérotation du verset Lc. 12,45

Quod si dixerit servus ille in corde suo:

Moram facit Dominus meus venire

et ceperit percutere

pueros⁵⁴* et ancillas

⁵⁴ pueros Li448 Ω^S Weber ] servos Li448@ Ω^V Rusch

et edere et bibere et inebriari,

Numérotation du verset Lc. 12,46

veniet dominus servi illius

in die

qua non sperat et hora qua nescit et dividet eum⁵⁵* partemque eius cum infidelibus ponet.

⁵⁵ eum Catena Ω^S Ω^V Weber ] illum Rusch

Numérotation du verset Lc. 12,47

Ille autem servus qui cognovit voluntatem Domini sui et non se⁵⁶ preparavit et non fecit secundum voluntatem eius plagis⁵⁷* vapulabit multis⁵⁸.

⁵⁶ non se Cor2 V (grec. anti. Glossa) Cor4 V (bene est in .<Parisiensi>.) Ω^S Ω^V² Rusch ] non Cor2 F Li448@ Weber, se Ω^V* | et non se preparavit om. Li448 |

⁵⁷ plagis Cor2 FV (grec. anti. Glossa) Ω^S Ω^V] om. Cor4 FV (cancellatum est in .<Parisiensi>.) Li448 Li448@ Rusch Weber |

⁵⁸ multis Catena Rusch ] multas Weber |

Numérotation du verset Lc. 12,48

Qui autem non cognoverit⁵⁹*

⁵⁹ cognoverit Ω^S Ω^V] cognovit Li448@ Rusch Weber

et fecit digna plagis vapulabit paucis.

Omni autem cui multum datum est⁶⁰ multum queretur⁶¹* ab eo et cui⁶² commendaverunt multum

⁶⁰ multum - datum est Li448 Ω^S Ω^V Rusch Weber ] inv. Li448@ |

⁶¹ queretur Catena Ω^S Weber ] queritur Rusch, queratur Ω^V |

⁶² cui] + non Ω^S |

plus petent ab eo.

Numérotation du verset Lc. 12,49

Ignem veni mittere in terram

et quid

volo nisi ut⁶³ accendatur?

⁶³ nisi ut Catena Ω^S Ω^V Rusch ] si Weber

Numérotation du verset Lc. 12,50

Baptismo⁶⁴*

⁶⁴ Baptismo Cor3 (vel) Cor4 V Ω^S Ω^V ] baptisma Cor2 F (grec. anti.) Cor2 V (grec. et anti.) Catena Rusch Weber

habeo⁶⁵* baptizari et quomodo

⁶⁵ habeo Ω^S Ω^V Li448] autem praem. Cor2^FVLi448@ Rusch Weber

coartor

usque dum perficiatur?

Numérotation du verset Lc. 12,51

Putatis quia pacem veni dare in terram?

Non dico vobis sed separationem.

Numérotation du verset Lc. 12,52

Erunt enim ex hoc quinque in una domo⁶⁶*,

⁶⁶ una domo Ω^S Ω^V] inv. Catena Rusch Weber

divisi

tres in duo⁶⁷

⁶⁷ duo Cor4 FV (Parisiensis) Ω^S Ω^V Rusch Weber ] duos Cor2 FV ( TRES IN DUOS ET DUO IN TRES anti.) Clementina

et duo in tres.

Numérotation du verset Lc. 12,53

Dividentur pater in filium et filius in patrem suum⁶⁸, mater in filiam et filia in matrem, socrus in nurum suam et nurus in socrum suam.

⁶⁸ suum Catena Ω^V Rusch Weber] + et Ω^S

Numérotation du verset Lc. 12,54

Dicebat autem et ad turbas⁶⁹:

⁶⁹ Dicebat ... turbas Ω^S Ω^V Rusch Weber ] om. Catena

Cum videritis nubem orientem ab occasu, statim dicitis:

Nimbus venit et ita fit⁷⁰*.

⁷⁰ Nimbus...fit Cor2 FV (anti.) Ω^S Ω^V² Catena Weber ] Nimbus... fiet Ω^V* Rusch

Numérotation du verset Lc. 12,55

Et cum Austrum flantem dicitis quia estus erit et ita⁷¹* fit.

⁷¹ ita Ω^S Li448 Li448@ ] om. Ω^VRusch Weber

Numérotation du verset Lc. 12,56

Hypocrite,

faciem celi et terre⁷² nostis probare, hoc autem tempus

⁷² celi et terre Ω^S Ω^V(terra) Li448@ Rusch ] inv. Weber

quomodo non probatis?

Numérotation du verset Lc. 12,57

Quid autem et a vobisipsis

non iudicatis quod iustum est?

Numérotation du verset Lc. 12,58

Cum autem vadis

cum adversario tuo ad principem in via,

da operam liberari ab illo ne forte trahat te ad⁷³ iudicem

⁷³ ad Ω^S Ω^V Rusch ] apud Catena Weber

et iudex tradat te exactori

et exactor mittat te in carcerem.

Numérotation du verset Lc. 12,59

Dico tibi non exies inde

donec etiam novissimum minutum reddas.

Capitulum 12

Numérotation du verset Lc. 12,1

^marg.| {5.863} {1 } Multis autem turbis concurrentibus . Postquam Christus induxit discipulos ad orationis instantiam, hic consequenter inducit eos ad fidei constantiam. Et hoc tripliciter. Primo, dissuadendo quedam a fide retrahentia. Secundo, persuadendo quedam in fide stabilientia, ibi. Nolite timere. Tertio, ostendendo ad fidem attrahentia, ibi. Dicebat autem. Retrahentia autem a fide sunt quatuor, scilicet astutia seductorum, sevitia persecutorum, avaritia cupidorum, cura nimia necessariorum, et secundum hoc prima pars dividitur in quatuor, secunda incipit ibi : Dico autem vobis, tertia ibi. Ait autem ei, quarta ibi ; Dixitque ad discipulos {5.864} suos. Circa primum sciendum, quod heretici moderni per simulationem sanctitatis frequenter corrumpunt fidem simplicium. Et hoc modo Pharisei faciebant qui erant hypocrite, ut patet ex predictis, et per hoc avertebant multos a fide Christi, quod Christus docet cavere dicens.

^marg.| {2 } Attendite a fermento Phariseorum ; Scilicet, per eorum hypocrisim avertamini a fidei veritate.

^marg.| {3 } Nihil enim coopertum. Quia eorum falsitas in iudicio Dei manifestabitur.

^marg.| {4 } Quoniam que in tenebris dixistis. Hoc refertur ad seductores. modus enim seductorum est in tenebris, et occultis docere, sed talia venient in palam in iudicio extremo, et hoc notatur, cum dicitur.

^marg.| {5.865} {1 } Predicabitur in tectis . Domus enim in terra illa habent plana tecta ubi congregantur homines ad spaciandum, et confabulandum, et ideo illa que dicuntur ibi, publice dicuntur et hoc modo exponit Theophilus. Beda autem exponit hoc referendo ad discipulos Christi, quorum ea que passi sunt in tenebris carcerum, et pressurarum declarata sunt per orbem ad gloriam eorum, sed prima expositio magis concordat litere precedenti.

^marg.| {2 } Dico autem vobis. Hic describitur secundum retrahens a fide quod est sevitia persecutorum, quam Christus docet non timere. Et patet sententia ex dictis Matt. 10. exceptis que sequuntur.

^marg.| {3 } Nonne quinque passeres veneunt. Id est, venduntur.

^marg.| {5.866} {4 } Dipondio . Dipondium est species monete, et valet duplex as, et ideo quinque passeres vendebantur dipondio, ut hic habetur, et duo, asse, ut habetur Mt. 10. quia quintus passer non poterat dividi, et ideo remanebat vendenti, sicut quando dantur quinque ova pro uno denario, non dantur nisi duo pro obolo.

^marg.| {5 } Et omnis qui dicit verbum in filium hominis. Id est, contra Christi humanitatem.

^marg.| {6 } Remittetur illi, etc. Id est non est ita grave ad remittendum sicut verbum blasphemie dictum contra deitatem, et hoc fuit expositum diffuse Mt. 12.c.

^marg.| {7 } Cum autem inducent vos in synagogas, etc. Istud fuit expositum Mt. 12.

^marg.| {5.867} {1 } Ait autem ei, etc. Hic Christus dissuadet tertium retrahens a fide, quod est immoderata concupiscentia terrenorum, ubi premittitur cuiusdam cupidi petitio dicentis Christo.

^marg.| {2 } Magister dic. Inconvenienter petebat, quia non erat locus neque tempus, nec Christus erat temporalibus intentus, immo ea contemnere docebat, et ideo Christus respondit ei.

^marg.| {3 } Homo. Carnalis et rudis, et terrenus.

^marg.| {4 } Quis me constituit. Similiter Apostoli, ut possent vacare verbo Dei, curam temporalium a se abiecerunt dicentes Act. 6.a. Non est equum nos derelinquere verbum Dei et ministrare mensis, et ideo ex hoc Christus consequenter docuit cavere avaritiam que a Deo separat, unde subditur.

^marg.| {5 } Quia non in abundantia cuiusquam, etc. Scilicet spiritualis, per quam coniungitur Deo : Nec etiam corporalis, quia propter abundantiam et superfluitatem mors plurium acceleratur : multo enim plures moriuntur ex repletione quam ex attenuatione. Vite etiam pauperum nullus insidiatur, divites autem in nullo loco sunt securi, et in omni cibo et potu timent intoxicari.

^marg.| {6 } Dixit autem similitudinem ad illos. Ad suum propositum declarandum.

^prol.| {5.868} {7 } Hominis cuiusdam divitis, etc. attulit. Id multo plures solito cursu.

^marg.| {8 } Et cogitabat intra se. Quia abundantia divitiarum inducit magnam sollicitudinem, et per consequens animi anxietatem, quia non supplent indigentiam, ut declarat Boetius 2. lib. de conso. unde sequitur.

^marg.| {9 } Quid faciam, etc. Ecce abundantia fructuum faciebat eum horreis indigentem.

^marg.| { 10 } Illuc congregabo . Cum e contrario deberet dicere, dispergam pauperibus.

^marg.| { 11 } Et dicam anime mee. Id est, mihimetipsi, secundum quod totus homo denominatur a parte digniori.

^marg.| { 12 } Requiesce. Hic exprimuntur quatuor mala que solent ex abundantia divitiarum evenire, scilicet, ociositas, que notatur, ibi : Requiesce. Gulositas, cum dicitur, comede, ebrietas, ibi : Bibe. Comessationis celebritas, ibi : Epulare. Unde infra 16.e. de divite epulone dicitur, quod epulabatur quotidie splendide.

^marg.| { 13 } Dixit autem illi. Id est, contrarium sue cogitationis fecit. Dicere enim Dei facere est, secundum illud Psal. 32.b. Dixit et facta sunt.

^marg.| { 14 } Stulte . Qui non cogitas de Dei providentia et iustitia.

^marg.| { 15 } Hac nocte. Scilicet demones quibus obligata est per peccata.

^marg.| {5.869} {1 } Que autem parasti cuius erunt. Quasi diceret, non erunt tua, quia non portabis tecum hoc autem potissime potest queri a personis ecclesiasticis que non possunt relinquere bona ecclesie suis heredibus.

^prol.| {5.870} {2 } Sic est. Id est, similiter stultus et ad similem finem veniet.

^marg.| {3 } Qui sibi thesaurizat. Bona temporalia.

^marg.| {4 } Et non est in Deum dives. Id est, vacuus est bonis spiritualibus.

^marg.| {5 } Dixitque ad discipulos suos. Hic consequenter Salvator dissuadet quartum retrahens a fide, quod est cura nimia et superflua respectu necessariorum. Et patet sententia ex dictis Mt. 6.

^marg.| {5.871} {1 } Nolite timere. Hic consequenter Salvator suadet in fide stabilientia. Et sunt quatuor scilicet prestolatio premii, expectatio iudicii, exigentia officii, et magnitudo beneficii. Et secundum hec ista pars dividitur in quatuor. Secunda incipit ibi. Sint lumbi vestri precincti. tertia ibi. Ait autem. quarta ibi. Omnis autem cui multum datum est. Circa primum sciendum, quod spes vite eterne maxime stabilit in fide, ideo dicit Salvator ipsis fidelibus. Nolite timere. Persecutiones presentis vite.

^marg.| {2 } Pusillus grex. Et dicit pusillus, quia pauci erant fideles respectu infidelium, et quia pauci sunt electi respectu reproborum.

^marg.| {3 } Quia complacuit patri vestro dare vobis regnum . Ex mera enim liberalitate divina aliquos elegit ad regnum celeste aliis dimissis, et quos ab eterno sit elegit, in tempore vocavit ad fidem, et iustificavit per gratiam, ut sic digni efficerentur vita beata secundum quod dicit Apostolus Ro. 8.f. Quos autem predestinavit, hos et vocavit : quos autem vocavit hos et iustificavit : quos autem iustificavit : illos et magnificavit.

^marg.| {4 } Vendite que possidetis . Quasi dicat ex quo vobis paratum est regnum celorum, parum debetis curare de terrenis. Sciendum tamen, quod vendere possessa, ad dandum eleemosynam non est necesse nisi in casu extreme necessitatis, alias est supererogationis propter hoc dicitur Mt. 10. Si vis perfectus esse, vade, et vende omnia, que habes, et da pauperibus. Non dicit, si vis salvari, sed, si vis perfectus esse.

^marg.| {5 } Facite vobis sacculos . Id est, repositoria bonorum.

^marg.| {6 } Qui non veterascunt. Et que sint illa, ostendit dicens.

^marg.| {7 } Thesaurum non deficientem in celis. Ibi enim non potest {5.872} esse corruptio ex intrinseco, nec per consequens inveteratio quia quod antiquatur et senescit prope interitum est, ut habetur Heb. 8.d. Similiter non potest ibi violentia fieri ab extrinseco, ideo subditur.

^marg.| {8 } Quo fur non appropiat et celis . Iste autem thesaurus acquiritur per predictam eleemosynarum largitionem, unde Mt. 19.c. cum dixisset Salvator. Vende omnia que habes, et da pauperibus, subiunxit et habebis thesaurum in celo.

^marg.| {9 } Ubi enim thesaurus vester . Id est, res a te amata et desiderata.

^marg.| { 10 } Ibi et cor. Quia Secundum Augustinum anima verius est ubi amat, quam ubi animat.

^marg.| { 11 } Sint lumbi vestri . Hic ponitur secundum stabiliens in fide, quod est expectatio iudicii futuri, ubi fideles qui nunc conculcantur et deprimuntur, honorabuntur, et ideo ex tali expectatione solidantur in fide, disponentes se ut possint secure iudicium expectare. Et ad hoc inducit Salvator. di. Sint lumbi vestri. Lumbi mentis, sunt voluntas, et intellectus, ex quibus procedunt cogitationes male. Lumbi vero carnis sunt in quibus viget motus luxurie, et utrique lumbi sunt precingendi, id est coarctandi ab illicitis cogitationibus, et operibus.

^marg.| { 12 } Et lucerne ardentes . Id est doctrina clara procedens ex charitate.

^marg.| { 13 } In manibus vestris . Implendo opere.

^marg.| { 14 } Et vos similes hominibus . Id est, sitis discreti, vigiles et solliciti de vestra custodia, expectando dominum venturum ad iudicium, sicut antique patres expectabant eum venturum in carne, et tunc eritis similes illis.

^marg.| { 15 } Ut cum venerit . Venit autem dominus ad iudicium primo in morte cuiuslibet, quia talis presentabitur in iudicio qualis invenitur in morte, quantum ad gratiam vel culpam, ideo sequitur.

^marg.| {5.873} {1 } Beati serui illi quos cum venerit dominus. In eorum morte.

^marg.| {2 } Invenerit vigilantes , id est in statu gratie, et non in peccatis dormientes.

^marg.| {3 } Amen dico vobis. Id est, fideliter assero quod.

^marg.| {4 } Precinget se, id est prompte et sine retardatione ministrabit illis vitam beatam.

^marg.| {5 } Et si venerit in secunda vigilia . Secundum beatum Gregorium prima vigila est custodia pueritie, maxime postquam incipit usus rationis in pueris, secunda vigilia, est custodia iuventutis, tertia, status virilis, quarta, senectutis, quia in quolibet statu aliqui moriuntur, et ideo in quolibet statu fideles debent esse parati per iustitiam ad recipiendum mortem. Consequenter ad hoc inducit exemplum. Hoc autemscitote etc. patet ex litera.

^marg.| {6 } Ait autem ei Petrus. Hic consequenter ponitur tertium stabiliens in fide, quod est exigentia officii, quia prelati qui debent alios {5.874} in fide firmare, debent esse in fide magis solidi, et ideo debent vigilare non solum super se, sed etiam super gregem sibi commissum, ne insurgat aliquid fidei et moribus contrarium. Et hoc est quod dicitur respondendo ad questionem Petri.

^marg.| {7 } Quisputas. Quasi dicat licet quilibet debeat vigilare super custodiam sui, tamen hoc precipue prelatis incumbit, qui sunt dispensatores Dei, et ideo debent esse vigiles, et solliciti, ut ministrent subditis bona spiritualia, et hoc designatur cum dicitur.

^marg.| {8 } Ut det illis. Tempus tritici vocatur tempus evangelii, unde et Christus se grano tritici comparavit. Io. 12.d.

^marg.| {9 } Mensuram. Quia boni prelati debent administrare spiritualia, subditis secundum eorum proportionem et capacitatem.

^marg.| { 10 } Beatus, etc. cum venerit . In morte ipsius.

^marg.| { 11 } Invenerit, etc. facientem , id est bona spiritualia fideliter dispensantem.

^marg.| { 12 } Super omnia. Quia in beatitudine eterna consequetur bonum infinitum, quod includit omnia bona.

^marg.| {5.875} {1 } Quod si dixerit . Non cogitando de adventu domini in morte, et per hoc malis operibus se occupaverit que sunt causa ruine subditis quod notatur cum dicitur :

^marg.| {2 } Et ceperit . Tunc enim prelatus pueros percutit, quando subditos suos malo exemplo peccare facit.

^marg.| {3 } Veniet dominus . Ex insperato repetens debitum mortis.

^marg.| {4 } Et dividet eum. A presentis vite bonis, vel ; Dividit eum separando animam a corpore.

^marg.| {5 } Partemque eius cum infidelibus . Idest, cum damnatis. Et subdit causam quare tales magis damnantur subditis malis di.

^marg.| {6 } Ille autem servus . Cuiusmodi sunt prelati qui sciunt vel debent scire scripturas sacras, in quibus voluntas domini exprimitur.

^marg.| {7 } Vapulabit multis. Idest, verberabitur vel punietur multum, quia talis non peccat ex ignorantia, sed ex certa malitia.

^marg.| {8 } Qui autem non cognovit. Cuiusmodi sunt subditi, qui ut in pluribus sunt illiterati.

^marg.| {9 } Vapulabit paucis . Id est, minus punietur, quia talis peccat ex ignorantia que diminuit de peccato, nisi fuerit affectata. Sicut cum aliquis vult ignorare illud quod tenetur facere vel vitare, ut licentius peccet. Ex {5.876} magna enim libidine peccandi provenit, cum aliquis vult ignorare, illud cuius scientia posset eum a peccato impedire vel trahere. Et in persona talium dicitur Iob. 21.b. Qui dixerunt Deo, recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus.

^marg.| { 10 } Omni autem. Hic consequenter ponitur quartum stabiliens in fide, quod est magnitudo beneficii collati, quia non solum prelati debent esse stabiliores aliis in fide, sed etiam illi qui plus ceteris acceperunt a Deo de gratiis gratis datis que dantur ad utilitatem ecclesie et promotionem fidei, cuiusmodi est notitia scripturarum, gratia miraculorum, et consimilia, et hoc est quod dicitur. Omni autem cui multum : Scilicet de predictis gratiis.

^marg.| { 11 } Multum queretur ab eo. Non solum sibi, sed etiam Aliis proficiendo.

^marg.| { 12 } Et cui commendaverunt . Differt commendatum a dato, et ideo per commendatum non intelligitur hic notitia scripturarum, sed magis docendi officium, quod est regimini annexum, unde et subditi dicuntur esse commendati seu accommodati cure pastorali, secundum quod dicit Apostolus 1. Tim. 6.d. Depositum custodi. Et a talibus requiritur, ut supra dictum est, et quia gratie gratis date non valent ad salutem nisi sint cum charitate, ideo subditur.

^marg.| { 13 } Ignem veni . Scilicet, charitatem Dei et proximi.

^marg.| {5.877} {1 } Et quid. Id est, augmentetur, quia charitas meretur augeri, ut aucta mereatur perfici. Et quia passio Christi quam ex maxima charitate pro nobis sustinuit, est maximum charitatis incendium, ideo subditur.

^marg.| {2 } Baptisma autem . Baptismum appellat sui sanguinis effusionem, ex quo baptismus et alia sacramenta ecclesie habent efficaciam.

^marg.| {3 } Et quomodo . Quod dupliciter exponitur, Uno modo, ut per hoc intelligatur magnum desiderium eius perficiendi nostram salutem per suam passionem. Alio modo, ut per hoc intelligatur tristitia et anxietas animi, que fuerunt in eo imminente passione, ut per hoc ostenderet veritatem humane nature. Et quia post passionem Christi ad predicationem evangelii, multi crediderunt aliis personis sibi iunctis in infidelitate remanentibus persequentibus eos usque ad mortem, ut patet de sancto Chrysanto et patre eius, ideo sequitur.

^prol.| {5.878} {4 } Putatis quia. Et patet sententia ex dictis Mt. 10.d.

^marg.| {5 } Dicebat autem . Hic consequenter ponuntur attrahentia ad fidem, et primo ostenditur propositum, secundo, removetur dubium, ibi : Cum autem vadis. Circa primum sciendum quod duo sunt valde attractiva ad fidem Christi inter alia. Primum est, oracula prophetarum, que expresse loquuntur de adventu Christi in mundum quantum ad conditionem persone venientis, et quantum ad determinationem temporis et aliarum circunstantiarum, sicut plenius declaravi in quadam questione de quolibet de adventu Christi, que propter prolixitatem omitto. Et quia Iudei saltem legisperiti in oraculis prophetarum erant edocti, ideo arguit eos Salvator de hoc, quod attractivum ad fidem non cognoscebant, et tamen de dispositione aeris futura per signa iudicabant que tamen sunt fallibilia, oracula autem prophetarum sunt certa, et hoc est quod dicitur.

^marg.| {6 } Cum videritis nubem. Et concluditur.

^marg.| {5.879} {1 } Hoc autem tempus. Scilicet adventus Christi.

^marg.| {2 } Quomodo non probatis. Per scripturas prophetarum quas habetis, unde et Daniel. 9. tempus Adventus Christi determinatur secundum certum numerum hebdomadarum annorum. Secundum attractivum ad fidem est conditio Evangelice doctrine, que si proponeretur alicui sapienti, qui tamen non esset imbutus aliqua lege, et cum hoc alie leges divinitus et humanitus tradite, naturali iudicio rationis iudicaret legem Evangelicam puriorem, sanctiorem et perfectiorem lege veteri, et multo plus aliis legibus humanitus confictis, sicut est lex Mahumeti et consimiles, et hoc est quod dicit Salvator.

^prol.| {5.880} {3 } Quid autem et a vobisipsis. Id est, naturali iudicio rationis.

^marg.| {4 } Non iudicatis quod iustum est ? Recipiendo doctrinam Evangelicam tanquam perfectissimam.

^marg.| {5 } Cum autem vadis cum adversario tuo. Hic removetur dubium, quia supra dixerat Salvator ; Non veni pacem mittere, posset aliquis cedere, quod intellexisset de omni pace, quod non est verum, sed solum de pace illa in qua aliqui concordant in malo, ideo dicit : Cumautem vadis. Hic accipitur adversarius frater vel proximus ab alio iniuste lesus, qui habet causam trahendi ad iudicem illum qui lesit eum, et talis est reconciliandus per satisfactionem debitam, prout fuit expositum plenius Mt. 5. alioquin sequeretur maior punitio a Deo.