Capitulum 5
Numérotation du verset
Lc. 5,1
Factum est autem,
cum turbe irruerent in eum,
ut audirent verbum Dei et ipse
stabat secus1 stagnum
1 secus Li448
Rusch Weber
] iuxta
Li448@
Genesareth.
Numérotation du verset
Lc. 5,2
Et vidit duas naves
stantes secus stagnum
piscatores autem
descenderant
et lavabant retia.
Numérotation du verset
Lc. 5,3
Ascendens autem in unam navim que erat Simonis
rogavit eum a terra reducere pusillum
et sedens docebat de navicula turbas.
Numérotation du verset
Lc. 5,4
Ut cessavit autem2 loqui dixit ad Simonem: Duc in altum
2 cessavit autem
Rusch Weber
] inv.
Catena
et laxate retia vestra in capturam.
Numérotation du verset
Lc. 5,5
Et respondens Simon
dixit illi: Preceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus,
in verbo autem tuo laxabo rete.
Numérotation du verset
Lc. 5,6
Et cum hoc fecissent concluserunt piscium multitudinem copiosam,
rumpebatur autem rete eorum.
Numérotation du verset
Lc. 5,7
Et annuerunt sociis qui erant in alia navi ut venirent et adiuvarent eos et venerunt et impleverunt ambas naviculas
ita ut3 mergerentur.
3 ut
CorS1
(al. sic, G. non hab.
PENE
)
Cor3
(grec. littera non habet
PENE
)
Rusch Weber
] + pene
Catena
Numérotation du verset
Lc. 5,8
Quod cum videret Simon Petrus procidit ad genua Iesu dicens : Exi a me, Domine, quia homo peccator sum4.
4 Domine –quia ... sum
Rusch
]
inv. Catena Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,9
Stupor enim circumdederat eum et omnes qui cum illo erant in captura piscium quam ceperant.
Numérotation du verset
Lc. 5,10
Similiter autem
Iacobum et Ioannem filios Zebedei qui erant socii Simonis. Et ait ad Simonem Iesus: Noli timere,
ex hoc iam homines eris capiens.
Numérotation du verset
Lc. 5,11
Et subductis ad terram navibus,
relictis omnibus secuti sunt
eum5.
5 eum Catena
Rusch
] illum Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,12
Et factum est cum esset in una civitate6
6 civitate
Rusch
] civitatum
Catena Weber
et ecce vir plenus lepra
et videns Iesum et procidens in faciem rogavit eum
dicens: Domine, si vis potes me mundare
Numérotation du verset
Lc. 5,13
et extendens7 manum8 tetigit eum9
7 extendens
Rusch Weber
] + Ihesus
Catena
|
8 manum
Rusch Weber
] manus
Li448@
|
9 eum
Rusch
] illum Catena Weber
|
dicens: Volo
mundare
et confestim
lepra discessit ab illo.
Numérotation du verset
Lc. 5,14
Et ipse10 precepit illi ut nemini diceret
10 ipse
Rusch
Weber]
om.
Catena
sed: Vade ostende te sacerdoti
et offer
pro emundatione tua sicut precepit Moyses in testimonium illis.
Numérotation du verset
Lc. 5,15
Perambulabat autem magis sermo
de illo et conveniebant turbe multe ut audirent et curarentur ab infirmitatibus suis,
Numérotation du verset
Lc. 5,16
ipse autem secedebat in desertum11
11 desertum
Li448@ Rusch
] deserto
Weber
et orabat.
Numérotation du verset
Lc. 5,17
Et factum est in una dierum et ipse12 sedebat docens
12 ipse
Rusch Weber
] Ihesus
Catena
et erant Pharisei sedentes et legis doctores qui venerant ex omni castello Galilee et Iudee et Hierusalem et virtus Domini erat13 ad sanandum eos.
13 Domini erat Li448
Rusch
] inv.
Li448@ Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,18
Et ecce viri portantes in lecto hominem qui erat paralyticus
et querebant eum inferre et ponere ante eum.
Numérotation du verset
Lc. 5,19
Et non invenientes qua parte illum14 inferrent pre turba ascenderunt supra tectum
14 illum
Rusch Weber
] eum
Catena
et15 per tegulas
15 et Catena
Rusch
]
om.
Weber
submiserunt eum16 cum lecto in medium ante Iesum
16 eum
Rusch
] illum Catena Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,20
quorum fidem
ut vidit dixit: Homo, remittuntur tibi peccata tua.
Numérotation du verset
Lc. 5,21
Et ceperunt cogitare scribe et Pharisei dicentes: Quis est hic qui loquitur blasphemias17? Quis potest dimittere peccata18 nisi solus Deus?
17 blasphemias
Rusch Weber
] blasphemiam
Catena
|
18 dimittere peccata
Rusch Weber
]
inv. Catena
|
Numérotation du verset
Lc. 5,22
Ut autem cognovit19 Iesus cogitationes eorum respondens dixit ad illos: Quid cogitatis in cordibus vestris?
19 autem cognovit
Rusch
]
inv. Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,23
Quid est facilius dicere
dimittuntur tibi peccata
an dicere surge et ambula?
Numérotation du verset
Lc. 5,24
Ut autem sciatis quia Filius hominis habet potestatem20 in terra dimittendi21 peccata
20 habet potestatem
Rusch
]
inv. Li448@ Weber
|
21 dimittendi
Rusch Catena
] dimittere
Weber
|
ait paralytico: Tibi dico surge, tolle lectum22 tuum
22 lectum ΩJ
Rusch Weber
] grabatum
Catena
et vade in domum tuam.
Numérotation du verset
Lc. 5,25
Et confestim surgens
coram eis23
23 eis
Rusch
] illis Catena Weber
tulit lectum24 in quo iacebat et abiit in domum suam magnificans Deum.
24 lectum
CorS1
(alii sic hab. sed G non hab.) ΩJ
Catena Rusch
]
om. CorS1
(G. non hab.)
Cor3
(Glossa ! non habet)
Weber
Numérotation du verset
Lc. 5,26
Et stupor apprehendit omnes et magnificabant Deum. Et repleti sunt timore dicentes: Quia vidimus mirabilia hodie.
Numérotation du verset
Lc. 5,27
Et post hec exiit et vidit
publicanum nomine Levi
sedentem
ad teloneum25
25 teloneum
Weber
] theoloneum
Rusch Catena
, telonium
Wordsworth
(
J P
), theloneum Ω
Wordsworth
(X)
et ait illi: Sequere me.
Numérotation du verset
Lc. 5,28
Et relictis omnibus surgens secutus est eum.
Numérotation du verset
Lc. 5,29
Et fecit ei convivium magnum Levi in domo sua et erat turba26
multa publicanorum et aliorum qui cum illis erant discumbentes.
26 turba Li448
Rusch Weber
] tuba
Li448@
Numérotation du verset
Lc. 5,30
Et murmurabant
Pharisei
et scribe eorum27
27 eorum
Rusch
Weber]
om.
Catena
dicentes ad discipulos eius: Quare cum publicanis et peccatoribus manducatis et bibitis?
Numérotation du verset
Lc. 5,31
Et respondens Iesus dixit ad illos: Non egent
qui sani sunt medico28
28 qui sani sunt - medico
Rusch Weber
]
inv. Catena
sed qui male habent.
Numérotation du verset
Lc. 5,32
Non enim29 veni vocare iustos
29 enim Catena
Rusch
]
om.
Weber
sed peccatores
in
penitentiam.
Numérotation du verset
Lc. 5,33
At illi dixerunt ad eum: Quare discipuli Ioannis ieiunant frequenter
et observationes30
30 observationes
Catena Rusch
] obsecrationes
Weber
faciunt similiter et Phariseorum tui autem comedunt31
31 comedunt
Rusch
] edunt
Catena Weber
et bibunt?
Numérotation du verset
Lc. 5,34
Quibus ipse ait: Numquid potestis
filios sponsi dum cum illis est sponsus facere ieiunare?
Numérotation du verset
Lc. 5,35
Venient autem dies et cum ablatus fuerit ab illis sponsus tunc
ieiunabunt in illis diebus.
Numérotation du verset
Lc. 5,36
Dicebat autem et similitudinem ad illos:
Quia nemo commissuram
a vestimento novo
immittit in vestimentum vetus, alioquin
et novum rumpet32
32 rumpet
Rusch
] rumpit
Li448@ Weber
et veteri non conveniet33
33 conveniet
Rusch
] convenit
Li448@ Weber
commissura
a novo.
Numérotation du verset
Lc. 5,37
Et nemo mittit vinum novum
in utres veteres, alioquin rumpet34 vinum novum utres et ipsum effundetur et utres peribunt
34 rumpet
Rusch Weber
] rumpit
Li448@
, rup.
Li448
Numérotation du verset
Lc. 5,38
sed vinum novum35 in utres novos mittendum est
35 vinum novum
Rusch Weber
] inv.
Catena
et utraque conservantur
Numérotation du verset
Lc. 5,39
et nemo bibens vetus statim vult novum.
Dicit enim vetus melius est.
Capitulum 5
Numérotation du verset
Lc. 5,1
marg.|
{5.755}
{1
}
Factum est autem cum turbe,
etc. Descripta predicatione Christi et eius confirmatione, hic consequenter describitur conversio aliquorum ad ipsum. Et primo describitur eorum vocatio ad discipulatum Christi. Secundo, eorum promotio ad Apostolatum, sequenti capitulo, ibi. Factum est autem in diebus illis. Prima in duas, quia primo describitur vocatio Petri cum aliis adiunctis sibi, secundo, vocatio Matthei, ibi. Et post hec exivit et vidit Iesus Publicanum. Circa primum primo describitur discipulorum vocatio seu conversio, secundo, conversorum confirmatio, ibi. Et factum est, cum esset in una civitatum. Circa primum dicitur {5.756} sic : Factum est autem cum turbe irruerent in eum. Pre nimia devotione audiendi ipsum.
marg.|
{2
}
Et ipse
stabat
.
Lacus magnus est per quem transiit Iordanis fluvius. Et quia ibi extenditur aqua in latitudine magna, aliquando vocatur stagnum, aliquando lacus, et aliquando mare secundum modum loquendi Hebraicum, quo omnis congregatio magna aquarum vocatur mare, secundum illud Genes. 1.a. Congregationesque aquarum appellavit Maria.
marg.|
{3
}
Piscatores autem
descenderant
et
lavabant retia
.
Amoventes immunditias ut retia plicarent, quia nullos pisces ceperant, ut patet ex sequentibus.
marg.|
{4
}
Ascendens autem in unam navim.
Ut populi plausum declinaret, et de navi populum sedentem in littore convenientius doceret.
marg.|
{5.757}
{1
}
Duc in
altum
.
Hoc est ad locum aque magis profundum, qui est convenientior ad piscandum.
marg.|
{2
}
Preceptor per totam noctem laborantes nihil cepimus. Quamvis diligentiam magnam adhibuimus.
marg.|
{3
}
In verbo autem.
Id est, confidens in virtute verbi tui.
marg.|
{4
}
Rumpebatur
autem,
etc. Ex quo patet duplex miraculum, quia non solum ceperant magnam multitudinem piscium supra modum {5.758} solitum et possibilem per viam humanam, sed etiam illa multitudo tenebatur in rete rupto, ideo subditur.
marg.|
{5
}
Quod cum videret Simon,
etc. Propter predicta miracula facta, dicens.
marg.|
{6
}
Exi a me domine quia homo,
etc. Reputabat enim se indignum presentia tam sancte persone.
marg.|
{7
}
Stupor enim.
Id est, admiratio magna propter facta Christi insolita.
marg.|
{5.759}
{1
}
Et ait ad Simonem
Iesus
.
Ipsum consolando.
marg.|
{2
}
Noli timere ex hoc, id est de cetero.
marg.|
{3
}
Ex hoc,
etc. Per sanam doctrinam trahendo ad vitam beatam. Verbum enim Dei hamo piscatoris comparatur, quia sicut hamus non capit piscem, nisi ab ipso capiatur, sic nec verbum Dei capit hominem ad vitam eternam, nisi ipsum verbum mente ipsius capiatur.
marg.|
{4
}
Et
subductis
.
Simon Petrus et alii qui erant cum eo. Et licet Andreas hic non nominetur, tamen intelligitur ibi fuisse, secundum quod dicit Aug. ut habetur ex verbis Mt. 4. et Mar. 1. Dicunt tamen aliqui, quod isti non secuti fuerunt Christum, tunc ei totaliter inherendo, sed causa reverentie aliquantulum secuti sunt eum associando, ad propria tamen reversuri. Sed postea vocati sunt, non reversuri amplius ad propria. De {5.760} qua vocatione loquitur Mattheus et Marcus. Alii vero dicunt quod ista vocatio de qua hic loquitur Lucas, est eadem cum illa de qua loquitur Mattheus et Marcus, quia vocati sunt simpliciter ad societatem Christi, et hoc videtur verius, quia hic dicitur, relictis omnibus secuti sunt eum. Qui modus loquendi proprie non convenit nisi adherentibus Christo totaliter. Item quia hic dicitur Petro a Christo. Ex hoc iam eris. idest, de cetero vacabis predicationi. Et tali modo loquendi utuntur Mattheus et Marcus, qui secundum alios describunt vocationem eorum simpliciter adherendo Christo absque reversione ad propria.
marg.|
{5
}
Et
factum
est.
Hic consequenter describitur vocatorum confirmatio per opera miraculorum. Et describuntur hic duo miracula. Primum est de leproso sanato, secundum de paralytico curato, ibi. Et factum est in una dierum. Sententia prime partis patet ex dictis Mt. 8. et Mar. 1. excepto quod sequitur.
marg.|
{5.761}
{1
}
Ipse autem
secedebat
etc. Ad ostendendum, quod predicator verbi divini debet fugere populi applausum, et retrahere aliquando se a multitudine ut vacet orationi.
prol.|
{5.762}
{2
}
Et
factum
.
Hic describitur de paralytico curato miraculum, quod factum fuit in Capharnaum, ut habetur Mar. 2. Et patet sententia huius partis quantum ad curationem paralitici ex dictis Mt. 9. et quantum ad presentationem dicti paralytici Mar. 2. que omittitur in Mt. et a Mar. suppletur.
marg.|
{5.763}
{1
}
Et post hec exiit.
Hic consequenter describitur vocatio Matthei et primo describitur ista vocatio, secundo describitur murmurantium confutatio, ibi. Et murmurabant. Sententia prime partis patet ex dictis Mt. 9.b.
marg.|
{2
}
Et
murmurabant
.
Hic consequenter describitur malignantium confutatio, {5.764} et hoc in tribus casibus. Secundus ponitur, ibi. At illi dixerunt. Tertius in principio sequentis capituli. Primus casus est, quia Pharisei murmurabant de communicatione Christi cum peccatoribus in cibo et in potu, quam murmurationem Christus ostendit irrationabilem, et patet ex dictis Matthei 9. Secundus casus est, quod arguebant discipulos Christi, eo quod non ieiunabat sicut Pharisei {5.765}
et Ioannis discipuli, sed Christus eos excusabat rationabiliter, et patet sententia ex dictis Mt. 9. hoc excepto.
marg.|
{1
}
Quia
nemo
etc. Commissura idem est quod iunctura : Et dicitur a con quod est simul, et mitto, tis, quasi simul mittere. Illa enim que coniunguntur, simul mittuntur.
marg.|
{2
}
Et
nemo
etc.
vinum
.
Consuetudinarie.
prol.|
{5.766}
{3
}
Statim vult.
Id est, repente.
marg.|
{4
}
Dicit enim.
Quia magis sapit sibi propter consuetudinem bibendi, eo quod consuetudo est quedam natura, sed paulatim assuefaciendo ad bibendum novum, tandem efficitur sibi sapidum : Et eo modo hominibus conversis de novo ad vitam perfectionis, opera inconsueta sunt eis difficilia, sed paulatim assuefaciendo efficiuntur eis facilia et delectabilia.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.755} †
Et vidit duas naves
etc. Beda. Due naves mystice circuncisionem et preputium significant, quas vidit dominus, nam in {5.756} utroque populo novit qui sunt eius, et ad future vite tranquillitatem quasi ad littus videndo hoc est misericorditer visitando provehit.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.757}
{1
}
Duc in
altum
.
Ambrosius. Mystice autem navis Petri secundum Mattheum fluctuat, secundum Lucam repletur piscibus, ut et principia fluctuantis ecclesie, et posteriora exuberantis agnoscas. Non turbatur ista que Petrum habet. turbatur illa que Iudam habet, in utraque tamen Petrus, sed qui suis meritis firmus est, turbatur alienis. Caveamus ergo proditorem ne per cum plurimi fluctuemus.
prol.|
{5.758}
{6
}
Exi a me domine.
Per Petrum qui cum sociis per totam noctem laborans nihil ceperat, et in verbo Christi cepit multitudinem piscium copiosam, et tamen sibi non attribuit nisi culpam, dicens. Exi a me domine, quia homo peccator sum. Significatur predicator evangelii, qui proprie innitens virtuti nihil proficit, sed innitens divine virtuti, facit magnum profectum, tamen non debet attribuere sibi nisi defectum, et tunc a Deo confortatur dicente.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.759}
{2
}
Noli
timere
.
Et maior profectus sibi promittitur, cum dicitur.
marg.|
{3
}
Ex hoc iam,
etc.
Et factum est cum in una esset,
etc. Beda. Typice autem leprosus humanum genus languidum peccatis designat, {5.760} plenum lepra, quoniam omnes peccaverunt et egent gratia Dei, ut scilicet, extenta manu, id est verbo Dei, humanam contingente naturam, a pristini erroris varietate mundentur, et offerant pro sua emundatione corpora sua hostiam Deo vivam.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.761} †
Et ecce viri
etc.
paralyticus
.
Paralyticus est peccator operibus meritoriis privatus, sed iacet in lecto, quando tenet eum peccati consuetudo. Ipsum autem portantes, sunt iusti pro eo deprecantes, {5.762} et sic ponunt eum ante Iesum, qui eum respicit quando preces eorum exaudit. Et tunc lectum suum tollit, quando a peccatorum consuetudine recedit, et vadit in domum suam, quando bonis actibus festinat ad patriam celestem, et in populis Deum magnificat de tali mutatione, quantum est dextere excelsi.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.763}
{1
}
Et post hec exiit et vidit Iesus. Sequitur.
marg.|
†
Et fecit ei convivium magnum Levi.
Chrysostomus. Christus quodlibet genus remedii exhibebat, et non solum disputando, et prestando sanitatum remedia, vel etiam redarguendo emulos, {5.764} sed etiam comedendo nonnullos errantium dirigebat. Inde nos instruens, quod quodlibet opus et tempus potest nobis utilitatem afferre. Et publicanorum participationem non vitavit, propter utilitatem sequentem, more boni medici qui nisi saniem tangeret, a morbo non liberaret.
Numérotation du verset
Lc. 5,moraliter
marg.|
{5.765} †
Quare
discipuli
etc. Per Phariseos, qui divisi interpretantur, heretici ab ecclesia precisi significantur, per discipulos ergo Ioannis qui se coniunxerunt Phariseis, significantur simplices christiani, qui cum hereticis familiaritatem contrahunt ex aliqua occasione, et ex hoc aliquando trahuntur ad eorum mala.
marg.|
†
Numquid,
etc. Quasi dicat. Non propter quod apud probatissimos Aegypti monachos statutum fuit, ut nullus ieiunaret a Paschate usque ad Ascensionem propter gaudium resurrectionis {5.766} Christi, quo tempore frequenter discipulis apparuit et cum eis comedit, ut dicitur in Collationibus patrum Collatione prima Theonis abbatis.
marg.|
{1
}
Quia nemo.
Per istas similitudines significatur, quod doctrina no. testam. non conveniebat active nisi hominibus renovatis per donum spiritussancti. Tunc enim data fuit eis intelligentia perfecta scripturarum, et loquentia omnium linguarum.
marg.|
{2
}
Et nemo,
etc. Sic imbuti legalibus observantiis nolebant eas dimittere, ut habetur Actu. 15.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Lc. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 16/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=57&chapitre=57_5)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Lc. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 16/04/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=57&chapitre=57_5)
Notes :