Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 5

Numérotation du verset Io. 5,1

Post hec erat dies festus Iudeorum¹ et ascendit Iesus Hierosolymam²*.

¹ Iudeorum CorS1 Ω^S Rusch Weber ] azimorum CorS1 (rubr. cancel.) |

² (H)ierosolimam Cava Φ Cas246 Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S ( ut videtur) Catena (Cbg133@ La88@ Mt366@) Ed1455 Clementina ] Hierosolyma Li449@ Rusch , iero. Li449 , Hierosolymis Weber |

Numérotation du verset Io. 5,2

Est³ autem Hierosolymis⁴

³ Est Ω^F Rusch Ed1455 Rusch Weber ] Erat Li449@ Li449 CorS2 (vel) |

⁴ Hierosolymis Z Cava Ω^F Li449@ Li449 Rusch Clementina ] + super Weber |

probatica piscina que cognominatur⁵ hebraice Bethsaida quinque porticus habens.

⁵ cognominatur Ω^J Ω^S Rusch Weber ] cognominabatur Ω^L Ω^P Li449@

Numérotation du verset Io. 5,3

In his iacebat multitudo magna languentium cecorum, claudorum, aridorum exspectantium aque motum.

Numérotation du verset Io. 5,4

Angelus autem Domini⁶

⁶ Domini] om. Weber (M C)

secundum tempus descendebat⁷ in piscinam⁸ et movebatur aqua⁹. Et qui¹⁰ prior descendebat¹¹* in piscinam¹² post motionem¹³ aque, sanus fiebat¹⁴ a quacumque detinebatur infirmitate¹⁵.

¶Codd. : (Io. 5:4) Angelus ... infirmitate Weber (M P G C Φ ) Ω^JΩ^L Ω^P Ω^S Catena (Cbg133 Cbg133@ Li449@ Li449) Ed1455 Rusch Clementina ] om. cum graeco S Z D Weber ; cf. Wordsworth, p. 533.

⁷ sec. tempus – descendebat Ω^J Ω^S Rusch ] + et lavabatur Weber (M), inv. Ed1455 Clementina |

⁸ piscinam A Rusch ] piscina F , natatoria Weber (M G) |

⁹ movebatur aqua Ω^J Ω^S Rusch ] movebat aquam Weber (A F) |

¹⁰ et qui] qui ergo Weber (A F), et quicumque P, et quisque M |

¹¹ prior descendebat Catena (Cbg133@ Li449@) Ω^J Ω^S] prior desc. Catena (Cbg133 Li449) , prior descendisset Ω^LΩ^P, primus ( om. M, prius Rusch ) descendisset Ed1455 Rusch Weber (A F M) |

¹² et movebatur... piscinam] om. hom. Ω^S* | piscinam] nataturiam P, natatoria M G |

¹³ motionem] motum Weber (A F) |

¹⁴ fiebat] efficiabat P |

¹⁵ a quacumque detinebatur infirmitate] Weber : a quacumque tenebatur infirmitate M , a languore quacumque tenebatur G, a quocumque languore tenebatur A F, a languore quacumque detenebatur P |

Numérotation du verset Io. 5,5

Erat autem quidam homo¹⁶ ibi triginta et octo annos

¹⁶ quidam homo Ω^LΩ^S Li449 Rusch Weber ] inv. Li449@

habens in infirmitate sua.

Numérotation du verset Io. 5,6

Hunc¹⁷* cum vidisset Iesus iacentem et cognovisset quia multum iam¹⁸* tempus haberet¹⁹ dicit ei: Vis sanus fieri?

¹⁷ Hunc Ω^L Ω^S Li449@ Li449 Weber ] + autem Rusch |

¹⁸ multum iam Ω^LΩ^S Li449@ Weber ] inv. F C Ω^JΩ^P Li449 Ed1455 Rusch Clementina |

¹⁹ haberet M Z P C Φ Ω^PΩ^S Li449@ Li449 Ed1455 Rusch Clementina ] habet Ω^L Weber |

Numérotation du verset Io. 5,7

Respondit ei languidus: Domine, hominem non habeo ut cum turbata²⁰ fuerit aqua mittat me in piscinam. Dum venio enim ego alius ante me descendit.

²⁰ turbata] conturbata Ω^S

Numérotation du verset Io. 5,8

Dicit ei Iesus: Surge.

Tolle grabatum tuum

et ambula.

Numérotation du verset Io. 5,9

Et statim sanus factus est homo²¹* et sustulit grabatum suum et ambulabat. Erat autem sabbatum in illa die²².

²¹ homo Ω^JΩ^LΩ^PΩ^S Li449@ Li449 Weber ] + ille P Ed1455 Rusch Clementina |

²² illa die Ω^P Ω^S Rusch ] inv. Li449@ , illo die Ω^J Ω^L Li449 Weber , die illo Ed1455 Clementina |

Numérotation du verset Io. 5,10

Dicebant ergo²³ Iudei illi qui sanus fuerat factus²⁴* :

²³ ergo M Φ Ω^JΩ^PΩ^S Li449@ Li449 Ed1455 Rusch Clementina ] om. Ω^L Weber |

²⁴ sanus fuerat factus Ω^S Li449@ Li449 ] sanus factus fuerat inv. Ω^J, sanatus fuerat Ω^LΩ^P Ed1455 Rusch Weber |

Sabbatum est. Non licet tibi tollere grabatum tuum.

Numérotation du verset Io. 5,11

Respondit eis:

Qui me sanum fecit²⁵, ille mihi dixit: Tolle grabatum tuum et ambula.

²⁵ sanum fecit Ω^J Ω^L Ω^P Ed1455 Rusch ] inv. Weber, salvum fecit Ω^S

Numérotation du verset Io. 5,12

Interrogaverunt ergo eum: Quis est ille homo qui dixit tibi ‘’Tolle grabatum tuum et ambula’’?

Numérotation du verset Io. 5,13

Is autem qui sanus fuerat effectus²⁶ nesciebat quis esset.

²⁶ fuerat effectus Ω^J Ω^L Ω^S Li449 Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^P, factus fuerat Li449@

Iesus autem²⁷ declinavit a²⁸ turba constituta in loco.

²⁷ autem Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] enim Ed1455 Weber |

²⁸ a Ω^L Ω^P Li449 @ Ed1455 Rusch ] om. Weber |

Numérotation du verset Io. 5,14

Postea invenit eum Iesus²⁹ in templo

²⁹ eum Iesus Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^P

et dixit ei³⁰*: Ecce sanus factus es, iam noli³¹ peccare ne deterius tibi aliquid³² contingat.

³⁰ ei Ω^J Ω^PΩ^S ] illi Ω^L Catena@ Ed1455 Rusch Weber |

³¹ iam noli Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] iam amplius noli Li449@ , iā no. amp. p^c. Li449 |

³² tibi aliquid Ω^P Ed1455 Rusch Weber ] inv. Ω^S |

Numérotation du verset Io. 5,15

Abiit ille homo

et nuntiavit Iudeis

quia Iesus esset³³ qui fecit eum sanum.

³³ esset Ω^P Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] est Ω^J

Numérotation du verset Io. 5,16

Propterea persequebantur Iudei Iesum quia hec³⁴ faciebat in sabbato.

³⁴ hec Ω^LΩ^P Ed1455 Rusch Weber ] hoc Ω^J Ω^S

Numérotation du verset Io. 5,17

Iesus autem respondit eis:

Pater meus usque modo operatur et ego operor.

Numérotation du verset Io. 5,18

Propterea ergo³⁵

³⁵ ergo Ω^L Ed1455 Rusch Weber ] om. Ω^P

magis querebant eum Iudei interficere quia non solum solvebat sabbatum

sed et Patrem suum dicebat Deum

equalem se faciens Deo. Respondit itaque Iesus et dixit eis:

Numérotation du verset Io. 5,19

Amen amen dico vobis,

non potest Filius a se³⁶ facere quicquam³⁷

³⁶ a se Ω^J Ω^lΩ^P Ed1455 Rusch Weber ] a semeipso CorS1 (G’ et subauditur: solum enim [nam sec. m. corr. ] animam suam potest ponere a semetipso ; tamen absque Patre hec ipsum non potest set et hoc accepit a Patre sicut et omnia) Cor3 (grecus) |

³⁷ fac. – quicquam] inv. Ω^P |

nisi quod viderit

Patrem³⁸* facientem.

³⁸ Patrem Ω^J Ω^L Li449@ Li449 Ed1455 Weber ] + suum Ω^P Rusch

Quecumque enim ille fecerit hec et similiter Filius³⁹ facit.

³⁹ et similiter Filius Ω^P Rusch ] et Filius similiter Ω^J Ω^L Li449 Ed1455 Weber , similiter et Filius Li449@

Numérotation du verset Io. 5,20

Pater enim diligit Filium et omnia demonstrat ei que ipse facit⁴⁰

⁴⁰ facit Ω^J Ω^P Li449 Ed1455 Rusch Weber ] fecit Li449@

et maiora his

demonstrabit ei⁴¹ opera ut vos miremini.

⁴¹ ei] om. Ω^P

Numérotation du verset Io. 5,21

Sicut enim Pater suscitat mortuos

et vivificat

sic et Filius

quos vult vivificat.

Numérotation du verset Io. 5,22

Neque enim Pater iudicat quemquam sed iudicium omne⁴² dedit Filio

⁴² iudicium omne] inv. Ω^P Ed1455

Numérotation du verset Io. 5,23

ut omnes honorificent Filium

sicut honorificant Patrem. Qui non honorificat Filium non honorificat Patrem qui misit illum.

Numérotation du verset Io. 5,24

Amen amen dico vobis quia qui verbum meum⁴³

⁴³ meum Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Catena (Cbg133@ Li449) Rusch Weber ] om. Li449@

audit

et credit ei qui misit me

habet vitam eternam

et in iudicium

non venit⁴⁴ sed transit⁴⁵ a morte in vitam⁴⁶.

⁴⁴ venit ] veniet Amiatinus |

⁴⁵ transit CorS1 (G’) Ω^J Ω^L Ω^S Ed1455² Rusch Weber ] transiet CorS1 (al. habent) Ω^P Ed1455*, transiit Clementina Wordsworth |

⁴⁶ in vitam Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li449@ Ed1455 Weber ] in vita Rusch , ad vitam Weber ( s Z ) Φ Li449 |

Numérotation du verset Io. 5,25

Amen amen dico vobis quia venit

hora

et nunc est

quando mortui

audient

vocem Filii Dei

et qui audierint

vivent.

Numérotation du verset Io. 5,26

Sicut enim Pater habet vitam

in semetipso sic dedit et Filio vitam habere⁴⁷ in semetipso.

⁴⁷ vitam – habere] inv. Ed1455

Numérotation du verset Io. 5,27

Et potestatem dedit ei et⁴⁸ iudicium facere quia Filius⁴⁹ hominis est.

⁴⁸ et (iudicium) CorS1 (G’ habet ET ) Ω^L Wordsworth ( plerique codd. ) Ed1455 Rusch Weber ] iudicium CorS1 (al<iqui> non habent ET IUDICIUM ) Ω^J Ω^P Ω^S Weber ( P ) Clementina , etiam i. f. G |

⁴⁹ Filius Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S] et praem. Cor3 (grec.) |

Numérotation du verset Io. 5,28

Nolite mirari hoc

quia venit⁵⁰ hora

⁵⁰ venit Ω^J Ω^L Ω^S Li449@ Li449 Ed1455 Weber ] veniet Rusch

in qua omnes

qui in monumentis sunt

audient vocem Filii Dei⁵¹.

⁵¹ Filii Dei Ω^J Ω^P Li449@ Ed1455 Rusch ] eius Cor3 (grec.) Ω^L Weber

Numérotation du verset Io. 5,29

Et procedent

qui bona fecerunt

in resurrectionem vite,

qui vero mala egerunt in resurrectionem iudicii.

Numérotation du verset Io. 5,30

Non possum ego a meipso⁵² facere⁵³ quicquam.

⁵² meipso Ω^J Ω^L Ω^P Ed1455 Rusch Weber ] me Li449@ Li449 |

⁵³ facere] faere cacogr. Rusch (Erfurt Giessen Graz Subiaco Trier=facsim. ) |

Sed⁵⁴ sicut audio iudico et iudicium meum iustum est,

⁵⁴ sed CorS1 = Cor3 Ω^L Ω^P Ω^S Li449@ Li449 ] om. CorS1 =Cor3 (g<recus> non habet SED ) Ω^J Ed1455 Rusch Weber

quia non quero

voluntatem meam

sed voluntatem eius qui misit me⁵⁵.

⁵⁵ me Ω^L Ω^P Li449 Ed1455 Rusch Weber ] + Patris Li449@

Numérotation du verset Io. 5,31

Si ego

testimonium

perhibeo de me⁵⁶* testimonium meum non est verum.

⁵⁶ me Ω^J Ω^L Ω^P Li449@ Li449 Ed1455 Weber ] meipso Rusch

Numérotation du verset Io. 5,32

Alius est

qui testimonium perhibet de me.

Et scio quia verum est testimonium eius⁵⁷ quod perhibet de me.

⁵⁷ eius Li449@ Ω^P Ed1455 Rusch ] om . Ω^J Ω^L Li449 Weber

Numérotation du verset Io. 5,33

Vos

misistis ad Ioannem

et testimonium perhibuit

veritati.

Numérotation du verset Io. 5,34

Ego autem non ab homine⁵⁸* testimonium accipio

⁵⁸ non – ab homine Ω^J Ω^L Ω^P Li449@ Li449 Ed1455 Weber ] inv. Rusch

sed⁵⁹ hec dico

⁵⁹ sed] + et Ω^J* (exp.)

ut vos⁶⁰ salvi sitis.

⁶⁰ vos] om. Z D

Numérotation du verset Io. 5,35

Ille⁶¹

⁶¹ Ille] + autem Ω^P

erat lucerna

ardens

et lucens.

Vos autem voluistis exultare ad horam⁶² in luce eius.

⁶² exultare – ad horam] inv. Ed1455

Numérotation du verset Io. 5,36

Ego autem habeo testimonium maius Ioanne⁶³.

⁶³ Ioanne Ω^J²] Ioannes Ω^J*

Opera enim que dedit mihi Pater ut perficiam ea ipsa opera que ego facio testimonium perhibent de me

quia Pater

me misit⁶⁴.

⁶⁴ Pater me misit Ω^J Ω^L Rusch Weber ] Pater misit me Li449@ Ω^P Ed1455 , misit me Pater Li449

Numérotation du verset Io. 5,37

Et qui misit me Pater ipse testimonium perhibuit de me,

neque vocem eius

umquam audistis,

neque speciem eius⁶⁵ vidistis.

⁶⁵ eius] + unquam Ω^P

Numérotation du verset Io. 5,38

Et verbum eius

non habetis in vobis manens quia quem misit ille huic vos non creditis.

Numérotation du verset Io. 5,39

Scrutamini

Scripturas in quibus⁶⁶ putatis⁶⁷ vitam eternam habere. Et ille sunt que⁶⁸ testimonium perhibent de me.

⁶⁶ in quibus CorS2 ([parisiensis] primo modo) Li449@ Li449 Ω^F Ω^P Ω^S ] quia vos Ω^J Ω^L CorS2 ( sic parisiens. ) Rusch |

⁶⁷ putatis CorS2 ([parisiensis] primo modo) Li449@ Li449 Ω^F Ω^P Ω^S] + in ipsis Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁶⁸ que Li449 Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] qui Ω^F Li449@ |

Numérotation du verset Io. 5,40

non vultis

venire ad me

ut vitam

habeatis.

Numérotation du verset Io. 5,41

Claritatem ab hominibus non accipio.

Numérotation du verset Io. 5,42

Sed cognovi vos

quia dilectionem Dei non habetis in vobis.

Numérotation du verset Io. 5,43

Ego veni in nomine Patris mei et non accepistis⁶⁹* me.

⁶⁹ accepistis Z C D Φ Ω^J Ω^L Ω^S Ed1455 Rusch ] accepitis Weber, recepistis P

Si alius venerit

in nomine suo illum accipietis.

Numérotation du verset Io. 5,44

Quomodo vos potestis⁷⁰* credere qui gloriam ab⁷¹ invicem accipitis et gloriam que a solo Deo est⁷² non queritis?

⁷⁰ vos potestis Ω^P Ω^S Li449@ Li449 ] inv. Ω^J Ω^L Rusch Weber |

⁷¹ ab Ω^L Ω^S Li449 Ed1455 Rusch Weber ] ad Ω^P Li449@ |

⁷² Deo – est G Ω^J Ω^L Ω^P Ω^S Li449@ Li449 Rusch Clementina ] inv. Weber |

Numérotation du verset Io. 5,45

Nolite

putare quia ego accusaturus sim⁷³ vos apud Patrem.

⁷³ sim Catena (La88 Li449) Ω^L² Ed1455 Rusch Weber ] sum Ω^L* Catena (Bar484 Cbg133@ La88@ Li449@ Mt366@)

Est qui accusat⁷⁴* vos, Moyses in quo vos⁷⁵ speratis.

⁷⁴ accusat A M F D Ω^J Ω^P Ω^S Ed1455 Rusch Clementina ] accuset Weber |

⁷⁵ vos Ω^J Ω^P Ω^S Li449 Ed1455 Rusch Weber ] om. Li449@ |

Numérotation du verset Io. 5,46

Si enim⁷⁶

⁷⁶ enim Ω^P Ω^S Li449 Ed1455 Rusch Weber ] om. Li449@ , + vosvos! Ω^J* (rubr. cancel. et exp.)

crederetis Moysi

crederetis forsitan⁷⁷ et mihi.

⁷⁷ forsitan Ω^P Ω^S Ed1455 Rusch Weber ] utique CorS1=Cor3 (alia littera et vera UTIQUE )

De me enim ille⁷⁸ scripsit.

⁷⁸ ille] om. Ω^P

Numérotation du verset Io. 5,47

Si autem illius litteris

non creditis quomodo verbis meis⁷⁹ credetis?

⁷⁹ verbis meis Ω^J Ω^P Ω^S Li449@ Li449 Rusch ] inv. Ed1455 Weber

Capitulum 5

Numérotation du verset Io. 5,1

^marg.| {5.1101} {1 } Post hec erat dis festus. In superioribus determinavit Evangelista de spirituali regeneratione, hic consequenter determinat de beneficiorum ad hoc convenientium exhibitione. In generatione enim carnali filii habent a patre vitam, numerum et doctrinam, ita eodem modo est in generatione spirituali, Ideo Evangelista primo describit vite collationem, secundo spiritualem nutritionem ca. seq. Post hec autem. Tertio instructionem c. 7. ibi : Post hec autem ambulabat. Circa primum sciendum, quod modus naturalis cognitionis humane est ex sensibilibus ad intelligibilia deduci, quia omnis nostra cognitio oritur ex sensu, et ideo modus istius Evangeliste ut frequenter est premittere signum sensibile conveniens sequenti doctrine. et ideo hoc capitulum dividitur in duas partes, quia primo premittitur sensibile signum, ad ostendendum quod in Christo sit potentia vite reparativa, secundo subditur doctrina, ibi : Pater enim diligit. prima in tres quia ponitur miraculi operatio, secundo eius impugnatio ibi : Erat autem sabbathum, tertio conveniens excusatio, ibi : Iesus autem respondit, Pater meus. Prima in duas, quia primo circunstantia miraculi premittitur, secundo actus miraculi describitur ibi : Erat autem quidam. Circa primum ponitur primo circunstantia temporis, cum dicitur : Post hec erat, etc. Scilicet festum Pentecostes.

^marg.| {2 } Et ascendit Iesus Ierosolymam. Quia viri tenebantur ibi esse in illo festo, quia ter in anno tenebantur masculi apparere coram domino scilicet Paschate, et Pentecostes, et festo tabernaculorum, secundo describitur conditio loci. cum dicitur.

^marg.| {3 } Est autem Ierosolymis probatica . In qua aque pluviales colligebantur. et tibi lavabantur hostie primo, et postea in luteribus in atria sacerdotum existentibus. {5.1102} Ideo dicebatur illa piscina probatica, a probaton quod est ovis et est nomen Grecum, cuius interpretationem ponit in Hebraico dicens.

^marg.| {4 } Que cognominatur etc. Id est est domus ovium.

^marg.| {5 } Quinque porticus . Ut per plura loca possent lavantes hostias descendere ad aquam.

^marg.| {6 } In his. Scilicet porticibus. Iacebat multitudo etc. Et subditur causa.

^marg.| {7 } Angelus autem. Id est, in diversis temporibus, interpolatione tamen facta.

^marg.| {8 } Descendebat in piscinam, etc. Ex descensu Angeli.

^marg.| {9 } Et qui prior descendisset etc. Causa autem descensus Angeli, et huius miraculi assignatur a doctoribus, dicentibus quod appropinquante Evangelii veritate dominus voluit figuram expressam baptismi in hac piscina ostendere, que conveniebat cum baptismo in mundando et sanando virtute Dei occulta ad motione Angeli, sicut baptismus sub sensibili elemento mundat animam virtute occulta verbi, et cum hoc aliquando sanat corpus miraculose. Veruntamen quia figura deficit a figurato, ideo ista piscina non sanat nisi corpus, et una vice tamen, et non sanabat nisi unum. Baptismus autem pertingit ad animam et sanat omnes quotquot veniunt ad ipsum, nisi ponant impedimentum. Alii autem dicunt, quod illa miracula ibi fiebant propter presentia ligni dominice crucis, quod ibi enatavit appropinquante Christi passione, et ideo Angelus illuc descendebat propter ligni reverentiam, et enatavit tempore convenienti propter eius motionem. Per hoc etiam ostendebatur, quod natura humana a morbo peccati per lignum dominice crucis erat sananda. Qualiter autem illud lignum dominice crucis in loco illo fuerit positum diversimode dicitur. Dicitur enim in historia scholastica, quod regina Saba vidit in domo Saltus libani Salomonis quoddam lignum, de quo vidit in spiritu, quod in illo pateretur ille propter quem deficeret regnum Israel. Quod cum significasset Salomoni, ipse {5.1103} volens servare durabilitatem regni, fecit poni illud lignum in profundo terre iuxta templum ubi postea in superficie terre facta est illa piscina et ideo postea ibi illud lignum apparuit modo predicto. in quadam vero historia sancte Crucis dicitur, quod Seth filius Ade ex precepto patris fuit ad Paradisum voluptatis, unde eiectus fuerat ; et petit ab Angelo custodiente locum illum de oleo misericordie, qui acceptis tribus granis arboris ligni vetiti, dedit ea Seth, et ipse plantavit super sepulchrum patris sui Ade, et inde orte sunt tres virgule, que postea in unam arborem sunt coniuncte. Postea tempore Salomonis illa arbor fuit secta quia videbatur edificationi templi necessaria, verumtamen quando applicabatur ad opus semper erat nimis curta vel nimis longa, et ideo tanquam inutilis adhoc dimissa fuit iuxta templum in atrio quodam, homines autem venientes ad templum illi ligno ceperunt facere quandam reverentiam instinctu divino, de quo dolentes sacerdotes fecerunt illud proiici intra piscinam que erat prope templum, quod descendens ad fundum, ibi diu latuit. postea vero imminente passione apparuit modo predicto. Hec autem scripsi sine aliqua assertione.

^marg.| {1 } Erat autem . Hic consequenter ponitur actus miraculi cum dicitur. Erat autem quidam homo, etc. Ex quo patet, quod diu punitus fuerat, illam enim infirmitatem propter peccatum precedens incurrerat ut patebit infra. verumtamen quia penam patienter sustinuerat, ideo dignum erat, ut ei subveniretur, propter hoc sequitur.

^marg.| {2 } Hunc autem cum vidisset etc. Scilicet in infirmitate illa.

^marg.| {3 } Dicit ei : Vis sanus fieri ? Non petit quasi dubitans de voluntate, sed ut magis excitet eius desiderium quia per hoc dignior efficitur accipere Dei donum.

^marg.| {4 } Respondit ei languidus. Ostendens suum desiderium.

^marg.| {5 } Domine hominem non habeo, etc. Quasi dicat Multum desidero, sed non habeo hominem qui me portet, et ego sum ita debilis quod non possum ita cito venire sicut alii. unde sequitur.

^marg.| {6 } Dum venio enim, etc. Hoc autem dicebat, quia videbat Iesum fortem et aptum ad portandum eum, et magnum reputaret, si in hoc ei servire vellet, sed statim contulit ei maius beneficium, videlicet sanitatem perfectam, unde sequitur.

^prol.| {5.1104} {7 } Dicit ei Iesus : Surge, etc. Restitutus sanitati.

^marg.| {8 } Tolle grabatum tuum. Restitutus pristino vigori.

^marg.| {9 } Et ambula. Ad declarationem divini miraculi.

^marg.| { 10 } Et statim sanus factus est homo ille. Quia divina virtus infinita est, et operatur in instanti ; sanitas enim que virtute nature restituitur, in tempore et non instanti acquiritur.

^marg.| { 11 } Erat autem sabbatum . Hic consequenter ponitur predicti miraculi accusatio, et primo quantum ad ipsum sanatum, secundo, quantum ad ipsum medicum. ibi. Interrogaverunt ergo In prima parte dicitur sic. Erat autem sabbatum in die illo ; in quo non erat licitum opera servilia facere propter quod sequitur, Dicebant ergo Iudei illi qui etc.

^marg.| { 12 } Sabbatum est, non licet, etc. Isti falsum dicebant quia opera corporalia que sunt ad Dei honorem, bene possunt fieri in die sabbati sicut sacerdotes in templo corporaliter operabantur templum ornando, Hostias immolando, et lavando, et consimilia, ut dicitur Mt. 12.a. Portatio autem huius grabati erat ad magnificentiam divini miraculi sicut et modo illi qui miraculose de carceribus vel huiusmodi liberantur portant compedes suos ad loca sancta, ad manifestationem sue miraculose liberationis. Tamen aliter se excusat ille sanatus dicens.

^marg.| { 13 } Qui me sanum fecit, etc. Quasi dicat ille qui me divina virtute sanavit, eadem virtute et authoritate mihi precepit, et per consequens teneor sibi obedire, nec sum transgressor.

^marg.| { 14 } Interrogaverunt ergo. Hic ponitur accusatio medici, et primo in generali ante cognitionem determinatam de ipso, secundo in speciali ipso cognito, ibi. Postea. Quia enim per sanatum eum iste sanatus convenienter se excusabat, ideo querebant de ipso sanante, ut ipsum persequerentur, et hoc est quod sequitur. Interrogaverunt ergo eum : Quis est ille etc. Quasi dicat Malus est homo qui precepit talia.

^marg.| { 15 } Is autem qui sanus, etc. Quia diu languidus iacuerat, et sic facta Christi et eius famam ignorabat.

^marg.| { 16 } Iesus autem declinavit etc. Dans exemplum aliquando fugiendi volentes calumniari, et nolens se iactare de operatione miraculi.

^marg.| { 17 } Postea. Hic ponitur accusatio medici in spirituali habita cognitione de eo, et hoc est quod dicitur. Postea invenit etc. Quia ad agendum gratias de sanitate sibi collata frequentabat templum quod est locus orationis.

^marg.| {5.1105} {1 } Et dixit illi : Ecce sanus etc. Ex quo patet, quod infirmitas illa fuerat sibi propter peccatum inflicta.

^marg.| {2 } Ne deterius, etc. In currendo penam eternam, quia in recidivante fiunt novissima peiora prioribus.

^marg.| {3 } Abiit ille homo, etc. Dicunt aliqui, quod hoc fecit malitiose. Sed hoc non est verum, quia illos quos dominus sanavit corpore, sanavit et mente unde de isto dicitur inf. 7.c. Totum hominem salvum feci in in sabbato. Quod etiam exprimitur hic ex verbo Christi cum dicitur. Iam noli peccare. quasi dicat precedens peccatum est tibi dimissum. Et ideo dicendum, quod iste sanatus ivit bona intentione, ad publicandum virtutem Christi. Illi autem quibus hoc nunciavit fecerunt inde damnum suum, sicut, et de aliis Christi virtutibus, ideo sequitur.

^marg.| {4 } Propterea persequebantur . Tanquam violatorem divine legis, quod tamen erat falsum ut visum est.

^marg.| {5 } Iesus autem. Hic ponitur miraculi excusatio. Circa quod considerandum, quod apostoli fuerunt homines puri, et ideo Christus excusavit eos de violatione sabbati in confricatione spicarum per exempla purorum hominum, sicut David et sacerdotum, ut habetur Mt. 12.a. ubi ista exempla diffusius tractantur, ipse autem Christus erat homo et Deus, et ideo aliquando se excusavit de violatione sabbati per facta humana ut patet Luc. 13.c. ubi ostendit, quod in necessitate poterat bos levari de puteo in die sabbati, et multo magis homo sanari, ut habetur inf. 7.c. Si circuncisionem accipit homo in sabbato, ut non solvatur lex Moysi, mihi indignamini, quia totum hominem salvum feci {5.1106} in sabbato. Aliquando autem se excusat per divina facta, ut hic cum subditur.

^marg.| {6 } Pater meus, etc. Deus enim non sic producit res sicut artifex domum, quia domum factam dimittit et non conservat et ideo domo facta cessat eius operatio. Deus autem sic producit res, quod eas conservat inesse, et ideo licet septima die quieverit a novis operibus condendis, non tamen quievit a creaturis productis conservandis. Pater et filius sunt unus Deus et ideo sic ut pater continue operatur in conservatione et administratione rerum, ita et filius, sicut Christus excusatur in sabbato operando. Sed quia ex hac excusatione sequitur, quod Christus sit equalis Deo patri, ideo ex hoc verbo magis persequebantur eum Iudei tanquam blasphemum, quia blasphemia acrius punitur in lege quam fractio sabbati, et hoc est quod dicitur.

^marg.| {7 } Propterea ergo magis querebant etc. Patet litera propter quod consequenter se excusat dicens.

^marg.| {8 } Amen, amen dico vobis non potest etc. Quasi dicat vos mihi imponitis legis transgressionem et hoc est impossibile quia non possum obliquari a regula veritatis divine. Quod patet quia filius inquantum Deus habet omnino eandem operationem cum patre, et sic non potest ab eo obliquari. Similiter nec inquantum homo, quia humanitas Christi est instrumentum coniunctum ipsius divinitati, et sic non potest a motione eius obliquari et per consequens non potest transgredi, quia transgressio est obliquatio a lege divina. Sciendum tamen quod Arrius ex hoc verbo. Non potest filius, etc. dicit filium in divinis esse minorem patre, et ideo consequenter hoc excluditur cum dicitur.

^marg.| {9 } Quecunque enim. Scilicet pater.

^marg.| {5.1107} {1 } Hec et filius similiter facit. Ubi tria excluduntur per que posset dici filius minor patre. Primum est. Si operatio patris se extenderet ad aliqua ad que non se extenderet operatio filii, ideo hoc excluditur, ibi : Quecunque. Secundum est si filius faceret eadem que facit pater secundum identitatem speciei tantum, sed non secundum numerum, ita quod pater plura in numero faceret, et hoc excluditur cum dicitur. Hec et filius similiter facit, id est, eadem numero. Tertium est si faceret eadem numero, sicut faber et martellus producunt eundem effectum tamen aliter quia faber ut causa principalis, martellus autem ut instrumentalis et hoc excluditur cum dicitur.

^marg.| {2 } Similiter facit . Id est uniformiter per omnem modum. Et sic patet, quod verbum predictum. Non potest filius a se facere quidquam, etc. Non potest exponi secundum errorem Arrii de minoritate filii respectu patris in divinis, sed tantum ostendit processum filii a patre, inquantum filius non est a se, sed a patre, et sic potentiam operandi et notitiam habet a patre, sicut et essentiam, non tamen aliam, sed eandem numero. Si enim filius esset creatura (ut dicit Arrius) non posset facere quecunque facit pater, ut consequenter dicit Evangelista. Quecunque facit ille, etc. quia seipsum nec posset producere, nec conservare, esset tamen productus et conservatus a patre.

^marg.| {3 } Pater enim diligit. Postquam Evangelista posuit signum visibile ad ostendendum, quod filius habet potentiam collativam vite corporalis hic consequenter ponitur doctrina Christi de vita spirituali per ipsum conferenda. Et dividitur in duas, quia primo ponitur doctrina Christi. Secundo eius confirmatio subditur, ibi : Si ergo testimonium. Circa primum sciendum, quod duplex est vivificatio scilicet anime et corporis, et duplex iudicium divinum sibi respondet primum est iudicium discretionis, quod nunc est et respondet vite presenti secundum est iudicium discussionis ultime et premiationis, quod erit in futuro, et respondet corporum resuscitationi. Ideo sic procedit quia primo agit de vivificatione animarum et iudicio discretionis nunc existente, secundo de resurrectione futura, quia in primo ostendit Christus se habere potentiam vivificativam, secundo ostendit qualiter ista potentia sit intelligenda, ibi : Amen amen dico vobis. In prima parte dicitur sic. Pater enim diligit etc. Si accipiatur hic filius secundum divinam naturam, dilectio non accipitur hic causaliter, quia voluntas in divinis non est principium originis {5.1108} filii, sed natura, ut superius dictum est, et ideo cum dicitur. Pater enim diligit filium, et omnia, etc. Inquantum scientia patris communicatur filio hoc verbum diligit, non notat causam, sed tantum signum vel concomitantiam. Si autem accipiatur filius secundum humanam naturam : sic accipitur causaliter quia amor est primum donum et causa aliorum et tunc est sensus. Pater diligit filium. quia plenitudo scientie communicate anime Christi procedit ex patris dilectione.

^marg.| {4 } Et maiora his. Scilicet vivificationem mortuorum morte spirituali de qua loquitur postea quia maius est iustificare impium que creare celum et terram, Secundum Augustinum exponentem, illud infra. 14. Et maiora horum faciet. Quod a autem dicitur hic demonstrabit de futuro non est per hoc intelligendum quod filius secundum naturam divinam acceperit de novo aliquam scientiam, vel quod anima Christi aliquid cognoverit quod a principio sue creationis ignorabat, quia a principio sue creationis habuit plenitudinem gratie et scientie, sed dicitur res demonstrari quando de novo aliis innotescit et talis modus loquendi habetur. Gen. 22.c. Nunc cognovi, quod timeas dominum. Id est, alios cognoscere feci, quia Deus ante sciebat Abraham timere ipsum, sed per obedientiam eius in immolatione filii hoc fecit ab aliis cognosci.

^marg.| {5 } Ut vos miremini . Istud non ponitur causaliter, sed tantum consequutive, quia potestas vivificativa non est data Christo propter Iudeorum admirationem, sed ex hoc sequuta est, quando viderunt mirabilia Christi opera. Et ostendit consequenter que sunt illa maiora opera dicens.

^marg.| {6 } Sicut enim pater, etc. Quod est divine virtutis.

^marg.| {7 } Sic et filius, etc. Istud verbum vult, non ponitur hic ad denotandum, quod filius pauciores vivificet quam pater, sed ad ostendendum modum agendi, quia non agit coacte, nec ex necessitate nature, sed libere. Et quia iudicium discretionis concomitatur resurrectionem spiritualem, ut predictum est, ideo sequitur.

^marg.| {8 } Neque enim pater iudicat. Scilicet seorsum a filio, cum sit eorum una operatio.

^marg.| {9 } Sed omne iudicium. Hoc dicitur pro tanto, quia iudicium est per sapientiam divinam. Sapientia autem tota communicatur filio, et per consequens potentia iudicativa.

^marg.| { 10 } Ut omnes honorificent , etc. Ex predictis enim sequitur, quod sit honorandus honore latrie sicut et pater, cum sit unus Deus cum eo, unde sequitur.

^marg.| {5.1109} {1 } Qui non honorificat filium. Honore latrie.

^marg.| {2 } Non honorificat patrem qui misit illum. Quia habent eandem maiestatem.

^marg.| {3 } Amen amen dico vobis. Hic ostendit qualiter potentia vivificativa de qua loquutus est, sit intelligenda scilicet de vivificatione spirituali, que est per fidem charitate formatam et hoc est quod dicitur. Amen amen dico vobis, quia qui verbum etc. Fide formata.

^marg.| {4 } Habet vitam eternam. Causaliter, quia habet gratiam que facit eum dignum vita eterna.

^marg.| {5 } Et in iudicium etc. Scilicet condemnationis : veniet tamen in iudicium discussionis, et premiationis. Et quia dixit, quod talis habet vitam eternam, ne aliquis credat ex hoc quod fides faciat hominem in presenti immortalem, ideo subditur.

^marg.| {6 } Sed transiet a morte. Quia oportet solvere debitum nature, antequam veniat ad vitam glorie. Et quia fides a Deo datur per inspirationem ideo subditur.

^marg.| {7 } Amen amen dico, etc. Iste evangelista solus duplicat hanc dictionem amen que in Hebraico confirmationem designat. Ipse enim subtiliora et altiora scribit de Christo, et hec indigent maiori assertione propter quod communiter utitur predicta duplicatione.

^marg.| {8 } Quia venit hora etc. quando mortui . Morte infidelitatis, de qua dicitur Mt. 8.c. Dimitte mortuos sepelire mortuos suos.

^marg.| {9 } Audient vocem etc. Fidem vivificantem suscipiendo ideo sequitur.

^marg.| { 10 } Et qui audierint. Potest etiam intelligi de vivificatione corporali quia ad vocem Christi aliqui fuerunt resuscitati scilicet filius vidue Luce 5.e. et filia Archisynagogi Matt. 9.c. et Lazarus infra. 11.f. Per hoc autem quod hic dicitur. Venit hora. Patet quod non loquitur de resurrectione generali, que erit in futuro, sed de vivificatione spirituali, que est per fidem Christi, et de resurrectionibus corporalibus particularibus tamen, que facte sunt ad confirmationem huius fidei, et iste inceperunt a principio predicationum Christi.

^prol.| {5.1110} { 11 } Sicut enim, etc. Hic consequenter agitur de resurrectione generali futura et de iudicio sibi correspondente. Et dividitur in duas quia primo agitur de resurrectione, secundo de iudicio. ibi : Et potestatem Circa primum sciendum, quod illud quod est tale per essentiam est causa aliorum, ut habetur. 2. metaphis. Deus pater est vita per essentiam et per consequens filius, cum sint una essentia et una vita, et per consequens ipse erit causa vivificativa omnium resurgentium et hoc est quod dicitur. Sicut enim pater. Id est, a se et nullo alio, et per consequens ei convenit per essentiam.

^marg.| { 12 } Sic dedit, etc. Quia licet filius sit vita per essentiam sicut et pater hoc tamen habet a patre.

^marg.| { 13 } Et potestatem. Hic consequenter agitur de iudicio futuro, et dividitur in duas quia primo describitur illud iudicium, secundo describitur fore iustum, ibi : Non possum. Circa primum sciendum, quod etiam tota trinitas in iudicio futuro iudicabit autoritative, sed Christus inquantum homo iudicabit exequutive. Cuius ratio est, quia iudex debet manifestus omnibus iudicandis. Deus autem pater vel filius secundum divinam naturam non videbitur in iudicio ab omnibus, quia tunc omnes essent beati quia in tali visione consistitbeatitudo, et ideo executio iudicii data est Christo homini qui poterit ab omnibus videri et hoc est quod dicitur. Et potestatem, etc. executive.

^marg.| { 14 } Quia filius hominis est. Ab omnibus visibilis bonis et malis.

^marg.| { 15 } Nolite mirari hoc. Quasi dicat adhuc maius faciet Christus homo, unde subditur.

^marg.| { 16 } Quia veniet hora, etc. audient vocem. Humanitas enim Christi est organum divinitatis, et ideo vos eius operabitur ad resurrectionem generalem futuram per modum instrumenti coniuncti, verumtamen quia non resurgent uniformiter, quia aliqui resurgent ad gloriam, et alii ad penam, ideo sequitur.

^marg.| { 17 } Et procedent, qui etc. Hoc dicitur ad denotandum, quod fides sine boni, operibus non sufficit ad salutem.

^marg.| { 18 } Qui vero mala, etc. Id est, condemnationis.

^marg.| {5.1111} {1 } Non possum. Hic ostenditur hoc iudicium fore iustum. Filius enim inquantum Deus, habet eandem naturam cum patre, et sic non potest iudicando deficere, similiter nec inquantum homo, quia voluntas humana in omnibus sequitur motum et regulam voluntatis divine, et hoc est quod dicitur. Non possum ego etc. facere quidquam. Declinando a patre.

^marg.| {2 } Sicut audio, etc. Licet enim habeat eandem notitiam cum patre inquantum Deus, tamen habet eam a patre, et secundum hoc dicitur ab eo audire, secundum vero humanam naturam habet notitiam infusam, et sic magis proprie a patre audit.

^marg.| {3 } Et iudicium. Quia non potest obliquari voluntas Christi hominis a voluntate Dei, ut dictum est, ideo sequitur. Quia non quero vocem meam sed, etc.

^marg.| {4 } Si ego testimonium . Posita Christi doctrina de potentia vivificativa eius, hic consequenter ponitur confirmatio predicte doctrine. Et dividitur in duas quia primo confirmatur huiusmodi doctrina, secundo arguitur Iudeorum duritia, ibi : Claritatem ab hominibus. Prima in duas, quia primo confirmatur testimonio humano, secundo testimonio divino, ibi : Ego autemhabeo. Prima in duas, quia primo inducitur testimonium. Secundo ostenditur quod debeat esse acceptum, ibi : Ille erat : Circa primum sciendum, quod aliquando doctrina aliqua confirmatur per aliquid quod est minoris authoritatis, propter hoc quod illud est magis acceptum audientibus sicut dicit Philos. 2. Metaph. quod aliqui dignantur, i. dignum reputant Poetam inducere testem, sicut sunt illi qui sunt imbuti dictis Poeticis, et ideo nihil recipiunt nisi per testimonium Poete confirmetur quamvis illud sit magis autenticum simpliciter quam dictum Poeticum. Et eodem modo venientibus ad fidem de Iudaismo confirmatur novum Testamentum per vetus, et eodem modo Salvator hic confirmat doctrinam suam per testimonium Ioannis, cuius sanctitas erat nota Iudeis, et hoc est quod dicitur. Si ego testimonium etc. Scilicet solus.

^marg.| {5 } Testimonium meum non est verum. Id est, efficax secundum reputationem vestram, quamvis in se sit efficacissimum, propter hoc sequitur.

^marg.| {6 } Alius est qui testimonium. Scilicet Ioannes Baptista, ut patuit 1. et 2. cap.

^marg.| {7 } Et scio quia verum etc. Quia pater eius Zacharias per spiritumsanctum{5.1112} prophetavit ipsum preire ante faciem domini ad dandam scientiam salutis, ut habetur Lc. 1.g. Testimonium autem salutiferum esse non potest nisi sit verum. Quod autem istud testimonium sit autenticum, ostenditur.

^marg.| {8 } Vos misistis ad Ioannem. Nuncios solennes quasi volentes acquiescere dicto eius sicut autentico, sicut dictum fuit 1.c.

^marg.| {9 } Et testimonium perhibuit veritati. Id est, mihi qui sum veritas confitendo me esse Christum, et se negando, ut patuit supra 1. cap. et 3.

^marg.| { 10 } Ego autem ab homine testimonium , etc. Quasi dicat Non dixi predicta, ut sim in maiori authoritate propter dictum Ioannis, sed propter salutem vestram quam desiderio, ut acquiescentes eius testimonio ad salutem pertingatis.

^marg.| { 11 } Ille erat. Hic ostendit quod Ioannis testimonium debet ei esse acceptum propter tria, s. propter eius officium, quia erat preco Christi quod notatur cum dicitur : Ille erat lucerna. ostendens hominibus viam salutis, scilicet Christum. Et sicut lucerna non lucet ex se, sic Ioannes non erat lux, sed venit ut testimonium perhiberet de lumine, secundo propter charitatis incendium, quod notatur cum dicitur.

^marg.| { 12 } Ardens . Intantum quod propter zelum charitatis divine mortem suscepit, tertio propter virtutis exercitium, in tantum, quod credebant eum Christum, quod notatur ibi : Lucens. Ista tria debent reddere testimonium eius acceptum, et maxime Iudeis, quia voluerunt ipsum recipere tanquam Christum, propter quod subditur.

^marg.| { 13 } Vos autem voluistis exultare ad horam in luce eius. Dicit ad horam, quia finaliter eum contempserunt, et eius mortem procuraverunt.

^marg.| { 14 } Ego autem . Hic consequenter confirmat doctrinam suam per testimonium divinum. Et dividitur in tres, secundum quod pater testificatus est triplex de Christo scilicet per opera, per seipsum, et per scripturas, secunda ibi. Et qui me misit, tertia ibi, Scrutamini scripturas. In prima parte dicitur sic : Ego autem habeo, etc. scilicet testimonium Dei patris, quod est maius testimonio Ioannis, propter maiorem cognitionis certitudinem, et propter eius incommutabilitatem. Et quale sit istud testimonium, ostendit dicens.

^marg.| { 15 } Opera enim, etc. Ut perficiam ea, scilicet miracule virtutem totius creature excedentia, que faciebat Christus virtute propria, ideo dicit. Et perficiam, ea ipsa opera que ego facio, etc. Sicut enim firmum testimonium habetur per demonstrationem in his que subsunt facultati {5.1113} naturali intellectus, ita in his que sunt supra hanc facultatem firmum testimonium est per opera soli Deo possibilia, qui non potest esse testis falsitatis, et hoc modo confirmata est doctrina Christi, non solum ipso predicante, sed etiam ipsis apostolis, secundum quod dicitur Mar. ulti. d. Illi autem profecti predicaverunt ubique domino cooperante, et sermonem confirmante sequentibus signis.

^marg.| {1 } Et qui misit me. Hic consequenter ponitur testimonium patris, quod testificatus est per seipsum, et hoc fuit in baptismo et in transfiguratione, ubi audita est vox patris super Christum : Hic est filius meus dilectus, et hoc est quod dicitur : Et quimisit me pater ipse. Per seipsum.

^marg.| {2 } Neque vocem . Hic consequenter ostendit eos non capere huiusmodi testimonium, quod Deus ostendit tripliciter. Primo per signum sensibile, sicut in baptismo et transfiguratione audita est vox sensibilis. Sed hanc vocem non audierant Iudei persequentes Christum, quia ibi non fuerant, ideo dicitur : Neque vocem etc. Secundo ostendit aliquibus per visionem sue essentie sicut beatis, et hoc excluditur ab eis cum dicitur : Neque speciem eius vidistis. Tertio per internam inspirationem, et hoc excluditur cum dicitur.

^marg.| {3 } Et verbum eius, etc. Et subdit causam huius. Quia quem misit ille. huic vos non creditis, quasi dicat hoc non provenit ex Dei defectibilitate, sed vestra incredulitate.

^marg.| {4 } Scrutamini. Hic consequenter ponitur testimonium Dei patris per scripturas veteris Testamenti que manifeste loquuntur de Christo, et hoc est quod dicitur. Scrutamini, Id est, interius diligenter advertite.

^marg.| {5 } Scripturas. Legis et prophetarum.

^marg.| {6 } Quia vos putatis in ipsis vitam eternam habere. Et bene dicit, putatis, quia ab hac opinione sunt defraudati ex eorum incredulitate.

^marg.| {7 } Et ille sunt que testimonium perhibent etc. Quia scriptura veteris Testamenti determinat tempus eius adventus. Gen. penul. b. Non auferetur sceptrum de Iuda, etc. , et Dan. 9.f. ubi determinatur tempus adventus sanctisanctorum sub numero certo hebdomadarum. Determinat etiam locum nativitatis Mich. 5.a. Et tu Bethleem Ephrata parvulus es in milibus Iuda : Ex te enim egredietur qui sit dominator in Israel, etc. Determinat etiam modum nascendi, Isa. 7.c. Ecce virgo concipiet et pariet, etc. et modum conversandi in paupertate. Zach. 9.b. Ecce rex tuus venit tibi iustus et salvator, et ipse pauper. Et modum moriendi, Isa, 53.c. Sicut ovis ad occisionem ducetur, etc. Et breviter omnia mysteria Christi in veteri Testamento inveniuntur expressa, et in Christo completa, et ideo ex scripturis veteris Testamenti potuit vere cognosci, quod ipse erat {5.1114} Christus in lege promissus, sicut diffusius declaravi in quadam questione in qua de hoc determinavi.

^marg.| {8 } Et non vultis venire ad me. Per fidem, quia Iudei pro maiori parte permanserunt in infidelitate. Ut vitam eternam habeatis, que habetur per fidem formatam charitate.

^marg.| {9 } Claritatem ab hominibus . Hic consequenter arguit eorum tarditatem ad credendum, et quia persequebantur Christum ut blasphemum in quo fingebant se moveri zelo Dei, et ut violatorem sabbati in quo videbantur moveri zelo legis Moysi, ideo ostendit utrumque esse falsum, primo primum, secundo, ibi. Nolite putare. Dicitur ergo primo. sic. Claritatem ab hominibus non accipio. Idest quero. quasi dicat predicta non dixi ad iactantiam, quia non quero hominum gloriam. Quod patet ca. seq. ubi dicitur quod fugit quando turbe voluerunt eum facere regem. Sed ostendit ulterius ad quid predicta dixerit, scilicet ad ostendendum eorum duritiam dicens.

^marg.| { 10 } Sed cognovi. Id est, cognoscere feci.

^marg.| { 11 } Quia dilectionem , etc. quod declarat ex signo presenti dicens.

^marg.| { 12 } Ego veni in nomine. Quod patet per predicta testimonia.

^marg.| { 13 } Et non accepistis . Sed magis persequimini, quod faceretis si dilectionem Dei haberetis. Hoc etiam declarat ex signo futuro dicens :

^marg.| { 14 } Si alius venerit. Id est, non habens predicta testimonia a Deo.

^marg.| { 15 } Illum accipietis. Hoc fuit inchoatum, quando Iudei receperunt Bencozeba tanquam Messiam, qui tamen nullum divinum testimonium habebat per miracula vel scripturas, Hoc etiam perfecte complebitur quando recipient Antichristum pro vero Deo, quia faciet se circuncidi, et dicet se eis promissum, et ei adherebunt quousque eius falsitas detegatur per Enoch et Eliam. Et causam huius incredulitatis subdit dicens.

^marg.| { 16 } Quomodo potestis vos credere, etc. Id est, gloriam humanam. Hoc enim impedivit Iudeos a fide Christi in parte, quia solum attendebant et adhuc attendunt ad gloriam et exaltationem temporalem dandam eis per Messiam. Videbant autem Christum pauperem et abiectum, et ideo nonreceperunt eum, non attendentes scripturas prophetarum que de eius paupertate et abiectione loquuntur, ut supra dictum est. Gloria autem et exaltatio que promittitur danda per Christum, illa est gloria celestis quam non intelligebant, ideo sequitur.

^marg.| { 17 } Et gloriam que a solo. Propter hoc in infidelitate permanetis.

^marg.| { 18 } Nolite putare. Hic ostendit eos non moveri zelo Moysi, ipsum, persequendi, quia Moyses manifeste scripserat de eo, et hoc est quod dicitur : Nolite putare, quod ego, etc. Scilicet ego solus.

^marg.| { 19 } Est qui accusat vos. Mecum, scilicet. Moyses.

^marg.| {5.1115} {1 } In quo vos, etc. Falso tamen.

^marg.| {2 } Si enim crederetis, etc. Ly forsitan. non est nota dubii, sed libertatis arbitrii, quia nullus credit nisi volens.

^marg.| {3 } De me enim . Scilicet dupliciter, uno modo expresse, et manifeste ut predictum est Gen. pen. et Deut. 18.b. Prophetam suscitabit vobis Deus. Alio modo figuraliter et occulte, quia omnia sacrificia et {5.1116} facta in veteri Testamento sunt figura Christi.

^marg.| {4 } Si autem illius, etc. Non quod lex Moysi sit maioris authoritatis quam verbum Christi secundum veritatem, sed tantum secundum Iudeorum reputationem, vocatur etiam lex Moysi litera, doctrina autem Christi verbum, quia Moyses doctrinam suam tradidit scripto, non autem Christus, quia lex evangelica est lex amoris, et ideo primo fuit scripta in cordibus apostolorum per receptionem spiritussancti, sicut diffusius declaravi super epistolam ad Hebr.

Numérotation du verset Io. 5,moraliter

^marg.| {5.1101} {1 } Post hec erat, etc. Sequitur.

^marg.| {3 } Est autem Ierosolymis etc. Secundum doctores Catholicos piscina hec sanans infirmitates invisibili virtute apparuit ante baptismum Christi, ad signandum virtutem eius baptismi, sicut dixi plenius in expositione literali.

^marg.| {5 } Quinque porticus habens . Id est, aditus, per quos significantur lex prophete. Agiographa, Evangelium, et Apostolica doctrina. Hec enim quinque mentionem faciunt de Christi baptismate quasi {5.1102} ad ipsum prebentes aditum, tria prima figurative, alia duo exhibitive. Per Angelum descendentem in piscinam significatur Christus qui Isa. 9. secundum translationem. Lux dicit. Magni consilii Angelus. ipse vero descendens in Iordane, vim regenerativam dedit aquis tactu sacratissime carnis sue. Sed quoniam divina virtus non est alligata sacramentis, ideo ad hoc significandum iste languidus qui dicitur hic sanatus. non fuit sanatus per descensum in piscinam, sed per Christi sermonem, cum ei dicitur.

Numérotation du verset Io. 5,moraliter

^marg.| {5.1103} {8 } Surge tolle grabatum, etc. Per hoc autem, quod unus tamen sanatus fuit de multitudine languidorum, significetur quod pauci salvantur de multitudine vocatorum. Per lectum autem in quo iacebat {5.1104} languidus, significatur prava consuetudo, per quam iacet homo in peccato que tollitur per exercitium in opera bona, ideo subditur.

^marg.| † Et sustulit grabatum suum, etc. Per virtutis exercitium.

Numérotation du verset Io. 5,moraliter

^marg.| {5.1105} {4 } Propterea persequebantur Iudei . Opus eius bonum pervertentes in malum, et adhuc multos habent sequaces, nuncios Christi propter opus confessionis et predicationis molestantes.

^marg.| {5 } Iesus autem respondit, etc. Ubi Christus unitatem operationis {5.1106} ostendit et nature in filio et in patre et hoc satis diffuse. Nec occurrit mihi moralitas hic conveniens, nisi quod quilibet Christianus, qui Dei filius est adoptivus, debet uniri sibi charitatem mentis et conformitatem operationis, secundum illud. 1. Corint. 6.d. Qui adheret domino, unus spiritus est.

Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Io. 5), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 11/03/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=58&chapitre=58_5)

Signaler un complément d'information

Notes :

<58. - Ioannis evangelium>

Capitulum 5

<58. Ioannis evangelium>

Capitulum 5