<73. In Hebreos>

^a ¶Fons : Euthalius , Editio epistolarum Pauli (Hbr.) iuxta Paris, BnF, grec 59, f. 273v -274r (PG 85, 776A12-D2 , Von Soden 1911, [141], p. 347 , om.   Blomkvist 2012) : «Ὑπόθεσις τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς. // Ἡ δὲ πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή, δοκεῖ μὲν οὐκ εἶναι Παύλου, διά τε τὸν χαρακτῆρα, καὶ τὸ μὴ προγράφειν ὡς ἐν ἁπάσαις ταῖς ἄλλαις ἐπιστολαῖς, καὶ τὸ λέγειν [+ἐντῷβ´ marg. Pg59] « πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα [ἐκγευξώμεθαPg59] τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας ; Ἥτις, ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι ὑπὸ τοῦ Κυρίου, διὰ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη, συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι ». Τοῦ μὲν ἠλλάχθαι τὸν χαρακτῆρα τῆς ἐπιστολῆς φανερὰ ἡ αἰτία, πρὸς γὰρ Ἑβραίους τῆ σφῶν διαλέκτῳ γραφεῖσα· ὕστερον μεθερμηνευθῆναι λέλεκται [λέγεται Soden], ὡς μέν τινες ὑπὸ Λουκᾶ, ὡς δὲ [δ´ Pg59] οἱ λοιποὶ [πολλοί Soden], ὑπὸ Κλήμεντος, αὐτοῦ [τούτου Soden] γὰρ καὶ σώζει τὸν χαρακτῆρα. Τοῦ δὲ μὴ προγράφειν τὴν ἐπιστολὴν [+τὸ ὄνομα Soden cf. latin.] αἴτιον ἡ ἀκολουθία. Ἀπόστολος γὰρ ἐθνῶν ὑπῆρχεν ὁ Παῦλος, ἀλλ' οὐχὶ Ἰουδαίων, ἐπεὶ δεξιᾶς ἔδωκε τῷ Πέτρῳ καὶ λοιποῖς [τοὺς Soden] ἀποστόλοις κοινωνίας, ἵνα [ἵν´ Pg59] αὐτὸς μὲν σὺν Βαρνάβα εἰς τά [f. 274r] ἔθνη, οἱ δὲ περὶ τὸν Πέτρον εἰς τὴν περιτομήν, ἐπειδὴ δὲ κοινωνία τὸ κήρυγμα, καὶ κατηχηθέντες ὑπήρχον οἰ ἐξ Ἰουδαίων, ὠς ἀποστασίαν διδάσκει Παῦλος, εἰκότως τοῦ γνωρίσαι χάριν τὴν συμφωνίαν Ἑβραίοις ἐπιστέλλει γράφοντα δὲ [γράφων τάδε Pg59] πρὸς τούτους γράφειν [προγράφειν Soden] ἀπόστολον οὐ θέμις, μαρτυρεῖται δὲ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ἡ ἐπιστολὴ ὑπάρχουσα Παύλου τῷ γράφειν, «ὅτι καὶ ἐν τοῖς δεσμοῖς [+μουPg59] συνεπαθήσατε», καὶ ἐκ τοῦ λέγειν περισσοτέρως εὔχεσθε, ἵνα τάχιον ἀποκατασταθῶ ὑμῖν», // πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα γνωρίζουσιν ἡμῖν αὐτοῦ τυγχάνειν [εἶναιPg59] τὴν ἐπιστολήν, ὡς καὶ ἡ ἀνάγνωσις αὕτη προϊοῦσα διδάξει ». [Martin Morard 2022] [Véronique Sommers 2022]
<cuius fons> Cf.   Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica, 6.14.2-3, GCS 9.2, p. 551.1-10  : «καὶ τὴν πρὸς Ἑβραίους δὲ ἐπιστολὴν Παύλου μὲν εἶναί φησιν, γεγράφθαι δὲ Ἑβραίοις Ἑβραϊκῇ φωνῇ, Λουκᾶν δὲ φιλοτίμως αὐτὴν μεθερμηνεύσαντα ἐκδοῦναι τοῖς Ἕλλησιν, ὅθεν τὸν αὐτὸν χρῶτα εὑρίσκεσθαι κατὰ τὴν ἑρμηνείαν ταύτης τε τῆς ἐπιστολῆς καὶ τῶν Πράξεων· 6.14.3 μὴ προγεγράφθαι δὲ τὸ «Παῦλος ἀπόστολος» εἰκότως· «Ἑβραίοις γάρ, φησίν, ἐπιστέλλων πρόληψιν εἰληφόσιν κατ' αὐτοῦ καὶ ὑποπτεύουσιν αὐτόν, συνετῶς πάνυ οὐκ ἐν ἀρχῇ ἀπέτρεψεν αὐτούς, τὸ ὄνομα θείς». 6.14.4 εἶτα ὑποβὰς ἐπιλέγει· «ἤδη δέ, ὡς ὁ μακάριος ἔλεγεν πρεσβύτερος, ἐπεὶ ὁ κύριος, ἀπόστολος ὢν τοῦ παντοκράτορος, ἀπεστάλη πρὸς Ἑβραίους, διὰ μετριότητα ὁ Παῦλος, ὡς ἂν εἰς τὰ ἔθνη ἀπεσταλμένος, οὐκ ἐγγράφει ἑαυτὸν Ἑβραίων ἀπόστολον διά τε τὴν πρὸς τὸν κύριον τιμὴν διά τε τὸ ἐκ περιουσίας καὶ τοῖς Ἑβραίοις ἐπιστέλλειν, ἐθνῶν κήρυκα ὄντα καὶ ἀπόστολον».
Cf.   Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica (transl. Rufini), 6.14.2-3, GCS 9.2, p. 551.1-10  : « de epistula vero ad Hebraeos ita disserit, quod manifeste Pauli sit apostoli, scripta sit autem Hebraeo sermone tamquam Hebraeis, a Luca vero, qui erat Pauli discipulus, interpretata in Graecum. unde et stilus eius magis similis videatur libello illi, quem Lucas de apostolorum actibus scripsit. 3. quod autem superscriptionem solitam inibi non habet, id est Paulus apostolus, hoc esse rationis ostendit, quod praeiudicatum Hebraeis erat de Pauli nomine, ne eius dicta susciperent, et idcirco prudenter declinasse, ne statim in principio Pauli nomine inspecto lectio eius repudiaretur ».   Eusebius Caesariensis, Historia ecclesiastica (transl. Rufini), 6.20.3, GCS 9.2, p. 567.13-18 : « venit ad nos etiam Gai cuiusdam disertissimi viri disputatio adversum Proculum Catafrygam habita in urbe Roma praesente episcopo Zefyrino. qui cum argueret Catafrygam [...] adserit, eam, quae ad Hebraeos scripta est, non commemorans, quae etiam nunc apud Latinos [Ῥωμαίων] putatur non esse apostoli Pauli ».
¶Nota : La traduction correspond assez fidèlement au grec de Pg59 qui omet ici la partie authentique du prologue euthalien (signalée par // dans le texte grec ci-dessus). La dernière phrase (disputans... fuerit) est sans équivalent dans la documentation citée. [MM2022] [MM2024 rev.]

^b Cf. Hbr. 2, 3-4.