Capitulum 11
Numérotation du verset
Mt. 11,1
Et factum est cum consummasset Iesus
precipiens duodecim discipulis suis, transiit inde ut doceret et predicaret
in civitatibus eorum.
Numérotation du verset
Mt. 11,2
Ioannes autem
cum audisset in vinculis
opera Christi mittens duos de discipulis suis
Numérotation du verset
Mt. 11,3
ait illi1:
1 illi] illis
cacogr. Cas574
Tu es qui venturus es
an alium exspectamus?
Numérotation du verset
Mt. 11,4
Et2 respondens Iesus ait illis:
2 Et ΩF ΩS Rusch Weber] om. ΩV
Euntes renuntiate Ioanni que3 audistis et vidistis.
3 que] qui ? ΩF
Numérotation du verset
Mt. 11,5
Ceci vident,
claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes evangelizantur
Numérotation du verset
Mt. 11,6
et beatus est qui non fuerit4 scandalizatus in me5.
4 fuerit ΩS
Rusch Weber
] fuit ΩF ΩV
|
5 evangelizantur... in me
Li446 Rusch Weber
]
om. Li446@
|
Numérotation du verset
Mt. 11,7
Illis autem abeuntibus,
cepit Iesus dicere ad turbas de Ioanne:
Quid existis in desertum videre6? Arundinem
6 in desertum videre ΩF ΩV
Rusch Weber
] videre in deserto ΩS
vento agitatam?
Numérotation du verset
Mt. 11,8
Sed quid existis videre? Hominem mollibus vestitum?
Ecce qui
mollibus vestiuntur in domibus regum sunt.
Numérotation du verset
Mt. 11,9
Sed quid existis videre? Prophetam? Etiam dico vobis et plus quam prophetam.
Numérotation du verset
Mt. 11,10
Hic est enim de quo scriptum est7
a:
0 Mal. 3, 1.
7 est ΩF ΩV
Rusch Weber
]
om.
ΩS
Ecce8*
8 Ecce Θ Wordsworth (B D E H K L To22 V X Z*) Weber (S M Z) Linz446 Linz446@ ΩF ΩS ΩV*] + ego Amiatinus Cava P9389 Wordsworth (F J M O Q R T Y Z4) Sarum ΩV² (marg. pr. m.) Ed1455 Rusch
mitto angelum meum
ante faciem tuam
qui preparabit viam tuam ante te.
Numérotation du verset
Mt. 11,11
Amen dico vobis :
Non surrexit inter natos mulierum
maior9 Ioanne Baptista.
9 inter natos mulierum – maior ΩJ ΩF ΩS
Rusch Weber
]
inv. Li446@ Li446
Qui autem minor est
in regno celorum
maior est illo.
Numérotation du verset
Mt. 11,12
A diebus autem Ioannis Baptiste
usque nunc
regnum celorum vim patitur et violenti rapiunt illud.
Numérotation du verset
Mt. 11,13
Omnes enim prophete et lex
usque ad Ioannem
prophetaverunt.
Numérotation du verset
Mt. 11,14
Et si vultis recipere
ipse est Elias qui venturus est.
Numérotation du verset
Mt. 11,15
Qui habet aures audiendi
audiat.
Numérotation du verset
Mt. 11,16
Cui autem similem estimabo generationem
istam?
Similis est pueris
sedentibus in foro
qui clamantes
coequalibus
Numérotation du verset
Mt. 11,17
dicunt: Cecinimus vobis et non saltastis,
lamentavimus10
10 lamentavimus ΩF] + vobis
Wordsworth (Egerton609 P9389 Q)
ΩS, lamentati sumus
Cava
et non planxistis.
Numérotation du verset
Mt. 11,18
Venit enim Ioannes,
neque manducans, neque bibens et dicunt: Demonium habet.
Numérotation du verset
Mt. 11,19
Venit Filius hominis manducans et bibens
et dicunt: Ecce homo vorax et potator vini, publicanorum et peccatorum amicus. Et iustificata est sapientia
a filiis suis11.
11 ecce homo ... filiis suis ΩF ΩS
Li446
]
om. Li446@
Numérotation du verset
Mt. 11,20
Tunc cepit
exprobrare12 civitatibus in quibus facte sunt plurime virtutes eius quia non egissent penitentiam:
12 cepit exprobrare]
inv.
ΩS
Numérotation du verset
Mt. 11,21
Ve tibi Corozaim,
ve tibi Bethsaida
quia si in Tyro et Sidone
facte essent virtutes que facte sunt in vobis, olim in cilicio et cinere
penitentiam egissent.
Numérotation du verset
Mt. 11,22
Verumtamen dico vobis: Tyro et Sidoni remissius erit quam vobis in die iudicii13*.
13 quam vobis - in die iudicii ΩF ΩS ]
inv. Rusch Weber
Numérotation du verset
Mt. 11,23
Et tu Capharnaum,
numquid usque in14 celum exaltaberis? Usque in infernum descendes,
14 in ΩS
Rusch Weber
] ad ΩF
quia si in Sodomis facte fuissent virtutes que facte sunt in te, forte
mansissent usque in hunc15 diem.
15 hunc
Li446
ΩJ ΩF ΩS
Rusch Weber
] hanc
Li446
@
Numérotation du verset
Mt. 11,24
Verumtamen dico vobis quia terre Sodomorum remissius erit in die iudicii quam tibi.
Numérotation du verset
Mt. 11,25
In illo tempore16
16 In illo tempore ΩJ ΩS
Rusch Weber
]
om. Li446@
, et ideo dicit
Li446
respondens Iesus
dixit: Confiteor tibi,
Pater,
Domine17 celi et terre,
17 Domine
Cor3
(Ieronymus Rabanus anti.) ΩF ΩS
quia abscondisti hec
a sapientibus et prudentibus
et revelasti ea
parvulis.
Numérotation du verset
Mt. 11,26
Ita Pater,
quoniam sic placitum fuit18* ante te.
18 placitum fuit ΩF ΩS] f. platum
Li446@
, placet fuit
Li446, inv.
ΩJ
Rusch Weber
Numérotation du verset
Mt. 11,27
Omnia mihi
tradita sunt a Patre meo.
Et nemo novit Filium
nisi Pater,
neque Patrem quis novit19* nisi Filius
19 novit Li446@ Li446 ΩJ ΩF ΩS Weber] om. Rusch
et cui voluerit Filius20* revelare.
20voluerit Filius
Li446
ΩJ ΩS
Weber
]
inv.
ΩS
Rusch
; voluit Filius
Li446@
Numérotation du verset
Mt. 11,28
Venite ad me omnes qui laboratis
et onerati estis
et ego reficiam vos.
Numérotation du verset
Mt. 11,29
Tollite iugum meum super vos
et discite a me
quia mitis sum
et humilis
corde
et invenietis requiem animabus vestris.
Numérotation du verset
Mt. 11,30
Iugum enim meum
suave est21*
21 suave] uave cacogr. Rusch |est Li446@ Li446 ΩJ ΩS Weber] om. Rusch
et onus22 meum
22 onus ΩF ΩS
Li446 Rusch Weber
] omnis Li446@
leve.
Capitulum 11
Numérotation du verset
Mt. 11,1
marg.|
{5.203}
Ioannes
autem
.
Posita instructione predicantium. Hic consequenter {5.204} ponitur confirmatio dubitantium, et dividitur in tres, quia primo salvator noster confirmat dubios de suo adventu, secundo condemnat incredulos seu perversos, ibi. Cui si. tertio commendat devotos, ibi. In illo tempore re. Ie. Prima in duas quia ad confirmationem populorum ostendit{5.205} Ioannem esse prophetam sanctum ibi : illis autem abeuntibus prima in duas, quia primo movetur dubitatio, secundo ponitur eius responsio, ibi : Et respondens Ie. Circa primum considerandum, quod Herodes Antipas incarceravit Ioannem propter hoc quod reprehendebat eum, eo quod abstulerat fratri suo Philippo uxorem suam nomine Herodiadem, ut habetur Mar. 6. Ioannes ergo in carcere constitutus misit discipulos suos ad Iesum, querens utrum ipse esset Christus an non ? Sed quia questio est dubii abilis propositio, mirabile est quod Ioannes qui baptizaverat Christum, et viderat spiritum sanctum descendere super eum, et de eo dixerat : Ecce agnus Dei etc. ut habetur Io. 1. de hoc quasi dubitans querebat. Ad hoc respondet beatus Gregorius dicens, quod Ioannes non dubitavit ipsum esse huius mundi salvatorem, sed dubitavit utrum sicut natus erat in humanitate nostra. ita etiam moreretur pro salute humana : Sed hec responsio non videtur conveniens, quia Ioannes non fuit minus illuminatus quam prophete ve. te. quia hic dicitur plus quam propheta, ut sequitur in isto ca. Prophete autem cognoverunt Christum non tantum nasciturum in carne propter nos, sed etiam moriturum, ut habetur Isa. 53.c. Tamquam ovis ad occisionem ducetur etc. et in pluribus aliis locis que propter prolixitatem vitandam omitto : ergo multo fortius Ioannes qui fuit plus quam propheta cognovit. Item Ioannes de Christo predixerat : Ecce agnus dei Io. 2.d. quod non dixisset, ut videtur, nisi vidisset eum immolandum pre salute mundi. et ideo aliter dicendum, quod Ioannes non dubitavit de predictis, sed certitudinaliter cognovit, sed discipuli eius qui non erant sic illuminati, dubitaverunt, {5.206} et ideo Ioannes per discipulos suos questionem proposuit, non propter sui dubitationem, sed discipulorum hesitantium.
marg.|
.1.
Et
respondens
.
Hic ponitur Christi responsio, et quia eius responsio non erat ad confirmationem Ioannis qui non dubitavit, sed ad confirmationem discipulorum dubitantium, ideo Christus non respondit per verba, sed per facta, faciens in conspectu discipulorum Ioannis miracula multa manifeste declarantia, quod ipse esset Christus, et hoc est quod dicitur.
marg.|
.2.
Renunciate
Ioanni
.
ad preceptum meum. Et cetera que sequuntur patent usque ibi.
marg.|
.3.
Pauperes
evangelizantur
.
idest denunciantur habere regnum celorum, ut supra dictum est ca. 5. Beati pauperes etc.
marg.|
.4.
Et beatus.
Scilicet, dubitando de deitate, quia me vidit in passibili carne.
marg.|
.5.
Illis autem.
Hic consequenter ostendit Ioannem esse prophetam sanctum, et hoc ne ex questione proposita aliqui crederent eum dubitasse et ignorasse eum fuisse Christum, et commendat eum de quatuor. Primo de soliditate fidei et constantia, cum dicit.
marg.|
.6.
Quid existis.
quasi dicat non, quia Ioannes ita constans erat, quod nec timore nec favore a veritate declinabat, secundo ab austeritate penitentie, cum dicit.
marg.|
.7.
Hominem.
quasi dicat non, quia sicut supra dictum est Ioannes habebat vestimentum de pilis camelorum et esca eius erat locusta, et mel silvestre. Ad hoc etiam manebat in deserto ut austeram vitam duceret, non solum ex victu, et vestitu, sed etiam ex loco, propter quod subditur.
marg.|
.8.
Ecce qui mollibus.
Ad hoc enim multi magnatibus adulantur, {5.207} ut cum ipsis commutantes delitis utantur, sed homines veritatis talia aspernantur, ut narrat Valerius Max. lib. 4. quod quidam Diogeni olera lavanti. Si tu ait Dionysio adulari velles, ista non ederes. Cui respondit, si tu ista edere velles Dionysio adulari nolles. Et sequitur. Hic veridicus veritatis annunciator malens oleribus sustentari, quam magnatibus adulari. Tertio commendat eum Salvator a claritate notitie, cum dicit.
marg.|
.1.
Prophetam
?
Dicitur enim. 1Rg. 9.b. Qui enim dicitur hodie propheta, olim appellabatur videns, quia prophete videbant ea que aliis erant occulta, sed non solum Ioannes propheta fuit, sed etiam plus quam propheta, quia non solum Christum previdit venturum et predixit sicut alii prophete, sed etiam ipsum digito ostendit, quarto commendat eum ab auctoritate doctrine..2.
Hic est.
Mala. 3. .3.
Ecce ego
mitto
.
Ioannem qui duxit vitam angelicam. .4.
Ante
faciem
,
id est ante Christum quia filius dicitur figura Dei Patris et per consequens facies eius.
marg.|
.5.
Qui
preparabit
,
id est corda audientium ad recipiendum Christum per predicationem suam, et baptisma suum, et ut comprehendat summam commendationem Ioannis, subdit.
marg.|
.6.
Amen
dico vobis
.
Non negat quin equalis surrexit inter natos mulierum. Christus enim maior fuit, sed non proprie dicitur filius mulieris sed Virginis, quia mulier de communi cursu accipitur pro femina corrupta.
prol.|
{5.208} .7.
Qui autem
minor
.
idest, in beatitudine.
marg.|
.8.
Maior est
illo
.
Quia quilibet beatus quantumcumque minimus maior est actu quam quicumque viator purus, licet aliquis viator sit maior in potentia aliquo beato. Et quia dixerat, quod Ioannes erat plus quam propheta, ideo consequenter declarat hoc di.
marg.|
.9.
A diebus.
Quia Ioannes incepit predicare consecutionem regni celestis per penitentiam, quod ante esse non poterat.
marg.|
.{10}.
Et
violenti rapiunt illud
.
Non enim potest homo natus in terra rapere celum nisi sibi faciat violentiam cercendo a delectabilibus proprium appetitum.
marg.|
.{11}.
Omnes enim.
Quia in lege et prophetis veritas de Christo erat sub figuris et enigmatibus tradita, sed a Iohanne est manifeste ostensa dicente. Ecce agnus Dei etc.
marg.|
.{12}.
Et si.
Non in persona sed in spiritu, quia fuit similis Elie, et hoc in tribus. Primo in austeritate penitentie, quia de Elia scribitur. 4Rg. 1. quod erat vir pilosus, et zona pellicea accinctus renibus. Dicitur autem ibi pilosus propter hoc quod habebat vestem hirsutam et asperam. Similiter de Ioanne dictum est supr. 4. quod habebat vestimentum de pilis camelorum. Secundo, in soliditate constantie. De Elia enim scribitur, quod ipse constanter arguebat regem Achab 3Rg. 22. et Ochoziam regem. 4Rg. 1. Similiter Ioannes constanter arguebat Herodem. Mar. 6. Tertio in auctoritate doctrine, quia sicut Elias venturus est per predicationem suam, denuncians Christi adventum secundum, ita Ioannes prevenit primum, ut dictum est supra 3. cap. et hoc notatur cum subditur.
marg.|
{5.209} .1.
Qui
habet aures
.
Ad denunciandum, quod illud quod immediate, preponitur, mystice est intelligendum.
marg.|
.2.
Cui autem.
Hic consequenter exprimitur condemnatio obstinatorum, et primo in generali respectu Iudeorum communiter, secundo in speciali respectu aliquorum, quibus specialia beneficia contulerat, ibi. Tunc cepit exprobrare. Ad evidentiam primi advertendum, quod multum valde facit ad virtutem, quod aliqui a pueritia sua sint consueti operibus virtuosis, et ideo expedit quod pueri exerceantur in Iudis honestis et inducentibus ad virtutem et trahentibus a vitus, propter quod pueri Hebreorum habebant talem ludum. Dividebantur enim in medio civitatis in duas partes equales, et illi qui erant ex una parte canebant carmen letitie, et alii ex opposita carmen lugubre, postea opprobrabant sibi mutuo. Et exultantes dicebant aliis quare sibi non congaudebant et e converso aliis, scilicet lamentantes quare sibi non compatiebantur, et hoc fiebat ad exprimendum vanam letitiam et defectum compassionis et amicitie ad invicem in hoc mundo. Et hoc modo sicut videmus frequenter quod in eadem civitate, et immo et in eodem vico etiam in domo aliqui letantur, et aliqui ex opposito tristantur. Hoc simile erat de Iudeis quantum ad hoc, quia viderant austeritatem Ioannis, nec per hoc fuerant moti ad penitentiam, et postea dulcedinem et mansuetudinem Christi, qui dulcedinem misericordie eis predicavit, et cum eis dulciter et mansuete conversatus est, nec graves penas imposuit penitentibus sed dixit. Vade et noli amplius peccare. et tamen per hoc non fuerunt moti ad devotionis dulcedinem et pietatis, sed magis remanserunt obstinati in peccatis, scilicet, utriusque vitam in malum interpretando, et hoc quod dicitur. Cui autem similem estimabo generationem etc. de qua scribitur in cap. seq. Generatio mala et adultera signum querit.
marg.|
.3.
Similis est
etc. Non quantum ad eorum innocentiam, sed quantum ad ludi eorum interpretationem.
marg.|
.4.
Qui clamantes.
Quia pueri in partes equales divisi sibi dicebant mutuo ea que sequuntur.
marg.|
.5.
Cecinimus vobis
.
Et patet ex predictis.
prol.|
{5.210} .6.
Venit enim Ioannes
etc. Hic applicat similitudinem ad propositum.
marg.|
.7.
Neque manducans neque
bibens
.
Idest, in abstinentia maxima vivens, ille enim qui parum comedit, dicitur non comedere secundum communem modum loquendi, sicut qui male videt, dicitur non videns.
marg.|
.8.
Et dicunt.
Iudei, scilicet.
marg.|
.9.
Demonium habet.
Austeritatem Ioannis demoni attribuendo. demoniaci enim possunt multa agere et pati que non possunt alii.
marg.|
.{10}.
Venit filius hominis.
Idest, Christus.
marg.|
.{11}.
Manducans et bibens.
Idest, communem vitam inter homines ducens. Hoc enim debebat facere, quia erat mediator Dei et hominum et ideo talem vitam debuit communiter ducere, ut communiter viventes et peccatores haberent accessum familiarem ad ipsum.
marg.|
.{12}.
Et dicunt.
Scilicet Pharisei male interpretando.
marg.|
.{13}.
Ecce homo vorax.
In quo notant eum de excessu in quantitate cibi.
marg.|
.{14}.
Et
potator vini
.
In quo notant eum de ebrietate, quod erat falsum, quia perfectissime vite fuit, ut post baptismum. 40. diebus et noctibus ieiunavit, ut supra visum est.
marg.|
.{15}.
Publicanorum et peccatorum amicus.
Hoc accipiebant ex hoc quod videbant eum cum eis comedentem et bibentem, ut supra dictum est cap. 9 hoc tamen non erat, ut eorum vitia amaret, sed magis sanaret, ut ibidem dicitur.
marg.|
.{16}.
Et iustificata
etc. Hoc dupliciter exponitur. Uno modo referendo ad Apostolos et est sensus, licet Christus qui est sapientia Dei patris sit predicto modo a Phariseis reprobatus, tamen iustificatus est, id est cognitus iustus a filiis suis, hoc est a discipulis, qui sunt filii Christi per adoptionem, secundum quod dicitur Io. 1. Quotquot autem receperunt eum etc.
prol.|
Aliter exponitur referendo ad pueros Iudeorum predicto modo ludentes, et tunc sensus est. Et iustificata est sapientia, scilicet Ioannis et Christi.
marg.|
.{17}.
A filiis suis.
Hoc est a filiis Iudeorum, quia declarata est eorum iustitia et sapientia in quantum representabatur per eorum ludum obstinatio patrum suorum, sicut patet ex predictis.
marg.|
{5.211} .1.
Tunc
cepit exprobrare
.
Hic in speciali ostendit Christus condemnationem aliquorum propter eorum ingratitudinem, quia illi, predicaverat Christus frequenter, et inter eos miracula fecerat, et licet eius predicationem primo recepissent devote, tamen postea ad vomitum reversi, in infidelitate remanserunt, sicut predictum fuerat per Isa. 9. Primo tempore alleviata est terra etc. sicut expositum est c. 4. et hoc est quod dicit. Tunc cepit exprobrare etc. .2.
Ve tibi.
ista erat una de civitatibus, in quibus predicta fecerat. .3.
Ve tibi
Bethsaida
.
de ista civitate erat Petrus et Andreas. .4.
Quia
si in Tyro et Sidone facte.
quod patet, quia receperunt predicationes Apostolorum et devote crediderunt, ut patet Act. 21.b. ubi Paulum conduxerunt usque ad navem ex devotione, Per hoc tamen, non intelligitur aliqua variabilitas in divina predestinatione, sed tantum in hominum voluntate.
marg.|
.5.
Verumtamen dico.
Quia gravius est auditam fidem repellere, quam mori in gentilitate. Illi autem erant gentiles, qui habitabant in Tyro et Sidone.
marg.|
.6.
Et tu.
hoc dicit improperando quia per predicationem Christi et miracula debuisset exaltari ad divinas sed quia propter peccatumingratitudinis semper peiora peioribus feruntur ideo sequitur. Usque ininfernum.
marg.|
.7.
Quia si in
Sodomis
.
qui tum fuerunt homines pessimi, ut habetur Genes. 13.
marg.|
.8.
Facte.
quia fecissent penitentiam sicut Ninivite ad predicationem{5.212} Ione. Dicit autem forte, non ad notandum dubitationem ex parte sua sed ad denotandum mutabilitatem liberi arbitrii ex parte hominis.
marg.|
.9.
Verumtamen
dico
.
quia repugnatio veritatis agnite que fuit in istis, quia veritatem Dei cognitam per predicationem Christi postea impugnaverunt, cum sit species peccati in spiritum sanctum gravius est peccatum quam sit vitium luxurie contra naturam quo erant insecti isti Sodomite.
marg.|
.{10}.
In
illo tempore
.
Hic consequenter ponitur devotorum commendatio. Et circa devotionem primo ponitur principium motivum secundo ipsum medium ibi. Omnia mihi tradita sunt. Circa primum advertendum quod posset ab aliquo queri, que fuit causa quod Iudei illiterati et in populo famosi pro maiori parte in infidelitate remanserunt, simplices autem et illiterati ad fidem vocati sunt. Huic questioni tacite respondet Christus per modum divine laudis, dicens.
marg.|
.{11}.
Confiteor tibi
.
idest, ad gloriam tuam declaro.
marg.|
.{12}.
Quia
abscondisti
.
hec, id est mysterio fidei.
marg.|
.{13}.
A
sapientibus
et
prudentibus
,
id est in sapientia humana confidentibus, et isti sunt sapientes in oculis suis tantum, sed non simpliciter.
marg.|
.{14}.
Et
revelasti
ea
parvulis
.
idest humilibus, et sic patet quod etiam a parte credentium fuit eorum humilitas, que ad sapientiam disponit, ut dicitur Prov. 11.a. Ubi humilitas, ibi sapientia ex parte autem non credentium fuit eorum superbia, que est intellectus excecativa, sed ex parte Dei causa fuit simplex voluntas divina et hoc est quod subdit.
marg.|
.{15}.
Quoniam
sic.
quod enim aliqui sint electi, et aliqui reprobati bene {5.213}
potest assignari causa in generali etiam ex parte Dei, ut in electis appareat Dei misericordia, in aliis autem eius iustitia, quia sicut ad gloriam regis terreni et decorem sui regni non solum pertinet aula in qua strenui milites honorantur, sed etiam patibulum in quo malefactores puniuntur, sic ad gloriam Dei non solum pertinet premiatio beatorum, sed etiam punitio reproborum. In speciali tamen non potest assignari ratio ex parte Dei, quare istum eligat et illum dimittat, nisi eius simplex voluntas, unde dicit August. sup. Io. Quare illum trahat, illum autem dimittat, noli velle diiudicare, si non vis errare.
marg.|
.1.
Omnia mihi tradita sunt a patre meo.
Hic ponitur predicte vocationis medium. Christus enim mediator est Dei et hominum. Debitus est autem processus, ut ab extremo in extremum procedatur per medium, et ideo omnis processus gratie derivatur ad nos per Christum, et hoc est quod dicit : Omnia mihi tradita. Quod verum est in Christo, quia secundum naturam divinam habet esse a patre, et per consequens posse, licet habeat idem esse numero et posse cum ipso, et sic omnia sunt sibi tradita a patre ab eterno, secundum autem naturam humanam omnia tradita sunt in potestate Christi et domini a Deo patre. Sed hoc intelligendum est dupliciter. Uno modo quantum ad authoritatem, et sic omnia creata sunt sibi subdita ab instanti conceptionis, quia eo ipso quod natura humana verbo est unita, omnia creata sunt subiecta sibi. Alio modo quantum ad effectum, et sic in iudicio omnia erunt subiecta pedibus eius, quia tunc eius voluntas perfecte implebitur in omnibus, ut habetur ad Heb. 10. Et quia secundum divinam naturam idem est cum patre, ideo subditur.
marg.|
.2.
Et nemo
novit
filium.
Eodem modo, non tamen per hoc excluditur spiritus sanctus, quia dictio exclusiva addita uni persone in divinis respectu termini essentialis, non excludit aliam, sed potius includit, quia licet alia sit persona patris, alia filii et alia spiritus sancti, tamen iste tres persone sunt unus Deus, ita quod nec in divinitate, nec in essentialibus habent alietatem aliquam, dictio autem exclusiva solum excludit quod alietatem importat. Notitia autem absolute sumpta, essentialiter accipitur, ideo communis est tribus, et ideo cum dicitur, quod nemo no. fi. ni. pater etc. per hanc dictionem exclusivam, nisi ab hac notitia non excluditur {5.214} spiritus sanctus, sed magis includitur, ut dictum est. Sciendum etiam quod hec dictio nemo, non accipitur proprie, id est nullus homo, quod patet per hoc quod ab ista universali negativa excipitur pater per dictionem exclusivam, cum subditur.
marg.|
.3.
Nisi pater : neque patrem.
Qui tamen pater non est homo, solus enim filius in divinis est homo, et ideo dicendum quod nemo, ibi accipitur magis large, id est nullum suppositum nature intellectualis et sic bene excipitur pater, qui licet non sit homo, est tamen natura intellectualis, et tamen ipse cognoscit filium perfecte. Et quia Christus est mediator Dei et hominum, ideo notitia divinorum ad nos derivatur per ipsum, propter quod subditur.
marg.|
.4.
Et cui filius voluerit.
Non quia isti quibus fit revelatio mediante filio habeant notitiam comprehensionis sicut filius, quia hoc est impossibile creature, illud enim quod comprehenditur, totaliter et perfecte cognoscitur, et quia dictum est Dei filius est mediator Dei et hominum, ideo consequenter ostendit quod familiariter et secure possumus accedere ad ipsum, di.
marg.|
.5.
Venite ad
etc. Sub onere legis, quod onus fuit importabile patribus antiquis, ut habetur Act. 15.
marg.|
.6.
Et ego
reficiam
vos.
In presenti per gratiam, et in futuro per gloriam.
marg.|
.7.
Tollite.
Voluntarie, scilicet.
marg.|
.8.
Iugum meum
super
.
id est legem evangelicam, que dicitur iugum a iungo. gis, quia lex evangelica est lex amoris, et per consequens iungit fideles adinvicem, Iudeos et Gentiles : quia amor est vis unitiva secundum Diony. consequenter ostendit qualiter nutriatur amor iste, dicens.
marg.|
.9.
Discite a me.
Nullum ledendo.
marg.|
.{10}.
Et humilis corde.
Neminem contemnendo. Istis autem duobus maxime nutritur dilectio. Premium autem amoris subiungit, cum di.
marg.|
.{11}.
Et invenietis requiem animabus vestris.
Quia secundum quod dicit August. lib. confes. inquietum est cor meum, donec requiescat in te. Que quidem quies hic inchoatur, sed in patria perficietur. ubi caritas consummatur. Et ne ex iugo legis evangelice aliqui terreantur, ideo subditur.
marg.|
.{12}.
Iugum enim
etc. Quia secundum quod dicitur. Io. 5.a. Mandata eius gravia non sunt, quod exponens Aug. dicit, s. amanti.
Numérotation du verset
Mt. 11,moraliter
marg.|
{5.203}
Ioannes autem
etc. Per Ioannem qui misit discipulos suos ad Christum dicendo.
marg.|
†
Tu es qui venturus es
etc. Licet ipse de hoc nullatenus dubitaret, sed ut eius discipuli de hoc dubio certificarentur per {5.204} opera Christi, significatur bonus doctor et humilis, qui quamvis non dubitet de veritate alicuius conclusionis, discipulos dubitantes remittit ad sapientiorem, ut per eum certius informentur contra multos docto. et confesso, qui dedignantur sic remittere ne videantur aliqua ignorare.
Numérotation du verset
Mt. 11,moraliter
marg.|
{5.205} .5.
Illis autem
.
per hoc autem quod Christus commendavit Ioannem dementis, constantia et de aspera vita, et de cognitionis excellentia {5.206} ostenditur quod doctores superiores non debent inferiores contemnere, sed magis quantum possunt salva veritate eos commendare.
Numérotation du verset
Mt. 11,moraliter
marg.|
{5.207} .9.
A diebus.
Per regnum celorum potest intelligi militans ecclesia, que non est ipsi parietes, sed fideles, quorum multi valde {5.208} passi sunt martyrium per violentiam tyrannorum, et sic rapuerunt regnum celorum.
marg.|
.{11}.
Omnes enim
prophete
etc. Per legem et prophetas significantur doctores ve. Te. per Ioannem vero doctores novi, propter {5.209} quod debent ei assimilari in tribus predictis, scilicet, mentis constantia, austera vita, et sana doctrina.
Numérotation du verset
Mt. 11,moraliter
marg.|
.2. Cui autem similem etc. Sequitur.
marg.|
.5.
Cecinimus vobis
etc. Illi vero non saltant ad cantum qui audientes predicationem de gaudiis celestibus, et non elevantur ad ipsa per devotionis affectum, et illi non plangunt ad lamentationem {5.210} qui predicationem audiunt de punitione peccatorum quod non moventur ad aliquam contritionem.
marg.|
.6.
Venit enim
etc. Abstinentia Ioannis fuit aliis exemplum penitentie. Manducatio vero Christi fuit aliis exemplum condescensionis et misericordie, per illos igitur qui utrunque in malum interpretabantur, significantur detractores, bonos actus aliorum nequiter depravantes.
Numérotation du verset
Mt. 11,moraliter
marg.|
{5.211} .1.
Tunc cepit exprobare
etc. Per istas civitates, in quibus Christus frequenter predicaverat et miracula fecerat, significantur illi qui frequenter audiunt Dei verbum, et vident exempla virtutum, et tamen in peccatis suis obdurantur, propter quod ceteris paribus aliis gravius punientur.
prol.|
{5.212} .{10}.
In illo tempore
etc. sequitur.
marg.|
.{13}.
Et revelasti
etc. Magnus honor ex hoc est humilibus veris quia sunt de secreto consilio summi Regis, et quoniam humilibus omnia patienter sustinentibus frequenter imponuntur gravia. ideo indigent recreatione divina, propter quod subditur. Venite ad me etc.
Numérotation du verset
Mt. 11,ADDITIO.
marg.|
{5.215} In cap. 11. Ubi dicitur in postil. Et ideo aliter dicendum, quod Ioannes non dubitavit de predictis.
prol.|
Hec ratio postillatoris non videtur consona litere sequenti cum dicit. Euntes renunciate Ioanni que audistis et vidistis etc. Si enim Ioannes non proponebat hanc questionem propter se, sed tantum propter discipulos, cum hoc non latebat Christum, qui cogitationes hominum perfecte cognoscebat, superfluum et impertinens videtur dicere : Renunciate Ioanni : Ioannes enim de hoc certus erat sed potius debuisset dicere. Attendite quia audistis et vidistis : dirigendo verba sua discipulis, qui hoc indigebant, ut dicit postillator, non autem Ioannes. Sed meliori iudicio semper salvo ad hanc admirationem tollendam aliter posset dici. Pro cuius declaratione attendendum, quod non est inconveniens, ut quis sciens aliquam veritatem certitudinaliter per unum modum, ulterius proficiat sciendo eandem veritatem per alium modum licet secundus modus sciendi non sit ita perfectus sicut primus. Quod patet ex hoc : nam Christus qui non solum secundum scientiam increatam sed etiam secundum scientiam infusam omnia cognovit, ut communiter tenetur, secundum tamen scientiam acquisitam, s. experimentalem legitur profecisse. Luc. 2.g. Iesus proficiebat scientia et etate etc. Similiter dicendum est, quod licet Ioannes certitudinaliter cognovisset Christum per divinam revelationem, et per spiritum sanctum sub forma visibili descendentem et huiusmodi : adhuc tamen poterat proficere in ipsius cognitione experimentali, hoc est cum experientiam haberet quod opera ipsius Christi manifeste corresponderent his que de eo in propheticis scripturis prenosticata fuerunt, iuxta illud Io. 10.a. Opera que ego facio testimonium perhibent de me. Sed cum quelibet cognitionis perfectio sit appetibilis seu desiderabilis, presertim cognitio Christi, idcirco Ioannes non dubitando de Christo an esset Christus, sed potius desiderando habere ipsius cognitionem experimentalem ex operibus, quam iam habuerat ex revelatione divina, dicebat. Es tu, an alium expectamus. Hoc est dicere, desidero te cognoscere esse Christum ex operibus per te factis, sicut te iam cognovi per inspirationem seu divinam revelationem. Unde notanter dicit evangelista. Cum audisset Io. opera Christi etc. licet enim viderat Christum et ipsum vere cognoverat, ut dictum est, non tamen viderat opera Christi presertim illa que testimonium de ipso perhibebant, s. miracula. Ad quod Christus tamquam sciens cogitationem cordis ipsius Ioannis, proprie respondit. Renunciate Ioanni etc. Ubi attendendum, quod non solum dixit, renunciate Ioanni que vidistis, licet forte hoc videretur sufficere, sed dixit, que vidistis et audistis ad denotandum, quod ea que audiverant a prophetis per Christum fienda, videbant per ipsum impleta, unde dicit. Ceci vident, et claudi ambulant etc. Hec enim miracula in propria forma leguntur in propheticis vaticiniis : unde Isa. 35.b. loquens de Christo ait : Deus venit, et salvavit nos. Sequitur. Tunc aperientur oculi eorum. Similiter Isa. 61.a. Ad annunciandum seu evangelizandum pauperibus misit me. Ex quibus patet, quod Christus in hac responsione satisfaciebat desiderio Ioannis recte ordinato circa cognitionem {5.216} Christi, ostendendo quod opera sua miraculosa correspondebant vaticinis prophetarum, et sic poterat de Christo notitiam experimentalem habere ex operibus, de quo iam habuerat notitiam divinitus revelatam.
prol.|
REPL. In cap. 11. Ubi agitur de questione Ioannis baptiste ad Iesum, de qua postil. dicit, cum quomodo sit dubitabilis propositio, non movetur in persona Ioannis, qui fuit per divinam revelationem et occultam visionem certificatus, sed movetur in persona discipulorum Ioannis hesitantium, sed Burg. dicit taliter dictum non esse consonum litere, que dicit respondendo. Euntes renunciate Ioanni que respondet Ioanni, non discipulis eius. Ad quod potest dici dupliciter. Primo quod remisit Christus discipulos ad Ioannem, ut ex relatione discipulorum hesitantium Ioannes materiam acciperet eos plenius informandi, secundo dici potest, quod Christus tenuit modum curialem, nam directe respondendo ad discipulorum hesitationem quam novit, visus fuisset hesitationem eorum redarguisse, quod curiale non fuisset circa legationem Ioannis factam. Curialitas igitur videtur tam ex parte querentis quam es ex parte respondentis, dum et Ioannes in sua persona incredulitatem discipulorum non detegeret, et Christus sic curialiter querenti respondit, ne in credulitatem legatoris increpare videretur, cum ad forum Ioannis pertinerent. Modo autem dicendi Burg.quem hic addit multa inconvenientia contingunt, primo quia ponit Ioannem per divinam revelationem de Christo et de his que de ipso erant scripta, certitudinaliter et sufficienter instructum, et tamen quod Ioannes petivit amplius instrui, ex secunda enim parte infertur oppositum prime partis, quia bene sequitur. Ille petit de una conclusione perfectius instrui, igitur perfecte non fuit instructus, cuius oppositum dicit Burg. addens quod secundus modus sciendi non sit ita perfectus sicut primus, ex quo patet Ioannem plus quesisse curiosa quam utilia, sicut logica secundum commentatorem. 2. metaph. non est scientia, sed modus sciendi, qui igitur esset perfecte instructus in Theologia, et post quereret scire logicam, curiosus veniret iudicandus. Secundum inconveniens, quia Burg. dicit dominum nostrum Iesum Christum profecisse scientia acquisita per experientiam, et hoc videtur dubium, nam si Christus aliquid didicisset per experientiam quod prius vel qualiter prius non novit. sequitur quod non fuit ab instanti conceptionis sue omni sciens, quod est contra sanctos doctores et magistrum lib. 3.d. 14. sed 13. di. exponit quomodo intelligitur Christum profecisse, non ut Burg. vult. Tertium quod Burg. ponit Ioannem Baptistam movisse ex parte sui questionem, ut eum quem sciret esse Christum per divinam revelationem et sensibilem ostensionem, etiam sciret per miraculorum operationem, videtur absurdum, quia Iudei non ita plene docti de Christi adventu cum peterent signa audierunt. Generatio prava signum querit. Mt. 12. et sic Ioannes videtur ad generationem pravam pertinere, eo quod ab infallibili veritate doctus singularia signa et fallibilia querit secundumBurg. quod absurdum dictu videtur. Confirmatur, quia post medium sciendi infallibile, si verum diceret Burg. Ioannes quesivisset medium sciendi valde fallax, scilicet operationem miraculorum, nam et pravi antichristiani dabunt talia media non ad instruendum sed ad fallendum, ut dicit beatus August. 2. de civit. Dei, cap. 13. et octogintatrium questionum, q. 55. et quamplurima alia, que contingunt huic singularitati.
Numérotation du verset
Mt. 11,differentia
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Mt. 11), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 09/05/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=55&chapitre=55_11)
Martin Morard, ed., Nicolaus de Lyra (Mt. 11), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2025. Consultation du 09/05/2025. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=lyr&numLivre=55&chapitre=55_11)
Notes :