Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 27

Numérotation du verset Mt. 27,1

Mane autem facto,

consilium inierunt omnes principes sacerdotum¹ et seniores populi adversus Iesum ut eum morti traderent.

¹Mane... sacerdotum Ω^J Li446@ ω 1 Rusch ] Mane autem facto inierunt principes sacerdotum CorS1

Numérotation du verset Mt. 27,2

Et vinctum

adduxerunt eum² et tradiderunt Pontio Pilato presidi.

² eum Ω^J (interl. post. m.) Li446@ Rusch ] om. Ω^J* Li446

Numérotation du verset Mt. 27,3

Tunc videns³ Iudas qui eum tradidit quod damnatus esset penitentia ductus, retulit triginta argenteos principibus sacerdotum et senioribus

³ videns Rusch Weber ] iter. Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,4

dicens: Peccavi tradens sanguinem iustum.

At illi dixerunt: Quid ad nos?

Tu videris.

Numérotation du verset Mt. 27,5

Et proiectis argenteis in templo recessit

et abiens laqueo se suspendit.

Numérotation du verset Mt. 27,6

Principes autem sacerdotum acceptis argenteis dixerunt: Non licet eos mittere⁴

⁴ eos mittere Ω^J Rusch ] inv. Li446@ Li446 Weber

in corbanan

quia pretium sanguinis est.

Numérotation du verset Mt. 27,7

Consilio autem inito emerunt ex ipsis⁵ agrum figuli,

⁵ ipsis Rusch ] illis Ω^J Li446@ Li446 Weber

in sepulturam peregrinorum.

Numérotation du verset Mt. 27,8

Propter hoc vocatus est ager ille⁶ Acheldemach, hoc est⁷ ager sanguinis usque in hodiernum diem.

⁶ ille Ω^J Li446@ Li446 Weber ] + a lingua eorum Rusch |

⁷ hoc est Weber (M Z P Φ) Rusch Clementina ] om. Weber |

Numérotation du verset Mt. 27,9

Tunc adimpletum⁸ est quod dictum est per Ieremiam prophetam dicentem:

⁸ adimpletum Li446 Rusch ] impletum Ω^J Li446@ Weber

Et acceperunt

triginta argenteos pretium

appretiati

quem

appretiaverunt a filiis Israel

Numérotation du verset Mt. 27,10

et dederunt eos in agrum figuli sicut constituit mihi Dominus.

Numérotation du verset Mt. 27,11

Iesus autem stetit ante presidem et interrogavit eum preses dicens: Tu es rex Iudeorum?

Dicit illi⁹ Iesus: Tu dicis.

⁹ illi Ω^J Rusch ] ei Li446@ Li446 Weber

Numérotation du verset Mt. 27,12

Et cum accusaretur a principibus sacerdotum et senioribus nihil respondit.

Numérotation du verset Mt. 27,13

Tunc dicit illi¹⁰ Pilatus: Non audis quanta adversum te dicunt testimonia?

¹⁰ illi Ω^J Rusch Weber] ei Li446@ Li446

Numérotation du verset Mt. 27,14

Et non respondit ei ad ullum verbum ita ut miraretur preses vehementer.

Numérotation du verset Mt. 27,15

Per diem autem sollemnem consueverat preses dimittere populo unum vinctum¹¹ quem voluissent.

¹¹ unum vinctum Rusch Weber ] inv. Ω^J Li446@ Li446

Numérotation du verset Mt. 27,16

Habebat¹² autem tunc unum vinctum¹³

¹² Habebat Li446@ Li446 Cor3 (vel) Rusch Weber ] habebant Ω^J Weber (M D) |

¹³ unum vinctum Ω^J Li446@ Li446 Rusch ] unum Z, inv. Φ, vinctum Weber |

insignem

qui dicebatur Barabbas.

Numérotation du verset Mt. 27,17

Congregatis ergo illis dixit Pilatus: Quem vultis dimittam vobis?

Barabban¹⁴ an Iesum qui dicitur Christus?

¹⁴ Barraban] Barrabam Ω^J Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,18

Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum.

Numérotation du verset Mt. 27,19

Sedente autem illo¹⁵

¹⁵ illo Ω^J Li446 Rusch Weber] eo Li446@

pro

tribunali, misit ad eum

uxor eius

dicens: Nihil tibi et iusto illi.

Multa enim passa sum hodie per visum propter eum.

Numérotation du verset Mt. 27,20

Principes autem sacerdotum et seniores

persuaserunt populis ut peterent Barabbam, Iesum vero¹⁶ perderent.

¹⁶ vero Ω^J Li446 Rusch Weber] autem Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,21

Respondens autem preses ait illis: Quem vultis vobis de duobus dimitti? At illi dixerunt: Barabbam.

Numérotation du verset Mt. 27,22

Dicit illis Pilatus: Quid igitur faciam de Iesu qui dicitur Christus?

Numérotation du verset Mt. 27,23

Dicunt omnes: Crucifigatur. Ait illis preses: Quid enim mali fecit?

At illi magis clamabant

dicentes: Crucifigatur.

Numérotation du verset Mt. 27,24

Videns autem Pilatus¹⁷ quia nihil proficeret sed magis tumultus fieret,

¹⁷ Pilatus Ω^J Li446@ Li446 Weber ] preses Rusch

accepta aqua lavit manus coram populo

dicens: Innocens ego sum a sanguine iusti huius ¹⁸.

¹⁸ iusti huius Ω^J Li446@ Li446 Weber ] inv. Rusch

Vos videritis.

Numérotation du verset Mt. 27,25

Et respondens universus populus dixit: Sanguis eius

super nos et super filios nostros.

Numérotation du verset Mt. 27,26

Tunc dimisit illis¹⁹ Barabbam.

¹⁹ illis Ω^J Li446 Rusch Weber] eis Li446@

Iesum autem²⁰ flagellatum

²⁰ autem Ω^J Li446 Li446@ Weber] vero Rusch

tradidit eis ut crucifigeretur.

Numérotation du verset Mt. 27,27

Tunc milites presidis suscipientes Iesum in pretorio²¹ congregaverunt ad eum²² universam²³ cohortem

²¹ pretorio Ω^J Li446@ Rusch Weber ] pretorium Clementina , preto. Li446 |

²² ad eum Ω^J Li446@ Li446 Weber] om. Rusch |

²³ universam Ω^J Li446@ Weber ] universum Rusch , univer. Li446 |

Numérotation du verset Mt. 27,28

et exuentes eum

chlamydem coccineam

circumdederunt ei.

Numérotation du verset Mt. 27,29

Et plectentes coronam de spinis,

posuerunt super caput eius et arundinem in dextera²⁴ eius.

²⁴ dextera Ω^J Rusch Weber ] dexteram Li446@

Et genuflexo ante eum

illudebant ei²⁵ dicentes: Ave rex Iudeorum.

²⁵ illudebant ei Rusch ] illudebant Ω^J, eum inludebant Weber Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,30

Et exspuentes in eum acceperunt arundinem et percutiebant caput eius.

Numérotation du verset Mt. 27,31

Et postquam illuserunt ei, exuerunt eum chlamyde²⁶ et induerunt eum²⁷ vestimentis eius²⁸ et duxerunt eum ut crucifigerent²⁹.

²⁶ chlamyde Amiatinus M Cava Φ Ω^J Clementina Rusch ] om. Li446 , + coccinea Rusch , clamydem Weber |

²⁷ et induerunt eum] om. Li446 |

²⁸ eius Ω^J Rusch Weber] suis Li446 Li446@ |

²⁹ eum ut crucifigerent Rusch Weber ] eum ut crucifigeretur Li446@ , ut cruci. eum Li446 |

Numérotation du verset Mt. 27,32

Exeuntes autem

invenerunt hominem Cyreneum³⁰

³⁰ Cyreneum Rusch Weber ] + venientem obviam sibi Z Ω^J Li446@ , venientem de villa Li446

nomine Simonem. Hunc angariaverunt ut tolleret crucem eius.

Numérotation du verset Mt. 27,33

Et venerunt in locum qui dicitur Golgotha

quod est Calvarie locus.

Numérotation du verset Mt. 27,34

Et dederunt ei vinum bibere³¹

³¹ vinum bibere Ω^J Rusch Weber ] inv. Li446@ Li446

cum felle mixtum³².

³² mixtum Ω^J Li446 Li446@ Rusch Weber] mistum Clementina

Et cum gustasset noluit bibere.

Numérotation du verset Mt. 27,35

Postquam autem crucifixerunt eum, diviserunt vestimenta eius, sortem mittentes, ut adimpleretur³³ quod dictum est per prophetam³⁴: Diviserunt sibi³⁵ vestimenta mea et super vestem meam³⁶

³³ adimpleretur P Li446 Li446@ Rusch ] impleretur Amiatinus Z Φ Ω^J Clementina |

³⁴ dicentem] om. Amiatinus Ω^J Rusch |

³⁵ sibi] om. Z Ω^J² (rubr. cancel.) |

³⁶ vestem meam] vestimentum meum P |

miserunt sortem³⁷.

³⁷ ut adimpleretur … sortem Amiatinus Z P Φ Ω^J Li446@ Li446 Rusch Clementina ] om. Weber

Numérotation du verset Mt. 27,36

Et sedentes servabant eum.

Numérotation du verset Mt. 27,37

Et imposuerunt

super caput eius causam ipsius scriptam:

Hic est Iesus rex Iudeorum.

Numérotation du verset Mt. 27,38

Tunc crucifixi sunt cum eo duo latrones, unus a dextris et unus a sinistris.

Numérotation du verset Mt. 27,39

Pretereuntes autem

blasphemabant eum

moventes capita³⁸

³⁸ sua Ω^JLi446@ Li446 Weber] om. Rusch

Numérotation du verset Mt. 27,40

et dicentes: Vath³⁹. Qui destruis templum Dei et in triduo illud reedificas, salva temetipsum. Si Filius Dei es descende de cruce.

³⁹ Vath Ω^M Li446@ Li446 Sarum] Vach Rusch , Vah Z F P Φ Ω^J Clementina ; om. Weber

Numérotation du verset Mt. 27,41

Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis et senioribus dicebant:

Numérotation du verset Mt. 27,42

Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere.

Si rex Israel est descendat nunc de cruce et credimus ei.

Numérotation du verset Mt. 27,43

Confidit in Deum⁴⁰, liberet eum nunc⁴¹ si vult. Dixit enim: Quia Filius Dei⁴² sum.

⁴⁰ confidit in Deum Rusch ] confidit in Deo Ω^J Li446@ Li446 , confidet in Deo Weber |

⁴¹ eum nunc Li446 Li446@ Rusch ] inv. Ω^J Weber |

⁴² Filius Dei Li446 Li446@ Rusch Clementina ] inv. Ω^J Weber |

Numérotation du verset Mt. 27,44

Idipsum autem et latrones

qui crucifixi erant⁴³ cum eo improperabant⁴⁴ ei.

⁴³ crucifixi erant Ω^J(crucifixi/erant) Li446 Rusch ] crucifixerant Li446@ , fixi erant Weber |

⁴⁴ improperabant Ω^J Rusch Weber ] improperabunt Li446@ |

Numérotation du verset Mt. 27,45

A sexta autem hora

tenebre facte sunt super⁴⁵ universam terram

⁴⁵ super Ω^J Li446 Rusch Weber] per Li446@

usque ad horam nonam.

Numérotation du verset Mt. 27,46

Et circa horam nonam clamavit Iesus⁴⁶ voce magna dicens⁴⁷:

⁴⁶ Iesus Ω^J Li446 Rusch Weber] om. Li446@ |

⁴⁷ dicens Ω^J Li446@ Li446 Clementina Weber ] om. Rusch |

Heli Heli lamazabatani⁴⁸? Hoc est: Deus meus, Deus meus ut quid dereliquisti me?

⁴⁸ lamazabatani Rusch ] lamazabathani Ω^J Li446@, lamma sabacthani Clementina , lema sabacthani Weber

Numérotation du verset Mt. 27,47

Quidam autem illic stantes et audientes dicebant: Eliam vocat iste.

Numérotation du verset Mt. 27,48

Et continuo currens unus ex eis

acceptam spongiam implevit aceto et imposuit arundini et dabat ei bibere.

Numérotation du verset Mt. 27,49

Ceteri vero dicebant: Sine, videamus an veniat Elias liberans eum.

Numérotation du verset Mt. 27,50

Iesus autem iterum clamans voce magna

emisit spiritum.

Numérotation du verset Mt. 27,51

Et ecce velum templi scissum est in duas partes

a summo usque deorsum.

Et terra mota est

et petre scisse sunt.

Numérotation du verset Mt. 27,52

Et monumenta aperta sunt

et multa corpora sanctorum

qui dormierant⁴⁹ surrexerunt.

⁴⁹ dormierant Ω^J Rusch Weber ] dormierunt Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,53

Et exeuntes de monumentis

post resurrectionem eius⁵⁰ venerunt in sanctam civitatem

⁵⁰ eius Ω^J Rusch Weber ] + in sanctam Li446@

et apparuerunt multis.

Numérotation du verset Mt. 27,54

Centurio autem et qui cum eo erant

custodientes Iesum, viso terremotu et his que fiebant, timuerunt valde dicentes: Vere Filius Dei⁵¹ erat iste.

⁵¹ FiliusDei Li446 Li446@ Rusch Clementina Weber] inv. Ω^J

Numérotation du verset Mt. 27,55

Erant autem ibi mulieres multe

a longe que⁵² secute erant⁵³ Iesum a Galilea ministrantes ei

⁵² que Ω^J Li446 Rusch Weber] om. Li446@ |

⁵³ erant Ω^J Li446 Rusch Weber ] fuerant Li446@ |

Numérotation du verset Mt. 27,56

inter quas erat Maria Magdalene

et Maria

Iacobi

et Ioseph mater et mater filiorum Zebedei.

Numérotation du verset Mt. 27,57

Cum sero autem factum esset, venit quidam homo dives ab Arimathia⁵⁴

⁵⁴ Arimathia Li446@ Li446 Rusch Weber ] Amarimathia Ω^J, Arimathaea hic et ubique Clementina

nomine Ioseph qui et ipse discipulus erat⁵⁵ Iesu.

⁵⁵ discipulus erat Ω^J Rusch Weber ] inv. Li446@

Numérotation du verset Mt. 27,58

Hic accessit ad Pilatum et petiit corpus Iesu.

Tunc Pilatus iussit reddi corpus.

Numérotation du verset Mt. 27,59

Et accepto corpore, Ioseph

involvit⁵⁶ illud in sindone munda

⁵⁶ involvit Ω^J Li446@ Weber ] involit cacogr. Rusch ]

Numérotation du verset Mt. 27,60

et posuit illud in monumento suo novo quod exciderat in petra.

Et advolvit saxum magnum ad ostium monumenti

et abiit.

Numérotation du verset Mt. 27,61

Erant⁵⁷ autem ibi

⁵⁷ Erant Li446@ Li446 Rusch Weber ] Erat Ω^J

Maria Magdalene et altera Maria sedentes contra sepulcrum.

Numérotation du verset Mt. 27,62

Altera autem die, que est post Parasceven,

convenerunt principes sacerdotum et Pharisei ad Pilatum

Numérotation du verset Mt. 27,63

dicentes: Domine, recordati sumus quia seductor ille

dixit adhuc vivens: Post tres dies resurgam.

Numérotation du verset Mt. 27,64

Iube ergo custodiri sepulcrum usque in diem tertium ne forte veniant discipuli eius et furentur eum et dicant plebi: Surrexit a mortuis et erit novissimus error peior priore.

Numérotation du verset Mt. 27,65

Ait illis Pilatus: Habetis custodiam

ite, custodite sicut scitis.

Numérotation du verset Mt. 27,66

Illi autem abeuntes munierunt sepulcrum signantes lapidem cum custodibus.

Capitulum 27

Numérotation du verset Mt. 27,1

^marg.| {5.447} Mane autem. Ostenso qualiter passio Christi fuit per Iudeos inchoata, hic ostenditur qualiter fuit per gentiles consummata. Et dividitur in duas partes, quia primo describitur ipsius Christi crudelis occisio. Secundo, eius fidelis, et devota tumulatio, ibi. Cum ser factum esset. Prima adhuc in duas, quia primo describitur ipsius Christi iniqua condemnatio. Secundo, ipsius sententie inique executio ibi. Et postquam illuserunt ei. Prima in quatuor, quia primo describitur ipsius Christi coram preside presentatio. Secundo ipsius presentati diligens interrogatio, ibi. Iesus autem stetit. Tertio, in nocentie eius declaratio, ibi. Per diem autem solemnem. Quarto, innocentiscondemnatio, ibi, Videns autem Pilatus. Prima adhuc in duas, quia primo describitur ipsius Christi presentatio, ut dictum est Secundo, incidentaliter subditur Iude desperatio, ibi. Tunc videns. Circa primum dicitur sic.

^marg.| .1. Mane autem facto. Quia a media nocte usque ad illam horam illuserunt eum conspuendo, et palmis cedendo, ut visum est.

^marg.| .2. Consilium inierunt etc. Non enim ex testimoniis prehabitis habebant aliquid, unde posset accusari coram Pilato, sicut reus mortis et ideo ulterius, consulebant qualiter eum sicut dignum morte accusarent, ut patebit infra. Sequitur.

^marg.| .3. Et vinctum adduxerunt . Illi enim qui reputabantur digni morte, ducebantur coram iudice ligati.

^marg.| .4. Et tradiderunt Pontio. Aliqui dicunt quod Pilatus erat proprium nomen eius, compositum ex nomine matris que dicebatur Pila, et patris qui dicebatur Atus. Pontius autem cognomen eius, quia fuerat iudex missus a Romanis ad insulam pontianam, hoc autem diffuse habetur in quadam legenda que vocatur aurea. Sed quia ibi multa dicuntur de hoc que videntur prima facie falsa, que propter prolixitatem omitto. Ideo aliter dicendum, quod Pontius erat proprium nomen eius, quod patet {5.448} ex duobus. Primo, quia post ponitur cognomen, et non preponitur proprio nomini saltem de cursu communi. Secundo quia hoc nomen commune est in Burgundia, unde Pilatus erat oriundus. Erat enim natione Lugdunensis, ut dicit magister in historiis. Et idem dicit Iosephus libro antiquitatum. Pilatus autem erat eius cognomen. Preses autem erat nomen officii sui. Et dicitur a presidendo, quia presidebat Iudeis ibidem missus a Romanis.

^marg.| .5. Tunc videns . Hic incidentaliter subditur Iude desperatio, cum dicitur Tunc videns Iudas qui eum tradidit quod damnatus esset. Hec autem desperatio processit ex duobus. Primo ex magnitudine sceleris, tradendo ad mortem illum cuius tantam sanctitatem expertus fuerat. Secundo quia damnationem suam audierat a Christo, ut dictum est capitulo precedenti quem sciebat prophetam verissimum.

^marg.| .6. Penitentia ductus . Infructuosa tamen, quia erat sine spe venie, sicut de his qui sunt in inferno dicitur. Sap. 5.a. Dicentes intra se penitentiam agentes.

^marg.| .7. Retulit triginta argenteos principibus sacerdotum . Ex quo patet, quod cupiditas sua nihil valuit sibi, Sequitur.

^marg.| .8. At illi dixerunt. Quid ad nos ? Quasi dicat, non curamus, si peccasti vel non.

^marg.| .9. Tu videris . Idest, ad te pertinet videre factum tuum.

^marg.| .{10}. Et abiens laqueo se suspendit . Ex desperatione. Et in hoc plus peccavit quam in tradendo Christum, ut dicit Hiero. Cuius ratio est quia in traditione Christi peccavit contra eius humanitatem directe, sed in desperatione illa peccavit directe contra eius divinitatem, quia contra infinitatem divine misericordie. Sequitur. .{11}. Non licet eos etc. Corbam hebraice, idem est quod oblatio. Corbonam autem erat, locus ad ponendum oblationes factas in templo pro reparatione templi, et aliis necessariis. Magna igitur apparet sacerdotum excecatio, qui occisionem Christi reputabant sibi licitam, imo tamquam sacrificium Deo facerent, et tamen precium venditionis eius reputabant nefarium, et indignum applicari ad usus templi. .{12}. Consilio autem inito etc. Quia ille cuius ille ager erat figulus fuit, ideo sic vocabatur, Vel forte, quia ibi erat terra apta ad faciendum vasa fictilia.

^marg.| {5.449} .1. In sepulturam peregrinorum. Quia non habebant proprium sepulchrum.

^marg.| .2. Propter hoc vocatus est ager ille Acheldemach. Hoc ex Dei ordinatione factum est ad memoriam proditionis Iude, et passionis Christi.

^marg.| .3. Tunc impletum est quod dictum est per Ieremiam . Quia secundum quod dicit Hiero. licet autoritas sequens non sit in libro Ieremie quem habemus : tamen Hiero. vidit autoritatem istam de verbo ad verbum in quodam libello Hebraico qui dicebatur esse Ieremie prophete. Multi enim libri prophetarum non habentur. Vel aliter lyIeremiam non est de textu, ut dicit Hiero. nec etiam in antiquis libris est et tunc quod dicitur per prophetam intelligere debemus Zachariam : quia Zacharie undecimo habetur ista sententia, licet verba aliquantulum sint mutata.

^marg.| .4. Et acceperunt triginta argenteos, precium appreciati. id est ipsius Christi.

^marg.| .5. Quem appreciaverunt a filiis Israel . Quia istud precium fuit constitutum inter Iudam, et sacerdotes qui erant de filiis Israel.

^marg.| .6. Et dederunt eos in agrum figuli . Hoc est pro agro figuli.

^marg.| .7. Sicut constituit mihi dominus. Hoc est additum ab evangelista, quia ista predicta erant a Deo preordinata.

^marg.| .8. Iesus autem stetit. Hic ponitur ipsius presentati interrogatio. Ad cuius evidentiam considerandum, quod Iudei accusaverunt {5.450}Christum coram Pilato de tribus, ut habetur Luc. 23.a. Primum fuit, quod subvertebat gentem Iudeorum a cultu legis. Secundum, quod avertebat populum a redditione tributi Imperatori Romano. Tertium, quod dicebat se esse regem, et sic volebat sibi usurpare regnum. De primo non curavit Pilatus, quia erat homo gentilis, et ideo non curabat de observatione, seu violatione Iudaice legis. Secundum sciebat esse falsum, quia audiverat a Christo responsum fuisse Iudeis. Reddite que sunt Cesaris Cesari etc. ut supra, habitum est 22. De tertio autem interrogavit ipsum Christum : quia contra Imperatorem videbatur esse directe, quod aliquis diceret se esse regem Iudeorum qui serviebant Imperatori Romano sub tributo, propter quod Romani abstulerant a Iudeis nomen regium a tempore Pompeii, et hoc est quod dicitur hic. Et interrogavit eum Preses dicens : Tu es rex.

^marg.| .9. Dixit illi Iesus. Tu dicis , scilicet veritatem : quia non negavit se esse regem, sed magis consensit, verumtamen exposuit dictum suum, dicens. Regnum meum non est de hoc mundo ; ut habetur Io. 18.g. Et in hoc satisfecit Pilato : quia regnum imperatoris non potest esse nisi in hoc mundo, et sic regnum Christi non erat contrarium imperatori.

^marg.| .{10}. Et cum accusaretur etc. Que hic dicta sunt, expressius tanguntur Luc. 23.

^marg.| .{11}. Nihil respondit. Tum quia manifeste falsa erant, et responsione indigna. Tum quia volebat implere illud quod erat scriptum de co. Isa. 53.c. Sicut agnus coram tondente se obtumescet, et non aperiet os suum.

^marg.| {5.451} .1. Tunc dicit illi etc. Eadem ratione non respondit ei : et iterum quia nolebat impedire passionem suam Sequitur.

^marg.| .2. Ita ut miraretur. De Christi patientia sic tacendo : cum omnia que contra eum dicebantur, posset excusare uno verbo.

^marg.| .3. Per diem. Hic consequenter ponitur innocentie Christi declaratio. Et primo ostenditur eius innocentia. Secundo Iudeorum resistentia, ibi. Principes autem. Prima in duas : quia innocentia Christi primo declaratur de verbo iudicis. Secundo : ex testimonio sue uxoris, ibi. Sedente autem. Ad evidentiam prime partis advertendum, quod in favorem Iudeorum concessum erat a Romanis, ut in solemnitate Paschali dimitteretur unus incarceratus secundum voluntatem eorum in memoriam liberationis eorum de Aegypto : quia in solemnitate Paschali fiebat memoria illius beneficii. Pilatus autem sciebat eos cupidos, de observanda illa consuetudine. Ex altera parte volebat Christum liberare : ideo proposuit eis optionem dicens, quod liberaret eis Iesum vel Barrabam, et nullum alium, per hoc subtiliter credens liberare Christum de consensu eorum : quia non credebat aliquo modo quod peterent liberationem Barrabe, quia erat homicida et seditiosus et pessimus, ut habetur Luc. 23. et ideo credebat, quod preeligerent liberationem Iesu. Et hoc est quod dicitur. Per diem autem solennem. Non quamcumque, sed in solemnitate paschali, ut dictum est.

^marg.| .4. Consueverat. Ratio dicta est.

^marg.| .5. Habebat autem . Dicitur autem hic insignis non nobilitate generis, sed ex famositate sui criminis : quia etiam bonum ad mala transferimus ut dicitur 5. Meta. sicut aliquis dicitur bonus latro, ita potest dici insignis. Sequitur.

^prol.| {5.452} .6. Quem vultis. Quasi dicat nullum alium habebitis et per hoc credebat liberare Iesum, ut dictum est. Cuius ratio subditur.

^marg.| .7. Sciebat enim. Quia publice arguebat vitia sacerdotum et Phariseorum.

^marg.| .8. Sedente. Hic declaratur innocentia Christi per testimonium uxoris Pilati. Ad cuius evidentiam sciendum, quod diabolus qui captionem Christi procuraverat per Iudeos, per aliqua signa perpendit quod ipse esset vere Christus, et per consequens, quod per eius mortem spoliaretur infernus : hoc autem perpendit per eius patientiam, et per scripturarum impletionem, et forte per sanctorum patrum in lymbo existentium exultationem : et ideo mortem Christi impedire volebat per uxorem Pilatis cuius preces efficaces credebat in conspectu viri sui. Et hoc est quod dicitur hic. Sedente autem eo. iudicando scilicet Christum.

^marg.| .9. Misit ad eum uxor . Quasi dicat nullo modo condemnes eum, sed magis eum dimitte.

^marg.| .{10}. Multa enim passa. Quia diabolus apparuerat ei, movens eam terroribus ad liberationem Christi. Utrum autem talis apparitio fuerit ei facta in somno vel vigilia expresse non habetur hic : videtur tamen quod fuerit in somno, per hoc quod hic dicitur per visum : Christus enim fuit presentatus Pilato valde mane, ut dictum est in principio huius capituli. Et ideo probabile est, quod uxor eius iacebat adhuc in lecto, quia domine non solent ita mane surgere, sicut viri sui.

^marg.| .{11}. Principes : Descripta Christi innocentia, hic subiungitur Iudeorum resistentia : intantum enim, odiebant eum, quod preelegerunt liberare hominem pestiferum, ne Christus liberaretur. Et hoc est quod subditur hic. Principes autem sacerdotum et seniores. Falsas rationes inducendo.

^marg.| .{12}. Ut peterent. Et patet usque ibi.

^marg.| {5.453} .1. Quid enim mali fecit. Quasi dicat non allegatis causam sufficientem sue mortis.

^marg.| .2. Et illi magis. Per clamorem autem, et tumultum populi voluerunt obtinere quod non poterant per rationem habere, dicentes.

^marg.| .3. Crucifigatur, id est morte turpissima, et acerbissima moriatur.

^marg.| .4. Videns autem . Declarata Christi innocentia, ut visum est, hic ponitur ipsius innocentis iniusta condemnatio, que processit ex parte iudicis ex timore, ne si dimitteret eum contra clamorem populi, accusaretur postea ad Cesarem, et hoc est quod dicitur hic. Videns autem Pilatus. Ostendendo Christi innocentiam ad eius liberationem.

^marg.| .5. Sed magis tumultus . Scilicet clamantis ad contrarium per seductionem sacerdotum, ut visum est.

^marg.| .6. Accepta aqua lavit . Ad hoc ut Iudei totum peccatum super se acciperent, et ipse immunis esset a peccato. Sed hoc non suffecit ad omnimodam eius excusationem, quia cum esset iudex tenebatur ex officio servare iustitiam : et ideo graviter peccavit faciendo contra eam, ad habendum populi favorem : minus tamen peccavit quam Iudei : quia eius motivum fuit minus malum : Iudei enim ad occidendum Christum moti sunt per rancorem, et odium. Pilatus autem propter timorem {5.454} Cesaris, et favorem Iudeorum habendum.

^marg.| .7. Tunc dimisit illis Barrabam . Facta responsione a Iudeis, quod totum peccatum reciperent super se, et filios suos.

^marg.| .8. Iesum autem . Licet ista flagellatio Christi ponatur hic post sententiam iudicis, tamen fuit ante facta, ut habetur Io. 19. quia ad hanc intentionem eum precepit Pilatus flagellari, et illudi, ut Iudei essent satiati sanguine eius, videntes eum sic punitum etiam ultra condignum, et ideo ponitur hic quasi per recapitulationem.

^marg.| .9. Tunc milites , id est post flagellationem immediate, et ante sententiam.

^marg.| .{10}. Suscipientes Iesum in pretorio . Ut magis illi illuderent in loco patenti, et coram multitudine.

^marg.| .{11}. Et exuentes . Scilicet vestimentis suis.

^marg.| .{12}. Chlamydem coccineam . id est rubeam in similitudinem purpure qua utuntur reges.

^marg.| .{13}. Circumdederunt ei. ipsum vestiendo.

^marg.| .{14}. Et plectentes coronam de spinis , id est de iuncis marinis ad modum spinarum acutis. Et ego qui hec scripsi, audivi a quodam qui fuerat ultra mare cum Sancto Ludovico Rege Francie, quod in littore maris senserat puncturas iuncorum per sotulares intermedios.

^marg.| .{15}. Posuerunt super caput eius. Pro similitudine corone regie.

^marg.| .{16}. Et arundinem in dextera eius. Pro sceptro regio.

^marg.| {5.455} .1. Et genuflexo ante eum illudebant ei. Facto similiter et verbo : unde sequitur.

^marg.| .2. Dicentes Ave rex Iudeorum . Quasi dicat voluisti regnare, et non potuisti, et sic eorum illusio accusationi Iudeorum correspondebat.

^marg.| .3. Et expuentes in eum. Tamquam in personam contemptibilem et vilem.

^marg.| .4. Acceperunt arundinem . De manu eius.

^marg.| .5. Et percutiebant caput eius. Et ratione contemptus et ratione doloris infligendi : quia ex tali persecutione aculei corone intrabant caput eius.

^marg.| .6. Et postquam. Postquam descripta est ipsius Christi condemnatio iniusta, hic ponitur inique sententie executio. Et primo ponitur ipsius Christi iudicati crucifixio. Secundo, crucifixi illusio, ibi. Pretereuntes. Tertio, illius expiratio, ibi. A sexta autem hora. Circa Christi crucifixionem quatuor tanguntur, loci vilitas : Iudeorum crudelitas, ibi. Et dederunt. Militum cupiditas, ibi. Postquam autem. Latronum societas, ibi. Tunc crucifixi sunt. Circa primum dicit sic. Et postquamilluserunt. Quia chlamydem illam coccineam imposuerunt sibi solum ad deridendum eum sicut regem falsum. .7. Et induerunt eum vestimentis eius . Quibus spoliaverunt eum, ut predictum est : et hoc fecerunt, ut ductus ad mortem magis cognosceretur in propria veste quam in aliena. .8. Exeuntes . Hoc non est contra id quod dicitur Io. 19.c. Et baiulans sibi crucem etc. Ipse enim primo portavit crucem suam, quando exivit de domo Pilati, ut dicit Ioannes, sed quia erat fatigatus ex precedenti labore ieiuniis et vigiliis : ideo milites coegerunt Simonem ad portandum eius crucem, ut citius possent pervenire ad locum crucifixionis, ut dicitur hic.

^marg.| .9. Et venerunt in locum qui dicitur Golgotha : quod est Calvarie locus . Ille locus non est sic nominatus a Calvaria Ade ibi sepulti, ut dicunt aliqui ; quia Adam fuit sepultus in Hebron ut habetur Iosue 14. propter quod Hebron dicebatur antiquitus Cariatharbe, id est civitas quatuor ; quia quatuor magni patriarche sunt ibi sepulti cum uxoribus suis scilicet Adam et Eva, Abraham et Sara, Isaac et Rebecca, Iacob et Lia. Dicitur ergo Calvarie locus, quia locus ille erat plenus capitibus mortuorum, qui ibi decollabantur : quia ibi malefactores puniebantur : et sic, patet loci vilitas, in quo Christus crucifixus est.

^marg.| .{10}. Et dederunt. Hic consequenter ponitur Iudeorum crudelitas, {5.456} cum dicitur. Et dederunt ei vinum bibere cum felle mixtum. Ioannes autem dicit, quod dederunt ei acetum. Ad evidentiam autem huius considerandum quod aliqui dicunt hoc esse factum, ut citius moreretur : et sic milites de eius custodia citius expedirentur, quia debebant eum custodire, quousque expirasset. Dicunt enim, quod exeuntes in tormento si potentur aceto citius moriuntur. Sed hoc non videtur multum probabile : quia acetum est frigidum, et per consequens videtur magis mortem talium differre : propter quod aliter dicendum est. Scribitur enim in quodam libro Hebraico qui apud eos intitulatur liber Iudicum ordinariorum : quod quia Salomon dixerat : Prover. 31.a. Date siceram, id est potum inebriativum merentibus, et vinum his qui amaro sunt animo, ut bibant, et obliviscantur egestatis sue, et doloris sui non recordentur amplius. Ideo ex occasione huius verbi seniores Iudeorum statuerant, ut condemnatis ad mortem daretur vinum aromaticum ad bibendum, ut facilius tolerarent passionem. In Ierusalem autem erant matrone devote, et compassive, que hoc vinum dabant ex devotione. Iudei ergo ex nimia crudelitate moti tale vinum datum pro Christo, et aliis duobus cum eo crucifixis acceperunt sibi, secundum quod dictum erat Amos 2.c. Vinum damnatorum bibebant, et loco eius posuerunt acetum cum felle mixtum.

^marg.| .{11}. Et cum gustasset noluit bibere . Marcus dicit. Et non accepit : quia non accepit ad bibendum, sed solum ad gustandum modicum, ut sic impleretur in eo quod scriptum est in Ps. 68.e. Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto.

^marg.| .{12}. Postquam autem crucifixerunt eum. Hic ponitur militum crucifigentium cupiditas in hoc quod abstulerunt sibi vestimenta sua omnia : cum tamen damnatis ad mortem dimittatur aliquod vestimentum ad carnis sue operimentum : et hoc est quod dicitur.

^marg.| .{13}. Diviserunt vestimenta eius . In quatuor partes, secundum quod dicitur Io. 19. quia quatuor erant milites ipsum crucifigentes.

^marg.| .{14}. Sortem mittentes . Ista sors fuit missa super tunicam Domini inconsutilem, que erat facta quasi reticulato opere : et ideo non poterat bene dividi cum non haberet aliquam futuram, et ideo miserunt sortes, ut quis haberet eam integram.

^marg.| .{15}. Ut adimpleretur quod dictum est per prophetam dicentem . Diviserunt sibi . Secundum Hieronymum istud non est de textu Matthei, nec est in antiquis libris, sed tantum in Evangelio Io. Expositio tamen huius auctoritatis patet ex dictis.

^marg.| {5.457} .1. Et sedentes servabant eum. Ne aliquis raperet eum de cruce antequam esset mortuus.

^marg.| .2. Et imposuerunt super caput . Iste erat modus Iudeorum, quod super capita crucifixorum ponebatur causa condemnationis ipsorum ipse autem accusatus fuerat, quod sibi volebat usurpare regnum Iudeorum, ut visum est.

^marg.| .3. Tunc crucifixi sunt cum eo. Hic describitur latronum societas, ad hoc enim crucifixi sunt cum Christo ex intentione Iudeorum, ut Christus videretur particeps, et magister in malefactis eorum. Sed ex intentione Dei hoc permittentis factum est, ut impleretur quod de Christo scriptum erat, Isa. 53.d. Et cum sceleratis reputatus est.

^marg.| .4. Pretereuntes autem . Hic describitur ipsius Christi crucifixi derisio, quia primo fuit derisus a preter euntibus, hoc est a vulgarib. hominibus circa locum crucis concurrentibus dicentibus.

^marg.| .5. Vah. Interiectio est insultantis, seu deridentis. Qui destruis templum Dei. Imponebant enim sibi, quod hoc dixerat. Sed hoc falsum erat, ut visum est cap. precedenti.

^marg.| .6. Salva teipsum. Quasi dicat non potes, ex quo patet falsitas tua. Secundo fuit derisus a sacerdotibus, et hoc est quod dicitur.

^prol.| {5.458} .7. Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis. idest, legisperitis.

^marg.| .8. Et senioribus . idest, iudicibus ordinariis.

^marg.| .9. Dicebant, alios salvos fecit . Quasi dicat non est verum, quia si posset facere talia salvaret semetipsum.

^marg.| .{10}. Si rex Israel est. Non quicumque, sed Messias promissus in lege.

^marg.| .{11}. Descendat nunc de cruce . Quia alii reges non possent talia facere.

^marg.| .{12}. Et credemus ei. Falsum dixerunt, quia maiora fecit, quando Lazarum suscitavit, et quando post mortem de sepulchro surrexit, et tamen non crediderunt ei. Tertio fuit derisus a latronibus, et hoc est quod dicitur.

^marg.| .{13}. Idipsum, id est verba premissa.

^marg.| .{14}. Et latrones improperabant ei. Contrarium videtur Luce 23.f. ubi dicitur, quod unus increpabat eum, alter autem rogabat eum, dicens. Domine memento mei, dum veneris in regnum tuum. Dicendum quod Mattheus loquitur secundum illum modum loquendi, quo societas dicitur aliquid facere quando unus de societate hoc facit. Vel aliter dicendum, quod uter que improperavit primo Christo, sed alter videns postea patientiam Christi penituit, et misericordiam petiit, et sic invenit.

^marg.| .{15}. A sexta autem hora. Hic consequenter describitur ipsius Christi{5.459} crucifixi, et derisi expiratio, ubi primo notatur perturbatio elementorum quasi Christo morienti compatientium. Secundo confessio assistentium ibi. Centurio autem. Prima in duas, quia primo describitur perturbatio corporum superiorum. Secundo inferiorum, ibi. Et ecce velum. Circa primum dicit sic. A sexta hora tenebre facte sunt. Hieronymus dicit super istum locum, quod iste tenebre fuerunt facte per retractionem radiorum solis divina virtute. Origenes autem dicit, quod hoc factum est per interpositionem nubium densarum. Sed in hoc magis credendum est Dionysio, qui dicit in epistola ad Policarpum, hoc fuisse per interpositionem lune inter terram, et solem, sicut fit in eclipsi solis. Et ibidem dicit, quod ipse hoc vidit, tunc existens in Aegypto, ubi est aeris puritas, quia rarissime fiunt ibi nubes, et pluvie, propter quod talia potuit tunc magis perpendere. Vidit ergo ut dicit lunam ab oriente ascendentem versus meridiem, et supponentem se soli. Hieronymus autem et Origenes non loquuntur de illa eclipsi asserendo, quod sic fuerit, ut dicunt, sed quod potuit sic fieri. Ex dictis patet, quod illa eclipsis non potuit naturalis esse, sed miraculosa. Et hoc multipliciter. Primo quia luna erat quintadecima, ut patuit ca. precedenti, et tunc luna distat a sole per diametrum celi. Eclipsis autem solis non potest fieri naturaliter, nisi tempore coniunctionis solis, et lune, propter quod dicit Dionysius, quod mirabatur, quia non erat tempus conveniens ad talem coniunctionem. Secundum miraculum fuit ibi, quia transacta eclipsi, luna rediit ad orientem, ita quod in vespere fuit in oriente sole existente in occidentes, et sic orbes eorum sunt ad pristinum statum restituti. {5.460} Tertium miraculum fuit ibi, quia pars orientalis solis prima fuit obscurata, et iterum ultimo illuminata. Contrario autem modo fit eclipsi naturali.

^marg.| .1. Super universam terram. Hic accipitur pars pro toto, Eclipsis enim solis non potest esse universalis, et propter hoc quando dicitur super universam terram, intelligendum est de terra Iudee.

^marg.| .2. Usque ad horam nonam. ex quo patet, quod luna fuit immobilis sub sole per tres horas. Et in hoc fuit quartum miraculum illius eclipsis, quia in naturali eclipsi luna continue movetur sub sole.

^marg.| .3. Eli Eli lamma azabtani. Et in Hebreo idem est quod Deus, iota litera Hebraica adiuncta facit signare cum hoc meus, et ideo Eli idem est quod Deus meus, lamma una est dictio per se, et idem valet quod quare in Latino azabtani non est vera litera, quia non designat idem quod dereliquisti me sed debet preponi ibi quedam litera que vocatur Ain, et sonat sicut. a. formatum in gutture, unde debet sic scribi azabtani, et tunc significat idem quod dereliquisti me, sed per ignorantiam scriptorum corrupta est litera in latinis libris. dicit autem Christus se derelictum a Deo patre, quia dimittebat eum in manibus occidentium. .4. Quidam autem illic stantes. Scilicet milites ipsum custodientes, qui erant gentiles propter quod linguam Hebraicam ignorabant, dicebant.

^marg.| .5. Heliam vocat iste. Cetera patent usque ibi.

^marg.| .6. Iesus autem iterum clamans voce magna emisit spiritum . Ex quo patet quod illa vox non fuit naturalis, sed miraculosa, quia homo magno cruciatu, et longo afflictus, et ex tali afflictione morti sic proximus non posset sic clamare virtute nature.

^marg.| {5.461} .1. Et ecce velum templi. Hic secundo declaratur perturbatio elementorum inferiorum, quia ad motum terre, et aeris velum templi scissum est. Illud autem velum erat secundum aliquos in introitu templi, prohibens aspectum eorum que erant intra templum, et ideo per talem scissionem declarata est impletio veritatis in morte Christi, que latebat in figuris veteris Testamenti. Secundum alios vero, non fuit velum quod erat in introitu templi, sed velum quod erat intra templum inter sanctum, et sanctum sanctorum, et scissio eius idem significat quod prius dictum est, et hoc dicunt communius doctores. De utroque vero velo dictum fuit plenius. Exo. 26.

^marg.| .2. Et terra mota est. Quasi non potens sustinere mortem Christi.

^marg.| .3. Et petre scisse sunt. In signum huius, quod corda quantumcumque dura deberent Christo morienti compati.

^marg.| .4. Et monumenta aperta sunt. Ex terremotu ad denotandum, quod resurrectio Christi propinqua erat, et aliorum cum ipso resurgentium.

^marg.| .5. Et multa corpora sanctorum qui dormierant, surrexerunt. Non tunc quando monumenta aperta sunt, scilicet hora mortis Christi, sed postea quando resurrexit, quia cum eo surrexerunt tamquam testes sue resurrectionis, et hoc est quod subditur.

^marg.| .6. Et exeuntes de monumentis post resurrectionem eius, id est Christi.

^marg.| .7. Venerunt in sanctam civitatem , id est Ierusalem. Que dicebatur sancta, propter templum divino cultui deputatum, quod erat ibi.

^marg.| .8. Et apparuerunt multis. Ad declarationem dominice resurrectionis. .9. Centurio autem . Hic ponitur assistentium confessio, et primo centurionis, et sue societatis, qui videntes signa predicta in morte Christi, confessi sunt veritatem sue divinitatis dicentes.

^marg.| .{10}. Vere filius Dei erat iste. Et per consequens eiusdem nature {5.462} cum eo. Secundo ponitur confessio mulierum devotarum, que confitebantur cum facto, inquantum assistebant ipsi morienti, quod non audebant facere apostoli, quia solus Ioannes legitur ibi stetisse, et hoc est quod dicitur. .{11}. Erant autem ibi mulieres multe a longe. Contrarium videtur Io. 19 ubi dicitur, quod stabant iuxta crucem. Dicendum, quod erant longe respectu militum Christum crucifigentium, et custodientium, sed prope erant respectu aliorum astantium. Non erant enim ita longe, quin possent eum loquentem audire, quando dixit matri sue. Mulier ecce filius tuus etc.

^marg.| .{12}. Que sequute erant. Ex devotione quam habebant ad audiendum verbum eius. .{13}. Ministrantes ei. Necessaria vite sue de facultatibus suis, iste enim erat mos Iudeorum, quod necessaria vite administrabant doctoribus. .{14}. Inter quas erat Maria Magdalene. Sic nominata a Magdalo castello. .{15}. Et Maria Iacobi , et Ioseph mater . Ista erat soror Marie matris Christi. Et mater filiorum Zebedei, scilicet Iacobi, et Ioannis. .{16}. Cum sero autem factum esset. Hic describitur ipsius Christi mortui devota tumulatio, ubi duo ponuntur, primum est sepelientium devotio, secundum Iudeorum malignantium machinatio, ibi. Altera autem die. Circa primum advertendum, quod licet mors Christi fuerit ignominiosa, ut patet ex predictis, sepultura tamen eius fuit nobilis, et sumptuosa. Cuius ratio est, quia passibilitatem, et humanitatem assumpsit Christus propter nostram redemptionem, et ideo ipsa completa in sua morte, predicta debuerunt cessare, et ea que sequebantur quodammodo ad gloriam sue resurrectionis pertinere. Utrumque, autem fuerat predictum per Isa. prophetam de turpitudine mortis eius, Isa. 53.c. Tamquam quis ad occisionem ducetur. Et sequitur ibidem. Cum sceleratis reputatus est. De nobilitate sepulture eius dicitur Isa. 11.c. Radix Iesse, qui stat in signum populorum ipsum gentes deprecabuntur, et erit sepulchrum eius gloriosum. hoc est ergo quod dicitur hic. Cum sero autem factum esset. Quia circa vesperam ferie sexte {5.463} depositus est de cruce.

^marg.| .1. Venit quidam homo dives. Et propter hoc potuit de facili accedere ad Pilatum, et quia erat nobilis, et unus de curia, ut habetur Luc. 23.

^marg.| .2. Ab Arimathia. Ista est civitas que 1Rg. dicitur Ramatha. De qua fuit oriundus Samuel.

^marg.| .3. Nomine Ioseph. Nomen autem eius exprimitur, quia erat homo famosus.

^marg.| .4. Qui et ipse discipulus erat Iesu. Occulte tamen ne expelleretur de synagoga, quia secundum quod dicitur Io. 12.f. Ex principibus multi crediderunt in Iesum, sed propter Phariseos non confitebantur, ne de synagoga eiicerentur.

^marg.| .5. Hic accessit ad Pilatum . Deposito enim timore, confidenter.

^marg.| .6. Petiit corpus Iesu . ad sepeliendum honorifice.

^marg.| .7. Tunc Pilatus iussit reddi corpus . Tunc quia Ioseph erat homo valens, et nobilis, propter quod Pilatus petitioni eius voluit acquiescere. Tum quia sciebat Christum crucifixum iniuste.

^marg.| .8. Et accepto corpore Ioseph involvit . Hoc est in panno lineo mundo. Propter quod corpus Christi non consecratur in alteri super pannum sericum, sed lineum, quia corpus Christi in sepulchro tali panno fuerat involutum.

^marg.| .9. Et posuit illud in monumento suo. Quod erat sumptuose factum.

^marg.| .{10}. Novo. Quia si aliquis fuisset ibi ante sepultus, calumniari {5.464} posset a Iudeis, quod ille surrexisset, et non Christus.

^marg.| .{11}. Quod exciderat in petra . Eadem ratione factum est hoc, ne si Christus fuisset sepultus in terra, diceretur a Iudeis quod discipuli rapuissent corpus eius fodientes in terra de subtus per viam subterraneam.

^marg.| .{12}. Et advolvit saxum magnum . Quod non posset de facili amoveri ne aliquis veniens posset rapere corpus Christi.

^marg.| .{13}. Ad ostium monumenti . Monumentum illud factum erat ad modum cuiusdam domuncule in cuius medio erat sepulchrum, et in domuncula erat quoddam ostium ad habendum illuc ingressum. .{14}. Erant au, ibi Maria Magdalene . Assistentes sepelientibus Christum ex devotione, ad videndum qualiter possent reverti ad ipsum inungendum. .{15}. Altera autem . Hic ponitur Iudeorum machinatio, quia impetraverant custodiri sepulchrum, ne discipuli Christi raperent corpus eius, et divulgarent eum resurrexisse. Sed quia non est consilium contra dominum, ut dicitur Prov. 21.d. ideo factum Iudeorum magis fecit ad oppositum, scilicet ad certitudinem dominice resurrectionis, quia ab ipsis custodibus testificata est, ut habetur sequenti ca. et hoc est magnum, scilicet habere testimonium ab adversariis. Dicit ergo Altera die que est post Parasceven, id est sabbato, quia feria sexta in qua passus est Christus, dicta est parasceves, id est preparatio, quia illa de preparabantur cibaria pro sequenti die. In crastino igitur dominice passionis. .{16}. Convenerunt principes sacerdotum . Patet usque ibi.

^marg.| .{17}. Ait illis Pilatus , id est concedo, quod accipiatis milites ad custodiendum eum pro voluntate vestra.

^marg.| {5.465} .1. Illi autem abeuntes. Militibus armatis.

^prol.| {5.466} .2. Signantes lapidem cum custodibus . Sigillo suo, ne aliquis posset ingredi sine scitu eorum.