Glossae Scripturae Sacrae-electronicae (Gloss-e)

Nicolaus de Lyra

Biblia communis

Capitulum 9

Numérotation du verset Mt. 9,1

Et ascendens Iesus¹ in naviculam transfretavit

¹ Iesus] om. Li446@ Weber

et venit in civitatem suam.

Numérotation du verset Mt. 9,2

Et ecce offerebant

ei paralyticum

iacentem in lecto.

Videns² autem³ Iesus fidem illorum

² videns] et praem. Weber | |

³ autem Li446@ Rusch ] om. Weber |

dixit paralytico: Confide fili,

remittuntur tibi peccata tua.

Numérotation du verset Mt. 9,3

Et ecce quidam de scribis dixerunt intra se: Hic blasphemat.

Numérotation du verset Mt. 9,4

Et cum vidisset Iesus cogitationes eorum

dixit: Ut quid cogitatis mala in cordibus vestris?

Numérotation du verset Mt. 9,5

Quid est facilius

dicere: Dimittuntur tibi peccata tua⁴

⁴ tua Φ Cor3 interl. (anti.) Cor3 marg . (Greci habent dictionem que signifcat TUA vel TUI ) Cas574 Rusch Weber (P G D) Clementina ] om. Cor3 (Ieronymus Origenes Rabanus non habent TUA. ) Weber (= Lc. 5, 23)

an⁵ dicere: Surge et ambula?

⁵ an Li446@ Rusch] aut Weber

Numérotation du verset Mt. 9,6

Ut autem sciatis quoniam⁶ Filius hominis

⁶ quoniam Cas574 Rusch Weber] quia Li446@

habet potestatem

dimittendi peccata in terra⁷

⁷ dimittendi peccata – in terra Cas574 Rusch ] inv. Weber | in terra om. Li446@

tunc ait paralytico:

Surge,

tolle

lectum tuum

et vade in domum tuam.

Numérotation du verset Mt. 9,7

Et surrexit

et abiit in domum suam.

Numérotation du verset Mt. 9,8

Videntes autem turbe timuerunt et glorificaverunt

Deum

qui dedit potestatem talem hominibus.

Numérotation du verset Mt. 9,9

Et cum transiret inde Iesus⁸

⁸ inde Iesus Rusch Weber] inv. Cas547 Li446@

vidit hominem

sedentem

in teloneo⁹,

⁹ teloneo Weber ] theolonio Rusch Wordsworth (J), theloneo Ω Wordsworth (C H Θ R) Sarum

Mattheum nomine.

Et ait illi: Sequere

me.

Et surgens

secutus est eum.

Numérotation du verset Mt. 9,10

Et factum est discumbente eo in domo.

Ecce multi publicani

et peccatores venientes

discumbebant cum Iesu et discipulis eius.

Numérotation du verset Mt. 9,11

Et videntes Pharisei

dicebant discipulis eius: Quare cum publicanis et peccatoribus

manducat magister vester?

Numérotation du verset Mt. 9,12

At Iesus audiens ait:

Non est opus

valentibus medicus

sed male habentibus.

Numérotation du verset Mt. 9,13

Euntes autem

discite

quid est: Misericordiam volo

et non sacrificium.

Non enim veni

vocare iustos

sed peccatores.

Numérotation du verset Mt. 9,14

Tunc accesserunt ad eum discipuli Ioannis

dicentes: Quare nos et Pharisei ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant?

Numérotation du verset Mt. 9,15

Et ait illis Iesus:

Numquid possunt

filii

sponsi

lugere

quamdiu cum illis est sponsus?

Venient autem dies cum auferetur ab eis sponsus¹⁰

¹⁰ sponsus] spon Li446@

et tunc ieiunabunt.

Numérotation du verset Mt. 9,16

Nemo autem immittit commissuram

panni rudis in vestimentum vetus. Tollit enim plenitudinem eius

a vestimento

et peior scissura fit.

Numérotation du verset Mt. 9,17

Neque mittunt vinum novum in utres veteres,

alioquin rumpuntur utres

et vinum effunditur

et utres pereunt.

Sed vinum novum in utres novos mittunt

et ambo conservantur.

Numérotation du verset Mt. 9,18

Hec illo loquente ad eos, ecce princeps unus

accessit et adorabat eum dicens: Domine, filia mea modo defuncta est. Sed veni,

impone manum

super eam et vivet.

Numérotation du verset Mt. 9,19

Et surgens Iesus sequebatur eum et discipuli eius.

Numérotation du verset Mt. 9,20

Et ecce mulier

que sanguinis fluxum patiebatur

duodecim annis

accessit

retro

et tetigit fimbriam

vestimenti eius.

Numérotation du verset Mt. 9,21

Dicebat enim intra se:

Si tetigero tantum vestimentum eius

salva ero.

Numérotation du verset Mt. 9,22

At Iesus conversus

et videns eam

dixit: Confide,

filia.

Fides tua te salvam fecit.

Et salva facta est mulier ex illa hora.

Numérotation du verset Mt. 9,23

Et cum venisset Iesus in domum principis

et vidisset tibicines

et turbam tumultuantem dicebat:

Numérotation du verset Mt. 9,24

Recedite.

Non est enim mortua puella

sed dormit.

Et deridebant eum.

Numérotation du verset Mt. 9,25

Et cum eiecta esset turba,

intravit et tenuit manum eius

et dixit: Puella, surge¹¹.

¹¹ Et…surge] om. Li446@ Li446 Weber

Et surrexit puella.

Numérotation du verset Mt. 9,26

Et exiit fama hec in universam terram illam¹².

¹² illam] om. Li446@

Numérotation du verset Mt. 9,27

Et transeunte inde Iesu,

secuti sunt eum

duo ceci

clamantes et dicentes: Miserere nostri, fili David.

Numérotation du verset Mt. 9,28

Cum autem¹³ venisset

¹³ autem] om. Li446@

domum

accesserunt ad eum ceci.

Et dicit eis Iesus: Creditis quia hoc possum facere vobis?

Dicunt ei: Utique, Domine.

Numérotation du verset Mt. 9,29

Tunc tetigit oculos eorum

dicens: Secundum fidem vestram fiat vobis.

Numérotation du verset Mt. 9,30

Et aperti sunt oculi eorum

et comminatus est illis Iesus dicens: Videte ne quis sciat.

Numérotation du verset Mt. 9,31

Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in tota terra illa¹⁴.

¹⁴ illa] om. Li446@

Numérotation du verset Mt. 9,32

Egressis autem illis, ecce obtulerunt

ei hominem mutum

demonium habentem.

Numérotation du verset Mt. 9,33

Et eiecto demonio¹⁵,

¹⁵ demonio] daemone Cor3 (vel) Weber

locutus est mutus

et mirate sunt turbe

dicentes: Numquam apparuit sic in Israel.

Numérotation du verset Mt. 9,34

Pharisei autem

dicebant: In principe demoniorum eicit demones¹⁶.

¹⁶ demones Cor3 (vel) Rusch Weber ] demonia Ω^J

Numérotation du verset Mt. 9,35

Et circuibat Iesus omnes civitates¹⁷ et castella

¹⁷ omnes civitates Rusch ] inv. Li446@ Weber

docens in synagogis eorum et predicans evangelium regni

et curans omnem languorem

et omnem infirmitatem.

Numérotation du verset Mt. 9,36

Videns autem

turbas,

misertus est eis

quia erant vexati

et iacentes sicut oves non habentes pastorem.

Numérotation du verset Mt. 9,37

Tunc dicit discipulis suis: Messis quidem multa,

operarii autem pauci.

Numérotation du verset Mt. 9,38

Rogate ergo Dominum messis, ut mittat¹⁸ operarios in messem suam.

¹⁸ mittat Cas574 Rusch ] eiiciat Weber

Capitulum 9

Numérotation du verset Mt. 9,1

^marg.| {5.169} Et ascendens. In cap. precedenti posita sunt quedam miracula ad confirmationem evangelice legis, hic consequenter declaratur virtus legislatoris. Et dividitur in tres partes, quia primo ponitur huius miraculi perpetratio, secundo, credentium vocatio, ibi. Et cum transiret inde. et tertio eorum confirmatio, ibi. Hec illo loquente. Prima in duas, quia primo in operatione miraculi ad declarationem sue deitatis fides credentium approbatur, et secundo infidelitas negantium reprobatur, ibi. Et ecce quidam de Scribis. Circa primum Evangelista notat loca, ubi factum est hoc miraculum, dicens. Et ascendens Iesus in naviculam. ut, scilicet per navigium de terra Gerazenorum rediret in Galileam unde illuc iverat, ut patet in cap. precedenti.

^marg.| .1. Et venit in civitatem suam. scilicet in Capharnaum, quia ibi factum est hoc miraculum, ut Marcus dicit expresse 2. cap. Dicitur autem Capharnaum civitas domini, non quia ibi fuerit natus vel conceptus. Sed quia erat principalis civitas Galilee, propter quod centurio. {5.170} ibi manebat ad custodiam totius terre, ut dictum est cap. precedenti. Nazareth autem ubi Christus fuit nutritus et conceptus, erat quoddam oppidum vel vicus respectu illius, et ideo dicitur civitas ipsius Christi, sicut Parisius dicitur civitas alicuius nati in aliquo oppido iuxta Parisium. Vel secundum alios dicitur civitas domini quia in principio sue predicationis multa miracula ibi fecit.

^marg.| .2. Et ecce offerebant ei paralyticum. Modus autem offerendi hic tacetur, sed exprimitur Marc. 2. quia non potentes intrare ad Christi presentiam propter turbam circunstantem, de tecto domus submiserunt eum in lecto ante Iesum, et hoc fuit magnum signum fidei ipsorum propter quod sequitur.

^marg.| .3. Videns autem Iesus fidem illorum. scilicet paralytici et offerentium. quod patet ex hoc quod sequitur.

^marg.| .4. Dixit paralytico. Confide fili remittuntur tibi peccata tua. licet enim sanitas corporalis vel aliquid huiusmodi detur alicui propter alienam fidem, remissio tamen peccatorum non datur alicui sine propria fide. Ideo non videntur benedicere qui dicunt, quod ly illorum refertur tantum ad offerentes, ita quod propter offerentium fidem tantum sit sanatus. Dixit autem Iesus. Remittuntur tibi peccata. ad {5.171}modum boni medici, qui primo removet causam morbi, et tunc postea intendit curationi. Infirmitas autem hec fuerat inflicta paralytico propter peccatum, et ideo Christus primo removet causam dicens. Remittuntur. et ex hoc insinuat eum a paralysi curandum, sicut statim patuit per effectum. Ad maiorem predictorum intelligentiam sciendum, quod infirmitas corporalis infligitur alicui a Deo multis de causis. Uno modo propter peccati punitionem, sed non propter purgationem. Et talis infirmitas est quoddam preambulum pene gehenne, et inflicta est Herodi, Act. 12.d. ubi dicitur, quod percussit eum angelus domini, eo quod non dedisset honorem Deo, et consumptus a vermibus expiravit. Eodem modo fuit, de Pharaone, qui per flagella induratus est. Secundo modo infligitur ad peccati commissi purgationem, sicut Nabuchodonosor amentia septem annorum, ut habetur Dn. 4. Et similiter Marie Magdalene vexatio demonum. Tertio modo nam propter peccatum commissum, sed ad gloriam Dei manifestandum, sicut de ceco nato dicitur Iohan. 9. ca. Neque hic peccavit neque parentes eius, scilicet ut cecus nasceretur, sed ut manifestentur opera Dei in illo. Quarto propter humiliationem alicuius ne in superbiam elevetur, sicut Paulus apostolus dicit de seipso 2Cor. 12.b. Ne magnitudo revelationum extollat me, datus est mihi stimulus carnis mee, angelus Sathane, qui me colaphizer. Quinto infligitur propter alicuius probationem, et patientie declarationem, sicut patet de Iob. 2. Unde versus : ”Iob probat, inclinat Paulum, sese manifestat in ceco, purgat Mariam, punit Herodem”. Et patet sententia ex dictis.

^marg.| .1. Et ecce quidam de Scribis. Hic ponitur reprehensio negantium Christi divinitatem, et primo ponitur eorum negatio, cum dicitur. Et ecce quidam de Scribis. idest, legis peritis.

^marg.| .2. Dixerunt intra se. scilicet cogitando, quia verbum intrinsecum est conceptus mentis.

^marg.| .3. Hic blasphemat. Blasphemare est creature attribuere illud quod est proprium Dei. Dimittere autem peccatum soli Deo convenit. Per hoc ergo quod Christo blasphemiam imponebant in hoc quod peccata dimittebat, patet, quia negabant ipsum esset Deum, dicentes eum esse purum hominem, sed Christus consequenter eos convenienter redarguit, ostendens se esse Deum dupliciter. Primo quia respondit eorum cogitationibus, quas cognoscere per certitudinem soli Deo proprium est, propter quod dicit. Et cum vidisset Iesus cogitationes {5.172} eorum dixit.

^marg.| .4. Ut quid cogitatis mala. imponendo, scilicet falso mihi blasphemiam. Secundo hoc idem ostendit sanando paralyticum per imperium tamquam propria virtute, quod est eiusdem potestatis sicut et peccata dimittere. Licet enim paralysis virtute nature aliquando posset curari, non tamen subito nec ita perfecte ut statim homo possit lectum in quo iacet portare, sicut dicitur hic propter quod dicitur.

^marg.| .5. Qu id est facilius dicere, dimittuntur. quasi dicat equalis potestatis est utrunque. Ex quo concludit virtutem sue divinitatis perfectam, dicens.

^marg.| .6. Ut autem scia tis quoniam filius hominis habet potestatem in terra. ut Deus, non ut homo purus.

^marg.| .7. Tunc ait paralytico, Surge tolle lectum tuum et vade in domum tuam, Et surrexit, et abiit in domum suam. Sicut enim per literam habentemsigillum declaratur voluntas ipsius scribentis, sic per signum quod est virtutis divine manifestativum ostenditur divina virtus. Alii autem sancti qui fecerunt miracula, faciebant hec implorando divinam virtutem, non imperando, et si aliquando in talibus imperabant, hoc non erat in virtute propria, sed exprimendo virtutem Christi, tamquam ministri non domini, sic aliquando imperabant demonibus ut recederent ab obsessis corporibus in nomine Christi et auctoritate eius.

^marg.| .8. Videntes autem turbe timuerunt. Hic consequenter ponitur huius miraculi effectus, quia turbe hoc videntes timuerunt imponere sibi blasphemiam.

^marg.| .9. Et glorificaverunt Deum. idest, ipsum Christum qui est virtus Dei patris.

^marg.| .{10}. Hominibus. ad eorum, scilicet salutem.

^marg.| .{11}. Et cum transiret inde Iesus, vidit hominem sedentem in telonio. hic ponitur credentium vocatio, et primo circa eorum vocationem describitur condescensio ad peccatores, secundo ponitur eius reprehensio contra murmurantes, ibi. Et videntes Pharisei. Circa primum advertendum, quod vocatio Matthei, et istud convivium fuit ante curationem paralytici, de quo dictum est, sed hic ponitur per recapitulationem. Vel secundum alios vocatio eius fuit ante, et convivium eius de quo hic scribitur fuit post, et ut convenientius describatur convivium, eius vocatio repetitur. Dicit ergo Evangelista, Et cum transiret inde Iesus vidit hominem sedentem. in quo solebant campsores sedere, quod quidem negocium vix aut numquam exerceri sine peccato potest, ut dicit Gregor.

^marg.| {5.173} .1. Et ait illi sequere me. Mattheum autem talibus occupatum vocavit, ut de gratia Dei nullus desperet quantumcumque fuerit in vilibus occupatus.

^marg.| .2. Et surgens etc. sine aliqua dilatione, quia sicut poterat movere aurem exterius verbo, ita etiam interius mentem inspirando, Sicut enim passioni propinquus illos qui accipiendum ipsum venerant, solo verbo prostravit, dicens Ego sum, ut habetur Ioh. 18.a. ita solo verbo poterat quoscumque ad se trahere, et in hoc apparet virtus divinitatis in eo.

^marg.| .3. Et factum est discumbente eo in domo, scilicet Matthei.

^marg.| .4. Ecce multi publicani. Fuerant enim socii Matthei, et ideo recedens ab eis et volens sequi Christum, fecit eis convivium, sicut de Eliseo legitur 3Rg. 19. quod vocatus ab Elia, ut eum sequeretur mactavit par boum, et dedit sociis suis comedere, et sic sequutus est Eliam magistrum suum, et hoc modo faciunt qui recedentes a sociis faciunt prius eis cautum suum, vel secundum alios burdonem.

^marg.| .5. Et videntes Pharisei. Hic ponitur reprehensio contra iniuste murmurantes de predictis, et primo contra Phariseos, secundo, contra Iohannis discipulos, ibi. Tunc accesserunt. Circa primum sciendum, {5.174} quod Pharisei in populo Iudeorum reputabantur religiosi, unde etiam in habitu ab aliis quodammodo distincti erant, ut videbitur inferius. Videntes igitur Christum cum Publicanis et peccatoribus manducare, indigne ferebant et murmurabant dicentes discipulis eius.

^marg.| .6. Quare cum publicanis etc. quasi dicat vos estis fatui, quia talem magistrum sequimini.

^marg.| .7. At Iesus audiens etc. Respondit eis primo per rationem, quia sensibiliter videmus, quod medicus familiarius se debet habere ad infirmum, qui eo indiget quam ad sanum. Cum ergo Christus sit verus medicus animarum, ut dicitur in Psalmis. Misit verbum suum et sanavit eos, ideo familiariter se debuit habere ad peccatores, qui sunt infirmi infirmitate spirituali. Secundo respondet per auctoritatem que habetur Osee. 6.

^marg.| .8. Euntes autem discite etc. quasi dicat ite diligenter considerate illud quod scribitur Osee 6.

^marg.| .9. Qu id est misericordiam volo, et non sacrificium. quasi dicat si hanc scripturam consideratis invenietis me facere secundum ipsam, propter quod concludit.

^marg.| .{10}. Non enim veni vocare iustos. licet aliquos iustos vocaverit ad augmentum gratie, ut Petrum, Andream, et consimiles.

^marg.| .{11}. Sed peccatores. supple vocare ad penitentiam.

^marg.| {5.175} .1. Tunc accesserunt. Hic reprehendit Iohannis discipulos, et primo ponitur eorum interrogatio maligna, secundo. Christi responsio benigna, ibi. Et ait illis Iesus. Circa primum notandum, quod discipuli Iohannis in tribus deficiebant, primo quia de sua abstinentia se iactabant dicentes.

^marg.| .2. Quare nos et Pharisei ieiunamus frequenter . quia talia sunt fienda in secreto, ut supra dictum est, cap. 6.c. Tu autem cum ieiunas etc. Secundo, quia phariseis se coniungebant dicentes : Nos et Pharisei, quia audierant. Ioh. magistrum suum Phariseos redarguentem, et dicentem supra c. 3.d. Progenies viperarum, quis demonstrabit vobis fugere a ventura ira ? Tertio quia Christum arguebant ex defectu abstinentie in discipulis dicentes.

^marg.| .3. Discipuli autem tui etc. Defectum enim discipulorum retorquebant in magistrum, de quo tamen audierant Iohannem dicentem. Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi, Iob. 1.d.

^marg.| .4. Et ait illis Iesus. Hic ponitur Christi responsio : in quo ostendit, quod ieiunium corporale non competebat suis discipulis pro illo tempore, quia duplex est ieiunium. Quoddam quod ordinatur ad carnis refrenationem, et ad contemplationem disponit, et istud non competebat discipulis Christi, quando erat cum eis corporaliter, et hoc est {5.176} quod dicit.

^marg.| .5. Numquid possunt filii sponsi, id est Christi qui est sponsus ecclesie. Lugere etc. Sequitur.

^marg.| .6. Venient autem dies etc. quantum ad presentiam corporalem, scilicet in passione et ascensione in celum.

^marg.| .7. Et tunc ieiunabunt. quasi dicat tunc competet eis tale ieiunium. Aliud est ieiunium quod ex plenitudine et perfectione contemplationis procedit, quale fuit Moysi ieiunium in monte, quanto enim anima est in contemplatione magis elevata, tanto est pauciori alimento contenta, unde et 10. ethicorum dicit Philosophus, quod felix contemplativus est paucissimis contentus. Et tale ieiunium non competabat discipulis, quia adhuc erant rudes et imperfecti, sed prius debuerunt per caritatem spiritussancti innovari, quod factum est die Pentecostes, quando fuerunt per gratiam sanctispiritus innovati, et tunc debuerunt incipere novum modum vivendi, et hoc est quod dicit Salvator per duplex exemplum. Primum ponitur hic.

^marg.| .8. Nemo autem immittit, id est iuncturam seu supplementum.

^marg.| .9. Panni rudis, scilicet novi, quia in novitate est spissior.

^marg.| .{10}. In vestimentum vetus. quia hoc causat deformitatem seu pulchritudinem a vestimento.

^marg.| .{11}. Et peior. quia propter deformitatem non coniungitur sordide {5.177} cum veteri panno, et sic de facili causatur ruptura maior in veteri. Secundum exemplum ponit ad hec d.

^marg.| .1. Neque mittunt. quia tunc est in ebullitione, cetera patent. Et his vult concludere, quod ea que sunt perfectionis magne, non sunt imponenda hominibus, donec spoliati fuerint veteri vita.

^marg.| .2. Hec illo. Hic ponuntur quedam miracula ad discipulorum confirmationem. Et dividitur in duas partes, quia primo narrat ad hec quedam miracula in speciali, secundo, multa concludit in generali, ibi. Et circumibat. Prima intres, secundum tria miracula que narrat. secunda. ibi. Et transeunte. tertia ibi. Egressis autem illis. Prima in tres, quia primo incipit narrare primum miraculum, secundo interponit quoddam aliud in medio factum, ibi. Ecce mulier. tertio revertitur ad primum, ibi. Et cum venisset. Primum autem miraculum fuit de suscitatione cuiusdam puelle defuncte, et hoc incipit narrare dicens. Hec illo etc. hoc est ad Iohannis discipulos, reprehendendo eos, ut patet ex precedentibus.

^marg.| .3. Ecce princeps. Qualis autem fuit princeps iste, non exprimitur hic, sed habetur Mar. 5. et Luc. 8. ubi dicitur, quod erat princeps synagoge. Iudei enim habebant tantum unum templum, ubi poterant offerre et immolare s. in Ierusalem, sed in aliis civitatibus et villis habebant loca determinata, in quibus conveniebat populus ad orandum et audiendum verbum Dei, et tractandum de his que pertinebant ad communem utilitatem populi, et ille qui preerat cuius auctoritate congregatio fiebat, dicebatur princeps synagoge, talis erat iste qui accessit ad Iesum.

^marg.| .4. Et adorabat eum. faciendo scilicet sibi reverentiam debitam dicens.

^prol.| {5.178} .5. Domine filia. Marcus autem dicit, quod dixit eam esse in extremis. Lucas autem quod moriebatur, et hoc est verum quando pater recessit ab ea, et venit ad Iesum, sed antequam Iesus veniret ad domum patris eius, filia mortua est, propter quod nuncii supervenerunt de domo, qui dixerunt. Noli vexare magistrum, quia defuncta est filia tua, credentes quod Christus non posset suscitare eam a mortuis, licet posset eam sanare. Mattheus igitur ista omittit, ut brevius scribat, et accipit patris verbum ab illo tempore quo recipit nuncium, quia assecuratus per Christum dicentem sibi. Confide. ut dicit Marcus, credidit ipsam suscitandam per ipsum.

^marg.| .6. Et surgens Iesus. pergens, scilicet ad domum eius propter fidei sue meritum.

^marg.| .7. Et ecce mulier. Hic interponitur miraculum de sanatione mulieris hemorrhoisse, quod fecit Christus in via eundo ad suscitationem puelle. Quod fecit Christus duplici de causa. Prima fuit, ut ostenderet nobis, quod non solum in termino, sed in via debemus bonis operibus occupari. Secunda fuit, ut per miraculum factum in via archisynagogus hoc videns certificaretur de suscitatione filie sue in termino. Dicit igitur evangelista. Et ecce mulier, que fluxum etc. Hoc exprimitur ut ostendat infirmitatis prolixitatem, et curationis difficultatem.

^marg.| .8. Accessit retro. Christus enim erat in turba magna, ut dicunt Marcus et Lucas, et ideo non poterat de facili habere accessum ad eum.

^marg.| .9. Et tetigit fimbriam vestimenti eius. Christus enim portabat vestimentum suum ad modum Iudeorum. Ad cuius evidentiam sciendum, quod populus Iudaicus de quo Christus erat nasciturus secundum carnem, debebat pollere quadam sanctitate speciali {5.179} pre aliis populis, et ab eis distingui, et ideo data est eis circuncisio, ut quoddam signum distinctivum in carne. Similiter data est eis lex, ut haberent quendam specialem modum vivendi. Similiter preceptum fuit eis in habitu distingui, ut patet Nume. 15.d. Loquere de filiis Israel, ut faciant sibi fimbrias per quatuor angulos palliorum, ponentes in eis vittas hyacinthinas. Vitte enim hyacinthine que erant celestis coloris designabant, quod debebant habere conversationem eminentem pre ceteris, secundum quod Paulus dicit ad Phil. 4. Nostra autem conversatio in celis est, unde sequitur ibidem Nume. 15.d. Ut recordentur mandatorum Dei, et sint sancti domino Deo suo. Talem ergo vestem portabat Christus, sicut et alia legalia observavit usque ad passionem, et ideo mulier tetigit fimbriam, quia illud quod est in angulo pallii quod est a parte posteriori, facilius potest attingi.

^marg.| .1. Dicebat enim, scilicet credendo.

^marg.| .2. Si tetigero. non quia vestimenta habeant aliquam virtutem sanandi, sed quia per hoc declaratur virtus illorum quorum sunt vestimenta.

^marg.| .3. At Iesus. approbans ipsius fidem.

^marg.| .4. Dixit. Confide. patet litera.

^marg.| .5. Et cum venisset. hic revertitur ad narrandum miraculum primo propositum de suscitatione puelle dicens. Et cum venisset etc. Diverse melodie excitant diversas passiones in homine. Alique enim {5.180} excitant audaciam, sicut patet in bellicis tubis, et alique devotionem, ut patet in canticis ecclesiasticis, et alique letitiam, sicut patet in diversis instrumentis musicis, et alie excitant fletum et lamentationem, et talibus utebantur antiquitus in sepulturis magnarum personarum, ut provocaretur multitudo ad fletum. Et tales dicuntur hic tibicines. carmen, scilicet lugubre cantantes.

^marg.| .6. Et turbam tumultuantem. Idest, lachrymantem et eiulantem, et illud vocatur tumultus, quia causat sonum confusum. Sequitur.

^marg.| .7. Non est mortua puella. quia licet esset mortua secundum viam nature, tamen non erat mortua illi qui poterat eam suscitare.

^marg.| .8. Sed dormit. Quod dicit, quia poterat eam ita faciliter suscitare, sicut homo potest alium hominem a somno excitare.

^marg.| .9. Et deridebant eum. credentes, quod loqueretur ex ignorantia, quia sciebant eam mortuam.

^marg.| .{10}. Et cum eiecta. Ex quo enim erant increduli, non erant digni videre miraculum, quia scriptum est supra 7.c. Nolite sanctum dare canibus.

^marg.| .{11}. Intravit. cum Petro et Iohanne, et patre et matre puelle, ut expressius dicitur Marc. 5. ad hoc ut isti essent testes miraculi.

^marg.| .{12}. Et tenuit. per tactum enim curabat, ut ostenderet, quod ista humanitas erat instrumentum divinitatis miracula facientis, ut dictum est supra.

^marg.| {5.181} .1. Et surrexit. ad vitam perfecte restituta.

^marg.| .2. Et transeunte. Hic ponitur secundum miraculum principale in illuminatione cecorum.

^marg.| .3. Sequuti sunt. Vocabant autem eum filium David, Vulgata enim fama erat apud Iudeos, quod Christus nasciturus erat de semine David secundum carnem, et ideo quia credebant firmiter ipsum esse Christum promissum ipsi David, ideo vocant eum sic filium David. Sequitur.

^marg.| .4. Creditis. Non querit hoc quasi ignorans eorum fidem, quia omnia sciebat per certitudinem, sed ut confessio exterior addatur fidei interiori, et sic sint digniores illuminari, quia secundum quod scribitur ad Rm. 10.b. Corde enim creditur ad iustitiam, ore autem fit confessio ad salutem. Sequitur.

^marg.| .5. Illi autem, id est publice nunciaverunt. Sed queritur, quomodo fecerunt contrarium eius quod dixerat eis : Quia aut Christus voluit fieri illud quod dixit eis aut non : Si noluit, sequitur quod fecerint contra preceptum eius, et sic peccaverunt, quod non videtur, quia non fuissent digni sanatione. Sin autem voluit, sequitur quod Christus mendax vel duplex in verbis fuit, quod est impossibile. Sciendum quod in Christo ponitur duplex voluntas, sicut et natura, una divina, et est duplex, una signi et altera beneplaciti. Voluntas enim beneplaciti est qua vult aliquid simpliciter et absolute, et sic Christus voluit miraculum publicari, quia contra voluntatem beneplaciti nihil fit, bene fit contra voluntatem signi. Alia fuit in Christo voluntas humana, et sic Christus quodammodo voluit, et quodammodo noluit miraculum publicari, quia voluit publicari ad Dei gloriam. Noluit autem hoc, ut ostenderet humanam laudem esse fugiendam, sicut etiam sunt aliqua {5.182} que sunt partim voluntaria et partim involuntaria, ut dicitur 3. ethicorum, sicut ille qui proiicit merces in mari, vult et non vult proiicere diversis respectibus, quia non vult absolute, vult tamen in casu tali positus.

^marg.| .6. Egressis. Hic consequenter ponitur tertium miraculum principale de demonis eiectione. Egressis autem illis, id est cecis iam illuminatis.

^marg.| .7. Obtulerunt. homines, scilicet illius terre.

^marg.| .8. Hominem. Dicitur autem demonium mutum non formaliter, sed effective tantum : Ad cuius intellectum considerandum, quod natura corporalis obedit spirituali ad motum localem, voces autem significative formantur per motum lingue et labiorum et aliorum instrumentorum naturalium, et ideo quia demon pro voluntate sua potest illa localiter movere, potest per linguam hominis diversa verba formare, et sic arreptitii aliquando loquuntur idioma eis ignotum, purus laicus latinum, et hoc est manifestum signum, quod sic loquens sit demoniacus, quia talis loquutio non potest procedere nisi ab aliquo intellectu, et ideo cum non procedat ab intellectu hominis tale idioma ignorantes, sequitur quod procedat ab intellectu angeli vel demonis linguam sic moventis, et sicut demon potest movere linguam ad loquendum idioma incognitum, ita potest impedire linguam ne moveatur ad loquendum idioma cognitum, et sic reddit hominem mutum. talis autem erat iste oblatus Christo, propter quod sequitur.

^marg.| .9. Et eiecto. quia amoto impedimento habuit officium loquendi sicut prius.

^marg.| .{10}. Et mirate. quia admiratio consurgit ex inspectione rei insolite, quod fuit in proposito. Sequitur.

^marg.| {5.183} .1. Numquam apparuit. licet enim in vet. Test. aliqui legantur arrepti a demonibus, non tamen legitur aliquis curatus, qui cum obsessione demonis factus fuisset mutus.

^marg.| .2. Pharisei autem etc. In principe . Odium enim et invidia faciunt interpretari facta in deteriorem partem et perverti iudicia. Pharisei autem odiebant Christum, quia acriter arguebat eorum vitta, ut patet per evangelii decursum : et ideo miracula a Christo facta virtute divina dicebant esse facta arte magica, et eodem modo eiectionem demonum factam per Christum, dicebant fieri virtute cuiusdam superioris demonis, cui inferiores obediebant ad nutum de corporibus exeundo. Sicut enim in angelis sunt ordines, et alii sunt aliis superiores, sic in demonibus cum in eis remanserint naturalia integra secundum Dionysium. Dicebant enim Pharisei, quod Christus habebat aliquem demonem superiorem, quem vocabant Beelzebub sibi familiarem et privatum, et sic demones inferiores de corporibus obsessis eiiciebat per illum, sed illud inferius rationabiliter reprobatur a Christo, ut videbitur. 12.c.

^marg.| .3. Et circumibat. Hic ponuntur miracula in generali, quia Evangeliste non poterant omnia facta Christi scribere in particulari, ut dicitur Iob. ult. d. Multa quidem et alia signa fecit Iesus in conspectu {5.184} discipulorum, que non sunt scripta in libro hoc, que si scribantur per singula, non arbitror totum mundum capere eos qui scribendi sunt libros. Propter hoc enim in ecclesia dicitur in martyrologio : Et aliorum plurimorum sanctorum etc. hac, scilicet de causa, quia Karolus magnus fecit inquiri diligenter, obitus et actus martyrum, et aliorum sanctorum, et inventum est, quod diebus singulis occurrebant plusquam trecenta festa, propter hoc statutum est, ut in fine martyrologii adderetur predicta clausula, et in generali saltem memoria sanctorum fieret in ecclesia in die transitus eorum. Ita similiter Evangeliste qui non poterant omnia miracula Christi in particulari scribere, ideo frequenter multa concludunt in quadam generalitate, sicut dicitur hic : Et circumibat Iesus etc. idest in locis communibus eorum in quibus sapientes conveniunt, per quod ostenditur sanitas doctrine eius, que non erat in latebris et angulis, sicut est doctrina hereticorum.

^marg.| .4. Et predicans. idest, legem novam que immediate introducit ad regnum, quod non faciebat lex vetus.

^marg.| .5. Et curans etc. infirmitatem prolixam.

^marg.| .6. Et omnem infirmitatem . quantumcumque alias incurabilem : Ex quo patent multa miracula hic in quodam generali inclusa ad confirmationem legis evangelice a Christo facta.