Hugo de Sancto Caro

Capitulum 3

Numérotation du verset Ioel. 3,1 

Quia ecce in diebus illis et in tempore illo cum convertero captivitatem Iuda et Hierusalem
Numérotation du verset Ioel. 3,2 

congregabo omnes gentes et deducam eas in vallem1 Iosaphat
1 vallem] valle Weber
et disceptabo
cum eis ibi super populo meo et hereditate mea Israel
quos disperserunt in nationibus
et terram meam diviserunt
Numérotation du verset Ioel. 3,3 

et super populum meum miserunt sortem
et posuerunt puerum in prostibulum
et puellam vendiderunt pro vino ut biberent.
Numérotation du verset Ioel. 3,4 

Verumtamen2 quid vobis et mihi, Tyrus et Sidon,
2 verumtamen] verum Weber
et omnis terminus Palestinorum ?
Numquid ultionem
vos redditis mihi
et si ulciscimini vos contra me
cito velociter reddam vicissitudinem vobis super caput vestrum.
Numérotation du verset Ioel. 3,5 

Argentum enim meum
et aurum tulistis
et desiderabilia mea
et pulcherrima
intulistis
in delubra vestra
Numérotation du verset Ioel. 3,6 

et filios Iuda et filios Hierusalem vendidistis filiis Grecorum ut longe faceretis eos de finibus suis.
Numérotation du verset Ioel. 3,7 

Ecce ego
suscitabo eos de loco
in quo vendidistis
eos
et convertam retributionem vestram in caput vestrum.
Numérotation du verset Ioel. 3,8 

Et vendam filios vestros et filias vestras in manibus filiorum Iuda et venundabunt eos Sabeis genti longinque quia Dominus locutus est.
Numérotation du verset Ioel. 3,9 

Clamate
hoc in gentibus
sanctificate bellum
suscitate robustos.
Ascendant3 omnes viri bellatores.
3 ascendant] accedant Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,10 

Concidite aratra vestra in gladios
et ligones vestros in lanceas,
infirmus dicat
quia fortis ego sum.
Numérotation du verset Ioel. 3,11 

Erumpite
et venite
omnes gentes de circuitu et congregamini.
Ibi
occumbere faciet Dominus
robustos tuos.
Numérotation du verset Ioel. 3,12 

Consurgant
et ascendant gentes in vallem Iosaphat
quia ibi sedebo ut iudicem omnes gentes in circuitu.
Numérotation du verset Ioel. 3,13 

Mittite falces quoniam maturavit messis.
Venite
et descendite
quia plenum est torcular, exuberant torcularia quia multiplicata est malitia eorum.
Numérotation du verset Ioel. 3,14 

Populi
populi in valle concisionis
quia iuxta est dies Domini
in valle concisionis
Numérotation du verset Ioel. 3,15 

sol et luna obtenebrati4 sunt et stelle retraxerunt splendorem suum
4 obtenebrati] obtenebricata Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,16 

et Dominus de Sion rugiet et de Hierusalem dabit vocem suam et movebuntur celi et terra et Dominus spes populi sui et fortitudo filiorum Israel
Numérotation du verset Ioel. 3,17 

et scietis
quia ego Dominus Deus vester habitans
in Sion, in monte sancto meo
et erit Hierusalem sancta et alieni non transibunt per eam amplius
Numérotation du verset Ioel. 3,18 

et erit in die illa stillabunt montes dulcedinem et colles fluent lacte et per omnes rivos Iude5 ibunt aque
5 Iude] Iuda Weber
et fons de domo Domini egredietur et irrigabit torrentem Spinarum.
Numérotation du verset Ioel. 3,19 

Egyptus in desolatione erit et Idumea in desertum perditionis pro eo quod inique egerint in filios Iuda et effuderunt6 sanguinem innocentem in terra sua.
6 effunderunt] effunderint Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,20 

Et Iudea in eternum habitabitur et Hierusalem in generationem7 et generationem
7 generationem] generatione Weber
Numérotation du verset Ioel. 3,21 

et mundabo
sanguinem eorum
quem non mundaveram
et Dominus commorabitur in Sion.

Capitulum 3

Numérotation du verset Ioel. 3,1 
marg.| {5.181vb} Quia ecce] etc. Hic promittit ultionem de inimicis secundum historiam. Hec pars habet tres partes. Primo generaliter promittitur ultio de inimicis. Secundo, specialiter de Tyro et Sydone, ibi   [Verum quid mihi, et vobis] Tertio, insultat inimicis in Hierusalem, et Iudea, ibi   [Clamate hoc in gentibus] Dicit ergo :
marg.| {x} In tempore illo cum convertero] etc. Glossa, in fine mundi, quando post predicationem Elie, et Enoch Iudei convertentur, et omnis Israel salvus fiet.
marg.| {y} Congregabo] etc. Glossa Hoc quidam pueriliter intelligunt quod in vallem que est in latere montis Oliveti, descensurus sit Dominus ad iudicium. Quod frivolum est, quia non in terra, sed in spatio huius aeris sedebit contra locum montis Oliveti, unde ascendit. Et sicut dicit Ioannes Chrysostomus Angeli deferent ante eum signum Crucis.
marg.| {z} Omnes gentes] que impugnaverunt Israel, vel potius omnes impios. {a}   Et deducam eas in vallem Iosaphat] in humilitatem iudicii.
marg.| {b} Et disceptabo cum eis] ibi : Glossa Non potentia maiestatis, sed veritate rationis eos convincens.
marg.| {c} Super populo meo] etc. ad litteram, Israelitico, vel Mystice, per Israel intelliguntur fideles. {d}   Quos disperserunt in nationibus] ad litteram, vel per diversos errores seduxerunt.
marg.| {e} Et terram meam diviserunt] Glossa Ut una pars uni Deo serviret, alia alii, ut Creta, Iovi : Thracia, Marti.
marg.| {f} Et super populum meum miserunt sortem] Glossa Quot quisque acciperet servos, et ancillas. {g}   Et posuerunt puerum in prostibulo] Glossa Ut contra naturam turpitudinem operarentur. Rm. 1.d. Masculi in masculos turpitudinem operantes.
marg.| {h} Et puellum vendiderunt pro vino] etc. Glossa Preponentes gulam libidini, et abutentes pueris loco feminarum.
marg.| Hieronymus Tradit adolescentes meretricibus, et puellas vendit luxurie, qui turpis lucri gratia non corripit delinquentes.
marg.| Hieronymus Etiam predicta ad tempus resurrectionis refert, ut continuetur quod dicitur : In tempore illo, etc. ad precedentia. Dicit ergo quod Dominus in tempore gratie incredulos deducet in vallem Iosaphat, id est de superioribus ad inferiora detrahet, quia Iosaphat iuxta Hebraicam veritatem in Grecum versum, significat deorsum ducam, vel secundum nos, in iudicium deducam, quia qui non credit, iam iudicatus est (Io. 3.c.)
marg.| {i} Verum quid mihi et vobis] etc. Hic arguit specialiter Tyrum et Sydonem, etc. quia isti tamquam viciniores frequenter impugnabant Iudeos.
marg.| Mystice Hieronymus per istos intelligit omnes persecutores Martyrum, et Hereticos, qui argentum eloquentie, et aurum sapientie de Ecclesia auferunt, et in delubra errorum suorum transportant. {i} Quid mihi, et vobis] Glossa supple commune est, ut semper impugnetis me in mea hereditate ?
marg.| {k} Numquid ultionem vos reddetis mihi ?] Interlin. Numquid semper contra me pugnabitis, vel numquid ad honorem meum exigitis vindictam de populo meo ? quasi dicat non, immo Diis vestris id attribuitis, et cupiditati vestre deservitis, et modum exceditis. Vel, Numquid ultionem habebo de vobis ? quasi dicat ita.
marg.| {l} Etsi] 1. quamvis. {m}   Ulciscimini] id est licet pugnetis assidue contra me, tamen [  Cito] etc. Vel interrogative legatur.
marg.| {l} Etsi] id est numquid ultionem de me expetitis, qui nihil vobis nocui, immo profui, quia ex fecunditate terre Hebreorum Tyri infecunditas fovebatur ?
marg.| {n} Cito] hoc respicit rei eventum.
marg.| {o} Velociter] hoc respicit executionem.
marg.| {p} Vicissitudinem] sicut fecistis fiet vobis.
marg.| {q} Argentum enim meum] etc. Hoc fecerunt Chaldei Ier. ult. d. Dn. 5.a. Sed isti fuerunt cum eis, et multa de Iudeorum spoliis habuerunt. Sed, quia hec post diem magnum {5.182ra} Domini, id est diem resurrectionis, facta dicuntur, ideo Hieronymus verius hoc intelligendum dicit de Romanis, qui captivaverunt Iudeos et vasa templi diruperunt et Rome in templo pacis posuerunt. Videtur ergo quod comminetur Romanis qui captivaverunt Iudeos. Ergo hoc non fuit ultio Christi. Responsio quia Romani non Deo, sed sibi attribuebant, ideo comminatur illis.
marg.| {a} Et filios] etc. o vos Romani, vel vos Tyrii.
marg.| Andreas <de Sancto Victore>: Credibile est quod Tyrii cum depredatoribus fuerunt, vel ipsos a Romanis emerunt, et carius postea vendiderunt.
marg.| {b} Ecce ego] etc. Hieronymus Iudei qui mille annorum regnum, et Hierusalem auream expectant, dicunt quod ultimo tempore revertentur in Hierusalem, et filios Romanorum gentibus longinquis venundabunt.
marg.| {c} Et vendam] etc. Glossa Hoc in parte impletum est tempore Cyri, quando Iudei de Chaldea revertentes, multos Chaldeorum, aut emptos, aut sponte venientes secum duxerunt quos postea vendiderunt.
marg.| {d} Et venundabunt] etc. Saba regio ex ultra Ethiopiam, de qua fuit regina Saba. De qua 3Rg. 10.a. Verum hoc factum est secundum Hieronymum tempore pacis Ecclesie, quando conversi sunt persecutores Ecclesie, et illi quos Heretici subverterant, qui Sabeis, id est convertentibus sunt venundati pro pretio predicationis, et laboris impensis.
marg.| {e} Clamate] etc. Hieronymus Iudei dicunt, quod cum venerit Christus eorum, et aurea Hierusalem descenderit de celo, fere gentes Gog, et Magog venture sunt contra Iudeos in bellum, quas ironice ad bellum hic provocat, ut veniant, et interficiantur. Secundum hanc litteram, ergo quatuor hic dicuntur. Primo insultat hostibus Iudeorum. Secundo loquitur ad Angelos vindicatores, ibi   [Mittite facies] Tertio ironice loquitur ad gentes, ut veniant, ibi   [Populi populi] Quarto specialiter minatur Egypto, et Idumeis, ibi   [Egyptus in desolatione] etc.
marg.| Sed quia Hieronymus hec habet quasi pro fabula, et Iudeorum confusione ; ideo secundum veritatem nota, quod hec pars in sex dividitur. Primo, Sancti iubentur preparare se ad iudicium.
marg.| Vel secundum quod melius placet Hieronymus Primo, ironice omnes Hereticos, et persecutores Ecclesie adversus Ecclesiam provocat. Secundo, mortuis precipitur venire ad iudicium, ibi [Erumpite, et venite] Tertio, precipit Sanctis sententiam proferre, et exequi, ibi   [Mittite falces] Quarto, ponit signa iudicii, ibi   [Sol, et Luna] Quinto, proprietatem Sanctorum, ibi   [Et Dominus spes] Sexto, desolationem malorum, ibi   [Egyptus in desolatione] Dicit ergo.
marg.| {e} Clamate hec in gentibus] id est o vos Prophete hec sequentia nunciate, vel vos Sancti iudicaturi gentes, hec proclamate.
marg.| {f} Sanctificate bellum] id est sanctos vos facite in preparationem belli, quod erit in iudicio. De quo Sap. 5.a. Stabunt iusti.
marg.| {g} Suscitate robustos] demones, id est non declinetis persecutiones, Iob. 3.b. Qui parati sunt suscitare Leviathan.
marg.| {h} Ascendant] de virtute in virtutem.
marg.| {i} Ascendant omnes viri bellatores] qui puerilia reliquerunt.
marg.| {k} Concidite] Monuit ut ordinarentur contra persecutores, hic monet eos armari contra Hereticos.
marg.| {k} Concidite] etc. quasi grossas, et rudes scientias in subtiles contra hereticorum astutiam convertite. Non est contrarium quod dicitur Is. 2.b. et Mi. 4.b. Conflabunt gladios, etc. quia illud refertur ad tempus pacis Ecclesie, hoc ad tempus belli, Eccl. 3.b. Est tempus belli, et est tempus pacis.
marg.| {l} Et ligones vestros in lanceas] Ligones dicuntur per contrarium, quia terram ligatam dissolvunt. {m}   Infirmus in se dicat] id est ostendat per bona opera se esse fortem per gratiam adiuvatum.   [Infirmus] {5. 182rb} Septuaginta. Mansuetus sit pugnator. Hoc sine dubio maxime necesse est contra Hereticos, et in bellis spiritualibus. Ps. 91. Bene patientes erunt, ut annuncient.
marg.| Vel sic. {m} Infirmus] Glossa Simplex et mitis. {n}   Fortis] Glossa Ad vindicandum. {o}   Erumpite] Glossa De sepulcris. {p}   Et venite] Glossa Ad iudicium.
marg.| {q} Omnes gentes] Glossa Que populum Dei estis persecute.
marg.| {r} Ibi] in illo iudicio.
marg.| {s} Occumbere faciet Dominus robustos tuos] demones, et impios. Hieronymus Iuxta tropologiam   [gentes] demonum, et eos qui contra Ecclesiam pugnant, accipere possumus, qui ideo congregantur, ut pareant.
marg.| {t} Consurgant et ascendant gentes] etc. Glossa De sepulcris. Hic loquitur specialiter bonis, quia mali non ascendent, sed descendent. Vel ironice dicit hoc impiis ut modo fortiter ascendant, et ad bellum se preparent, in quo cum consummata fuerit, eorum malitia damnabuntur. Iudei hoc interpretantur, ut dictum est, de Gog, et Magog, quas arbitrantur post mille annos restituta Hierusalem contra populum Dei in valle Iosaphat venturas, et ibi vindemiandas, id est interficiendas.
marg.| {u} Quia ibi sedebo, ut iudicem] etc. scilicet in Iosaphat, id est in iudicio Domini. Vel ad Litteram dicitur quia iudicabit ibi Dominus supra montem Oliveti, sed mali erunt in terra, iusti ascendent obviam Christo in aera.
marg.| {x} Mittite falces] Hic alloquitur Sanctos, ut dent sententiam iudicii. Apc. 14.d. Mitte falcem tuam acutam.
marg.| {y} Quoniam maturavit messis] id est venit finis seculi, quia completa est malitia Amorrheorum. Gn. 15.d. Sicut in iudicio facto per aquam, dictum est : Finis universe carnis venit coram me. Gn. 6.b. quando omnis caro corruperat viam suam.
marg.| {a} Quia multiplicata est malitia eorum] Hoc exponit quod dictum est : Maturavit messis.
marg.| {z} Exuberant torcularia] Nota liquor in uva est peccatum in corde, sed quasi vinum in torculari est, quando patet in opere. Torcular exuberat cum malitia Dei patientiam superat. Et quia ita est, ideo.
marg.| {b} Populi] o vos boni venite ad iudicandum.
marg.| {c} Populi] o vos mali venite ad damnationem vestram.
marg.| {d} In valle concisionis] id est in sententiam iudicii que concidet agnos ab hedis, et dividet populi, populi etc. Septuaginta habent : Sonitus auditi sunt in vale iudicii.
marg.| {e} Sol et Luna obtenebrati sunt] etc. Glossa Veniente vero lumine, omnia luminaria minorati videbuntur a splendore suo. Mt. 24.c. Sol obscurabitur, et Luna non dabit lumen suum, Hieronymus Sol et cetera sidera retrahent fulgorem suum, quasi severitatem punientis non audeant intueri. Andreas <de Sancto Victore>. Omnia in morte positis obtenebrescent. {f} Et hoc, quia   Dominus de Sion] id est de Ecclesia constante ex Angelis, et hominibus.
marg.| {g} Rugiet] quando dicet : Esu rivi, et non dedistis mihi manducare, etc.
marg.| {h} Et de Hierusalem dabit vocem suam] Ite maledicti.
marg.| {i} Et movebuntur celi et terra] etc. Hieronymus Tam terribili voce contra reprobos clamabit, ut cardines celorum, et terrarum fundamenta quatiantur. Vel hyperbole est.
marg.| {k} Et Dominus spes populi sui] etc. Ita erit severus malis, suis autem clemens erit, et fortitudinem dabit.
marg.| {l} Et] tunc scietis o vos electi.
marg.| {m} Quia ego Dominus Deus vester habitans in Sion] in medio electorum in culmine virtutum. {n}   Et erit Hierusalem sancta] Apc. 21.g. Non intrabit in eam aliquid coinquinatum.
marg.| {o} Et alieni non transibunt per eam amplius] Hieronymus Demones, vel prave cogitationes, de quibus Ps. 18. Ab alienis parce servo tuo. Nahum. 1.d. Celebra Iuda festivitates {5. 182va} tuas, etc.
marg.| {a} Et erit in die illa] Nox non erit ibi, Apc. 21.g.
marg.| {b} Stillabunt] quia mensuram supereffluentem accipient.
marg.| {c} Montes] maiores sancti, dulcedinem. {d}   Et colles] minores fluent lacte. Quanta est differentia inter mel, et lac, tanta erit inter gloriam maiorum, et minorum.
marg.| {e} Et super omnes rivos Iuda] choros Angelorum. Unde : Vidi speciosam quasi columbam desuper rivos aquarum.
marg.| {f} Ibunt aque] torrentes mellis, et butyri, de quibus Iob. 20.c. Vel secundum Hieronymum Post ascensionem Domini, Apostoli, et excelsi Predicatores abundabunt dulcedine sapientie, minores lac doctrine simplicis perstillabunt.
marg.| {e} Et super omnes rivos] id est super omnes filios Ecclesie.
marg.| {f} Ibunt aque] id est spirituales gratie abundabunt.
marg.| {g} Et fons] Baptismi.
marg.| {h} De domo Domini egredietur]
marg.| {i} Et irrigabit torrentem spinarum] corda gentilium.
marg.| {k} Egyptus] tenebrosi, et martyricide   [in desolatione erit] [Et Idumea] id est terreni. {m}   In desertum perditionis] etc. id est hi perpetua damnatione opprimentur.
marg.| Sed. {n} Et Iudea in eternum habitabitur] id est Ecclesia erit eterna Dei habitatio.
marg.| {o} Et Hierusalem in generatione, et generationem] id est tam in eis qui de Iudeis, quam in eis, qui de gentibus crediderunt.
marg.| {p} Et mundabo] Glossa In Evangelio.
marg.| {q} Sanguinem eorum] Glossa: peccatorum.
marg.| {r} Quos non mundaveram] Glossa Prius in lege.
marg.| Aliter. {g} Et fons de domo Domini egredietur] etc. Post consummatum iudicium torrens voluptatis inebriabit tunc eos, qui modo sunt torrens spinarum, id est qui hic interius amaritudine tentationum, exterius tribulationum aculeis affliguntur.
marg.| {k} Egyptus] qui numquam susceperunt fidem.
marg.| {l} Idumea] qui fidem habentes male vixerunt, hi damnabuntur.
marg.| {n} Et Iudea] Glossa De qua Ps. 96. Exultaverunt filie Iude.
marg.| {o} Et Hierusalem] urbs in qua pax Dei cernitur, erit eterna Dei habitatio.
marg.| {p} Et mundabo] Glossa Vindicabo. Unde Septuaginta : Requiram sanguinem eorum, id est Martyrum, inultum esse non patiar, Apc. 19.a. Vindicavit sanguinem servorum suorum.
marg.| Vel {p} Mundabo] id est per manifestationem iusti iudicii.
marg.| {q} Sanguinem eorum] mundum, et iustum extitisse ostendam.
marg.| {s} Et] tunc, Dominus commorabitur in Sion, in plenitudinem sanctorum. Amen.
prol.| Explicit Postilla D. Hugonis Cardinalis super Ioel.


Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Ioel. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 06/10/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=41&chapitre=41_3)
Signaler un complément d'information

Notes :