Capitulum 2
Numérotation du verset
Tit. 2,1
Tu autem loquere
que decent1 sanam doctrinam.
1 decent] decet
Weber
Numérotation du verset
Tit. 2,2
Senes
ut sobrii sint honesti2, pudici, prudentes
2 honesti]
om. Weber
sani in3 fide
3 in]
om. Weber
in4 dilectione,
4 in]
om. Weber
in5 patientia.
5 in]
om. Weber
Numérotation du verset
Tit. 2,3
Anus similiter
in habitu sancto
non criminatrices,
non vino multo
servientes, bene docentes
Numérotation du verset
Tit. 2,4
ut prudentiam doceant. Adolescentulas
ut viros suos ament,
filios suos6 diligant,
6 suos]
om. Weber
Numérotation du verset
Tit. 2,5
prudentes,
castas,
sobrias,
domus curam habentes, benignas, subditas suis viris
ut non blasphemetur
verbum Dei.
Numérotation du verset
Tit. 2,6
Iuvenes similiter hortare ut sobrii sint.
Numérotation du verset
Tit. 2,7
In omnibus te ipsum prebe exemplum
bonorum operum in doctrina in integritate7
7 integritate] integritatem
Weber
in gravitate8.
8 gravitate] gravitatem
Weber
Numérotation du verset
Tit. 2,8
Verbum sanum
irreprehensibile9
9 irreprehensibile] inreprehensibilem
Weber
ut is qui ex adverso est
vereatur, nihil habens malum dicere de nobis.
Numérotation du verset
Tit. 2,9
Servos
subditos dominis suis10
10 subditos- dominis suis]
inv. Weber
esse, in omnibus placentes,
non contradicentes,
Numérotation du verset
Tit. 2,10
non fraudantes
sed in omnibus bonam fidem
ostendentes, ut doctrinam
salvatoris11 nostri Dei ornent
11 salvatoris] salutaris
Weber
in omnibus.
Numérotation du verset
Tit. 2,11
Apparuit
enim gratia Dei
et salvatoris nostri12 omnibus hominibus
12 et salvatoris nostri] salutaris
Weber
Numérotation du verset
Tit. 2,12
erudiens nos,
ut abnegantes impietatem
et secularia desideria sobrie
et iuste
et pie
vivamus in hoc seculo
Numérotation du verset
Tit. 2,13
exspectantes
beatam spem
et adventum glorie
magni Dei
et salvatoris nostri Iesu Christi,
Numérotation du verset
Tit. 2,14
qui dedit semetipsum
pro nobis
ut nos
redimeret
ab omni iniquitate et mundaret sibi
populum acceptabilem
sectatorem bonorum operum.
Numérotation du verset
Tit. 2,15
Hec loquere
et exhortare
et argue
cum omni imperio
Nemo te contemnat.
Capitulum 2
Numérotation du verset
Tit. 2,1
marg.|
Tu autem loquere]
Due sunt partes principales huius capituli. In prima docet differentias doctrinarum secundum status hominum differentes. Et ponit quinque Senes, anus, adolescentulas, iuvenes, et servos. In secunda parte, commendat nobis bonos mores, et spem, maxime per Christi adventum in carnem, ibi
[Apparuit gratia]
Dicit ergo :
marg.|
{a}
Tu autem]
quasi illi docent que non oportet, ut dictum est, sed.
[Loquere]
Chrysostomus sic continuat. Sunt immundi, sed tu horum gratia : et si non suscipiant, tu tamen, que tua sunt, gere.
marg.|
{c}
Que decent sanam doctrinam]
Sic potest construi (Decent) Sacerdotem, scilicet.
marg.|
{d}
Sanam doctrinam]
2Tim. 1.c. Formam habe sanorum verborum, que a me audisti. Sup. 1.b. Potens sit exhortari in doctrina sana. Col. 4.a. Sermo vester semper in gratia sale sit conditus.
marg.|
{e}
Senes]
hortare, scilicet.
marg.|
{f}
Ut sobrii sint]
in cibo, et potu, quantum ad nutritivam. Ier. Quod in adolescentibus est libido, hoc in senibus est ebrietas, id est proni sunt ad hoc.
marg.|
{g}
Pudici]
quantum ad generativam. Valde enim indecens est seni luxuria. Unde Ovidius.
prol.|
Nequitia est, que te non sinit esse senem.
marg.|
Id est si corpus mortuum est, sed cor fervet libidine. Sir. 25.a. Tres species odivit anima mea, et aggravata est valde anima illorum. Pauperem superbum, divitem mendacem, senem fatuum, et insensatum, id est luxuriosum, et ebriosum, quia fornicatio, et ebrietas infatuant. Unde Os. 4.c. Fornicatio, et vinum, et ebrietas auferunt cor. Et sicut ebrietatem, et fornicationem sequitur infatuatio ; ita sobrietatem, quantum ad nutritivam, et pudicitiam, quantum ad generativam : sequitur prudentia, quantum ad rationem, sicut dicitur. Dn. 1.d. Pueris autem his dedit Deus scientiam, et disciplinam in omni libro, et Sapientia, merito, scilicet, sobrietatis, et castitatis. Unde sequitur.
marg.|
{h}
Prudentes]
quod decet senes. Iob. 12.b. In antiquis est Sapientia, et in multo tempore prudentia. Sir. 25.a. Quam speciosa veteranis Sapientia, et gloriosus intellectus, et consilium. Sed quia quidam nimis sunt prudentes, qui plus sapiunt, quam oportet sapere, et sic a vera Sapientia deviant, subdit.
marg.|
{i}
Sani in fide]
scilicet, ut habeant integram fidem, et vivam ad operandum. Membrum autem mortuum est, quod non movetur ; sic fides sine operibus. Hoc autem fit per dilectionem ; quia fides per dilectionem operatur, ut dicitur. Gal. 5.b. Unde subdit.
marg.|
{k}
In dilectione]
ad proximum. Sed quia omnes, qui pie volunt vivere in Christo Iesu, persecutionem patientur, sicut dicitur 2Tim. 3.c. Unde subditur.
marg.|
{l}
In patientia]
tentationum, scilicet et tribulationum. Chrysostomus Hoc maxime senibus convenit, scilicet patientia.
marg.|
Et nota, quod competenter ponit sanitatem in his tribus predictis, in fide, dilectione, et patientia. Fides enim sanitas est rationabilis, dilectio concupiscibilis, patientia irascibilis. Hortare etiam.
marg.|
{m}
Anus similiter esse in habitu sancto]
id est que ostendant sanctitatem intentiorem, et custodiam. Sir. 19.d. Amictus corporis, et risus dentium, et ingressus hominis annuntiant de illo, 1Tim. 2.c. Mulieres in habitu ornato, cum verecundia, et sobrietate. 1Pt. 3.a. Quorum non sit extrinsecus capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorum cultus. Ibi dicit. Cyprianus. Serico, et purpura indute Christum induere non possunt. Gemmis et monilibus ornate ornamenta cordis, et pectoris {7.
233rb} amiserunt, 4Rg. 9.f. Iezabel depinxit oculos suos stibio.
marg.|
{n}
Non criminatrices]
id est crimina aliis imponentes quod solent facere vetule adolescentulis. Lv. 19.d. Non eris criminator, neque susurro in populis.
marg.|
{o}
Non multo vino servientes]
Ier. Glossa Solent enim esse quedam, que corporis frigescente luxuria, vino se pro libidine dederunt. Chrysostomus Maxima hec est mulierum minoratio, et senectutis, ex eo enim, quod refrigidata est etas multum sit desiderium vini, servientes vino sicut Deo suo. Rm. 16.c. Christo Domino non serviunt, sed suo veneri. Sir. 26.b. Mulier ebriosa ira magna, et contumelia, et turpitudo eius non tegetur. Ioel. 3.a. Puellam vendiderunt pro vino, ut biberent. Ita faciunt vetule mediatrices, que vendunt puellas, et adolescentulas.
marg.|
{p}
Bene docentes]
non carmina, non incantationes, non veneficia, sed bene, docentes, 1Tim. 4.b. Aniles fabulas devita. Apc. 2.f. Permittis mulierem Iezabel, que se dicit propheten docere, et seducere servos meos, fornicari, et manducare de idolothytis. Sed contra illud
[Bene docentes]
etc. illud 1Tim. 2.d. Docere mulieri non permitto. Solutio : concedit ei docere puellas, non viros, ut dicit Glossa Nec publice, sed private admonere.
marg.|
Unde mulieri admonitorium sermonem concedit in domo ; numquam autem presidere concedit, nec longum extendere sermonem permittit. Dicit ergo
[Bene docentes]
ita scilicet.
marg.|
{q}
Ut prudentiam doceant adolescentulas]
ut faciant iuniores esse cautas in insidiis hominum, et Demonum. Chrysostomus Subiicit iuniores his, qui senuerunt, nec solum de filiabus hic loquitur, sed de omni iuniore. Et ut doceant eas, scilicet adolescentulas.
marg.|
{s}
Ut viros suos ament]
Cavere enim prudentes prudenter debet adulteras, et diligere viros. Tb. 10.d. Monentes eam honorare soceros, diligere maritum, regere familiam, gubernare domum, et seipsam irreprehensibilem exhibere. Vel ita
[Bene docentes]
ita ut (prudentiam doceant.) Hic distingue. Deinde sequitur.
marg.|
{r}
Adolescentulas]
hortare.
marg.|
{s}
Ut viros suos ament]
Sir. 25.d. Manus debiles, et genua dissoluta mulier, que non beatificat virum suum. Prv. 12.a. Mulier diligens corona est viro suo, id est facit eum Regem id est letum. Glossa Ament viros pudica dilectione, ut scilicet, cum pudore viris debitum potius reddant, quam exigant.
marg.|
{t}
Filios suos diligant]
non tantum carnali dilectione, sed et spirituali : quod non faciunt, que mittunt eos ad prostibulum, ut in malo assuescant, et que docent eos iurare, fenerari, et choreas ducere. Os. 9.c. Ephraim ad interfectionem educet filios suos.
marg.|
{u}
Prudentes]
Prv. 19.b. Domus et divitie dantur a parentibus ; a Domino autem uxor prudens.
marg.|
{x}
Castas]
per continentiam.
marg.|
{y}
Sobrias]
per abstinentiam. He sunt due partes temperantie ; continentia, et abstinentia. Est autem castitas coniugalis, vidualis, virginalis. Prima est fides thori, de qua hic loquitur (Sobrias) propter aliam causam, quam habeant, scilicet, ne flamma libidinis ardeant. Prv. 20.a. Luxuriosa res est vinum, et tumultuosa ebrietas.
marg.|
Ideo dicit. Eph. 5.d. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria.
marg.|
{z}
Domus curam habentes]
id est familie. Tb. 10.d. Regere familiam, gubernare domum. Chrysostomus Que cura domus occupatur, non studebit circa ornatum foraneum. Sir. 26.c. Gratia mulieris sedule delectabit virum suum, et ossa illius impinguabit. Prv. 4.a. Sapiens mulier edificat domum suam et insipiens extructam quoque manibus destruet.
marg.|
{a}
Benignas]
non adulteris, sed domesticis. Sir. 26.b. Dolor cordis, et luctus mulier Zelotype, id est de qua habetur per gestus, et signa dilectionis quod sit adultera facta.
marg.|
{b}
Subiectas viris suis]
sicut statuit Dominus. Gn. 3.c. Sub viri potestate eris.
marg.|
{c}
Suis]
etiamsi pauperis conditionis. Vel (Suis) non alienis. Col. 3.c. Mulieres, subdite estote viris sicut oportet in Domino. Sir. 25.d. Mulier si primatum habeat, at contraria est viro suo. Subiectas dico.
marg.|
{d}
Ut non blasphemetur verbum Dei]
id est Doctrina Evangelica a viris earum infidelibus ; sed magis ipsi edificentur, 1Pt. 3.a. Mulieres subdite sint viris suis, ut {7.
233va} etsi qui non credunt verbo, per mulierum conversationem, sine verbo lucrifiant. Mt. 18.a. Ve homini illi, per quem scandalum venit. Chrysostomus Si infidelis vir cohabitat fideli mulieri non virtuose, blasphemia ad Deum transit. Rm. 2.d. Per vos nomen Domini blasphematur inter gentes. Is. 52.b. Iugiter tota die nomen meum blasphematur. Si vero ornata fuerit mulier, predicatio fructificat gloriam ex illa. Glossa Vel potest hoc referri ad senes, et ad omnia superiora, quasi hortare senes, et anus, et adolescentulas, ut ita se habeant, ut dixi. Quod debent facere, ideo
[ut non blasphemetur nomen Domini]
quod fiet, si male se habent.
marg.|
{a}
Iuvenes]
etc. ne oleum igni adiiciant, id est escas calide iuventuti, quia sicut dicit Hier. Venter mero estuans cito despumat in libidinem. Chrysostomus Neque pecuniarum, neque glorie desiderium, neque aliud quid ita molestat iuvenes, ut corporum amor, id est feminarum. Et ut predicta facilius fiant a subditis, qui magis attendunt ad exempla, quam verba, ideo.
marg.|
{b}
In omnibus]
id est quantum ad omnes, et quantum ad omnia.
marg.|
{c}
Teipsum prebe exemplum]
quasi tu es liber, et exemplar subditorum, Sap. 18.d. In veste poderis, quam habebat totus erat descriptus orbis terrarum, et parentum magnalia, in quatuor ordinum lapidibus sculpta erant. Dt. 17.d. Describet sibi Rex Deuteronomium legis, accipiens exemplar a Sacerdotibus Levitice Tribus. Hodie e contra Sacerdotes accipiunt exemplar a Regibus, et militibus, exemplar, scilicet, fastus, et pompe, et expensarum, et familiarum, 1Tim. 4. Exemplum esto fidelium in verbo conversatione, in caritate, in castitate. Ibi require de hoc.
marg.|
{d}
Bonorum operum]
non malorum, non tantum verborum, contra ociosos Doctores. Post opera debent sequi verba. Unde subdit.
marg.|
{e}
In doctrina]
contra illos, qui nolunt docere, vel discere. Prv. 11.d. Anima, que benedicit, impugnabitur, et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur. Qui abscondit frumenta, etc. Rm. 12.b. Qui docet in doctrina, etc. Contra illos, qui vivunt extra doctrinam suam. Sed quia doctrina viri per patientiam agnoscitur, ut dicitur. Prv. 19. ideo sequitur.
marg.|
{f}
In integritate]
id est in patientia, contra effractos, quibus ossa patientie fracta sunt. Vel
[In integritate]
scilicet castitate mentis, et corporis, contra luxuriosos, 1. Thess. 5.d. Integer spiritus vester, et anima, et corpus sine querela in adventu Domini Iesu Christi servetur, quasi dicat, non sufficit una integritas, scilicet carnis, quam et fatue virgines habuerunt, sed ex omni parte unitas continuitatis servetur.
marg.|
{g}
In gravitate]
contra leves, et inconstantes. Nota, quod est gravitas culpe, que est deponenda ; et gravitas gratie, que tenenda est, et glorie, que est petenda. De prima dicitur. Is. a. Ve populo gravi iniquitate. Hbr. 12. Deponentes omne pondus, et circunstans nos peccatum, per patientiam curramus ad propositum nobis certamen. Gravitas autem gratie est duplex maturitas, scilicet exterior in conversatione, Ps. 34. In populo, gravi laudabo. Et caritas interius in mente. Pondus enim anime, ut dicit Augustinus est amor. Si ille amor est caritas, bonum est ; et si est cupiditas, culpe est. De tertio autem, id est de pondere glorie dicitur, 2Cor. 4.d. Id quod in presenti momentaneum, et leve tribulationis nostre, supra modum in sublimitate eterne glorie pondus operatur in nobis. Item est pondus pene eterne, quod sequitur pondus culpe. Is. 27.b. In mensura contra mensuram cum abiecta fuerit, iudicabit eam.
marg.|
{h}
Verbum]
tuum sit.
marg.|
{i}
Sanum]
quantum ad veritatem dicti.
marg.|
{k}
Irreprehensibile]
quantum ad modum dicendi, ut loco dictum sit, et tempore loquendi. Eccl. 3.a. Omnia tempus habent, etc. tempus tacendi, tempus loquendi. Sir. 20.c. Ex ore fatui reprobabitur parabola ; non enim dicit eam in tempore suo. Vel
[Sanum]
quantum ad fidem.
[Et irreprehensibile]
quantum ad mores, ut vita non reprehendat ipsum verbum tunc enim non creditur verbo lingue. Cur non creditis veritati, 1Tim. 6.c. Serves mandatum sine macula irreprehensibile. Iob. 24.d. Quis me potest arguere esse mentitum ? quasi dicat, nullus per vitam meam potest arguere linguam meam quia que dico, facio.
marg.|
{l}
Ut is, qui ex adverso est]
id est contrarius
[vincatur]
{7.
233vb} vel
[vereatur]
id est confundantur. Eccl. 4.c. Confusio adducens gloriam. Chrysostomus Hic scilicet e contrario, ait Diabolum, et omnem, qui illi ministrat, 1Pt. 2.c. Conversationem vestram inter gentes habentes bonam, ut in eo, quod detractant de vobis tamquam de malefactoribus, ex bonis operibus vos considerantes glorificent eum.
marg.|
Et in eodem c. Sic est voluntas, ut benefacientes obmutescere faciatis imprudentium hominum ignorantiam.
marg.|
{m}
Nihil habens malum dicere de nobis]
1Tim. 5.c. Nullam occasionem dare adversario maledicti gratia, Rm. 3.c. Ut omne os obstruatur, et subditus fiat omnis mundus Deo.
marg.|
{n}
Servos]
hortare.
marg.|
{o}
Dominis suis]
etiam discholis.
marg.|
{p}
Subditos esse in omnibus]
scilicet, que non sunt contra Deum, 1Pt. 2.c. Servi subditi estote in omni timore Dominis, non tantum bonis, et modestis, sed, etiam discholis. Col. 3.d. Servi, obedite per omnia Dominis carnalibus, non ad oculum servientes. Eph. 6.a. idem. Et esse.
marg.|
{q}
Placentes]
hominibus propter Deum. Vel sic iunge.
[In omnibus placentes]
Cor. 1.b. Per omnia placentes in omni opere bono, 1Cor. 10.g. Sicut ego per omnia omnibus placeo, non querens quod mihi utile est, sed quod multis.
marg.|
Sap. 3.b. Placens Deo factus dilectus, etc.
marg.|
{r}
Non contradicentes]
verbis.
marg.|
{s}
Non fraudantes]
rebus, sicut. Act. 5.a. Fraudavit de pretio agri. Prv. 12.d. Non inveniet fraudulentus lucrum. Vel
[Non fraudantes]
aliquid de debito servitutis.
marg.|
{t}
Sed in omnibus]
etiam in minimis.
marg.|
{u}
Fidem bonam ostendentes]
id est fidelitatem etiam in modicis. Lc. 11. Qui fidelis est in minimo, et in maiori fidelis est. Mt. 25.b. Super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam.
marg.|
{x}
Bonam]
Hoc dicit, quia est, et fides mala in conspirationibus, ac colligationibus impietatis. Is. 58.b. Dissolve colligationes impietatis. Similiter hec tria debet homo Deo, qui est verus Deus, exhibere.
marg.|
{r}
Non contradicentes]
etc. Debet enim non contradicere verbo veritatis ulli Iob. 24.b. Ipsi rebelles fuerunt lumini. Os. 4.a. Populus enim tuus sicut hi, qui contradicunt Sacerdoti, vel sacro Doctori.
marg.|
{s}
Non fraudantes]
Deum rebus suis, id est membris suis per malam operationem, quia homo totum se debet Deo, et ratione creationis, et ratione redemptionis. Ideo precipitur Dt. 6.a. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, etc. Totus enim homo suus est. Ier. 48.b. Maledictus, qui opus Dei facit fraudulenter, id est qui in opere Dei unum membrum, sicut aurem, vel pedem Deo dat, et alterum, scilicet, manum, vel oculum ei aufert hoc enim fraus est, et dolus.
marg.|
{t}
Sed in omnibus fidem bonam ostendentes]
per gratiarum actiones, et suarum iniuriarum apud Deum relationem.
marg.|
In hoc enim est fidelitas servi, si suo Domino servat fideliter, que sunt eius.
marg.|
Hec autem sunt specialiter gloria, et vindicta, que Deo sunt reservanda a famulo fideli. Is. 42.b. Gloriam meam alteri non dabo. Dt. 32.e. Mea est ultio, et ego retribuam eis. Bernardus Fidelis servus es, si de multa gloria Domini tui, et si transeunte per te, non tamen exeunte a te, nil manibus tuis adherere contingat. Tales servi pauci inveniuntur Lc. 18.b. Filius hominis veniens, putas, inveniet fidem super terram. Prv. 20.a. Multi homines misericordes vocantur virum autem fidelem quis inveniet.
marg.|
{y} Sequitur :
Ut doctrinam Salvatoris nostri Dei ornent]
Hoc refertur ad omnia predicta, scilicet ad senes et ad anus, et servos, etc. quasi hortare omnes predictos, ut ita se habeant, ut prescriptum est, ut ita ornent.
marg.|
{z}
In omnibus]
actibus suis bonis, et moribus honestis doctrinam, non verba decorata. Eccl. 4.d. Non abscondas Sapientiam in decore eius, multo fortius non alieno decore. Prv. 14.a. Lingua sapientum ornat scientiam dupliciter, docendi facilitate, et operis executione. Prv. 14.a. Doctrina prudentium facilis, quia quod aperte docuit, evidenter in opere ostendit. E contra dicitur {7.
234ra} Prv. 26.d. Quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata, id est sicut vas terreum operiri argento sordido, id est scoria argenti, turpe, et indecens, et inutile est ; sic eloquentia doctrine pessimo corde sociata.
marg.|
{a}
Apparuit enim]
quia omnes monendi sunt ad bonum, quia desuper habent auxilium manifestum, quia
[Apparuit gratia Dei]
id est Deus per gratiam suam 1Tim. 3.d. Manifeste magnum est pietatis Sacramentum, quod manifestatum est in carne, iustificatum est in spiritu, apparuit Angelis, predicatum est gentibus, creditum est mundo, assumptum est in gloria.
marg.|
Item
[Apparuit gratia Dei]
etc. id est amor, quo dilexit nos, apparuit, et dignatio eius in hoc, quod carnem assumpsit. Inf. 3.b. Apparuit benignitas, et humanitas Salvatoris nostri Dei, id est benignitas in humanitate. Io. 3.b. Sic Deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret pro mundo. Non solum in carnem, sed in mortem. Iob. 28.d. Tunc vidit illam, et enarravit, et preparavit, et investigavit, id est videri fecit in carne, et enarrari, et preparari, et investigari. Quatuor dicit. Vidit quia species est. Hbr. 1.b. Qui cum sit splendor glorie, et figura substantie eius. Et enarravit, quia verbum. Io. 1.a. In principio erat verbum. Preparavit, quia remedium sive medicina. Sir. 38.a. Altissimus creavit de terra Medicinam.
marg.|
Et investigavit, id est investigari fecit, quia est exemplum, et ideo eius vestigia investiganda sunt, ut sequamur Iob. 23.c. Vestigia eius secutus est pes meus. Hec quatuor possunt referri ad quatuor, que hic dicuntur. Videri enim refertur ad hoc, quod dicitur hic
[Apparuit gratia]
Enarravit ad erudiendum, hoc est, quod dicitur hic
[Erudiens nos]
Preparavit quantum ad remotivum impedimentorum adventus eius, id est impietatis errorum, et secularium desideriorum, hoc est, quod dicitur hic
[Abnegantes]
etc. Investigari fecit per imitationem exemplorum, quod fit. Si
[sobrie et iuste, et pie vivamus in hoc seculo]
Dicit ergo
[Apparuit gratia Dei, et Salvatoris nostri]
id est apparuit in carne Deus gratiosus, et salvator gratiam conferens in vita, et in gloria salvans. Et dicit
[Dei et Salvatoris]
ad denotandum, quod est Deus, qui non salvat. Is. 45.d. Rogant Deum non salvantem. Item in eodem. Ego Dominus, et non erit ultra Deus absque me, Deus iustus, et salvans non est preter me.
marg.|
Item Is. 43.b. Ego sum Dominus, et non est absque me Salvator.
marg.|
{b}
Omnibus hominibus]
id est ad utilitatem omnium, quia sufficiens est omnibus gratia Dei Salvatoris. Ecce copiositas gratie. Ps. 129. Apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum, etc. Ps. 18. Non est, qui se abscondat a calore eius.
marg.|
{c}
Erudiens nos]
tria, ut subdit. Quid vitandum, quia
[Ut abnegantes]
etc. Quid agendum, quia
[Sobrie, et iuste, et pie]
etc. Quid sperandum, quia
[Beatam spem]
etc. Hec tria notantur. Mt. 16.d. Si quis vult venire post me, abneget semetipsum, quantum ad impietatem, et desideria secularia : et tollat crucem suam, sobrie, et iuste, et pie vivendo : et sequatur me, non mercedem laudis humane, sed beatitudinis eterne expectando beatam, scilicet spem, et adventum glorie Dei magni. Dicit ergo
[Erudiens nos]
quos specialiter diligit, non omnes. Dt. 8.b. Sicut erudit homo filium suum ; sic Dominus Deus erudit te, ut custodias mandata eius. Prv. 13.d. Qui diligit filium, instanter erudit illum. Ps. 2. Erudimini, qui iudicatis terram.
marg.|
{d}
Ut abnegantes impietatem]
infidelitatis, que corrumpit intellectum.
marg.|
{e}
Et secularia desideria]
que inficiunt affectum. Chrysostomus Quicquid dissolvitur cum mundo, seculare desiderium est, 1Io. 2.c. Quicquid in mundo est, aut est concupiscentia, etc. Specialiter autem seculare desiderium est avaritia, ut dicit Chrysostomus Unde 1Tim. 6.b. Qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem, et in laqueum Diaboli, et desideria multa inutilia, et nociva, que mergunt hominem in interitum. Notandum est, quod est triplex impietas. In Deum, ut idololatria.
marg.|
{7.
234rb} Item contra parentes. Mt. 15.a. Deus dixit, honora Patrem, etc. Item contra pauperes, qui sunt fratres, et proximi. Prv. 12.b. Viscera impiorum crudelia.
marg.|
{
f
}
Sobrie]
contra luxuriam.
marg.|
{g}
Et iuste]
contra avaritiam.
marg.|
{h}
Et pie]
contra superbiam. Item
[sobrie]
contra carnem
[iuste]
contra mundum
[pie]
contra Diabolum, qui est impius. Item
[sobrie]
in se,
[et iuste]
ad proximum
[et pie]
ad Deum. Sap. 1.b. Dicitur de Episcopo, sobrium, iustum, sanctum. Mt. 2.b. Obtulerunt Magi Domino, aurum, thus et myrrham. Aurum in electis, quoad proximum. Thus devotionis, quoad Deum. Et myrrham mortificationis, quoad se. Ps. 64. Sanctum est templum tuum mirabile in equitate. Sanctum ad se, mirabile quoad Deum. in equitate, quoad proximum.
marg.|
{i}
Vivamus]
id est cursum huius vite transeamus. Vel
[Vivamus]
vita gratie. Phil. 1.c. Mihi vivere Christus est.
marg.|
{k}
In hoc seculo]
tam fragili, et nequam. Io. 17.c. Non rogo, ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a malo. Subditur autem de premio iustitie, quia iustitia, est in predictis duobus, in abnegando malum, et faciendo bonum, et pro his.
marg.|
{l}
Expectantes beatam spem]
id est rem speratam, que est beata, sive beatitudinem speratam. Est autem, et misera spes, de qua Sap. 5.c. Spes impii quasi lanugo. Et Iob. 8.c. Spes hypocrite sterilis. Vel,
[Expectantes]
ut certi de premio.
marg.|
Item ut solliciti de ipso habendo, sicut homo, qui expectat, sollicitus est. Lc. 12.e. Et vos similes hominibus expectantibus Dominum suum, quando revertatur a nuptiis. Ps. 36. Expectans expectavi Dominum. Certus sum, et sollicitus. Is. 30.d. Beati omnes, qui expectant eum : populus enim Sion habitabit in Ierusalem.
marg.|
{m}
Et adventum]
vel
[manifestationem glorie]
Tunc enim veniens ad iudicium apparebit gloriosus, qui hic fuit ignominiose tractatus. Mt. 24.c. Videbunt filium hominis venientem in nubibus cum virtute magna, et maiestate.
marg.|
{n}
Magni Dei]
apparenter, qui hic apparuit parvus puer. Quia sicut dicit beatus Bernardus in primo adventu fuit parvus Dominus, et amabilis, in secundo erit magnus, et terribilis. In primo adventu comparatur rori. Is. 45.b. Rorate celi desuper, etc. In secundo fulguri. Mt. 23.c. Sicut enim fulgur exit ab Oriente, et apparet usque in Occidentem ; ita erit adventus filii hominis. Inter duos adventus est magnus, et laudabilis.
marg.|
{o}
Et Salvatoris nostri Iesu Christi]
quasi dicat, magnus erit in punitione malorum, et salvator bonorum salute eterna. Qui etiam malos salvat salute transitoria, 1Tim. 4.c. Qui est Salvator omnium hominum, maxime autem fidelium Iob. 36.a. Sed non salvat impios, et iudicium pauperibus tribuit. Quia autem de expectatione glorie predixit, nec sufficiunt ad eam habendam merita nostra, subdit de beneficiis Christi incarnati, per quem illam gloriam sumus adepturi.
marg.|
{p}
Qui dedit semetipsum pro nobis]
id est vice nostra, et amore nostro.
marg.|
{q}
Ut nos redimeret]
ab omni iniquitate tam originali, quam actuali, 1Tim. 2.b. Qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus. Os. 13.d. De manu mortis liberabo eos : de morte redimam eos. Is. 43.a. Noli timere, quia redemi te.
marg.|
{r}
Et mundaret]
in Baptismo. Duo dicit :
[redimeret, et mundaret]
Redemit captivos, et exules solvendo pretium mundavit in Baptismo remittendo delictum. Duo enim mala incurreramus, feditatem culpe, et elongationem glorie eterne, quia clausa erat ianua, et nos omnes relegati eramus in exilio, et miseria.
marg.|
Redemit ergo a miseria aperiens ianuam ; mundavit a culpa conferens gratiam.
marg.|
In huius rei signum exivit ab eo iam mortuo sanguis, et aqua, Io. cap. 19.f. Sanguis redemptionis, et aqua ablutionis quia ex morte eius consecuti sumus hunc duplicem effectum Dicit ergo :
[Et mundaret]
in Baptismo.
marg.|
Mundat etiam Dominus a culpa, de qua mundans non facit innocentem, id est non parcit, sed punit. Ier. 49.c. Non eris innocens, scilicet, a pena.
marg.|
{s}
Sibi]
id est ad honorem suum, et obsequium.
marg.|
{t}
Populum acceptabilem]
vel
[peculiarem]
id est proprium. Dt. cap. 7.b. Te elegit Dominus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris.
marg.|
Peculiarem, id est nihil habentem commune ad reliquum, 2Cor. cap. 6.c. Que participati iustitie cum iniquitate, etc.
marg.|
Quamdiu enim granum habet communitatem ad paleam, tamdiu indiget purgatione flagelli, et aurum quamdiu habet {7.
234va} fecis admixtionem, debet comburi. Unde Augustinus Quod flagellum grano, quod lima ferro, hoc tribulatio Iusto. Hoc est, quod dicitur hic.
marg.|
{a}
Acceptabilem]
vel
[proprium]
Tb. 12.c. quia acceptus eras Deo necesse fuit, ut probatio probaret te. Vel
[acceptabilem]
id est prudentem, et intelligentem, qui acceptus est Regi minister intelligens, ut dicitur. Prv. 24.d. Sed hoc non sufficit, scilicet scire voluntatem Domini sui, et non se preparavit, et non fecit secundum voluntatem eius, nisi sequatur. Unde et additur ibidem. Prv. 13.d. Iracundiam autem illius inutilis, scilicet ociosus. Lc. 12.f. Servus, qui cognovit voluntatem Domini sui, et non se preparavit, et non fecit secundum voluntatem eius, plagis vapulabit multis ; ideo dicitur.
marg.|
{b}
Sectatorem bonorum operum]
ut scilicet prudens sit ad intelligendum voluntatem Domini, et libens ad exequendum. Mt. 24.d. Fidelis servus, et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam. Fidelis in operando, prudens in intelligendo.
marg.|
Et nota, quod dicit Sectatorem ; verbum enim inchoativum, scilicet sectari sollicitudinem notat, et imperfectionem, quia homo debet se imperfectum reputare. Sir. 18.a. Cum consummaverit, homo, tunc incipiet. Lc. 17.c. Cum omnia feceritis, que precepta sunt vobis, dicite, servi inutiles sumus, 1Tim. 6.c. Sectare vero iustitiam, fidem, caritatem, etc. Chrysostomus habet hanc litteram. Zelotem, id est emulatorem bonorum operum. Chrysostomus Vides quia his, que a nobis opus est non simpliciter operari ; sed cum desiderio eamus ad virtutem, et cum vehementia. Eripere enim a malis eius philanthropie, id est clementie fuit que nec post hoc illius et nostrum.
marg.|
Et nota, quod hic dicit quatuor Redemptionem, mundationem, acceptabilitatem intelligendi, et sollicitudinem operandi. Que quatuor nobis sunt per Christum, sicut dicit Apostolus ordine alio, 1Cor. 1.d. Factus est nobis Sapientia a Deo ex iustitia, et sanctificatio, et redemptio. Sapientia instruendo ; et iustitia exemplum operandi tribuendo : sanctificatio mundans a culpa ; redemptio, quia redemit a delicto, et miseria.
marg.|
{c}
Hec loquere]
nescientibus.
marg.|
{d}
Et exhortare]
scientes, 1Tim. 6.a. Hec doce, et exhortare.
marg.|
{e}
Et argue]
negligentes, vel rebelles.
marg.|
{f}
Cum omni imperio]
id est potestate. Chrysostomus Cum omni iniunctione Chrysostomus Cur hoc dicit, cum 2Tim. 4.a. Argue, obsecra, et hic similiter. Deprecare. Et post subdit
[Argue]
quia sunt quedam peccata, a quibus homines avertendi sunt suadendo cum modestia, ut divitias contemnere, adulterum, aut fornicatorem, navium inuasorem arguere, et similia, prohibendum est non simpliciter, sed cum auctoritate, et potentia multa. Sed contra Ezec. 34.a. Cum austeritate imperabatis, et cum potentia. Item 1Pt. 5.a. Neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregi ex animo ; ergo male dicit hic
[cum omni imperio]
Respondeo, aliud est cum imperio, aliud cum austeritate ; odio enim sunt habenda vitia non fratres. Ratione enim vitii increpandus est, et castigandus homo ; ratione nature, ut frater amplectendus. Gn. 9.a. Terror ; ac tremor vester sit super animalia terre. Et Gn. 1.d. Dominamini piscibus maris, id est avaris, et volatilibus celi, id est superbis, et universis animantibus super terram, que moventur, id est delitiosis ; tales enim animales, et brutales sunt ; ita ergo argue imperiose,
[ut nemo te contemnat]
pro simplicitate et levitate, 1Tim. 4.c. Nemo adolescentiam tuam contemnat, 1Cor. 16.b. Opus Dei operatur, sunt et ego ; ne quis ergo illum spernat. Lc. 10.c. Qui vos spernit, me spernit.
Comment citer cette page ?
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Tit. Capitulum 2), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=71&chapitre=71_2)
Martin Morard, ed., Hugo de Sancto Caro. Postilla in totam Bibliam (Tit. Capitulum 2), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 07/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=hug&numLivre=71&chapitre=71_2)
Notes :