Capitulum 3
Numérotation du verset
Lam. 3,1
ALEPH.
1
E
go
1 Aleph Do22/8
Rusch
vir videns
paupertatem
meam
in virga indignationis eius.
Numérotation du verset
Lam. 3,2
ALEPH. M
e minavit
et adduxit in tenebras2
2 tenebras] tenebris
Weber
et non in lucem.
Numérotation du verset
Lam. 3,3
ALEPH.
Tantum
in me vertit
et convertit manum suam
tota die.
Numérotation du verset
Lam. 3,4
BETH
. Vetustam fecit
pellem meam
et carnem meam
contrivit ossa mea
Numérotation du verset
Lam. 3,5
BETH
. Edificavit in gyro meo
et circumdedit me
felle
et labore.
Numérotation du verset
Lam. 3,6
BETH
. in tenebrosis
collocavit me
quasi
mortuos sempiternos
Numérotation du verset
Lam. 3,7
GIMEL.
C
ircumedificavit adversum me
ut non egrediar
aggravavit compedem meum3.
3 meum] meam
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,8
GIMEL
. Sed
et cum clamarem et rogarem4 exclusit orationem meam.
4 clamarem et rogarem] clamavero et rogavero
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,9
GIMEL. C
onclusit vias meas
lapidibus quadris
semitas meas
subvertit.
Numérotation du verset
Lam. 3,10
DELETH
. Ursus
insidians factus est mihi leo
in abscondito5.
5 abscondito] absconditis
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,11
DELETH
. Semitas meas subvertit et confregit me posuit me desolatam.
Numérotation du verset
Lam. 3,12
DELETH
. Tetendit arcum suum
et posuit me
quasi signum ad sagittam.
Numérotation du verset
Lam. 3,13
HE
. Misit in renibus meis
filias pharetre sue.
Numérotation du verset
Lam. 3,14
HE
. Factus sum
in derisum6 omni populo meo canticum eorum
6 derisum] derisu
Weber
tota die.
Numérotation du verset
Lam. 3,15
HE
. Replevit me amaritudine7
7 amaritudine] amaritudinibus
Weber
inebriavit me absinthio.
Numérotation du verset
Lam. 3,16
VAV.
Confregit8
ad numerum
8 Confregit] Et fregit
Weber
dentes meos
cibavit me cinere.
Numérotation du verset
Lam. 3,17
VAV. E
t repulsa est
anima mea
oblitus sum bonorum.
Numérotation du verset
Lam. 3,18
VAV.
Et dixi: Periit finis meus
et spes mea a Domino.
Numérotation du verset
Lam. 3,19
zai.
Recordare
paupertatis et transgressionis mee
absinthii et fellis.
Numérotation du verset
Lam. 3,20
ZAI
. Memoria
memor ero
et tabescet
in me anima mea.
Numérotation du verset
Lam. 3,21
ZAI
. Hec9 recolens
9 Hec] Hoc
Weber
in corde meo ideo sperabo.
Numérotation du verset
Lam. 3,22
HETH. M
isericordie Domini
quia non sumus
consumpti
quia non defecerunt
miserationes eius.
Numérotation du verset
Lam. 3,23
HETH. N
ovi10 diluculo
10 Novi] Nove
Weber
multa est fides tua.
Numérotation du verset
Lam. 3,24
HETH. P
ars mea
Dominus dixit anima mea
propterea exspectabo eum.
Numérotation du verset
Lam. 3,25
TETH
. Bonus est Dominus
sperantibus
in eum
anime querenti illum.
Numérotation du verset
Lam. 3,26
TETH
. Bonum est prestolari cum silentio
salutare Domini.
Numérotation du verset
Lam. 3,27
TETH
. Bonum est viro cum portaverit iugum
ab adolescentia sua.
Numérotation du verset
Lam. 3,28
ioth.
Sedebit solitarius
et tacebit
quia levavit super se.
Numérotation du verset
Lam. 3,29
IOTH. P
onet in pulvere os suum
si forte sit spes.
Numérotation du verset
Lam. 3,30
IOTH. D
abit percutienti se maxillam
saturabitur
opprobriis.
Numérotation du verset
Lam. 3,31
caph.
Quia non repellet in sempiternum
Dominus.
Numérotation du verset
Lam. 3,32
CAPH.
Quia se11 abiecit
11 se] si
Weber
et miserebitur
secundum multitudinem misericordiarum suarum.
Numérotation du verset
Lam. 3,33
CAPH
. Non
enim humiliavit ex corde suo et abiecit
filios hominum12.
12 hominum T
Rusch Clementina
] hominis
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,34
lamed.
Ut contereret
sub pedibus suis
omnes vinctos terre.
Numérotation du verset
Lam. 3,35
lamed.
Ut declinaret iudicium viri in conspectu vultus Altissimi.
Numérotation du verset
Lam. 3,36
LAMED
. Ut perverteret hominem in iudicio suo
Dominus ignoravit.
Numérotation du verset
Lam. 3,37
mem.
Quis est iste
qui dixit ut fieret
Domino non iubente.
Numérotation du verset
Lam. 3,38
MEM. E
x ore Altissimi non egredientur
nec bona nec mala13.
13 bona - nec - mala]
inv. Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,39
MEM.
Quid murmuravit
homo vivens
vir
pro peccatis suis.
Numérotation du verset
Lam. 3,40
nun.
Scrutemur
vias nostras
et queramus
et revertamur
ad Dominum.
Numérotation du verset
Lam. 3,41
NUN
. Levemus
corda nostra
cum manibus
ad Dominum in celo14.
14 celo] celos
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,42
NUN
. Nos
inique egimus
et ad iracundiam
provocavimus idcirco tu inexorabilis es.
Numérotation du verset
Lam. 3,43
samech.
Operuisti
in furore et percussisti15
15 percussisti] + nos
Weber
occidisti
nec pepercisti
Numérotation du verset
Lam. 3,44
SAMECH
. Opposuisti nubem
tibi
ne transeat oratio.
Numérotation du verset
Lam. 3,45
SAMECH
. Eradicationem
et abiectionem posuisti me
in medio populorum.
Numérotation du verset
Lam. 3,46
PHE
. Aperuerunt
super nos
os suum omnes inimici.
Numérotation du verset
Lam. 3,47
PHE
. Formido
et laqueus facta est nobis
vaticinatio
et contritio.
Numérotation du verset
Lam. 3,48
PHE
. Divisiones
aquarum
deduxerunt16
oculi mei17 in contritione
16 deduxerunt] deduxit
Weber
|
17 oculi mei] oculus meus
Weber
|
filie populi mei.
Numérotation du verset
Lam. 3,49
ain.
Oculus meus afflictus est
nec tacuit
eo quod non esset requies.
Numérotation du verset
Lam. 3,50
AIN
. Donec respiceret
et videret Deus18 de celis.
18 Deus] Dominus
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,51
AIN
. Oculus meus
depredatus est
animam meam
in cunctis filiabus urbis mee.
Numérotation du verset
Lam. 3,52
SADE
.
Venatione ceperunt me
quasi avem
inimici mei
gratis.
Numérotation du verset
Lam. 3,53
SADE
. Lapsa est
in lacum19 vita mea
19 lacum] lacu
Weber
et posuerunt lapidem
super me.
Numérotation du verset
Lam. 3,54
SADE
. Inundaverunt aque
super caput meum
dixi: Perii.
Numérotation du verset
Lam. 3,55
coph.
Invocavi
nomen tuum Domine
de laco
novissimo20.
20 laco novissimo Φ ΘM² Ω
Ed1530 Clementina
] lacis novissimis
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,56
COPH.
Vocem meam audisti
ne avertas aurem tuam a singultu meo et clamoribus.
Numérotation du verset
Lam. 3,57
COPH. A
ppropinquasti
in die quando vocavi21 te dixisti: Ne timeas.
21 vocavi] invocavi
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,58
res.
Iudicasti
Domine causam anime mee redemptor vite mee.
Numérotation du verset
Lam. 3,59
RES
. Vidisti Domine
iniquitatem illorum22
22 illorum
Rusch Clementina
]
om. Weber
adversum me iudica
iudicium meum.
Numérotation du verset
Lam. 3,60
RES.
Vidisti omnem furorem
universas cogitationes eorum
adversum me.
Numérotation du verset
Lam. 3,61
syn.
A
udisti opprobria eorum
Domine omnes cogitationes23 adversum me.
23 cogitationes] + eorum
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,62
SYN. L
abia insurgentium
mihi et meditationes eorum adversum me tota die.
Numérotation du verset
Lam. 3,63
SYN.
Sessionem eorum
et resurrectionem
eorum vide; ego sum psalmus eorum.
Numérotation du verset
Lam. 3,65
thau.
D
abis eis scutum cordis
laborem tuum.
Numérotation du verset
Lam. 3,64
thau.
Reddes eis vicem
Domine iuxta opera manuum suarum.
Numérotation du verset
Lam. 3,66
thau.
P
ersequeris
in furore tuo24
24 tuo]
om. Weber
et conteres eos
sub celis Domine.
Capitulum 3
marg.|
PASCHASIUS. Lamentationibus insistere si forte ut in Libro Iudicum legitur: angelo mala nostra monente et annuntiante de galgalis id est volumptatibus ascendamus ad locum flentium cum ipso ubi cum loqueretur ad omnem Israel levaverunt vocem et fleverunt unde vocatum est nomen loci illius flentium vel lacrimarum. Sed quia flere pena est vix invenitur qui diligat lamentationes. Nos autem in hiis quasi in quadam specula huius mundi turbines et naufragia nostra cum gemitu et dolore consideremus. Tertium igitur aggrediamur alphabetum trimetro compositum in quo terni versus una eademque littera incipiunt quod in tribus aliis alphabetis saphyco metro compositis non invenitur. Hic autem quedam de Ecclesia quedam de passione Christi altiori sensu requirere debemus quod sine fletibus non possumus. Rogemus ergo quasi sedentes super asiman id est super lascivam carnem ut irrigare dignetur Deus arentem animam et si non irriguum superius saltem concedat inferius.
marg.|
PASCHASIUS. quam in funebri totius corporis lamentatione profunda de Christo et eius corpore aperiuntur mysteria et nunc ad synagogam nunc ad Ecclesiam deinde ad Christi passionem luctuosa discurrit oratio. Nunc de Christo et eius corpore agitur ut prior huius alphabeti insinuat versus nunc moralitas permiscetur. Si quoniam cordis nostri duricia in lacrimas solvatur aut pro hiis qui labuntur de Christi corpore aut pro hiis que Iudeis acciderunt in captivitate aut pro hiis que fiunt in capite vel pro hiis que membra patiuntur vel quia bonis privamur. Ut autem melius discernamus que pertient ad caput que ad corpus prima regula tyconii inspiciatur que est de Christo et eius corpore.Quando a capite sine permutatione persone ad corpus vel a corpore transitur ad caput vel quando eadem sententia non minus capiti quam corpori congruere videtur nec tamen ab eadem persona receditiur sicut in hoc vrsu. Ego vir videns paupertatem meam etc et vetustam fecit pellem emam etc. Unum enim horum quamvis omni corpori conveniat aptius tamen aptatur capiti. Alterum vero membris ut per carnem et pellem et ossa illi accipiuntur qui in Ecclesia vetustate contagionis afficiuntur et pressuris tribulationum conteruntur. Nam quod dicit ego vir videns paupertatem meam et quamvis plangenti prophete conveniant tamen mansifestius Christi vocem sonat qui in manibus prophetarum assimilatur et omnes in se per regenerationem colligit ut occurramus in virum perfectum et plenitudinem corporis Christi.
marg.|
GILIBERTUS. Universas fere lamentationes Ieremie quinque questionis loco insigniri diligenti patet lectori deplorantur enim singula incommoda ante oulos iudicis sic digesta ut videatur videre et re ipsa ad misericordiam condescendere.
Numérotation du verset
Lam. 3,1
1 Aleph Do22/8
Rusch
interl.|
Christus vel EcclesiaA
A
¶Codd. : Do22/8
Rusch
vir videns
interl.|
viriliter agensB
B
¶Codd. : Do22/8
Rusch
interl.|
diligenterC
C
¶Codd. : Do22/8
Rusch
paupertatem
interl.|
ex qua omnes divitie
interl.|
in passioneD
D
¶Codd. : Do22/8
Rusch
meam
interl.|
clementiam iudicis captat a persone sua
in virga indignationis {t. 3: Erfurt, f. 171vb ; facsim., p. 198b} eius.
interl.|
non furoris sed correctionis
marg.|
EGO
VIR
VIDENS
PAUPERTATEM
MEAM. HISTORICE. Ieremias non minus deplorat populi ruinam quam angustiam propriam qui paupertate cum eis tribulatur. Indignationem Dei patitur. In tenebras adducitur et non in lucem super eum vertitur et convertitur manus Domini ut experiatur an se velit sequi quibus pellis et caro Ieremie afficitur fame quia vetustate et conteritur vigor populi quia malleo persecutionis et deficit virtus bellandi. Obsidionem quoque plangit dicens: edificavit in gyro meo etc unde: si cognovisses et tu et post pauca circumdabunt te inimici tui vallo. Populum quoque suum circumdatum amaritudine miseriarum et labore angustiarum plangit quod in prima obsidione contigit in qua Ieremias a populo nimia cordis amaritudine vexatus et pro populo labore tribulationis afflictus est et hoc est quod dicit circumdedit me felle et in tenebras collocavit me quasi mortuos sempiternos. Hoc aperte Ieremie convenit qui reclusus est in tenebris carceris ut pene mortuus sit quasi pro reatibus suis mori meruerit.
marg.|
MORALITER.
Ego vir videns paupertatem meam
. Solus spiritus hominis scit que sunt hominis qui quotiens divino spiritu tangitur paupertatem suam intelligens afficitur fletibus dicens: ego vir videns paupertatem quia cum Dei indignatione flagelletur cum fletibus afficitur se nihil esse cognoscit cui nulla est comparatio virtutis ne de se presumere possit. Nemo enim bene gloriatur castum se habere cor. Iam humilis iedo lacrimosus confiterur. Ego vir videns paupertatem meam. Non enim de se presumit correctus virga indignationis unde addit: me minavit quia omnis anima cum iram Dei recordatur et terrorem iudicii discutit et facta sua ante oculos suos quasi in mortis articulo ponit erroribus se interfectam in tenebris versari videt dum meritorum suorum paupertatem agnoscit in virga indignationis eius id est Dei. Unde bene dicit: me minavit et adduxit in tenebras. Etiam cum de se nihil nisi infirmum sentit se adductam quasi in tenebras plangit talis anima dum virgam discussionis Dei et minas contemplatur et mala sua undique perscrutatur adducta in tenebris et non in lucem recte creditur ne de se presumat humilitatem perdat superbiam incurrat quia beati pauperes spiritu. Bene spiritus hominis paupertatem suam videns contremiscit dum sese sub virga indignationis conversari non ambigit et se ad hoc minatam et adductam intelligit. Hec est doctrina que per aleph significatur ut sese semper anima inspiciat et omnia sua retexat et lugeat donec illuminet eam oriens ex alto qui venit illuminare hiis qui in tenebris et in umbra mortis sedent. Tantum in me vertit manum materno animo Deus exponit animam temptationibus et abiicit aliquando plorantem aliquando dolentem in sinum recipit lac doctrine suggerit blanditur hoc est quod dicit tantum in me vertit et convertit manum suam tota die.
marg.|
ALLEGORICE.
Ego vir videns paupertatem meam
. Potest omnium sanctorum vox ista esse quantum quasi sunt uniti in corpore Christi quantum eamdem paupertatem fuerint imitati quantum in virum perfectum fide et opere collecti unde sequitur: in virga indignationis eius. Alia est virga furoris alia indignationis alia correctionis alia regni.Est enim virga ferrea qua conteruntur vasa testea in ira furoris. Alia qua in equitate reguntur sancti ut dirigantur ad bravium superne vocationis. Est virga indignationis de qua ad Hierusalem dicitur: in indignatione mea percussi te et in reconciliatione mea misertus sum tui. Hac enim virga percutit ut misereatur hac virga Christus percussus est non quod indignatione dignus esset sed propter scelus populi percussus est. Hoc est quod dicit in virga indignationis eius.
marg.|
ALLEGORICE.
Ego vir videns paupertatem meam
etc. Licet hoc omnibus convenire videatur excellentius de Christo intelligitur. In quo sicut excellunt omnia ita et visio ista. Quid enim mirum si paupertatem suam quisque videat qua pene omnis pressus laborat sed sicut gloriosior est paupertas Christi et mirabilior est omnibus divitiis seculi qui non rapinam arbitratus est esse se equalem Deo etc. ita hec visio paupertatis profundior. Ideo tota mentis e corporis intentione consideranda unde: beatus qui intelligit super egenum et pauperem. Si enim Christi paupertas communis esset sensu discerni posset nec solo intellectu pasceret nunc autem beatus predicatur qui intelligit bene autem Christi paupertas admiranda et inquirenda cum sanctorum (secundum apostolum) altissima fit paupertas que a paucis intellitur tantomagis ergo illa admiranda quam et angeli mirantur et de qua intellecta beatitudo nascitur. Sunt quidem beati pauperes spiritu sed eo spiritu quo ista paupertas intelligitur que a Spiritu Sancto reseratur. Propterea trium versuum principia apud hebreos ab aleph insigniuntur que doctrina interpretatur. Multa enim doctrina eget hic sensus de quo sumus auctor gloriatur et quasi singularis sit qui videat et qui intelligat ait: Ego vir videns paupertatem meam etc. quasi ego cui assunt omnes thesauri sapientie et #sc video paupertatem meam quam sponte pro aliis suscepi quam miseri nolunt intelligere qui nec omnimodam miseriam suam volunt advertere.
marg.|
ALLEGORICE. In virga indignationis eius. Ob indignationem scelerum nostrorum paupertatem et passionem sustinuit ut livore eius sanemus. Huius paupertatis mysterium aut nulli sanctorum aut pauci vident ad plenum quanta bonitas Dei quanta dilectio super filios ire quanta misericordia in filios reconciliationis ideo quasi solus videat dicit: ego vir videns paupertatem meam. Videt suam miram et ineffabilem videt suorum membrorum paupertatem qua ipsi coniunguntur scientes quod pacientia pauperum non peribit in finem. Recte ergo una vox est et capitis et corporis. Ego vir videns paupertatem meam quia castigat Deus omnem filium quem recipit prolepsis in hoc loco id est presumptio rerum dicendarum notatur. Preponit enim eius cum non dixerit ad quem referatur quia notum esse non ambigit quod Pater Filium virga passionis percussit non ergo mirum si membra eius virga indignationis ad correctionem percutiuntur ut sit una vox unus gemitus unus ploratus in valle lacrimarum unde me minavit etc.
Numérotation du verset
Lam. 3,2
Aleph. M
e minavit
interl.|
quasi leprosum et abiectum
et adduxit in tenebras2
2 tenebras] tenebris
Weber
interl.|
tribulationis
et non in lucem.
interl.|
prosperitatis
marg.|
ME
MINAVIT
ET
ADDUXIT etc. Cum scilicet et voluit Pater conterere Filium in infirmitate et reputatus est quasi leprosus et percussus a Deo et humiliatus quasi in tenebras et non in lucem ductus est sed tenebre eum non apprehenderunt. Ecclesiam quoque minis et terroribus subicit et adducit in tenebras afflictionis et non in lucem presentis prosperitatis unde sequitur tantum in me etc.
Numérotation du verset
Lam. 3,3
Aleph.
Tantum
interl.|
in labore hominum sunt
in me vertit
interl.|
non alios qui in labore hominum non sunt
interl.|
limando cedendo parcendo
et convertit manum suam {t. 3: Erfurt, f. 172ra ; facsim., p. 199a}
interl.|
operationem
tota die.
interl.|
assidue
interl.|
tota vita sanctorum dies est unde mortuus est Iob senex et plenus dierum
marg.|
TANTUM
IN
ME
VERTIT etc. Hoc quoque ad caput et membra eque refertur quicumque enim volunt pie vivere in Christo persecutionem patientur quorum vox est tantum in me alios enim non corrigit sed libere vagari permittit Ecclesiam vero tam de Iudeis quam gentibus multis disciplinarum affligit angoribus manum ad flagellandum mittit quia castigat omnem filium quem recipit et clementer convertit ut misereatur. Manum enim convertimus cum a feriendo retrahimus convertit ergo manum parcendo auxiliando eis quos emendat puniendo. De aliis autem dicitur: In labore hominum non sunt et cum hominibus non flagellabuntur etc. quod bene significatur cum in edificatione templi salomonici malleus et sonitus non auditur quia omnia sic parata sunt et dolata exterius ut in propriis iuncturarum locis aptentur interius unde dicit: vertit manum suam scilicet omnia limando dolando planando ut conveniant in edificio. Convertit iam scilicet cessando cum iustificatos propriis deputat mansionibus et ordinibus quorum ergo una structura est una membrorum compages eorum una vox est unus ploratus et vox Christi et Ecclesie sic unitur ut integer Christo inveniatur.
Numérotation du verset
Lam. 3,4
beth
. Vetustam fecit
interl.|
quasi diceret quis tam misero non misereatur
pellem meam
interl.|
qui Ecclesiam circumdant
et carnem meam
interl.|
plebem fragilem
contrivit ossa mea
marg.|
MORALITER. Vetustatem fecit pellem. Anima peccati sui vetustatem plangit non pelles sed vetustate pellem infectam gemit qua primi homines induti a paradiso expulsi sunt.Hec una multorum pellis est vetustate fuscata que per primi hominis prevaricationem mortalitatemque et peccati horrore omnes vestivit unde inveteravi inter omnes inimicos meos. Inde anima gemit dum exterius quasi pellis inveteratur conscientia et interius decorata quasi caro corrupta thabe peccati consumitur unde ut edant carnes meas id est affectus carnales ad quos quasi ad proximos diabolus appropiat ut eos in quibus sunt quasi carnem in corpus suum traiiciat hiis finitis carnibus exibit spiritus ut nihil quod edat reperiat inimicus. Contrivit ossa mea anime scilicet virtutes. Ossa enim sunt firmamentum corporis et virtutes mentis quibus confractis vel oblectamentis vel tormentis vel dolis antiquis hostis recte anima plangit ossa sua contrita.
marg.|
ALLEGORICE. Vetustatem fecit pellem meam. Non vetustate peccati Christus afficitur sed membra eius vitiis inveterata corrumpuntur quod communiter deplorat et caput et corpus unde David: Inveteravi inter omnes inimicos meos. Habet vir iste qui videt paupertatem suam pellem et carnem vetustam habet pelles arietum rubricatas ad operiendum tabernaculum et iacinctinas ad decorem. Pauper in hiis que vetustate afficiuntur dives in hiis que ad decorem nominis eius in proprio sanguine rubricantur aut celi coloribus comparantur. Pelles arietum rubricantur quia corpora sanctorum martyrio coronantur unde afferte Domino filii Dei. Iacinctine vero sunt quos virginitas evehit in celum ubi neque nubent neque nubentur sed sunt sicut angeli Dei Inde in tabernaculo proximiores sunt celo sicut pelles Salomonis id est Christus cuius pelles sunt omnes sancti qui se cum Christo mortificantes crucifixerunt carnem suam cum vitiis et concupiscentiis quibus teguntur vitalia corporis membra ut possint imitari Christi passionem. Cuius quicumque pellis fuerit in recessibus anime continebit quasi in sanctis sanctorum divina mysteria summi regis. Sed quia varius est pellis effectus in aliis pulcritudo laudatur. in aliis profunditas mysteriorum tegitur. In aliis Ecclesia defenditur unde pellem pro pelle et universa que habet homo dabit pro anima sua. Constat enim sanctos passionibus traditos esse ut ipsorum et aliorum anime salvarentur doctrina et exemplis informande quasi diceret Satan quid istum mihi dare moraris qui omnes sanctos passionibus tradis pro animabus salvandis quia ergo tanta est gloria pellium gemit Christus vel Ecclesia quia quidam afficiuntur peccati macula quasi pellis inveterata peccatum pertinet ad vetustatem virtus ad novitatem unde exuentes veterem hominem cum actibus suis et induentes novum. Hac vetustate confecta est Ecclesia que in presenti non potest esse sine macula et ruga. Per carnem universa plebs in corpore Christi quia mollis et tenera significatur unde dum appropiant super me nocentes ut edant carnes meas nisi enim in vetustate peccati carnes essent esca inimicorum non essent. Contrivit ossa mea id est fortiores quia in passione Christi etiam apostoli sunt contriti et timore dispersi hoc Deum fecisse dicit quia iusto iudicio permisit.
Numérotation du verset
Lam. 3,5
beth
. Edificavit in gyro meo
interl.|
circumdederunt Christum cum laternis et facibus et armis
interl.|
fortiores
et circumdedit me
interl.|
ne possem fugere
felle
interl.|
dederunt in escam meam fel
et labore.
marg.|
MORALITER. Edificavit et circumdedit me in gyro. Sic anima quelibet dolet felle malitie conclusa labore fatigata maxime cum se undique urgeri concipit et propriis iniquatibus repelli. Hoc enim immundi spiritus temptant si quando si quomodo miseram animam pravis oblectamentis involuant et pessimis expleant desideriis quorum novissima fiunt omni felle amariora.
marg.|
ALLEGORICE. Edificavit in gyro. Vox Ecclesie gementis immo Christi in membris suis qui in passione deprehensus inquit traditus sum et non egrediebar quia edificaverat scilicet Pater in gyro obsidionem quando eum armis et facibus circumdederunt et vinctum ante presidem adduxerunt hoc vallo circumsepta quasi felle amaritudinis et labore tribulationis afflicta est humanitas Christi sic etiam vallatus ad passionem ductus et ibi cibatus est felle et labore unde: dederunt in escam meam fel etc. In felle amaritudo passionis in mente designatur. In labore tribulatio in carne ut integra Christi passio intelligatur. Easdem passiones quotidie in Ecclesia patitur Christus que est de carne eius et de ossibus eius ut compleat ea que desunt passionibus Christi. Inde dicit edificavit in gyro meo. Ecclesia enim obsessa omnibus malis inter scorpiones ambulat ubi est sedes Satane hereticorum vallatur exercitu a falsis fratribus #quasi felle et labore potatur persecutorum undique opprimitur #tormen mentis hinc seculi oblectamenta et carnis blandiuntur desideria hostis antiquus undique tendit insidias unde recte clamat: edificavit in gyro meo unde alibi: quis dabit mihi pennas sicut columbe et volabo et requiescam hiis et huiusmodi in mente quasi felle amaricatur. In carne vero labore fatigatur.
Numérotation du verset
Lam. 3,6
beth
. in tenebrosis
interl.|
inferni vel sepulcri
collocavit me
interl.|
Pater collocari permisit
quasi
interl.|
non vere quia tertia die resurrexit inter mortuos liber
mortuos sempiternos
marg.|
Hiis versibus tribus beth littera expletur que confusio interpretatur qui enim in vetustatem decidit viribus fractis vallatur obsidione antiqui hostis felle amaritudinis repletur et locatur in tenebris id est in confusione. Quod vera confusio plangitur humani generis. Iure sub hac littera tocius domus ruinam plangit et maculas vetustatis. Beth quippe domus interpretatur que pro confusione sua dicit vetustam fecit pellem meam etc. Potest siquidem ad Christum referri vetustas pellis secundum mortalitatem carnis quam induit reliqua vero sub hac littera ipsi convenientius aptantur.
marg.|
MORALITER. In tenebrosis collocavit. In confusione anima posita gradatim luget. Primum quia vetustate peccatorum marcida iacet deinde quod inimici fraude vallata exire ad libertatem non valet circumdata concupiscentiarum felle et peccatorum labe. Tandem amisso lumine in tenebris collocata nec se ipsam (quantum sit misera quam infelix quam oppressa malis saut nudata bonis) videre potest. Hoc enim maxime conatur inimicus ut anima lumen amittat ne amissum recipiat. Hinc Philistei Sansoni oculos eruerunt deinde ad molam mittunt ut ambulans in circumitu numquam viam vite inveniat. Hinc Sedechie Nabuchodonosor oculos effodit deinde vinctum in caveam Babylonis ducit ut in confusione conclusus lucem non videret amplius. Cum autem talis anima adhuc in carne devincta plorat non vere sed quasi mortua dum datur ei locus penitentie antequam urgeat super eam puteus os suum. Quod sepe miserante Deo de profundo iniquitatis ad vitam redit. Gymel littera sequitur que retributio vel plenitudo interpretatur.
marg.|
ALLEGORICE. In tenebrosis collocavit. In prophetis significatur Christus unde in manibus prophetarum assimilatus sum et multifariam multisque modis etc. Passio ergo Ieremie Christi passionem significat unde: in tenebrosis collocavit me quod magis ad caput pertinere videtur. Christus enim pro nobis mortuus est non mortuis seculi qui in mercedem recipiunt iniquitatis mortem et ex propagine peccati unde quasi mortuos sempiternos licet enim vere mortuus non repellit eum Deus in sempiternum collocatus tamen in tenebris vel inferni vel sepulcri vel passionis sed non mortuus sempiternus quia inter mortuos liber quia sine peccato unde cito resurrexit.
Numérotation du verset
Lam. 3,7
interl.|
obsidionem
interl.|
cohors Iudeorum
ut non egrediar
interl.|
de civitate de manibus inimicorum
aggravavit compedem meum3.
3 meum] meam
Weber
interl.|
Ieremias in carcere compeditus fuit Christus ligatus a Iudeis anima a vitiis
marg.|
HISTORICE. Circumedificavit etc. Pro se et pro populo plangere videtur quia in carcere compedibus aggravatus est et contra populum suum et civitatem edificatam obsidionem dolet quia peccatis impedientibus non posse evadere previdet exclusit orationem meam unde ne assumas pro peccatis laudem et orationem vie et semite concluse sunt lapidibus quadris et subverse quod per aggravationem dicitur ne possint effugere omnes enim exitus misere civitatis exclusit hostis.
marg.|
MORALITER. Circumedificavit etc. Anima cui iam retributio (quam gymel significat) pro sceleribus suis imminet exclamat: Circumedificavit etc. quasi circumdederunt me dolores mortis. #Hys in compedibus gravata ne non evadere possit formidat cuius fuit corruere sed miserantis Dei est eruere cui hoc miserabile est quod conclusa carcere pessime captivitatis non potest ingredi ad libertatem bone actionis. Aggravatur compedibus delictorum et carnalium voluptatum aggravatur dolis inimici ut libere nequeat (hiis constricta laqueis) ad ea que non videntur properare. Aggravantur compedibus quotiens iniquitati iniquitatem apponimus que super plumbum recte sedere describitur. Exclusit orationem meam lacrime et preces misericordiam merentur iudicis unde valde potest contristari cum sic sibi offensum iudicem sentit ut oratio non possit transire ad fontem pietatis quod fit quotiens Deus sic nos peccare permittit ut flagicia obdurent aures pii iudicis unde est qui clausit aures suas ne audiat legem oratio eius est exclusa. Conclusit vias meas. Habent peccata quadraturam suam unde dicit Virgilius hinc metuunt cupiuntque dolentque gaudentque hiis quadrantur itinera nostrorum peccatorum ut tandent ad se redeat infelix anima vetustate infecta ab inimicis circumsepta felle iniquitatis et miserie vallata vanis fatigata laboribus contra quam hostes interius exteriusque deseviunt. Hiis aggravata compedibus pium iudicem roget in desinenter instet ut saltem propter improbitatem accipiat quod petit quia prope est Dominus omnibus invocantibus eum etc. alioquin ad patriam transire non potest. Obstruxit ei viam concupiscentia oculorum voluptas carnis et superbia vite. Quod si ad scripturas sanctas quasi ad pascua vite se convertit in quibus rectam viam invenit continuo occurrunt quadrati lapides hereticorum quibus via fidei obstruitur et semite subvertuntur unde dicat anima cum propheta quis dabit mihi pennas sicut columbe et cum apostolo: infelix ego homo etc. ab hiis enim omnibus sola gratia liberat.
marg.|
ALLEGORICE. CIRCUMEDIFICAVIT. Ac si Christus dicat excitavit adversum me Pater corda Iudeorum circumedificavit cohortes ut non egrediar de manibus eorum donec impleantur vaticinia prophetarum exclusit orationem hanc scilicet: Pater si fieri potest transeat a me calix iste. Ecclesia quoque concluditur dogmatibus hereticorum vallatur suppliciis peccatorum vel persecutorum quod deplorans totum Deo tribuit cuius iudicio fit. Aggravavit compedem meum id est immanitatem tormentorum vel deceptionum quod frequenter contigisse nemo dubitat. Suam quoque orationem exclusam gemit dum ad probationem divinum auxilium differtur sed non aufertur sed habet anchoram id est spem suam in celo fixam ne huius fluctibus submergatur.
Numérotation du verset
Lam. 3,8
gimel
. Sed
interl.|
Pater si fieri potest transeat a me calix iste
et cum clamarem et rogarem4 exclusit orationem meam.
4 clamarem et rogarem] clamavero et rogavero
Weber
interl.|
anima quoque peccatis obsistentibus non auditur
Numérotation du verset
Lam. 3,9
gimel. C
onclusit vias meas
interl.|
itinera scripturarum
lapidibus quadris
interl.|
hinc cupiunt metuuntque dolentque gaudentque
semitas meas
interl.|
philosophorum eloquiis ne recto tramite fidei citius ad optatam perveniant patriam
subvertit.
interl.|
a timore tuo Domine concepimus et peperimus spiritum salutis et cum tremore et timore salutem vestram operamini
Numérotation du verset
Lam. 3,10
deleth
. Ursus
interl.|
diabolus in membris
insidians factus est mihi leo
interl.|
qui circuit querens quem devoret
in abscondito5.
5 abscondito] absconditis
Weber
interl.|
in se ipso
marg.|
HISTORICE. URSUS
INSIDIANS etc. Quid terribilius quam auctorem nostre salutis ursum et leonem fieri nobis ? Ursus fera fraudulenta et brachiis et lumbis fortissima. In Nabuchodonosor autem et Tito et Vespasiano qui alibi aper et singularis ferus dicuntur Dominus ursus et leo vocatur in quibus potestas Dei inimicos ulciscitur. Plangit ergo iste quod pius et clemens Dominus peccatis exigentibus leo sit vel ursus ut eius potentia hostes nequissimos obsideat et affligat. Quasi signum ad sagittam Hierusalem ponitur quia circumfusis hostibus undique obsidetur ut frequenter quasi sagittis vulnerata ad medicum redeat vel coacta. Has gentes quasi arcu tenso (moderato tamen iudicio) contra Hierusalem sepe misit ut vel sic Deum sepe timere disceret ne hostium suorum sagittis vulnerata deficeret huius semite subvertuntur ab hostibus et ipsa confringitur.
marg.|
MORALITER. URSUS. Sub deleth littera que timorem sonat plangit anima timore percussa ursus insidians factus est quia et vim sagittarum in aperto et insidiarum in occulto experta plangit quasi desolata tetendit arcum suum id est iudicium et tamen differt quia mavult invenire quos remuneret quam quos damnet unde dedisti metuentibus te significationem ut fugiant a facie arcus. Potest per arcum sacra scriptura intelligi. In qua corda #Novum Testamentum flectitur duricia veteris. Inde sagitte mittuntur quibus cordis duricia penetratur et ex arcu iudicii sagitte mittuntur ad perimenda vitia et alie que vulnerant caritat. Anima autem est quasi signum ut hinc suscipiat vulnera caritatis unde repellat iacula inimici.
marg.|
ALLEGORICE. URSUS
INSIDIANS etc. Communis vox est capitis et corporis quod ursus insidians factus sit eis qui et eternus est et incommutabilis non quod a natura pietatis et bonitatis immutetur sed propter effectus. Illum enim contra Filium suum erigi permisit qui venit ursus insidians fraude et fortitudine perimere et decipere temptavit sicut et corpus eius a principio usque ad finem leo in abscondito. Hiis duabus bestiis omnis diaboli sevitia monstratur et per leonem ipse diabolus per ursum vero membra eius id est heretici scilicet et falsi fratres. Ursus enim licet brachiis et lumbis fortissimus tamen capite est infirmus sicuti omnes mali caput infirmum habent id est diabolum qui vel in manifesto ut leo vel ut ursus in abscondito circuit querens quem devoret patet quia de sui fortitudine confidit qui rugiens et frendens circuit de cuius insidiis dicit psalmista: insidiatur in abscondito quasi leo in spelunca sua hiis armis contra membra et caput pugnat unde gemit propheta immo Christus et Ecclesia ursus insidians factus est etc. Hee sunt bestie que contra David pastorem ovium veniunt et gregem devorare cupiunt. Sed eruit David ovem de ore leonis et fauces ursi et brachia confregit hic est Christus qui oves suas ducit ad pascua vite et eruit de ore leonis et ursorum brachia confringit nos autem populus eius et oves pascue eius. Tollunt arietem de medio eius gregis sicut ipsum David quem si Dominus non eruisset non evasisset. Hee bestie adversus David consurgunt id est Christum. David leonem et ursum interfecit quod factum est in morte Christi quando oves liberavit. Semitas etc. hec lugendo repetit. Posuit me desolatam Hierusalem scilicet quam supra propheta plangebat. Iam fortassis in se reversa immo Christi sponsa sanguine eius dotata gemit se desolatam et quasi adulteram a sponso derelictam quasi signum ad sagittam etc. Christus enim et Ecclesia in titulum contra omnes aerias potestates erigitur unde spectaculum facti sumus angelis et hominibus Christus in se et in omnibus membris iaculis inimici opponitur.
Numérotation du verset
Lam. 3,11
deleth
. Semitas {t. 3: Erfurt, f. 172va ; facsim., p. 200a} meas subvertit et confregit me posuit me desolatam.
interl.|
a Deo
Numérotation du verset
Lam. 3,12
deleth
. Tetendit arcum suum
interl.|
iudicium vel arcum scripturarum
et posuit me
interl.|
undique percutiendam
quasi {t. 3: Erfurt, f. 172vb ; facsim., p. 200b} signum ad sagittam.
interl.|
timoris vel amoris vel cuiuslibet affectionis
Numérotation du verset
Lam. 3,13
he
. Misit in renibus meis
interl.|
luxuriosis vel infidelibus
filias pharetre sue.
interl.|
sagittas occulti iudicii vel scripture
marg.|
HISTORICE. Misit in renibus meis etc. Dominus iusto iudicio quasi arcu diu extento tandem mittit in renes sagittas filias pharetre ut eorum libidinem puniat de quibus dicitur unusquisque ad uxorem proximi sui hinniebat. Per pharetram occultum Dei iudicium signatur quo Nabuchodonosor et alii contra Hierusalem quasi sagitte diriguntur ut exposita quasi signum vulneretur quam cum propheta iam obsessam increparet quasi illum nugacem irrisit unde addit factus sum omni populo etc. Replevit me amaritudine in se completum dolet et in populo suo quod Domini predixerat comminatio scilicet cibabo populum istum absynthio et dabo potum eis aquam fellis unde inebriavit me amaritudine. Repleta enim fuit Hierusalem et in prima captivitate et in secunda et potata absinthio angustiis scilicet et necessitatibus. Per aquam fellis significatur magnitudo malorum et sempiternum captivitatis iugum et ignorantia legis qua repleti amaritudine fellis pro Christo antichristum sunt suscepturi.
marg.|
MORALITER. Misit in renibus etc. anima quoque in hiis et huiusmodi amaritudinibus quotidie inebriatur ut nihil ei dulce in presenti videatur dum tantis malis incessanter affligitur.
marg.|
ALLEGORICE. Misit in renibus etc. he littera vivo vel est interpretatur a principio enim huius aphabeti exinanitio Christi ostenditur secundum illud exinanivit semetipsum formam servi accipiens etc. propter quod obprobria passiones et mortem sustinuit. Sed tamen semper et incommutabiliter est et vivit quasi respondeat derideor et affligor crucior morior sed tamen vere sum et vere vivo et vitam peccatoris nolo quia vita non vult mortem. Hec namque vox sponsi et sponse communis est ut illa confiteatur quia est et vivit et ille respondeat sum et vivo secundum illud resurrexi et adhuc tecum sum hic est ego qui est et qui vivit et pro nobis plangit et pro illis misit in renibus meis etc. Pharetra Dei Patris scriptura est ex qua iudicium Dei (quasi ex arcu sagittas) corpus Christi accepit quas et ipse pertulit prior has sagittas ardentes facit aliquando ut corda frigida vulneret calore caritatis. Heretici quoque sagittas infidelitatis aliquando intoxicatas ex hac pharetra producunt et corda innocentium feriunt. Ex hac pharetra veniunt sagitte ex quibus exterior homo timore configitur et interior amore afficitur unde #confige timore tuo carnes meas. Quod enim ait misit in renibus filias pharetre sue id est affectiones divini timoris vel amoris. In renibus propagatio carnalis et in fide virtutum generatio spiritualis. De hiis renibus gignit Christus in utero caste matris id est Ecclesie mittit in renes filias pharetre id est sagittas quibus ad amorem vulnerantur vel ad timorem ut vitia perimantur virtutes propagentur unde David ure renes meos et cor meum et alibi sagitte tue infixe sunt michi. Sancti quoque predicatores Dei de hac pharetra quasi sagitte diriguntur unde in pharetra sua abscondit me ac si dicat Christus quasi sagittam electam abscondit me in pharetra sua ut occultus caligine scripturarum et tandem ex arcu emissus probem renes et corda omnium. Factus sum etc. Cui simile est ego sum vermis et non homo etc. quod in passione declaratum est replevit me amaritudinibus passionis inebriavit me absinthio id est myrrhati vini unde dederunt in escam meam fel et in siti mea potaverunt me aceto. Cum inebriatum se dicit absynthio ostendit tam interius quam exterius se affectum amaritudine passionis hiis et huiusmodi doloribus totum Christi corpus usque ad consummationem cruciatur.
Numérotation du verset
Lam. 3,14
he
. Factus sum
interl.|
vox Christi vel Ieremie uterque enim a populo est derisus
in derisum6 omni populo meo canticum eorum
6 derisum] derisu
Weber
interl.|
in me psallebant qui bibebant vinum
tota die.
Numérotation du verset
Lam. 3,15
he
. Replevit me amaritudine7
7 amaritudine] amaritudinibus
Weber
interl.|
passionis
inebriavit me absinthio.
interl.|
myrrhati vivi
Numérotation du verset
Lam. 3,16
vav.
Confregit8
{t. 3: Erfurt, f. 173ra ; facsim., p. 201a} ad numerum
8 Confregit] Et fregit
Weber
interl.|
ut nec unus remaneat
dentes meos
interl.|
predicatores vel sensus
cibavit me cinere.
interl.|
penitentia mortis memoria
interl.|
cinerem tamquam panem manducarem
marg.|
HISTORICE. Confregit ad numerum dentes meos etc. Ieremiam a populo afflictum et populum ab hostibus nulli dubium est hic enim pene fame peremptus est ille omni genere penarum depastus est unde quia cinere cibatus plangit ut anima expulsa de corpore credatur unde bonorum est oblitus quorum memoria inter supplicia cito elabitur. Luget ergo propheta finem populi sui et spem convertendi deperisse. Impius enim cum in profundum peccatorum venerit contempnit.
marg.|
MORALITER. Confregit ad numerum dentes etc. Anima fastidio sancte scripture affecta fracturam dentium plangit quibus terere et ruminare debuit verbum Dei. Animal enim quod non ruminat in lege reprobatur verbum Dei sensibus quasi dentibus molere et ruminare sanitas et victus est unde in preconium dicitur quod dentes Moysi non fuerunt comminuti quia verbum Dei semper corde et ore ruminavit et panem angelorum indesinenter commedit cuius autem dentes franguntur recte cinere cibatur in quo cordis mesticia et penitentia designatur unde Iob cum Dominum vidisset et audisset inquit ago penitentiam in favilla et cinere quia scilicet visa Dei pucritudine et altitudine cinerem et favillam se cognovit et alibi olim in cilicio et cinere penitentiam egissent. Dicit ergo cibavit me cinere quasi quia verbum Dei ruminare distuli ingemisco cibatus cinere mortalitatis. Repulsa est anima mea etc. Dolet se a Deo repulsam et temptationibus expositam ne ad bona que sentit libere redire possit que oppressa acredine doloris non potest bonorum recordari unde addit: periit finis meus etc. hec enim littera vau significat que non est ille sonat periit enim et non est cum Domino qui verus finis est et consummatio. Ideo spem sibi a Domino periisse luget quia se ad Dominum erigere non valet unde bene sequitur zai que interpretatur ducte vel huc tamquam voce ductoris dicatur. Noli diu involui in hiis malis sed ducte et tamquam querat quo debeat ire respondet demonstrative huc scilicet in viam precandi et quid et quomodo precari debeat subiungit.
Recordare paupertatis
etc.
marg.|
ALLEGORICE. Confregit ad numerum dentes etc. Dentes Christi id est apostoli et alii discipuli in passione confracti et dissipati sunt quibus quasi dentibus (credentes in corpus suum) transfudit Christus. Cibavit me cinere secundum illud cinerem tamquam panem manducabam etc. quibus malis repulsa est anima hii quos plurimum dilexit et propter quos venit omni odio persequebantur eum unde cepit Iesus tedere et pavere. Sub vau ergo littera ista exaggerantur et per ea que dicta sunt durius temperantur que sonat non sic ille vel non et ille. Licet enim dixerit periit finis meus et spes mea a Domino non sic ille arbitratus est et non ille oblitus est bonorum que cum Patre semper habuit aut secundum humanitatem percepit de quibus credo videre bona Domini in terra viventium. Non sic ergo arbitratus est licet anima ipsius repulsa sit duricia Iudeorum sed nimium dolorem animi et merorem insinuat tamquam inebriatus amaritudine passionis non possit bonorum recordari et exacerbatus dicat periit finis meus. Apud homines autem periisse videbatur qui decebant se ipsum non potest salvum facere. Sic Ecclesia hereticorum et persecutorum malis repulsa preteritorum bonorum obliviscitur et novis oppressa doloribus inquit periit finis meus unde mei autem pene moti sunt pedes pene effusi sunt gressus mei.
Numérotation du verset
Lam. 3,17
vav. E
t repulsa est
interl.|
amaritudine passionis
interl.|
a Deo opinione
anima mea
interl.|
affectus
oblitus sum bonorum.
interl.|
preteritorum vel futurorum de quibus dicitur credo videre bona Domini in terra viventium
Numérotation du verset
Lam. 3,18
vav.
Et dixi: Periit finis meus
interl.|
periisse videtur
et spes mea a Domino.
Numérotation du verset
Lam. 3,19
zai.
interl.|
duc te vel huc
Recordare
interl.|
hic a persona sua misera iudicis misericordiam comparat
interl.|
recordare
expositis singillatim incommodis benivolentiam indicit comparat a persona sua et iudicis et adversarii quod propriis notatur locis
paupertatis et transgressionis mee
interl.|
pro nobis pauper factus est Christus et transgressio et maledictum et peccatum
interl.|
erumpne
absinthii et fellis.
interl.|
amaritudinis
marg.|
HISTORICE.
Recordare paupertatis
etc. Ab inicio huius alphabeti describit miserias misere civitatis et passionis Christi et Ecclesie laborantis ut etiam quasi desperando dixerit periit finis meus. Sed ut divinitus auditum est ducte mox nova spe erectus ad Dominum conversus preces emittit et promittit se deinceps meliora sperare preteritorum oblitus delictorum. Unde advertendum hec elementa magno mysterio esse pernotata quibus magne intelligentie sacramentis quasi metro luxit spiritus in propheta et quia sermo Dei occultus hinc inde mysteriis obumbratur quibus reseratis humanis patet sensibus. Egregie spiritus scilicet hec et huiusmodi interposuit ut fastidium auferret legentium et inter lacrimas animas recrearet intelligentium.
marg.|
MORALITER.
Recordare paupertatis
etc. Anima quoque in hoc verbo vivificatur et reducitur cui dicitur duc te huc quasi tolle grabatum tuum et ambula unde supplicans dicit: recordare paupertatis etc. Hec enim in Adam id est in primo flore transgressa et paupertate nudata sed cum in hac littera se abducere iuberetur memoria memoratur et sicut filia Abrahe contra spem in spem erigitur et venit ad litteram heth que intrepretatur vita et pavor vel ut post querimoniarum lacrimas timorem Domini concipiat de quo dicitur: inicium sapientie timor Domini et #guste nihilominus Dei verbum et vocem confessionis dicat. Misericordia Dei est quia non sumus consumpti.
marg.|
ALLEGORICE.
Recordare paupertatis
etc. Sunt hec verba Christi sunt Ecclesie participantis cui dicitur beati pauperes spiritu quoniam ipsorum est regnum celorum. Christus tamen nec transgressus est nec aliquis suam transgressionem iudicii offert sed verecunde profert averte faciem tuam a peccatis meis sed Christus trangressio legis pro nobis factus est sicut et maledictum et peccatum unde maledictus omnis qui pendet in ligno et eum qui non noverat peccatum fecit pro nobis peccatum ut et peccatum et maledictum transgressionem deleret nostram. Magnum ergo est quod dicitur:
recordare paupertatis
etc. quia pro nobis factus est pauper ut nos ditaret et iungeret cum capite corpus ut deprecatione capitis purgetur. Corpus autem quia in presenti vita sine transgressione non vivit multis erumnis repletur et amaritudine absynthii et fellis unde laboribus et doloribus fatigatur Ecclesia ut decocta passionibus sponso suo fiat acceptior unde dicit:
recordare paupertatis
quasi diceret recordare que pro transgressionibus meis pacior id est absynthii et fellis memoria memor ero etc. eterne vite scilicet et ideo mox tabescet anima mea ad eam suspirans secundum illud: Defecit in salutare tuum anima mea. Unde addit:
Hoc recolens in corde meo in Deo sperabo.
Cum enim Ecclesia ad eius contemplationem se dirigit quasi deficiens gemit et quam expressius potest dicit: memoria memor ero ex illa scilicet memoria eterne vite que interius aspirata vivificat ut discant Christi membra nihil aliud memorare cogitare aut diligere quam se in novitatem reformare. Et notandum Ecclesie subitus profectus que prius usque ad desperationem venit sed ex quo salutarem vocem ducte audivit mox memoria intabuit et recolens que sustinuit in verbo illo longo abducta. In Deo tamen in quem sperabo quasi in verbo tuo laxabo rete sic contra spem in spem convalescit eterne vite memoria recreata.
Numérotation du verset
Lam. 3,20
zai
. Memoria
interl.|
illius solius
memor ero
interl.|
vite eterne
et tabescet
interl.|
defecit in salutare tuum anima mea
in me anima {t. 3: Erfurt, f. 173rb ; facsim., p. 201b} mea.
Numérotation du verset
Lam. 3,21
zai
. Hec9 recolens
9 Hec] Hoc
Weber
interl.|
vitam eternam
in corde meo ideo sperabo.
Numérotation du verset
Lam. 3,22
heth. M
isericordie Domini
interl.|
vitalis pavor
interl.|
a persona iudicis
interl.|
non nostri meriti
quia non sumus
interl.|
reliquie salve fient
consumpti
interl.|
tot malis
quia non defecerunt
interl.|
fons vivus deficere nescit
miserationes eius.
interl.|
secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam
interl.|
dilexi et te cognoscere feci
marg.|
PASCHASIUS. Misericordie Domini etc. Depositis lamentationum querimoniis incipit moraliter viam revertendi ad Deum explanare ut nemo audeat de se presumere quia non est volentis neque currentis sed Dei miserentis unde addit: misericordia Domini quia non sumus consumpti quia scilicet reliquie Israel salve fient. Sic anima quelibet misericordie Domini tribuit quia non est consumpta flagiciis suis in infirmitate carnis delectatione seculi hostium insidiis quia non defecerunt miserationes eius unde dicit David: Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam quasi magna misericordia est et magna delicta et multe iniquitates sed et multe miserationes unde nulli diffidendum ne deficiant miserationes fons misericordie non siccatur nisi prius fueris exiccatus hoc est inicium nostre conversationis et inicium vite timor Domini unde: beatus vir qui timet Dominum timentes enim beati sunt et sapientes unde beatus quem tu erudieris Domine et de lege tua docueris eum. Nam et sanctorum est pavor unde cecidit pavor super Abraham cum sacrificaret et David dicit: ego dixi in pavore meo omnis homo mendax qui hunc pavorem habent et vitam habent quod quam acceptum sit aperitur Cum dicitur: Novi diluculo multa est fides tua quasi post lacrimas querimoniarum post tantum supplicium post confessionem scelerum post precem et confessionem non differam miserationem. Novi tribulationem et pacientiam tuam. Novi fidei constantiam dicentis non defecerunt miserationes Domini. Novi diluculo quia magna est fides tua ac si dicat approbavi que humiliter gemens enumerasti et noscere te feci quia multa est fides tua diluculo radio fidei exorto quando scilicet Christus surrexit in quo diluculo a Domino commendatur que prius infirmatiate scoaris perisse didebtur secudnum illud periit finis meum ; more suo speiusn prophete sermones mutant et tempera unde in Canticis Canticorum nunc sponsus ad sponsam nunc ipsa ad sponsum nunc ad sodales et amicos loquitur multociens absens multociens presens est sponsus ut sponse desiderium inflametur hic quoque sponse angustias suas plangenti continuo adesi sponsus ut consoletur dicens: novi diluculo multa est fides tua unde ipsa #respondet pars mea Dominus dixit anima mea propterea exspectabo eum. Felix qui hec dicere potest alienus a vitiis segregatus ab omni labe peccati quod et David sub eadem littera octavo loco posuit porcio mea Domine dixi custodire legem tuam hec enim solum modo vox eius est qui de septima transit ad octavam id est de presenti et veteri vita ad futuram et ad novam que terrena non concupiscit solum Deum exspectat quem diligit et non sibi sed Deo vivit unde ad theth litteram pervenit que exclusio vel bonum interpretatur talis enim summo inheret Deo exclusus ab omni seculari negocio nec minas timet nec oblectamenta amplectitur quia foras timor a perfecta caritate excluditur unde sequitur bonus est Dominus sperantibus in eum omni seculari negocio nec minas timet nec oblectamenta amplectitur quia foras timor a perfecta caritate excluditur unde sequitur bonus est Dominus sperantibus in eum.
Numérotation du verset
Lam. 3,23
heth. N
ovi10 diluculo
10 Novi] Nove
Weber
interl.|
confessionem tuam et pacientiam tuam
multa est fides tua.
interl.|
quando sol iustitie surrexit
Numérotation du verset
Lam. 3,24
heth. P
ars mea
interl.|
pars mea qui modo dicebas periit finis meus
Dominus dixit anima mea
interl.|
Dominus pars hereditatis mea portio mea Domine in terra viventium dixi custodire legem tuam
propterea exspectabo eum.
interl.|
si moram fecerit
interl.|
unde exspecta Dominum viriliter age
Numérotation du verset
Lam. 3,25
teth
. {t. 3: Erfurt, f. 173va ; facsim., p. 202a} Bonus est Dominus
interl.|
unde bonitatem fecisti cum servo tuo Domine
interl.|
quam bonus Israel Deus his qui recto sunt corde
sperantibus
interl.|
cum perverso perverteris
interl.|
non est otiosa spes
in eum
interl.|
optando et diligendo
anime querenti illum.
interl.|
desideranti illum
marg.|
BONUS
EST
DOMINUS etc. Vel secundum alios: bonum est sustinere et sperare in salutare Dei. Quis enim vere sustinet Dominum nisi qui caritatis studio exclusus est ab omni labe iniquitatis quis sperat nisi vere diligat et optet quod enim speramus per pacientiam exspectamus sic qui sperat sustinet per pacientiam excludit affectus carnales. Itaque sub hac littera utraque interpretatio que discordare videtur congruit ut bonus sit Dominus sperantibus in eum. Qui enim sperant non delinquunt unde David sub eadem littera dicit bonitatem fecisti cum servo tuo Domine et alibi quam bonus Israel Deus his qui recto sunt corde. Cum perversus autem pervertitur licet sit natura bonus et ne spes sit otiosa continuo subiungit anime querenti illum quoniam qui sperat nondum habet sed fruitur in spe quod habebit in re unde in lectulo in nocte quesivi quem diligit anima mea ubi quatuor necessaria omni querenti notantur ut scilicet deliberet quid querat et ubi et quando et quandiu donec scilicet inveniat. Qui enim in lecto quietis et in nocte cecitatis Deum querit nulli dubium est quod invenire non possit sed lectum exeat ad diem veniat querat donec inveniat. Ubi autem querendum sit Moyses innuit propre est verbum in ore tuo et in corde tuo de quo dicitur. In pace factus est locus eius qui scilicet loquetur pacem in plebem suam et in eos qui convertentur ad cor. Quia ergo immensus est semper que respondus est et exspectandus unde sequitur bonum est prestolari cum silentio salutare Dei.
Numérotation du verset
Lam. 3,26
teth
. Bonum est prestolari cum silentio
interl.|
cum patientia
salutare Domini.
marg.|
BONUM
EST
PRESTOLARI etc. Nota quantum profecit postquam moraliter vires resumpsit excludeus omnia que mundi sunt ultra angelicam dignitatem transit ut inveniat quem diligit quod fatetur quasi summum bonum sustinendum et sperandum et ut semper inhereat dicit bonum est viro si portaverit iugum Domini ab adolescentia sua scilicet solitarium sedere et tacere hec omnia bona exclusio est ut sedeat solus cum Deo qui se sentit portare grave iugum a iuventute sua. Sed quia institutio hec moralis tantum dicitur videamus de quo iugo dicitur est enim grave iugum super filios Ade est iugum infidelitatis est iugum Domini leve relevatum spe remunerationis eterne de quo dicitur tollite iugum meum super vos. Siquis autem sarcina peccatorum oneratus hoc iugum tulerit sedebit singulariter cum Deo scilicet et cum eo qui in illo singulariter sperat. Hoc iugum propter austeritatem correctionis grave est sed spe remunerationis suave qui hoc iugum tulerit cum Deo solitarius sedebit non mixtus negociorum vel desideriorum turbis tacebit ab omni strepitu seculi vel excusatio peccati non erit necessaria illi. Magnum est autem invenibus se a vitiis abstinere et lubrice et perplexe vie errorem fugere unde addit David delicta iuventutis mee et ignorantias meas ne memineris Domine hec enim etas fragilis est et labilis iustitia et temeraria hoc grave iugum super se levat qui a iuventute seculo renuntiat et ad molestiarum tumultus quasi surdus tacet hoc rite tulisse super se dicitur quia ultra vires corrupte nature est quicquid novitatis imperatur.
marg.|
Sequitur Ioth que principium vel desolationem sonat sub qua plangit qui imponit in pulvere os suum. Vel iuxta alios qui dabit in sepultura fossure os suum si tamen est spes pacientie unde videndum est quomodo principium sit quod in pulvere propter spem os suum ponit sed moraliter post miseriarum supplicia fide reddita principium est professionis nostre in pulvere os ponere et momentis singulis quod sumus pulvis cogitare. Unde spes geminatur et caritas dilatatur hec omnia superius dicta de capite intelliguntur cui si compatimur et conregnabimus unde sequitur dabit percutienti se maxillam etc. Cui simile siquis te percusserit in dexteram maxillam prebe ei et alteram. Possunt de terrena Hierusalem in captivitate humiliata hec intelligi sed melius est Christo et Ecclesie attribui. Ecclesie enim bonum est prestolari cum silentio salutare Domini et maxillam dare percutienti hoc autem est preceptum evangelicum bonum scilicet principium cum servare cepimus et implere quasi dicamus hoc retribuemus Domino pro omnibus que retribuit nobis. Calicem salutaris accipiemus sic excutiemus iugum captivitatis nostre de cervice cum subierimus iugum Domini quod leve est.
Numérotation du verset
Lam. 3,27
teth
. Bonum est viro cum portaverit iugum
interl.|
doctrine
interl.|
grave
ab adolescentia sua.
interl.|
in quo corrigit adolescentior viam suam
Numérotation du verset
Lam. 3,28
ioth.
interl.|
principium vel desolatio
Sedebit solitarius
interl.|
quiescet
interl.|
si portaverit iugum ab adolescentia
interl.|
non in strepitu mundi
et tacebit
interl.|
non erit ei opus excusatione
quia levavit super se.
interl.|
ultra vires corrupte nature
Numérotation du verset
Lam. 3,29
ioth. P
onet in pulvere os suum {t. 3: Erfurt, f. 173vb ; facsim., p. 202b}
interl.|
memorans quia pulvis est et in pulverem revertetur
interl.|
alii sic dabit in sepultura os suum vel infossura
si forte sit spes.
Numérotation du verset
Lam. 3,30
ioth. D
abit percutienti se maxillam
interl.|
si quis percusserit te in dextera maxilla prebe ei et alteram
interl.|
paratus sustinere
saturabitur
interl.|
avide suscipiet usque ad completionem
interl.|
calicem salutaris accipiam
opprobriis.
interl.|
multis
Numérotation du verset
Lam. 3,31
caph.
interl.|
manus vel incurvatus
Quia non repellet in sempiternum
interl.|
etsi ad horam
Dominus.
marg.|
CAPH. Manus vel incurvatus interpretatur. Quicumque enim recte sentiunt sub manu Domini curvantur que aut punit aut corrigit. Ideo vir tantus humiliatus pressuris correctus disciplinis gaudet curvare cervicem sub manu Domini mentis scilicet et cordis spem ad Deum dirigens qui in sempiternum non repellit qui si abiecit et miserebitur etc. Ipse versus sensum declarat quid sit sub manu Domini curvari pacienter scilicet omnia sustinere quia in sempiternum non repellit unde sub hac littera inquit David paulo minus consumaverunt me in terra. Abiectum enim sentiebat se inter certamina unde mentis cervicem ad Dominum flectebat de qua non sic flectas ut circulum collum tuum. Qui enim non flectit ad humiliandum et miserandum cor suum frustra exterius cervicem curvat ad supplicandum. Hic autem obprobriis satiatus spe singulariter erectus fidenter ait si abiecit et miserebitur etc. Ad hoc enim ut misereatur abicit et addit non enim humiliavit ex corde suo etc. ut scilicet satietur penis nostris sed vult ut humiliemur et curvemus et misereatur unde supra sub eadem littera ait omnis populus gemes et querens panem dederunt desiderabilia sua in escam vide Domine quomodo facta sum vilis. Qui ergo querit anime erectionem iure curvatur humilitate qua possit ad Dei misericordiam ascendere et sentire de Domino in bonitate quia si abiecit et miserebitur unde tamquam curvatus corpore et mente ad multitudinem misericordiarum Dei confugiat non enim humiliavit neque abiecit ex corde suo filios hominis ut humiliet scilicet in perniciem sed ut relevet in salutem. Huius sensus consequentiam sub lamech littera prosequitur.
marg.|
SATURABITUR OBPROBRIIS. Non dicit sustinebit obprobria sed saturabitur facile enim est unum et alterum sustinere sed ut facilius misericordiam iudicis moveat multitudinem obprobrium avide se suscepisse declarat quia ab aviditate surgit satietas quod ostendit David cum Semie obprobria et convicia patienter tolerat dicens quia Dominus iussit illi ut maledicat mihi si quoniam videat humilitatem meam et retribuat mihi bona pro maledicto secundum illud Isaie dimissa est iniquitas illius quia cepit de manu Domini duplicia. Flelix ergo demonstratur desolatio sub hac littera quia ubi desolatio ibi humilitas quam comitatur pacientia et illam probatio et illam spes que non confundit per Spiritum Sanctum qui datur nobis caritate diffusa qui est verus consolator. Bonum est ergo viro iugum portare solitarium sedere ut singulariter constituatur in spe quoniam numero Deus impari gaudet unde factus sum sicut passer solitarius in tecto etc. Secundum alios dabit in sepultura vel in ffossura os suum. In quo pacientie virtus ostenditur ut scilicet quodam aggere virtutum obtrusus non loquatur nec querimoniam dolor extorqueat ut quodam tumulo spes futuri vocem doloris obruat quam nulla suscitet iniuria secundum illud quasi ovis ad occisionem ductus est.
Numérotation du verset
Lam. 3,32
caph.
Quia se11 abiecit
11 se] si
Weber
interl.|
non imperpetuum irascetur
et miserebitur
interl.|
non obliviscetur misereri Deus
secundum multitudinem misericordiarum suarum.
Numérotation du verset
Lam. 3,33
caph
. Non
interl.|
non vult saturari penis nostris ;"non vult mortem peccatoris"a.
a Sententia ex Ez. 33, 11: « Dic ad eos: Vivo ego dicit Dominus Deus, nolo mortem impii sed ut convertatur impius a via sua et vivat » ; cf. Ez. 18, 32 >> Corpus antiphonalium officii (n° 7472, respons. Qui cognoscis): « Peccatoris nolo mortem sed ut convertatur et vivat » ; cf. Corpus antiphonalium officii (n° 5481): « Vivo ego dicit Dominus, nolo
mortem peccatoris sed ut magis convertatur et vivat ».
enim humiliavit ex corde suo et abiecit
interl.|
penitus
filios hominum12.
12 hominum T
Rusch Clementina
] hominis
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,34
lamed.
interl.|
mira elegantia huius littere disciplina vel cordis confessio vel servo
Ut contereret {t. 3: Erfurt, f. 174ra ; facsim., p. 203a}
interl.|
de quo omnia subiecisti sub pedibus eius
interl.|
crudeliter
sub pedibus suis
interl.|
Dominus ignoravit
omnes vinctos terre.
interl.|
terrenis compedibus
marg.|
LAMECH. Ut contereret sub pedibus suis. Mirum in modum poetarum more cum tres ab una littera versus incipiant una dictione una clausula terminantur ut sit sensus Dominus ut contereret sub pedibus suis omnes vinctos terre ignoravit et ut declinaret iudicium viri Dominus ignoravit ut perverteret hominem in iudicio suo. Hoc quoque ignoravit quia maluit servare quam damnare et hec est magna disciplina vel cordis confessio. Lamech quippe utrunque significat vel servo quibus sensibus magna declaratur obscuritas ut intelligamus sub disciplinam Christi et puritate cordis servanda esse que dicit. Qui enim habet disciplinam Christi servare se profitetur precepta salutis cum puritate cordis quia non sic abiecit vinctos terre ut contereret etc. Id est terre criminibus obligatos conterere non novit quia sic non abiecit ut repelleret de quo dictum est omnia subie s p e quia constitutus est omnium iudex fidentur subdit declinare iudicium viri Dominus ignoravit quia iuste iudicare novit et ut perverteret hominem in iudicio suo ignoravit quod vel de presenti vel de futuro potest accipi. Mala enim que a Domino inferuntur aut supplicia meritorum aut causa futurorum bonorum omnes enim vie eius misericordia et veritas. Ergo secundum disciplinam Christi profitetur cordis innocentiam et dicit vir videns Deum servo preceptum divinum. Bene contra hereticos qui Deum affirmant animas crudeliter affligere corporeis traditas ergastalis et in #vetero testamento multo punisse indiscretis preiudiciis. Vir iste flagellis eruditus secundum illud virga castigaberis filia Sion cordis puritate confitetur quod omnia iusto Dei iudicio aguntur ut salutem omnibus tribuat in veritate invocantibus et secundum interpretationem littere clamat servo disciplinam castigationis servo professionis puritatem servo inter hereticos inviolatam fidem. Magnus anime profectus quod inter tot discrimina a caritate Christi non separatur sed dicit: oculi nostri ad Dominum Deum nostrum. Post huius fidei constantiam venit ad men litteram procincta ad defendendam iustitiam contra Epicuros et contra eos qui dicunt Deum mortalia non curare contra quos psalmus ille dirigitur in quo dicitur: Quomodo scit Deus et si est scientia in excelso quos etiam vir tantus increpat hiis verbis quis est iste qui dixit.
Numérotation du verset
Lam. 3,35
lamed.
interl.|
qui est vivorum et mortuorum iudex qui reddet unicuique iuxta opera sua
Ut declinaret iudicium viri in conspectu vultus Altissimi.
interl.|
etsi non in conspectu hominum
Numérotation du verset
Lam. 3,36
lamed
. Ut perverteret hominem in iudicio suo
interl.|
presenti vel futuro
Dominus ignoravit.
interl.|
quia omnia iuste agit
Numérotation du verset
Lam. 3,37
mem.
interl.|
quam stultus quam audax cum sit pulvis et cinis
Quis est iste
interl.|
a persona adversariorum
qui dixit ut fieret
interl.|
aliquid
Domino non iubente.
interl.|
quo iuste disponente omnia fiunt
Numérotation du verset
Lam. 3,38
mem. E
x ore Altissimi non egredientur
interl.|
quasi sine disposicione Dei fluctuant omnia mortalia
nec bona nec mala13.
13 bona - nec - mala]
inv. Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,39
mem.
Quid murmuravit
interl.|
contra Deum
interl.|
humus peccatorum
homo vivens
interl.|
fide
vir
interl.|
discretus gratia non femina
pro {t. 3: Erfurt, f. 174rb ; facsim., p. 203b} peccatis suis.
interl.|
defendendis
interl.|
ex se
marg.|
MEN. ex intimis vel ex ipsis vel ignis ex ultimis interpretatur. Magni enim ardoris est pro fide tam fideliter certare unde irrisorie dicit. Quis est iste qui cum sit cinis et pulvis inflatus spiritu suo et de immenso et de incircumscripto audet disputare et nos qui tamquam filii flagellamus ne cum hoc mundo damnemur subsannare ac si patenter dicat. Omnia fiunt iuste et vero iudicio Dei et quecumque superius lacrimando protuli magis ex fonte pietatis quam ex preiudicii querimonia dixi quod ex intimis visceribus fluxit quia ignis caritatis ex intimis medullis exarsit unde supra de alto misit ignem in ossibus meis. Ignem istum venit Dominus mittere in terram et vult ut ardeat et nostra peccata consumat et intimis visceribus et sue cognitionis ardorem infundat ut citissime cor nostrum scripture sacre fontem hauriat qui salit in vitam eternam unde nonne cor nostrum ardens erat in nobis. Hoc igne exuritur #lignum fenum stipulas plumbum iniquitatis. Hoc igne in ardescimus ut pro fide certantes dicamus quis est iste qui dixit ut fieret Domino non iubente et cum ex Domini misericordia patrantur vel prestantur bona et ex Dei iusto iudicio fiunt mala ut nec malus ius querele habeat unde sequitur quid murmurat homo id est peccator vel vir videns id est iustus de quo dicitur: iustus ex fide vivit hinc Paulus ait: o homo tu quis es qui respondeas Deo etc. quasi quid dicturus est homo pro peccatis suis cum omne os obstruatur non potest dicere Deum non curare mortalia cum ab ipso sunt bona vel mala omnis iniquitas oppilabit os suum. Hec confessio est ex intimis et ex ipsis visceribus hanc ostendet ignis ex intimis medullis non habet vivens id est iustus ex fide quid dicat multo minus peccator et impius unde vigilanter ait vir pro peccatis suis. Vir sexum indicat homo communem naturam aliud est ex natura aliud ex gratia ut neque homo qui ex propagine prime nature flagellatur neque vir qui gratia discernitur habet contra figulum quid queratur unde Iob ait (licet excruciatus tormentis) sit nomen Domini benedictum sicut placuit Domino ita factum est.
Numérotation du verset
Lam. 3,40
nun.
interl.|
sempiternum vel principium vel pascua vel unicus
Scrutemur
interl.|
diligenter
interl.|
a propria persona
vias nostras
interl.|
actiones
interl.|
scito teipsum attende diligenter
et queramus
interl.|
diligenter
et revertamur
interl.|
penitendo
ad Dominum.
interl.|
a quo recessimus per peccatum
Numérotation du verset
Lam. 3,41
nun
. Levemus
interl.|
a limo terre
corda nostra
interl.|
integritatem fidei
cum manibus
interl.|
operibus
ad Dominum in celo14.
14 celo] celos
Weber
Numérotation du verset
Lam. 3,42
nun
. Nos
interl.|
quasi culpa nostra est non tua
inique egimus
interl.|
contra proximum
et ad iracundiam
interl.|
Deum quod peius est
provocavimus idcirco tu inexorabilis es.
interl.|
pro tantis peccatis
marg.|
NUN. sempiternum vel pascua que est Christus de qua dicitur: in loco pascue ibi me collocavit. Ipse nos reficit bonis pascue sue et divinis sacramentis ex ubertate agri pleni cui benedixit Dominus. In hac pascua scripturarum sunt mystica sacramenta pro quibus dicitur scrutemur vias nostras etc. Tria facere debemus scrutari querere reverti. Queramus quid facti sumus quid fuimus quid debeamus esse ut perspectis hiis compulsi ad Dominum revertamur ad quod nos littera nun invitat que principium interpretatur unde unicus Patris ait: ego principium qui et loquor vobis. Hec enim littera etiam unicus interpretatur qui verum principium verum pabulum. Sunt quoque scripture pascua quibus pascimur et instruimur sed unicus pascua spiritualis ad quem levare debemus corda nostra cum manibus in celum ubi vera sunt pascua. Et nontandum quod corda sine manibus non levantur neque manus sine cordibus ut integritas fidei nos commendet Deo et operatio. Vera enim fides est que per dilectionem operatur sicque recolentes paupertatem nostram dicamus Deo nos inique egimus et quod peius est ad iracundiam provocavimus. Idcirco tu inexorabilis es. Omnis scripturarum doctrina horum trium versuum intelligentia redditur ut scrutemur vias id est actiones et queramus quid fuerimus et quid sumus et revertamur ad Dominum penitendo a quo discessimus peccantes. Magnum est unicuique seipum cognoscere unde Moyses. Attende tibi ne fiat verbum absconditum in corde attende tibi non divitiis non possessionibus non viribus sed animo et menti unde facta et consilia et cogitationes ibi te attende ubi pociores (Apollinis hoc assignat fabula gentilis) quasi huius sententie autor fuerit qua dicitur scito te ipsum cum de Moyse ad philosophos translata sit qui prior fuit hinc quoque Salomon si ignoras te o pulcra inter mulieres egredere et abi post vestigia gregum tuorum.
marg.|
Notandum quantum vir videns paupertatem scilicet flagellis eruditus profecerit postquam ad zai litteram venit et ducte audivit et grave iugum super se tulit et sedit solitarius ubi alto silentio videns cognovit quod nostra salus sit ut scrutemus vias nostras quia lubrice et tortuose sunt maxime in adolescentia unde pervenire oportet correctione annos iuventutis dicentes: Domine pascis me a iuventute mea et nihil mihi deerit in loco pascue ubi me collocavit. Hec sunt vera pascua vite ubi unicus Patris pascit inter lilia scilicet Filius donec aspiret dies et inclinentur umbre hoc autem nobis subsidium est. Levemus ergo ad eum corda nostra cum manibus in celum dicentes: Delicta iuventutis mee et ignorantias meas ne memineris Domine quia graviora sunt senectutis quam iuventutis vulnera unde ait: bonum est viro cum portaverit iugum ab adolescentia sua. Senibus est remedium peccare desinere sed stimulant eos peccata exagitant conscientie et consuetudo peccati instabiles facit. Levemus ergo corda nostra cum manibus ad Deum quia Deum ad iracundiam provocavimus quia preterita abundant presentia peccata non cessant aliter enim inexorabilis est non quod venie claudatur ianua nisi nostra claudatur malitia unde recte samech sequitur que audi vel firmamentum vel adiutorium interpretatur quod ipse textus indicat.
Numérotation du verset
Lam. 3,43
samech.
interl.|
audi vel firmamentum vel adiutorium
Operuisti
interl.|
cecitate
in furore et percussisti15
15 percussisti] + nos
Weber
interl.|
in plaga dispersionis
occidisti
interl.|
spiritualem intelligentiam legis abstulisti
nec pepercisti
interl.|
omnibus bonis exspoliatis
Numérotation du verset
Lam. 3,44
samech
. Opposuisti {t. 3: Erfurt, f. 174va ; facsim., p. 204a} nubem
interl.|
peccatorum que contra nos clamat
tibi
interl.|
ad te
ne transeat oratio.
interl.|
nostra
Numérotation du verset
Lam. 3,45
samech
. Eradicationem
interl.|
de terra viventium
interl.|
contra indignos
et abiectionem posuisti me
interl.|
Christum
in medio populorum.
interl.|
in manifesto
marg.|
ALLEGORICE. Samech audi vel firmamentum vel adiutorium Dominus destruxit regna diaboli que in monte sibi ostendit et adversarias potestates perdidit et a quibusdam qui membra sunt huius capitis abstulit adiutorium et inter eos et predestinatos ad vitam statuit chaos magnum qui iusto iudicio Dei preordinati sunt ad supplicium unde inter nos et vos magnum chaos firmatum est secundum hoc hec littera a quibusdam interpretatur firmamentum quia non otiose dicitur audi hoc enim audiendum est aure audiendi non sensu communi hic quoque notandum est post moralem sensum quid sequatur eos qui peccandi finem nesciunt. Opposuisti nubem tibi etc. est nubes levis supra quam ascendit Dominus est nubes lucida est nubes tenebrosa sed quia opposita plangitur densitatem peccatorum significat columna nubis que excludebat Egyptios claudebat hebreos hiis lux erat illis cecitas nubes quoque corporis Christi lux credentibus cecitas non credentibus et petra scandali et lapis offensionis ut operiret in furore id est Deum in homine latenter occultaret percussisti vulnere infidelitatis occidisti id est impenitentes fecisti nec pepercisti id est severitatem iudicii exercuisti hec nubes opposita est hanc non potest transire oratio cum cecitas et in Israel. Idcirco Christus eradicatio et indignatio positus est secundum illud propterea destruet te in finem evellet te etc. Ideo hec littera interpretatur audi quia incomprehensibilia sunt iudicia eius ut omnes scilicet corde audiant et intelligant unde supra sub eadem littera lacum calcavit Dominus iugum filie Iuda quando scilicet lacus factus est Iudeis passio salvatoris et gentibus portus salutis crux enim Domini infidelibus scopulus fidelibus portus ideo premittitur audi ut futura cognoscas quia torcular vel lacus quarum calcavit Dominus ideo calcatus est ut ex passionis prelo fides gentium claresceret et fex infidelitatis in amurcam transiret.
marg.|
MYSTICE. Samech audi vel firmamentum vel adiutorium interpretatur qui sensus verbis sequentibus declaratur opposuisti nubem tibi etc qui enim preterita non plangunt et novis peccatis provocant Deum quotidie Deum delinquendo inexorabilem reddunt quod superius sub eadem littera plangitur abstulit Dominus omnes fortes meos de medio mei etc. Non enim tunc abstulit omnes fortes quando populus in Babylonem ductus est sed quando Christus venit et Iudea tempus visitationis sue non novit et noluit captivam erigere cervicem et fidei suscipere lucem ideo Christus eradicatio et indignatio positus est in medio populorum unde ego veni ut non videntes videant et qui vident ceci fiant. Ecce hic positus est in ruinam et in resurrectionem multorum et in signum cui contradicetur. Merito ergo sublatum plangitur adiutorium quod indurato corde reliquerunt unde recte. Ecce ego constitui te hodie super gentes et regna ut evellas et destruas. Quatuor tristibus duo leta posuit non enim edificantur bona nisi destruantur mala eradicationem et indignationem plangunt scilicet se poni in medio populorum quia Iudei qui in Christi passione erraverunt indignatione perpetua digni sunt eradicari de terra viventium. Ideo propheta quatuor inducit operuisti in furore percussisti occidisti non pepercisti. In furore enim suo velamento cecitatis faciem Iudeorum operuit ne agnosceretur quia velamentum positum est super faciem Moysi usque hodie dum legitur percussit eos plaga dispersionis nec senserant occidit id est spiritum vite abstulit quem in lege non intelligunt nec pepercit quia a gratia a templo a lege a solo #patrio et ab omnibus expulit sacramentis unde nubes peccatorum opposita plangitur ne oratio ad Deum dirigatur hic nimirum locus et de persona Christi legitur et de Ieremia qui excelsus Domini sonat.
marg.|
MORALITER. Operuisti in furore. Plangit se anima peccatorum caligine et iniquitatis operiri et percussam et occisam iudicio Dei preeunte vulnere pravitatis nubes delictorum opposita plangitur que magis contra nos orare quam Deum exorare creditur unde vox sanguinis fratris tui #a clamat ad me de terra quam scilicet cogitatio terrena et delictorum immanitas facit ne possit oratio nostra ad Deum transire nec ipse orantibus parcere quia clamor terrenus opponitur. Unde usque ad finem huius alphabeti luce clarius refertur passio Domini quid ayn ergo littera significet videamus.
Numérotation du verset
Lam. 3,46
Phe
. Aperuerunt
interl.|
a persona adversariorum
interl.|
quasi leo vox prophete et populi
super nos
interl.|
sanguis eius super nos et super filios nostros
interl.|
devorandos
os suum omnes inimici.
interl.|
vox solius populi
Numérotation du verset
Lam. 3,47
Phe
. Formido
interl.|
ne impleretur in Christo
et laqueus facta est nobis
interl.|
causa captivitatis
vaticinatio
interl.|
prophetarum que debuit iuvare
et contritio.
interl.|
eorum vel Christi
Numérotation du verset
Lam. 3,48
Phe
. Divisiones
interl.|
a propria persona
aquarum
interl.|
ad abluenda crimina vel amoris vulnera mitiganda
deduxerunt16
{t. 3: Erfurt, f. 174vb ; facsim., p. 204b} oculi mei17 in contritione
16 deduxerunt] deduxit
Weber
17 oculi mei] oculus meus
Weber
interl.|
spirituali captivitate
filie populi mei.
marg.|
APERUERUNT. Hic phe preter solitum ordinem precedit secundum hebreos quia Iudei prius aperuerunt os suum ad loquendum quam oculum mentis ad videndum.
marg.|
HISTORICE. Phe oris interpretatur vel erravi vel os apperui cui alludens propheta ait aperuerunt super nos os suum sic quoque in pluribus litteris interpretationibus alludit ut littere sensum verborum et verba sensum littere expediant. Unde se errasse secundum sensum littere ostendit dicens formido et laqueus factus est nobis vaticinatio et contritio. Erroris autem fuit vaticinationem prophetarum et contritionem cordis eorum que penitentiam suadebant non errorem respuere unde formido insanabilis et laqueus accidit. Propheta quidem non erravit sed populi voce gemit cui contritio et vaticinium laqueus et formido fuit unde ait divisiones aquarum deduxerunt oculi mei etc. Alia vero est contritio prophetarum devotione divine inspirationis alia eorum qui pro peccatis afflicti spiritu vexantur erroris Deus enim cor contritum et humiliatum non spernit nisi prius vaticinium et contritionem prophetarum pro ipsis gementium et merentium sprevisset. Ideo vaticinium eis laqueus est quod in passione Domini accidisse nulli dubium est.
marg.|
ALLEGORICE. Aperuerunt super nos etc. Christi et membrorum eius vox inimicis formido facta est vaticinatio prophetarum quam timebant ne impleretur in Christo. Ita quoque passio et contritio et humilitas Christi infidelibus fuit ruina unde David (quasi ex ipsius littere sono quia) os meum aperui et attraxi. DIVISIONES
AQUARUM
DEDUXERNT
OCULI
MEI etc. Unde in evangelio si non venissem et locutus eis non fuissem peccatum non haberent nunc autem inexcusabiles sunt quasi laqueus facta est eis vaticinatio unde supra quoque sub hac littera lacrimabilis querimonia exponitur. Expandit Sion manus etc quasi dignam remunerationem erroris accepit quia expandentes manus in cruce neglexit audire alis eius succedere. in contritione filie populi mei. Quamvis Chaldeorum captivitatem deflere videatur prophetico tamen spiritu spiritualem captivitatem deplorat quam verus Chaldeus in vincula erroris captivat in hac peregrinatione patria nostra fides est que de longe adduxit et superne patrie iure adductos cives ordinavit unde iam non estis hospites et advene etc. Sed quia a solo patrio et a Deo fide et lege et testamento dispersi erant recte subditur et divisiones aquarum de oculi mei optat enim cum Paulo anathema esse pro fratribus suis unde patet quanta sit passio caritatis et ortus deliciarum. Hinc omnia genera virtutum nutriuntur exquo ascendit fons qui irrigat omnia genera virtutum. Primum attollens se in quatuor capita virtutum deinde per omnes divisiones aquarum ut inebriet germina fidei et morum. Generaliter enim affectum penitentis aut diligentis amorem expressit hee divisiones aquarum peccata abluunt deliciarum areolas infundunt ut fluant omnia aromata virtutum. Has divisiones aquarum cum impetu deducit Ecclesia de Lybano peccata abluendo. Hec enim gratia Sancti Spiritus aliis fons est aliis puteus aliis ortus conclusus fons signatus aliis ortorum rivus que quasi divisiones numerantur divisiones autem aquarum deducit qui singula crimina abluendo profundit vel amoris vulnera linit unde vulnerata caritate ego sum deducebat illa divisione aquarum que pedes Domini lacrimis irrigavit deduxit et David divisiones secundum multitudinem delictorum suorum et Petrus flevit amare hinc David ait lavabo per singulas noctes lectum meum et quasi voce Ieremie exitus aquarum deduxerunt oculi mei et subdit quare quia non custodierunt legem tuam ac si dicat ea deploro que per oculos contraxi et admisi. Flent enim sancti magis culpam quam erumnam et Ieremias quoque non tam contritionem presentis vite dolet quam penameterni supplicii quia videt populi impenitentiam flet populi erumnas et excidium patrie sed magis quia contra Deum os aperuerunt et maledicentes blasphemaverunt. Flevit Christus in passione quando factus in agonia prolixius orabat. Flevit super Hierusalem et super Lazarum et sancti flent euntes et #mittentes semina sua et deducunt divisiones aquarum ut uberius accipiant fructum
Numérotation du verset
Lam. 3,49
ain.
interl.|
fons vel oculus
Oculus meus afflictus est
interl.|
dolore captivitatis
nec tacuit
interl.|
lacrime apud Dominum pondera vocis habent
eo quod non esset requies.
interl.|
quia Deum amiserunt qui in sabbato requievit
Numérotation du verset
Lam. 3,50
ain
. Donec respiceret
interl.|
qui perseveraverit usque in finem salvus erit
et videret Deus18 de celis.
18 Deus] Dominus
Weber
interl.|
oculis misericordie
Numérotation du verset
Lam. 3,51
ain
. Oculus meus
interl.|
singulariter quia ad unum tendit
depredatus est
interl.|
omnia extrahendo in Deum
animam meam
interl.|
cogitationibus eterne vite
in cunctis filiabus urbis mee.
interl.|
afflictionibus delictorum
marg.|
AIN. Fons vel oculus dicitur quia sicut de fonte fluvius sic de visione oculorum bona vel mala generantur cum ad bona aperiuntur fons iustitie cum ad mala sicut oculi Ade aperti sunt fons sunt et origo malorum unde supra sub eadem littera oculus meus deducens aquam quia longe factus est consolator etc. ubi patet quia non se captivum deplorat sed populum Christi consolatione derelictum quasi vere dolenda est captivitas. Inde quoque nunc afflictus plangitur oculus nec tacuisse nec requievisse. Ibi enim nulla requies ubi Spiritus Sancti consolatio deest. Unde qui ab eius sanctificatione discesserunt nullam sabbati requiem invenerunt in quo requievit Dominus hanc captivitatem propheta providens que ventura sunt luget. Sed quia afflictus non tacuit et perseveravit respexit Dominus de celis qui enim perseveravit usque in finem salvus erit. OCULUS
MEUS
DEPREDATUS
EST etc. evidenter futurum iudicium enuntiat et previdens que futura sunt civitatibus Iude ymbre lacrimarum manat. Previdet enim obstinatam plebem que negatura erat proprium auctorem oculus autem animam depredatur quando omnis doloris affectus effunditur et ardor animi et languor in lacrimas liquatur quando quicquid est in anima sicut de fonte rivus effluit unde defecit in salutare tuum anima mea et defecerunt oculi mei in eloquium tuum anima enim depredatur ab oculo ut suo creatori hereat de se diffisa in illo confisa. Deficit ut in spiritum transeat et sit unus spiritus cum Deo ideo dicitur singulariter oculus non oculi ut cum Deo vivatur unde vulnerasti cor meum uno oculorum tuorum Christus enim in uno oculo videtur alii sunt oculi carnis qui aperiuntur ad malum alii mentis qui transeunt in unum ut sit una mens cum Deo alii oculi Ecclesie que habet duos oculos moralem et mysticum. Mysticus acucior moralis dulcior ita oculus Christi amore repletus animam depredatur in cunctis filiabus urbis mee per singulas delictorum afflictiones et eterne vite cogitationes scilicet depredatus est ideo autem hec littera fons vel oculus interpretatur quia nec oculus sine fonte nec fons sine oculo dilectionis manat. Debet enim quisque peccator fonte lacrimarum rebaptizari qui nutritur oculo sancte conversationis vel contemplationis.
marg.|
AIN. Fons vel oculus interpretatur unde oculus meus afflictus est etc. Oculus meus depredatus est animam meam cuius scilicet officium est que videt nuntiare Christus quoque aliis in ruinam positus est aliis in resurrectionem. In hac littera oculorum declaratur officium ut sic scilicet defleant pro peccatis vel desideriis celestis gratie hii suavibus delectantur asperis offenduntur unde Ennon oculus suppliciorum dicitur vel temtationis vel hedi vel vitule vel generationis vel fons generationis ubi scilicet Ioannes baptizabat ut eorum afflictione per fontem generationis renati transirent in adoptionem filiorum Dei et hoc est oculus meus afflictus est doloribus id est afflictus sum nec tacui lacrime enim a maxilla ascendunt in celum. Oculus temtationis dicitur quia per eum temptamur unde qui viderit mulierem ad concupiscendum eam etc. Non dicit simpliciter qui vederit mulierem sed addidit ad concupiscendum etc. ubi oculum absolvit mentem ligavit nec dixit mechatus est in oculo sed in corde. Oculus vero est hedi qui scilicet ad sinistram est peccator enim que a dextris sunt videre non potest unde providebam Dominum in conspectu meo semper. Est oculus vitule quando assiduo loro vitule peccatores iniquitates trahun. Et oculus generationis aut fons generationis quia ex conspectu oculorum aut bona aut mala generantur et est oculus suppliciorum quia renatus peccatorum suorum supplicia corde pavido per horrescit. Idcirco et ayn oculus vel fons dicitur.
Numérotation du verset
Lam. 3,52
interl.|
consolatio vel iustitie
Venatione ceperunt me
interl.|
a persona adversariorum
interl.|
deceptione
quasi avem
interl.|
de qua semitam ignoravit avis
inimici mei
interl.|
Iudei
gratis.
interl.|
sine causa
Numérotation du verset
Lam. 3,53
sade
. Lapsa est
interl.|
res turpes et humiles et indigne
in lacum19 vita mea
19 lacum] lacu
Weber
interl.|
in torculari passionis de quo torcular calcavi solus
et posuerunt lapidem
interl.|
qui advolutus est ad hostium monumenti
super me.
interl.|
ne resurgerem
Numérotation du verset
Lam. 3,54
sade
. Inundaverunt aque
interl.|
populi
super caput meum
interl.|
caput enim sum Ecclesie
dixi: Perii.
interl.|
in membris desperantibus
marg.|
SADE. Consolatio vel iustitie Venatione ceperunt me post tantas lacrimas et tantum dolorem post discriminis formidinem et contritionem post insultationem inimicorum congruentur consolatio quam sade sonat intercedit ut qui tantum puniti sunt sperent indulgentiam iustitie et consolationem misericordie qui lacrimis suis loti sunt a sordibus suis. Sed quia requies ex sola Christi passione datur voce redemptoris pro nobis plangitur venatione ceperunt me quasi avem. Hiis verbis ex passione Domini consolatio nobis ostenditur et iustitie quibus efficiamur iusti licet perfidorum impietas (quasi venantes avem) cum gladiis et fustibus Christum apprehenderit gratis. Ieremias quoque gratis captus est in lacu positus est et inundaverunt sicut aquarum fluctus persequentes super caput eius sed de Christo hec manifestius dicuntur qui ut avis captus plangitur. Unde Iob: semitam ignoravit avis hec avis fortassis est aquila que provocat ad volandum pullos suos id est Iudeos expandens alas suas super eos qui dum voluit eos sub alas suas congregare quasi gallina infirmatus est et apprehensus unde lapsa est in lacum vita mea hunc lacum solus calcavit Dominus dum mortem moriendo peremit et vitam resurgendo reparavit. Posuerunt lapidem super me. Quid apertius lapis enim positus est etiam signatus et post resurrectionem ab angelo revolutus existimatus est Christus cum descendentibus in lacum sicut homo sine adiutorio sed inventus est inter mortuos liber. Inundaverunt aque id est multitudo populi super Christum qui est caput nostrum.
marg.|
PASCHASIUS. Venatione etc. Vox Ecclesie id est corporis super cuius caput inundaverunt aque id est populi ut eum gratis perimerent unde voce Ecclesie quasi spe sua frustrate subditur perii quia discipuli etiam relicto eo fugerunt negaverunt dubitaverunt unde recte preponitur sade que consolatio interpretatur quia nisi consolatio pii pastoris adesset nulla ovis salva esset. Unde patet quod temptatio passionis non fuit sine consolatione Spiritus Sancti qui desperantes confortaret fidem reintegraret vel sustentaret unde ego pro te rogavi Petre ut non deficiat fides tua quantum tamen in ipso fuit negavit sed in Deo fides eius mansit. Sic ergo voce Ecclesie convenienter dicitur perii sed prescientia et promissione pii magistri fides invicta fuit. Consolatio autem fit multis modis consolatur enim scriptura et iudicis misericordia et delicti persoluta pena. Undeb: « Consolamini popule meus » et post pauca « dimissa est iniquitas Hierusalem quia suscepit de manu Domini duplicia » pro omnibus peccatis suis et si fides deesset pena satis faceret. Fit consolatio in variis temptationibus quia temtatio patientiam operatur et pacientia probationem et probatio spem. Lacrime quoque consolantur quibus crimina abluuntur unde exaudivit Dominus vocem fletus mei. Decursis itaque suppliciis que pro peccatis sustinemus de venia certi sumus. In hiis enim non deest consolatio Spiritus Sancti si non adest duricia cordis he sunt iustitie #Domini letificantes corda. Sade enim consolatio vel iustitie interpretatur ex passione enim Domini multimodam consolationem accepimus cui conformes in flagello et passionibus iustificamur unde Fili recordare quia recepisti bona in vita tua et Lazarus similiter mala. Nunc autem hic consolatur tu vero cruciaris. Iam post passionem post consolationem post temtationem id sequatur videamus id est vocatio vel conclusio vel aspice unde alludendo dicitur: invocavi nomen tuum Domine et supra in eadem littera: Vocavi amicos meos.
bIs. 40, 1-2.
Numérotation du verset
Lam. 3,55
coph.
interl.|
vocatio vel conclusio vel aspice
Invocavi
interl.|
vox Christi secundum humanitatem
interl.|
a persona iudicis
nomen tuum Domine {t. 3: Erfurt, f. 175rb ; facsim., p. 205b}
interl.|
qui liberasti #da de la le
de laco
interl.|
corruptionis
novissimo20.
20 laco novissimo Φ ΘM² Ω
Ed1455
Ed1530 Clementina
] lacis novissimis
Weber
interl.|
in inferno
interl.|
a persona sua quasi humiliter et suppliciter orat
Numérotation du verset
Lam. 3,56
coph.
Vocem meam audisti
interl.|
exaudisti peticionem meam quasi qui audisti exaudisti forma orandi et sperandi preponitur nobis miseri estote et lugete
ne avertas aurem tuam a singultu meo et clamoribus.
interl.|
cordis
Numérotation du verset
Lam. 3,57
coph. A
ppropinquasti
interl.|
ad te fecisti appropinquare
in die quando vocavi21 te dixisti: Ne timeas.
21 vocavi] invocavi
Weber
interl.|
quia Dominus illuminatio mea et salus mea quem timebo
marg.|
COPH. Invocavi nomen tuum Domine. Vox Christi secundum humanitatem quasi quamvis in lacum lapsa sit vita mea ego tamen de novissimo lacu invocavi sicut Ionas de ventre ceti cui simile dixit Iob si descendero in profundum inferni inde me liberabis unde et caput fidenter dicit. In die qua invocavero te Domine dixisti nolli timere unde hic quoque vocem meam audisti etc. Appropinquasti perire non potest cui Pater presto est cuius vocem audierat dubitare non poterat sed quia coph etiam conclusio interpretatur iure qui periit gemens orat. Ne avertas faciem tuam etc. Incarnatus enim ad extrema montium descenderat terre vectibus conclusus et fiducialiter sciebat quod liberaret Pater vitam eius de corruptione qua pressus nobiscum pro nobis dolens dicebat. Invocavi nomen tuum Domine quod Ionas in ventre ceti prefiguraverat. Ideo coph recte dicitur conclusio quia conclusit Dominus omnia sub peccato ut aperiatur nobis ianua vite per eum qui in corruptione carnis venit usque ad novissima laci sed invocando exauditus est pro sua reverentia. Nos quoque corruptione et peccato conclusi et idem nobis affuturum credimus propterea appropinquasti inquit etc. ut nos fiducialiter idem dicamus et speremus. Qui autem sic conclusi sumus aspicere et circumspicere nos debemus unde coph aspice interpretatur quasi aspice quod mortalitas et corruptio ad novissima laci me perduxit aspice quo laqueo sum conclusus et noli infirmitatem et periculum dissimulare concluditur unuquisque innumeris laqueis. Coph quoque vocatio dicitur ut conclusi iugiter invocemus illum qui de celo veniens et languores nostros tulit qui ait non est opus sanis medicus sed male habentibus. Habes vulnera medicinam non differas aspice spiritualibus oculis quoniam conclusus sis unde David: levavi oculos meos in montes unde veniet auxilium mihi auxilium meum a Domino et alibi oculi nostri ad Dominum Deum nostrum hinc quoque supra sub eadem littera effunde sicut aquam cor tuum ante conspectu Domini. Ideo sub hac littera redemptoris nostri forma preponitur qui de lacu novissimo invocat et fidenter orat et gemit et clamat non voce sed mente ubique Dominum presentem sentit et se appropinquantem in die invocationis et Deum dicentem ne timeas qui dicit confidite ego viti mundum unde Dominus illuminatio mea et salutare meum quem timebo etc talis vox cordis talis fides magnus clamor est. Est enim vox cordis clamor et vox sanguis que ad Dominum pervenit hec vox exaltatur sublimitate et concentu virtutum non intensione sonorum grandis clamor fidei per quam clamamus Abba Pater. Spiritus quoque clamat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Magna est vox iustitie et caritatis per quam mortui non modo loquuntur sed clamant sicut Abel. Magna est vox apostolorum quia in omnem terram exivit sonus eorum hac voce caput nostrum clamant et membra clamabat Rachel plorantis filios suos dicens: ne avertas aurem tuam a singultu meo etc. clamat Moyses cui dicitur quid clamas ad me. Sed sciendum quia alii in corde clamant alii in corde loquuntur loquebatur anima quia orabat pro privatis id est pro filiis clamabat Moyses ardore caritatis. Sub hac ergo littera conclusio nostre demersionis exprimitur et invocatio ut amplius clamemus ostenditur singulis dicitur aspice quoniam sis conclusus clama ad Deum qui presto est.Ne avertas aurem tuam etc. quia conclusit Dominus omnia sub peccato ut omnium misereatur unde miseri estote plorate aspicite conclusionem vestram invocate de lacu novissimo.
marg.|
GILIBERTUS. Non loquaci sed dicaci non studioso sed perspicaci rhetorica semina iacimus ut quod in aliquibus locis lamentationum facimus faciat ipse in omnibus. Hoc tamen generaliter notandum quia sicut misericordiam iudicis comparando quinto loco conquestionis utitur incommoda sua singillatim exponendo sic in adversarios indignationem excitando duodecimum locum indignationis ponit colligens que in negocio acta sunt vel secuta cum uniuscuiusque indignatione et criminatione rem verbis ante oculos iudicis exponens ut indignetur ac si interfuerit et viderit unde vidisti Domine omnem furorem universas cogitationes etc.
Numérotation du verset
Lam. 3,58
res.
interl.|
caput vel capitis vel primatus
Iudicasti
interl.|
vox captitis
interl.|
iuste
interl.|
iudiciam
marg.|
RES: caput vel capitis vel primatus. Caput nobis est vel forma capitis ut consideremus auctorem vite qui est caput nostrum omnia fovens omnia regens est sensibus implens sensus enim sapientis in capite est sublato capite non agnoscitur corpus nec superest causa vivendi. Quid ergo caput de se sentiat audiamus. « Iudicasti Domine causam anime mee » etc. Hec vox tam capitis quam corporis est nec caput sine corpore nec corpus sine capite. Causa anime iustitia que capiti coaptatur redemptio corporis est redimitur enim quod venundatur. Sub peccato corpus non confidit suis viribus nisi iustitia capitis suffragetur. Iustitia ergo Christi iudicium Patris redemptio hominis more ergo rhetorico a persona iudicis captat iustum iudicem collaudat deinde causam anime tandem cur venerit id est redemptionem ostendit. Est enim redemptor vite nostre {t. 3: Erfurt, f. 175va ; facsim., p. 206a} quam suam esse propter caritatem declarat ut nos in illo et ipse in nobis vivat. Tandem per indignationem adversariorum iniquitatem et furorem commemorat ut iudicem in se misericordem et in adversarios indignantem reddat quasi diceret licet probares causam anime mee vidisti tamen furorem eorum adversum me. Iudica ergo iudicium. In quo patet quod iniquitatem reprobando puniat equitatem diligat et singulorum cogitationes discernat qui (quasi caput membra regit et vivificat) omnia iuste dispensat hec autem est vox electorum id est corporis Christi qui primatum benedictionis adepti sunt. Res enim sonat primatum alius enim populus qui in Esau primogenita vendidit alius qui emit. Singula ergo corporis membra gratiam capitis participant primatum gratie vendicant ut vigor capitis ad singula membra perveniat. In capite vigor vite et primatus nostre hereditatis hoc enim omni corpore exposito custodire debemus sicut serpens caput custodit exponit corpus quasi in eo vitam esse noverit sine hoc capite non vivimus hiis itaque tribus versibus electi per caput quod est Christus Patri commendantur eiusque iudicio iustificati et redempti offeruntur et iniquitas et furor adversariorum et cogitationes condemnantur et mira capitis set corporis unitas declaratur. Redemptor vite mee alii defensor redemptio membrorum defensio vero capitis et corporis est redemtio ergo et defensio tocius nostre salutis per Christum offertur Patri ut per simplicem eius mortem nostre duple redemptio exhibeatur. Restat ergo ut in capite primatum servemus qui auferri non potest si non auferatur Christus. Sit ergo caput servandi summa studii et operis. Summa spei et virtutis ut simus in unitate corporis Christi coniuncti nostro capiti unde Isaias: auferam a Iuda caput et caudam id est inicium et finem caput Iudea amisit quando Christum non recepit qui est principium Ecclesie et primatus et primogenitus ex mortuis. Ipse est finis legis ad iustitiam omni credenti per quem iniquitas damnatur equitas coronatur furor et cogitationes adversariorum reprobantur. Iam vero quid syn littera contra eos afferat videamus.
Domine causam anime mee redemptor {t. 3: Erfurt, f. 175va ; facsim., p. 206a} vite mee.
interl.|
vox membrorum que venundata sub peccato
Numérotation du verset
Lam. 3,59
res
. Vidisti Domine
interl.|
quem nihil latet
iniquitatem illorum22
22 illorum
Rusch Clementina
]
om. Weber
interl.|
adversariorum scilicet
adversum me iudica
interl.|
qui omnia iuste iudicas
iudicium meum.
interl.|
secundum quod audisti
interl.|
in actu
Numérotation du verset
Lam. 3,60
res.
Vidisti omnem furorem
interl.|
non rationem
universas cogitationes eorum
interl.|
Dominus novit cogitationes hominum
adversum me.
interl.|
innocentem
Numérotation du verset
Lam. 3,61
syn.
interl.|
syn dentium vel super vulnus dentium de quibus dicitur dentes eorum arma et sagitte et super dolorem vulnerum eorum addiderunt
A
udisti opprobria eorum
interl.|
ut demonium habes et huiusmodi
Domine omnes cogitationes23 adversum me.
23 cogitationes] + eorum
Weber
interl.|
ut quid cogitatis mala in cordibus vestris
Numérotation du verset
Lam. 3,62
syn. L
abia insurgentium
interl.|
labia dolosa in corde et corde loculi sunt
mihi et meditationes eorum adversum me tota die.
interl.|
assidue
Numérotation du verset
Lam. 3,63
syn.
Sessionem eorum {t. 3: Erfurt, f. 175vb ; facsim., p. 206b}
interl.|
quasi magistrorum
et resurrectionem
interl.|
exaltationem
eorum vide; ego sum psalmus eorum.
interl.|
in me psallebant qui bibebant vinum
marg.|
PASCHASIUS. Syn dentium vel super vulnus dentium adversus Christum obprobria planguntur de quibus dicitur dentes eorum arma et sagitte etc. quorum labia insurgunt contra veritatem quasi labia dolosa in corde et corde loculi sunt. Sub hac eadem littera inquit David principes persecuti sunt me gratis etc. qui alibi quasi huius littere interpretationem exponens ait: super dolorem vulnerum #meorum addiderunt quasi de medicina mortem sumpserunt unde appone iniquitatem super iniquitatem eorum etc. Interpretatur enim hec littera ut diximus super vulnus unde propheta lamentatur quia cum hac medicina vulnera curentur hiis superaddiderunt quia mala pro bonis reddiderunt et perfidiam ex fide prophetarum messuerunt et perfidie homicidia addentes hec mala consummata isutus arbiter iusto Patris iudicio offert punienda quorum incredulitas vulnus super vulnus Domini interfectio fuit. Super vulnus recte medicamentum apponitur quo vulneris asperitas mitigetur . Super vulnus oleum infunditur ut molliatur hii autem reiecto medicamento super vulnus infidelitatis perfidiam addiderunt et mortem sicut omnes reprobi ex pacientia Dei que ad penitentiam nos adducit secundum duriciam cordis iram thesaurizant sibi omnes cogitationes eorum etc. Deum ubique presentem insinuat cui presto sunt omnes cogitiones et corda. Audisti obprobria etc. hoc est ei audire quod videre et videre quod scire quem nulla latent cui omnia patent reprobi autem quasi super vulnus peccati iram thesaurizant sibi unde addit. Sessionem eorum et resurrectionem eorum etc. Insultando enim et subsanando non minus contra caput seviunt quam contra corpus quasi iudices et doctores in cathedra pestilentie sedentes quorum nullus fovetur medicamine quia omne caput languidum et omne cor merens a planta pedis usque a verticem non est in eo sanitas et ubi universita periclitatur totum corpus consumitur. Iam non est malagma imponere. Est autem et mentis vulnus quod oleo Spiritus Sancti fovetur et pacificis sermonibus quibus expellitur nequitie virus. Sunt enim verborum fomenta et medicamenta sunt legis vincula quibus alligati solvuntur confracti solidantur sub hiis itaque versibus irrevocabilis malorum insania plangitur qui omnem medicinam repellunt quam quasi super vulnus Christus attulit qui vinum et oleum et semini relicti vulnera infudit et alligavit et stabulario qui curam illius haberet commisit qui de Hierusalem descendebat in Iericho caveamus ergo ne ab Hierusalem descendamus peccando sed ascendamus benefaciendo. Si tamen peccaverimus ne desperemus quia medicum habemus qui alligaturam scilicet celestium verborum super vulnus imposuit dicens penitentia agite appropinquavit enim regnum celorum hic vulnera curat confracta solidat ideo desperare planguntur qui contra Christum et Ecclesiam incessanter debachantur deridentes et subsannantes qui secundum opera sua iudicabuntur unde sequitur reddes eis vicem Domine etc.
Numérotation du verset
Lam. 3,65
thau.
interl.|
consummatio scilicet
D
abis eis scutum cordis
interl.|
ne penetrentur iaculo predicationis
laborem tuum.
interl.|
passionem crucem mortem
Numérotation du verset
Lam. 3,64
thau.
interl.|
signa vel erravit vel consummavit
Reddes eis vicem
interl.|
ut pro infidelitate amplius repellantur a fide
Domine iuxta opera manuum suarum.
interl.|
qui reddis unicuique secundum opera sua
Numérotation du verset
Lam. 3,66
thau.
interl.|
ergo
P
ersequeris
interl.|
hic vel in futuro sicut me persecuti sunt
in furore tuo24
24 tuo]
om. Weber
interl.|
ite maledicti in ignem eternum
et conteres eos
interl.|
duplici contricione contere eos #Domine
sub celis Domine.
interl.|
quia celestes esse noluerunt
marg.|
THAU. signa vel erravit vel consummavit. Que enim hic dicuntur signa sunt futurorum unde psalmista ostendisti populo tuo dura dedisti metuentibus te significationem ut fugiant a facie arcus. Sed quia noluerunt avertere reddes eis vicem Domine iuxta opera sua. Hanc primum Iudeis reddidit qui corde obdurati et perfidia cecati a fide et veritate amplius expulsi sunt ne possent intrare in iustitiam Dei et viam salutis qui enim vitam peremerunt mortem meruerunt erraverunt enim secundum quod thau interpretatur erravit. Errat autem omnis reprobum qui corde impenitenti obduratur. Ideo et Dominus consummavit iustitiam suam quod signatur per thau litteram consummatio scilicet que iustitiam sonat. Unde sequitur dabis ei scutum cordis etc. qui dum laborem passionis deriserunt eodem cor suum texerunt nec predicationis iaculis penetrari permiserunt. Sic quoque reprobi quos invitat ad penitentiam pacientia Dei eandem opponunt sibi quasi scutum cordis ut non videant quid sustinens laboret et sic thesaurizant sibi iram. Tenditur arcus iudicii dum sustinet pacientia Dei sed hii duriciam cordis et excusationes obiectant ne verba vite suscipiant hinc propheta dicit laboravi sustinens cum perfidi Dei Filium laborantem in passione viderunt. Quod ergo significationem ut fugerent a facie arcus contempserunt recte sequitur persequeris in furore etc. ut quia obdurati et sedentes in cathedra pestilentie et surgentes contra Dominum tamquam pulvis a facie terre sub celis conterantur quia nec celum esse nec celestibus disciplinis voluerunt inherere qui enim Christum et membra eius persecuti sunt iure in furoris persecutione contriti sunt ut audiant discedite a me maligni in ignem eternum etc. Hec sunt enim signa que precurrerunt ut fugerent a facie arcus et noluerunt unde retro sub hac littera voce Ecclesie premissum es. Ingrediatur omne malum eorum coram te et devindemia eos propter omnes iniquitates #e etc. Et in alio alphabeto non fuit in die furoris Domini qui effugeret et relinqueretur etc. Recte ergo thau consummationem sonat quia sub ipsa finem et consummationem accepit iustitia que est Christu. Impietas vero consummationem damnationis et finem ne ultra possit exaltari. In utrisque precedentia signa veritatem perhibent sue significationis. Nam Dominus ostendit populo suo dura in signo crucis ut liberentur dilecti tui. Illos vero qui signo crucis noluerunt signari consequetur veritas signorum et contritio eterni supplicii qui contra documenta et contra miracula scutum perfidie obiecerunt. Electi vero scutum bone voluntatis habent quo coronantur quia quos Deus protegens adiuvat remunerans coronat. De scuto reproborum dicitur corpus illius quasi scuta fusilia. Corpus enim diaboli sunt reprobi (quasi scuta fusilia) fragiles et infirmi. Scuta quidem fusilia contra sagittas robusta casu fragilia sic reprobi per obstinationem duri sunt per vitam fragiles nullo predicationis iaculo penetrantur quia scuto prave defensionis proteguntur de talibus ergo recte plangitur dabis eis scutum cordis etc. Abutentes enim Dei pacientia cogitant Deum non curare talia aut non videre talia aut conditorem in causa esse sicut Adam qui ait: mulier quam dedisti mihi persuasit et commedi. Mulier quoque culpam retorquens in serpentem obliquat in auctorem. Hoc scuto protectus Cain #ait superbe et contumeliose. Nescio Domine fraudulenta humilitas et falsa negatio numquid custos fratris mei etc. contumax contra Deum obiurgatio. Sic quisque dum Dei pacientia abutitur et signa iudicii metuere dedignatur nec signo huius littere munitur mulctatur iusta damnationis vindicta qui non solum erravit verum etiam consummavit et implevit mensuram peccatorum suorum unde nondum completa sunt peccata Amorreorum quibus completis mox promissio et vindicta venit quod hic quoque ostenditur per litteram que consummavit interpretatur peccatum consummatum generat mortem cor durum et impenitens est consummatio. Cum gemitu ergo et lacrimis oremus ut cor nostrum emolliat Dominus ut signa eius metuamus et potati vino compunctionis fugiamus a facie arcus.
Comment citer cette page ?
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Lam. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=35&chapitre=35_3)
Martin Morard et alii, ed., Glossa ordinaria cum Biblia latina (Lam. Capitulum 3), in : Sacra Pagina, IRHT-CNRS, 2024. Consultation du 03/05/2024. (Permalink : https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=35&chapitre=35_3)
Notes :